Yazı: Berkok Yüksel. Fotoğraflar: Elif Bayram.Elazığ'daki Alpagut Bağları’na Mey Diageo daveti üzerine teşrifettik. Teşrif etmek diyorum çünkü 250 dönümlük Alpagut Bağları’nın ortasına doğru servis aracıyla ilerlerken sıra sıra asmalar bir kortej önünde asker selamı verircesine dizili duruyorlar. İnsan kendisine açılmış yolda araçla giderken vahşi lezzetten tarımsal üretime dönüştürdüğü bodur sarmal ağaçları görünce doğanın efendisi gibi hissediyor. Ama aynı insan toprak yolda fazla çıkmış taşla lastik buluştuğunda yerinde hoplayıp kalçasını kemer takma kısmına vurunca hemen otoriter düşüncelerden kaçıyor.Bu pek de nazik olmayan hiyerarşi hatırlatmasının nazik bir biçimi Antik Yunan politikacıymışçasına oratorlük yeteneği olan “winemaker” Murat Üner’den geliyor; “biz şarap yapmıyoruz, bağın şarap yapmasına yardımcı oluyoruz.” “Herhâlde bu adamın babası tur rehberi annesi de üzüm bağı” diyorum içimden. Şarapçıların pastoral antropomorfizasyonlarına oldum olası tav olurum. Şarap hakikaten de fevri, kaprisli, beklenmedik ve binlerce yıla rağmen bilinmediklerle dolu, bir başka deyişle canlı ve hâlâ keşfedilmekte.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/3/1664376009865.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bağın şarap yapmasına yardım ediliyor.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bu keşifte insan eliyle girdiler önemli ama doğanın çıkardığı netice net değil. Her bağbozumunda şarabın ne denli kontrolsüz olabileceğini hatırlıyorum. Nitekim her “winemaker” epey bir yaptıklarından bahsedip boyununu bir tarafa kırarak&nbsp;“sonra da bekliyoruz ve umuyoruz ki beğendiğimiz bir şarap çıksın”&nbsp;diyor. Yani ne bir çocuk kadar karmaşık ne de &nbsp;bir yetişkin kadar öngörülebilir. Biraz mahalledeki asabi ama görmüş geçirmiş komşu teyze gibi. İyi davranınca iyi huylu ama belli de olmaz, bazen tersi ters. Havalara karşı biraz hassas, kendi toprağından ayrı olunca da biraz huzursuz. Üzümü sıkıp şarabı kurduktan sonraki aşama apartman WhatsApp grubunda yaşlı teyzenin “yazıyor…” ibaresini görünce gelen his gibi, ne gelecek bilmiyorsunuz ve gelmesi aylar sürebiliyor.Şaraptan bahsetmek keyifli. Hoş kimi zaman biraz züppeleşebiliyor, özellikle de uzman, usta ve bilimum -olog ile biten unvanlara sahip insanlar ayakta konuşurken. Fakat Mey Diageo’nun düzenlediği bağ kahvaltısında konu beklemediğim bir yönde ilerliyor; sürdürülebilirlik, kültür, eşitlik ve istihdam.Elazığ'da Alpagut Bağları'nda yetişen üzümlerle üretilen şaraplar hakkında bahsedilebilecek çok konu var. Eminim benimle beraber masayı donatan benden epey fazla apoleti olan basın mensupları burada sadece Türkiye menşeli üzümler kullanıldığından, Türkiye’nin en doğusundaki şarap üretimhanelerinden biri olduğundan ve 1944’te cumhuriyet projesi olarak kurulan fabrikasından bahsedecektir. Üretimde işgücünün %98’inin kadın oluşunu, eşit ve asgarinin üstünde ücretle sözleşmeli şekilde çalışmalarını, sıfır atık fabrikalarında ihtiyaç fazlası alımla yerli üreticiye desteklerini iktisadi açıdan inceleyeceklerdir. Mey Diageo’yu irdeleyecek, övecek ve bağ kahvaltısında olduğu gibi eleştireceklerdir.Fakat beni asıl etkileyen anlatım piyasa içerisindeki şarap üreticiliği rollerine yaklaşımları oldu. FMCG (Fast-moving consumer goods) dünyasında çalışmış biri olarak global şirketlerin rekabetçi yaklaşımlarını ve sosyal destek kapsamında dâhi şirket çıkarı odaklı anlayışlarını yakından görme şansım oldu. Şaşırdığım bir bilgi Elazığ'da ve Şarköy'de üretilen şarabın piyasadaki payının %13’ü geçmediği oldu. Bu herhangi bir piyasa için çeşitlilik ve yüksek rekabet demek. Ve çeşitlilik de hızla artmakta. 2012’de Tütün ve Alkol Dairesi Başkanlığı (TAPDK) ruhsatlı 40 şarap üreticisi varken, bugün 215 adet var. Söylendiğine göre 100’e yakını da dosyasını vermiş.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Biz yolcuyuz, üzüm hancı bu topraklarda.”</h2>Türkiye’nin birçok yerinde şarabın geçmişi geleceğinden daha zengin. 5000 yıllık geleneksel şarap üreticiliğinin de modern şarap piyasasında karşılığını bulmadığı bir ülke olduğumuz kesin.Levent Kömür Türkiye şarap sektöründe 3 kategoride problem gördüğünü söylüyor; tanıtım, denetim ve birlik. Kömür’e göre Türkiye üzümlerinin ve markalarının tanıtım gücü yetersiz; denetimlerinde (kalite ve yerellik damgaları) daha sağlıklı ve kalite odaklı bir sistem gerekli ve son olarak üreticiler beraber hareket ederek piyasalarına ortak tanıtım yatırımları yapmalı. Kömür’ün ürün kalitesine yaptığı vurguya katılmasam da Türkiye’nin tanıtımla bir sıkıntısı olduğu kesin. O pazarlamacı gözünden ben medyacı gözünden baktığım için bu tanıtımın şirket veya marka yatırımlarıyla değil hikâyeyi anlatan basın, medya ve içerik üreticileri, belki restoranlar ve değerlendirme kuruluşları üzerinden mümkün olduğu kanısındayım. Fakat denetim konusunda hemfikiriz, aciliyeti konusunda da.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/3/1664376110294.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fıçıların içinde dinlenirken<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Ama bu gezide beni bağlar, fabrikalar ve şaraplardan çok Elazığ etkiledi. Anlamsız bir Elazığ güzellemesi yapmayacağım. Elazığ için Doğu’nun Paris’i denemez. Fakat sunduğu, özellikle gastronomik olarak akılalmaz bir zenginlik var.Keşke beni şaşırtanları kurumsal iletişim metninde görüp de burun kıvırarak hafızama geçirseydim. Fakat Elazığ’ı Elazığlı emekli öğretmen Burhan Bey’den dinledik. İçinde bulunduğumuz bağın toprağının her adımında ayakizi olan Burhan Hoca bir gastronomi kültür ateşesi. Ratatouille filminden sonra içimdeki yemek kültürü ateşini en çok körükleyenlerden. Bağdaki kahvaltımızda anlatımına Şavak peyniriyle (Elazığ tulumu) başlayıp, Hazar Gölü etrafından gelen bal, arka yamaçtan toplanan pek seyahat etmediği için de bölge dışında bulunmayan çilekten reçel, çoban pastırması denilen karanfil ve tarçınlı kahverengi sucuk bahsediliyor. “Süt kaymağı değil yoğurt kaymağı makbuldür burada.”&nbsp;diyor bir yandan önümdeki tabağı işaret ederek. Kaymak, kuzu gütmeye giden çocukların yanına dutla beraber verilirmiş.Sanki çocuklarının ismiymiş gibi saydığı yöresel yemekler olsun, sanki unutmaya değermişçesine laf arası bize Elazığ’ın Antep’ten sonra en çok coğrafî işaretli ürün ve yemeği olan il olduğu gerçeği olsun anlat anlat bitmiyor Elazığ gastronomisi. Daha peynirlerin yarısının göç hikâyeleri bitmedi. Sınıfında olsam dersine en sıkı çalışacağım hoca olacğı kesin.Akşam yemeğinde de lezzetler ardı ardına geliyor. Lıkır lıkır içmelik Harput çorbası. Bol tereyağlı bir patlıcan söğürme. İsmi eskilere has alçakgönüllü “imkânı olan istesin” âdetinden gelen tezgâhaltı biber kaplı kuzu incik. Enfes bir kaburga dolması. Kafamda gakkoş şapkam çıkan aklımı yerinde tutuyor. Ve tabii etli çiğköfteyle Ayça Budak’ın dahiyane şekilde eşlediği roze şarap. Öğreniyoruz ki çiğköfteyi yapan şimdi rahmetli Emin Usta, İbrahim Tatlıses’in ilk plağını da çıkaran Yalçın Plak’ın kurucusu aynı zamanda.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/3/1664374428945.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Harput çorbasıFotoğraf: Berkok Yüksel<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Elazığ böyle tezatlarla dolu. Alaturka bir tuvalete otururken soft jazz dinlemek mümkün. Üstü karlı yamaçlara bakan çardak manzarası yanında “Plaj Ücretlidir” tabelası olması işten değil. Beden dersinde asker yürüyüşü öğrenen çocukların olduğu ortaokul bahçesinin yanından şarap fabrikasına girmek normal. Ermenice güneşli (arpaut) anlamına gelen Alpagut Bağları’ndan çıkan üzümlerin cumhuriyet fabrikasında ezilip Türkiye’nin en büyük pazar paylı şaraplarından biri olması doğal. Adanalı bir “winemaker” tatlı şarabın tarihini anlattıktan sonra sigaraya çıktığında telefondan açtığı rakı reklamına gözleri dolan şarap uzmanı, Fenerbahçeli de olsa sohbeti hoş biri. Hepsi mümkün ve mevcut.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/3/1664376350463.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Alpagut Bağları<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Elazığ’ın dört bordosu varmış; Buzbağ şarabının bordosu, Amerika kongre binasında dâhi duvarları süsleyen vişne çürüğü mermerin bordosu, meşhur olduğunu ilk defa duyduğum vişneli dondurmasının bordosu ve Elazığspor’un bordosu. Artık beşinci bir bordosu var. O da Elazığ’a dair bir dipnot cümlesinin ötesinde gastronomik bilgiye sahip olmamamın utancından mosmor oluşumun bordosu.

apéro

Gastronomik olarak derin maden Elazığ’ın bağbozumunda gecikmiş bir güne çıkma hikâyesi. 

Elazığ’ın beşinci bordosu

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

“Bir zamanlar kalbe giden yol, BAĞLARDAN geçermiş”

Bozcaada’da yaklaşık 3 bin yıldır bağcılık yapılmasının arkasında&nbsp;-sen de doğal, ben diyeyim organik- bir hikâye var. Doğa kucak açmış, rüzgâr bereketli esmiş. Adaya gelene kadar 5 km ötede; havada karada bağcılık yapılırmış. Adanın bağlanmasının pek önemli bir sebebi mikrokliması. Yalnız dikkat, makroklima demiyorum mikroklima diyorum.Paylaşacağım bu bilgiler Bozcaada seyahatimde <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/resitsoley/?hl=en" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Reşit Soley</a> ile olan sohbetimizden alıntılardan oluşuyor. Reşit Soley <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/corvuswines/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Corvus</a>’un kurucusu; mimar, tasarımcı ve şarap üreticisi. Mimarlığı şehirde bırakıp 2002 yılında bağcılık ve şarapçılığa Bozcaada’ya gelmiş. O gün bugündür de adada. Kendisinin 20 yıllık tecrübesi ve gözlemlerine istinaden yaptığı yorumları yazıya döktüm diyelim. Şanslıydım ki paylaştı, hep birlikte yer ve zamandan bağımsız bağlarda dolanacağız.<img src="https://images.aposto.com/2022/7/4/1661409289015.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="3.02" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Şimdi bir rüzgâr esiyor, adada Corvus’tayız.&nbsp;Temel bilgi ile bir girizgâh yapalım. Mikroklimanın sözlük anlamına bakalım; sonra sağdan sağdan ilerleyeceğiz.&nbsp;TDK der ki:&nbsp;mikroklima&nbsp;isim, coğrafya, (mi'kroklima), Fransızca microclimat&nbsp;Dar iklim bölgesi.&nbsp;Hatta Haldun Taner İstanbul’dan bahsederken der ki:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Emektar payitaht, mikrokozmosunun, mikrokliması olarak her telden çalmayı belki bundan ötürü benimsemiştir."</blockquote><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yine yeşillendi ada bağları</h3>Adada enteresan bir mikroklima var. Bulunduğu havza kurak, bol güneşli ve bol rüzgârlı. Toprak çok özel bir toprak değil; organik maddesi az, su tutacak kil yok, kumlu. Tam bir bozkır toprağı. Bu bozkır toprağına bol güneş ve bol rüzgâr eklenince bir bitkinin yetişmesi neredeyse imkansız oluyor. Fakat Bozcaada beklenmedik bir şekilde yemyeşil. Diğer adalara baktığında vadilerinde küçük yeşillikler var; parça parça. Bozcaada’da ise hemen hemen bütün ada yeşil.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Termik şok</h3>Bu üzümler nasıl gelişiyor? diye soruyorum Reşit Bey’e.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Deniz ve kara arasında termik hareketler var; poyraz ve lodos adanın rüzgarları. Poyraz bize daima belli bir serinlik ve rutubet getiriyor. Lodos ise kuraklık getiriyor. Lodos sonrasında bağlar dayak yemiş gibi olur; poyrazda bağlar çok daha diri hale gelir.”</blockquote>diye başlıyor açıklamaya. Temmuz ayının başı ile birlikte; 21.00’den sonra kara ve deniz arasındaki sıcak-soğuk farklarından dolayı adada çiğ başlıyormuş. Ve gün doğuncaya kadar devam ediyormuş. Çiğ, bağdaki hastalıkların temel sebeplerinden de bir tanesi; bunu bir akılda tutalım, sebebine geleceğim.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Gün doğumunda eskiden hemen poyraz başlardı. Şimdi küresel ısınma ile birlikte denge bozuldu. Gün doğumunda poyraz başlamıyor. Sabah 09.00'da başlıyor. Yani uzun bir süre güneş yukarıda, çiğ aşağıda; ısı ve nem birleşiyor. Bu da hastalıkları tetikliyor. Çiğin bağdaki hastalıkların temel sebeplerinden olması bundan.”</blockquote>Adanın o 3 bin yıllık tarihinde bu işler başka türlüymüş tabi. Bu yağan çiğ bağdaki tüm vejetasyonu ıslatırmış.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Eskiden bağlara gittiğinde sırılsıklam olurdun. Bütün bağlar çiğden sırılsıklam olurdu, ondan sonra da ilk rüzgar ile kururdu. Kurumak fiziksel olarak soğumak demek demek aslında. Yıllar boyunca bu kuruma çok ciddi bir termik şok yaptı bitkilere.”</blockquote>diyor Reşit Bey.&nbsp;Bu termik şok, ada üzümlerinin aromatik profilinde başrolde. "Neden?" diyorsun, farkındayım. Şöyle ki; gece gündüz arasındaki sıcaklık farkı üzümlerin gelişimi için pek önemli bir faktör. Soğuk geceler üzümün olgunlaşma döneminde aromalarını ve asiditesini korumaya yardım ediyor. Gece gündüz sıcaklık farkının fazla olduğu bir bağdan (az olduğu bir bağa göre) daha aromatik ve asidik şaraplar çıkıyor gibi düşünebilirsin. Bozcaada’da termik şok etkisini rüzgar yaratıyor. Çiğden sırılsıklam olan bağlar rüzgar ile kuruyor; yani soğuyor. Buyurunuz termik şok. Reşit Bey şöyle anlatıyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Biz burada yaklaşık 500 metre rakımlı bir bağdaki üzüm ile hemen hemen aynı yoğunlukta aromaları ve asiditeyi çıkarabiliyorduk. Karşı kıyıya geçiyorsun, böyle bir etki yok.”</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2022/7/4/1661409232795.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mikroklimanın karanlık yüzü; gizli mildiyö etkisi</h3>Adanın temel mikrokliması bu, fakat bu mikroklima mildiyöyü de getiriyor. Mildiyö bir bağ hastalığı. Yaprakta oluşan lekeler ile hastalığın geldiğini anlayabiliyorsun. Adada olan bir hastalık bu, kontrol altında tutuluyor. Fakat bir gizli mildiyö var ki onu anlayamıyorsun, çiçeklenme döneminde geliyor. Ve bu dönemde algılayabileceğin bir mildiyö değil bu; sadece çiçeğe etki ediyor ve kendini hiç belli etmediği için anlaşılamıyor. Bu ciddi bir problem. “Adada bir laf vardır.” diyor Reşit Bey,<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"'Çavuş silkti.' Çavuş’un silktiği falan yok, Çavuş’un çiçeğine mildiyö geliyor, oradaki çiçeklerin yarısı telef oluyor. Ki bunu gözle algılamak mümkün değil. Çünkü yaprakta etkisini göremiyorsun. Görüp de ilaç atayım diyecek bir durum olmuyor.”</blockquote>Bu da mikroklimanın karanlık yüzü. Adadan İstanbul’a Çavuş üzümünün satılamamasının sebeplerinden biri de bu; gizli mildiyö etkisi. Salkımlar çirkin oluyor, çirkin olunca da satılmıyor.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Adadaki ekonomik çöküşün temel nedenlerinden biri bence mildiyödür.”</blockquote>diyor Reşit bey. Başına saksı düşmesi gibi bir hastalık, ne zaman olacağı belli olmuyor!Adada işler zor anlayacağın.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mikro-nun-da-mikro-su</h3>Adadaki mikroklima 40 kilometrekare ile sınırlı; 5 kilometreye 8 kilometre. Ve kendi içinde 3 tane alt mikrokliması var. Adadaki konumundan mütevellit farklılıklar gösteriyorlar.<h4 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">1- Adanın Kuzey sahilleri; Çayır.</h4>Bağlar poyraza açık ve tamamen kum. Kum biraz kurnaz. Drenajdan (suyun akıp gitmesi gibi düşün) ötürü faydalı; fakat bir yandan da su akıp gittiği için zararlı. Kafalar karıştı biliyorum, orta yolu bulmak zor. Mesela biraz daha killi toprak olsaydı suyu biraz tutacaktı.<h4 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">2- Adanın Güney sahilleri; Ayana.</h4>Burası Corvus’un bağlarının olduğu alan. Kum ve beyaz kil var, kireç var. Bunlar beyaz üzümler için önemli faktörler. Bir kanalın içinde gibi. Poyraz aksında bir kanalın yuvasında. Neredeyse çayır efektinde çalışıyor, poyraza açık.<h4 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">3- Adanın orta göbeği; Ova.</h4>Çavuş, Vasilaki, Kuntra ve Karalahna’nın yetiştiği yer gibi kalabilir aklında. Düz bir alan; ova. Küçük küçük, parsel parsel, goblet goblet bağlar bar. Buranın yerelleri anlayacağın. Üçünün arasında verimlilik ve vejetasyon anlamında fark var. Güneydekiler biraz dayak yiyorlar, kuzeydekiler denizden biraz nem çekiyor ve daha diri oluyorlar. Adanın alt mikroklimalarının konum tarafından ayrımı bu. Mikro-nun-da-mikro-su.Rüzgâr sert esiyor adada, ama iyi ki esiyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/7/4/1661409329202.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="3.02" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

Veraison

Ne adadayız ne de karada.

Bozcaada’nın Mikrokliması

Véraison Fransızca bir bağcılık terimi, oradan başlayalım. Hikâye uzun, oldukça da romantik. Bu yayına adını vermesinin bir sebebi var, bana sorarsan pek manidar. Ama önce bağa gidelim, asmaların arasına karışalım ve bu bağcılık terimini bir anlayalım. Hikâye kendiliğinden örülecek.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bahar habercisi</h3>Tarih Kuzey yarım kürede mart-nisan aralığını gösterince, başlıyor bir tomurcuklanma. Tam tarihler bağdan bağa değişkenlik gösterse de en çok görülen ve en genele vurabileceğimiz aralıklar bunlar. O yüzden ben diyeceğim mart başı, sen diyeceksin mart ortası. Ama paylaşacağım ortalama tarihler etrafında dönecek döngü. İlerleyen satırları bunu göz önünde bulundurarak okuyalım, aman dikkat.Evet, mevsimlerden bahar. İlk haber ve ilk renk baharda geliyor. Genellikle günlük ortalama sıcaklık 10°C'yi aştığında, bahar habercisi gibi tomurcuklanma başlıyor, tomurcuklar patır patır patlıyor. Bu süreci büyüme döneminin başlangıcı olarak düşünebiliriz. Hatta kışın uyuyorlar, baharda uyanıyorlar gibi de kalabilir aklımızda. Tomurcuklar ortaya çıkıyor, yeşil yeşil renkler beliriyor. Sonra bu tomurcuklar şişiyor, şişiyor. Sonra boom! patlıyor. Aşağıdaki illüstrasyonlarda patlamadan önce ve patlamadan sonraki durumu paylaştım. Değişken zamanı <a fr-original-style="" href="https://apos.to/i/mevsim-bahar-olunca" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Mevsim Bahar Olunca”</a> sayısında paylaşmıştım, o dönemin detayları için seni oraya alalım.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/5/2/1656436177936.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.41" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu patlayan tomurcuklar yeni ve genç sürgünlere dönüşüyor. Mayıs hazirana göz kırpana kadar, yaz kendini gösterene kadar bu genç sürgünler büyümeye devam ediyor. Yapraklar gelişiyor, bağda yeşil renk artıyor. Ve haziran gibi çiçek oluşumu (çiçeklenme) başlıyor. Bahardan yaza geçiş, yani tomurcuklanmadan çiçek oluşumuna giden dönem asmanın en hızlı büyüdüğü dönem. Süreç o bağdan bu bağa, asmanın o ucundan bu ucuna değişse de büyüme hep hızlı. Çiçeklenmeyi aşağıdaki illüstrasyonlarda yine önce ve sonra olarak paylaşıyorum.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/2/1656436457260.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.41" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Üzüm salkımını andırıyor değil mi? Zaten kendileri ileride büyüyüp üzüm salkımı olacak. Çiçekler üzüme dönüşecek, taneler tane tane sayılacak. Her yiğidin yoğurt yiyişi nasıl farklıysa her üzümün oluşum ve dönüşüm süreci de farklı.&nbsp;Dolayısıyla öyle deadline falan vermek yok; herkesin takvimi kendine diyor ve genel bir anlatım ile devam ediyorum.Çiçekler üzüme dönüştü, üzüm taneleri oluştu, artık salkımı seçebiliyoruz. Hatta “koruk”&nbsp;kelimesini atıyorum ortaya, tanıdık gelen olacaktır, eminim. Koruk oluşuyor. Tatmaya kalksak acımtırak, ekşi mi ekşi, mayhoş bir tat! Şeker çıkmamış çünkü henüz sahneye, üzüme çok yüksek bir asidite hakim.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/2/1656436681360.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.41" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sonra yaz geliyor, sonbahara pek az kala başlıyor sihirli dönem: véraison.&nbsp;Kelime Fransızca, bağcılıkta bir dönemin adı. Üzüm tanelerinin renk değiştirdiği ve benek benek olduğu dönem. Bir salkıma baktığında benek benek bir desen görüyorsun sanki. Bu sebeple de véraison Türkçe’ye ben düşme ve beneklenme olarak çevrilmiş. Aşağıdaki illüstrasyondaki gibi benekler hayal edebilirsin.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/2/1656437400837.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.41" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Hikâyemiz renk değişimi ile sınırlı değil. Dışarıda renkli bir cümbüş, içeride ekşiler, tatlılar.&nbsp;Peki bu dönüşüm esnasında üzümün içinde neler oluyor? Hangi fırtınalar kopuyor?&nbsp;Yazın uzayan günleri ve gelen güneş ışığı ile bir enerji çıkıyor ortaya. Bu enerji ile üzümün içerisindeki asit parçalanırken şeker çıkıyor sahneye. Üzümlerin o&nbsp;ekşi-acı-mayhoş hali yerini daha karmaşık tat bileşenlerine ve şekere bırakıyor. Kimyasal reaksiyonlar büyüsünü yapıyor ve olgunlaşma başlıyor. Üzüm kendi tadını, kokusunu, rengini buluyor. Kendine dönüyor, dönüşüyor. Öküzgözü'nü Öküzgözü yapan o rengi, Tokat’ın medarı iftiharı Narince’nin o beyaz çiçeksi notları, Shiraz’ın o baharatları işte tam olarak da bu dönemde yerini almaya başlıyor!<img src="https://images.aposto.com/2022/5/2/1656437837566.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.41" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Biraz da gerçek görseller paylaşacağım. Geçen sene véraison döneminden, <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/selcuku/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Selçuk Uzanır</a>’ın gözünden.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/2/1656438054731.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><img src="https://images.aposto.com/2022/5/2/1656438080302.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><img src="https://images.aposto.com/2022/5/2/1656438111262.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Biraz romantizm</h3>Gelelim bende uyandırdığı hisse. Véraison’a asmanın yıllık hayat döngüsünün en büyüleyici zamanı dememin sebebi bu değişim ve dönüşüm. Diğer taraftan Türkçeye çevirisi de o kadar anlamlı ki. Ben düşme ve beneklenme olarak çevrilmiş. Evet, benekleniyor, benler düşüyor üzerine. Ve aslında o üzümler "ben" oluyor. Kişinin kendini bulması, keşfetmesi gibi “ben olma” dönemi olarak anlıyorum ben. Bu yüzden asmanın yaşam döngüsünün en büyüleyici dönemi olduğunu düşünüyorum.Véraison kelimesinin bendeki anlamı da kendi yaşam döngümde kocaman, zira kolumda dövmesini taşıyorum. Ben olduğum dönemi temsil ediyor benim için ve dönüşümün hep var olduğunu hatırlatıyor. Bu yayının adı da hem bağdaki bu büyülü dönemden, hem de kendi yolculuğundan geliyor. Dönüşüm hâlinde bir yolculuk, etrafı ile birlikte büyüyen, bir bütün olan. Aynı asma gibi. Logosu da aslında biraz zaman, biraz dönüşüm, biraz "ben" içeriyor. Logo <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/estersaba.design/?igshid=YmMyMTA2M2Y=" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ester</a>’in elinden çıkmıştı, iyi ki.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/4/1656572566521.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="6.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bu dönem bana hep Turgut Uyar’ın “Bir Yazı Anlamak” şiirini anımsatır:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(183, 165, 208); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“umutlar sarıya bırakır kendinigül uzar karanfil kokaro zaman sorarımşimdi mive bizbir yazı o zaman anlarız belki”</blockquote>

 Véraison Dönemi

“Bağ” kelimesinin anlamı ile başlayalım; zira yolumuz uzun, kaybolmak serbest.TDK Güncel Türkçe Sözlük der ki:bağ (I)<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">isim Bir şeyi başka bir şeye veya birçok şeyi topluca birbirine tutturmak için kullanılan ip, sicim, şerit, tel vb. düğümlenebilir nesne.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">isim Sargı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">isim Bağlam, deste, demet.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">isim, mecaz İlgi, ilişki, rabıta.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">isim, anatomi Kemikleri birbirine bağlamaya, iç organları yerinde tutmaya yarayan lif demeti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">isim, denizcilik Bir halat üzerine atılan sağlam, düzgün ve istendiğinde kolayca çözülebilen her türlü düğüm.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">isim, müzik&nbsp; Nota yazarken yan yana gelen aynı veya farklı değerdeki notaların birbirine bağlanarak çalınacağını belirtmek için yapılan yay biçimindeki işaret.</li></ul>bağ (II)Farsça<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">isim&nbsp; Üzüm kütüklerinin dikili bulunduğu toprak parçası.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">isim&nbsp; Meyve bahçesi</li></ul>Her anlamda birliktelik, birlik, bir var. Bütünlük var.Asmaların sıra sıra dizili olduğu, üzümlerin salkım salkım sarktığı, köklerin toprakta birlikte salındığı bağlarda da somut bir bağ; birliktelik, birlik var. Bir asma hayal edelim. Sülükler bulduğu yere çoktan sımsıkı sarılmış, bağlanmış, dalı tutuyor. Yapraklar sağda solda salınıyor, yan asmadaki yapraklara karışmış dolanıyor. Üzümler salına salına yandaki asmaya komşuluk yapıyor. Belki bir karınca yürüyor o üzümlerden, o asmanın dalından diğer asmaya geçiyor, sonra toprağa iniyor. Toprak derin, kökler uzamış, asma kök salmış. Yan yana, aynı toprağı paylaşıyor kocaman bir bağ. Bağlılık halinde, bağda. Bütünlük var burada, bir olma hali. O karınca da bütünün bir parçası, budamayı yapan bağcı da, yan asmaya karışmış yaprak da, hasat yapan da. Bağdan şaraphaneye giden üzüm de bağlı toprağa, toprak da şişeye giren şaraba, şişe de oturulan bir sofraya.Ve en kıymetlisi de bu bağı taşıyan zaman. Geçmişi bugüne, bugünü geleceğe bağlayan zaman. Bir kültürü, gelenekleri, meyveyi, öğretileri, anıları taşıyan zaman. Çok yıllardır farklı topraklarda yaşamış ve şimdi yaşayanları birbirine bağlayan da bu zaman ve taşıdıkları. Bizi biz yapan geçmişimiz, anılarımız ve kültürel bağımız. Bizi biz yapacak olan da geçmişi bugüne taşımak; köklerimiz, toprağımız, kültürümüz ile anı yaşamak ve anıları yarına götürmek.Anlayacağın yolumuz uzun, yolculuğumuz baki.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1654349271638.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.01" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">İllüstrasyon: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/kivancmucek/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kıvanç Müçek</a><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sürdürülebilirleştirebildiklerimizden misiniz?</h2>Telaffuz etmek zor, anlamak kolay.Sürdürülebilirlik kelimesini (iyi ki) çokça duyuyoruz. Telaffuz etmek zor, anlamak kolay. Genel tanımından başlayalım. Her ne kadar tek bir tanımı olmasa da buraya Birleşmiş Milletler tarafından 1987 yılında paylaşılan tanımını bırakıyorum: “Bugünün ihtiyaçlarını, gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama kabiliyetinden ödün vermeden karşılamak.” Sürdürülebilirlik kavramını sadece çevresel etkilerden değil, ekonomik ve sosyal boyutlardan da düşünmemiz gerekiyor. Aslında bir bütün olarak yaşamı daimî kılıyor. Bana “denge” kelimesini de çokça hatırlatıyor.Malum konumuz şarap, yolumuz bağ. O yüzden biraz sürdürülebilir tarıma ve bağcılığa değinmek istiyorum. Çevresel etkilerine biraz yaklaşırsak pek güzel kavram ve kelimeler ile karşılaşıyoruz. Bunlardan bazıları bitkisel çeşitlilik, doğal ekosistemler, atık yönetimi, kimyasal uygulamalar&nbsp;ve&nbsp;yaşam döngüleri. Sürdürülebilir tarım uygulamaları ile aslında insanlar doğayı biraz dinliyor, onun döngülerini ve zamanlamalarını anlıyor, ve işbirliği yapıyor. Yani konu burada doğanın zamanlaması, ve insanın bu zamanlamayı anlaması. Bir örnek ile kısaca anlatacak olursak; bağda potansiyel bir hastalık düşünelim. İnsan bu bağdaki asmaların ve bağ zararlılarının yaşam döngüleri hakkında, iklim koşulları ve hava durumu hakkında bilgi sahibi olduğunda bu potansiyel hastalığı öngörebilir. Ve bu hastalık gerçekleşmeden önlemini alabilir. Yani doğanın sesini dinleyerek doğru zamanda önlem veya aksiyon alabilir. Bu şekilde daha az uygulama yapar. Sürdürülebilir bağcılıkta gerektiğinde kimyasal müdahaleler yapılır; yani hiç kimyasallar kullanılmıyor değildir. Fakat doğayı dinleyerek ve takip ederek öngörüler yapılabilir, ve konvansiyel bağcılığa göre daha az uygulamalara ihtiyaç duyulur. Bu uygulamalar kimyasallar ile sınırlı değil tabi; fakat gözümüzde canlandırabilmek için bu örneği düşünebiliriz. Sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir tarım uygulamaları konuşurken; organik tarım ve biyodinamik tarım uygulamalarından bahsetmemek olmaz. İlerleyen sayılarda her birini karşılaştırmalı olarak incelemek üzere onlara göz kırpıyoruz. Genel hatları ile sürdürülebilirliğe giriş yapmak istedim. Detaylar, farklar ve benzerlikler ilerleyen haftalarda aramızda.Şimdi “Sürdürülebilirleştirebildiklerimizden misiniz?” sorusunu yöneltiyorum sana, sen de belki etrafına. Amaç doğayı dinlemek, sonuç üretimin ve çeşitliliğin devamı. Kopmayan bağımız, sıra sıra bağlarımız. Yani geçmişimiz, bugünümüz ve geleceğimiz; ortak yolculuğumuz.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/4/1654193409102.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.01" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Üzümün ve şarabın yolculuğuna baktığımızda; yolculuk Mezopotamya’dan başlıyor. İnsanların yerleşik hayata geçip tarıma başlaması üzümün ilk sinyallerini veriyor. İlk tarım ürünleri buğday ve arpa gibi tahıllar iken; sonrasında sahneye üzüm çıkıyor. Üzüm deyince sadece şarap değil; kuru üzüm, pekmez, pestil de gelmeli aklımıza. Zira hepsi üzümün çeşitli hâlleri. Üzümün şarap hâli pek çok uygarlığın ritüellerine, dinlerine, mitolojilerine giriyor. Şarap konuşulurken en çok duyduğumuz Antik Yunan uygarlığı olsa da, aslında pek çok uygarlıkta yerini alıyor. Anadolu’ya baktığımızda farklı toprak yapıları ve iklimsel farklılıklar görüyoruz. Bu yüzdendir ki konu üzüme gelince çeşitlilik&nbsp;kelimesi beliriyor uzaktan. Çeşitlilik sadece üzümde değil; bütünde bitkisel bir çeşitlilik&nbsp;var, zengin bir doğal kaynak var. Bu da çok kıymetli, hatta bir miras. Bunun bir miras olduğunun altını çizen, ve “kolektif benliğimizi çalıştırma zamanı geldi, geçiyor!”&nbsp;diyen bir sempozyumdan bahsedeceğim ilerleyen satırlarda: Kök Köken Toprak.&nbsp;

Bağ, Bağlılık, Bağcılık.

<a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNGUyMTA4MTQxNzBhMDAwNzYwODI2MiZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWYyZWEyYzllN2UwMWIwMDA3ZTdkOTY3JnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmtva3Byb2pla3QuY29tJTI1MkZ0ciUyNTJGYW5hc2F5ZmElMjUyRg=="">Kök Projekt</a> ile çıktığımız yola devam ediyoruz. Yerli gıda teknoloji şirketleri, tarım startupları ve yemek ekosistemindeki envaiçeşit projeyi tadımlık tanıttığımız "yan mutfağımızda", bu haftanın misafiri sanal gerçeklikle bağcılık eğitimi veren <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNGUyMTA4MTQxNzBhMDAwNzYwODI2MiZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWYyZWEyYzllN2UwMWIwMDA3ZTdkOTY3JnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnNpdGVzLmdvb2dsZS5jb20lMjUyRnZpZXclMjUyRnZpdGl2cg=="">VitiVR</a>.Sanal bağcılık: Bir bağ kurmak ve yaşatmak kolay iş değildir. Bağını yeni kurmuş her beyaz yakalı emekli size bunu söyleyebilir. Finansal yatırımın ötesinde, bağcılık kolay öğrenilen bir uğraş değil. Ekim, büyüme ve meyve verme süreçleri dışında, yapılan bir değişikliğin sonucunu görmenin yaklaşık bir buçuk sene sürdüğü, küçük müdahalelerin asmalarda kalıcı hasarlara yol açabildiği bir dünya. Hâl böyle olunca bağ sahipleri, çok değerli asmalarına deneyimsiz ziraatçileri dokundurtmuyor. Şarap eğitmenliği sırasında bir bağ sahibinden bu çıkmazı duyan <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNGUyMTA4MTQxNzBhMDAwNzYwODI2MiZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWYyZWEyYzllN2UwMWIwMDA3ZTdkOTY3JnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnR3aXR0ZXIuY29tJTI1MkZzZWxpbmlzbWVuJTI1M0ZsYW5nJTI1M0Rlbg=="">Selin İşmen</a>, yüksek lisans tezinde üstüne eğildiği sanal gerçeklikle bağcılık eğitimini ulaşılabilir, masrafsız ve risksiz hâle getirme hedefiyle bir proje yaratıyor. Projenin adı viticulture (bağcılık) ve virtual reality (sanal gerçeklik) kelimelerinin birleşiminden ortaya çıkan VitiVR. Kitap odaklı eğitimin ötesine geçip pratik deneyim kazanamayan ziraat öğrencilerine bağcılık eğitimini sanal ortamda sunan proje, gerçeği yansıtan şekilde fakat asmalara hasar riski ortadan kaldırılan bir bağcılık deneyimi yaratmış oluyor.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-09-02T11:02:22.223Z.png" alt="VitiVR"><figcaption>VitiVR</figcaption></figure>Gelecek çok hızlı gelecek: 2017’de tamamlanan prototiple Avrupa’nın önde gelen ziraat fakülteleriyle görüşen ve hem kullanıcı deneyimi olarak hem de eğitim potansiyeli olarak olumlu geri dönüşler ve destek taahhütleri toplayan proje, daha sonra dünyanın en prestijli artırılmış ve sanal gerçeklik ödüllerinden Auggie Awards 2018 yarışmasında derece alarak sanal gerçeklik alanında takdir alan ikinci şarap temalı proje unvanını alıyor. VitiVR projesinin sahibi Bahçeşehir Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim görevlisi ve Microsoft Teknoloji’nin Kadın Liderleri finalisti Selin İşmen, şimdilik sadece kış budaması deneyimi sunan VitiVR’ın gerekli finansal desteği alması hâlinde bağcılığın tüm aşamalarının dâhil edileceğini, teknik öğretiyle harmanlanarak bütünsel bir hâle getirileceğini söylüyor. VitiVR, yakın gelecekte kurumlar tarafından eğitim alanında kullanılabileceği gibi bağcılar tarafından işe alım test mekanizması veya bireysel öğrenim aracı olarak da kullanılabilir. İşmen, koku duyusunu sanal gerçeklik dünyasına entegre eden teknolojilerin de desteğiyle bir gün şarap eğitimini tüm yönleriyle sanal ortama taşımanın mümkün olduğundan bahsediyor. “Yaygınlaşmasının zaman alacağını biliyorum." derken dâhi sanal gerçekliğin gelecekte eğitimin içinde yer alacağından emin.&nbsp;Sanal gerçeklik tabanlı asma nasıl budanır görmek için <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNGUyMTA4MTQxNzBhMDAwNzYwODI2MiZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWYyZWEyYzllN2UwMWIwMDA3ZTdkOTY3JnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy55b3V0dWJlLmNvbSUyNTJGd2F0Y2glMjUzRnYlMjUzRExkdFJWR2hPWXhz"">bu videoya</a>, projeyi İşmen'den dinlemek için bu <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNGUyMTA4MTQxNzBhMDAwNzYwODI2MiZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWYyZWEyYzllN2UwMWIwMDA3ZTdkOTY3JnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy55b3V0dWJlLmNvbSUyNTJGd2F0Y2glMjUzRnYlMjUzRFBzVG9ZVUtFSklz"">röportaja</a> göz atabilirsiniz. Küresel olarak sanal gerçekliğin eğitimde payı büyürken çağımızın eğitim teknolojileri ziraat alanına VitiVR gibi öncü projelerle geçiyor. Toprağı, asmayı ve üzümü öğrenmenin yıllar değil, jenerasyonlar sürdüğü bağcılık; deneyimi demokratikleştiren, ekonomikleştiren ve kolaylaştıran teknolojilerle nasıl değişecek göreceğiz.

VR teknolojileriyle bağcılık ve şarap eğitimi almak mümkün mü?

Sanal bağcılık: VitiVR

<h3>Bir şarap uğruna kilometrelerce yol gidilir mi? Meraklısı gidiyor. Hatta bunun üzerinde dev bir endüstri kurulmuş durumda. Covid-19 öncesindeki verilere göre yaklaşık 254 milyar dolar değerindeki, şarap ve gastronomi turizminin de dâhil olduğu turizm endüstrisinin içinde en hızlı gelişen ve en büyük paya sahip olan yiyecek ve içecek sektörü. Bu durumda söz konusu damak zevki olunca insanın her daim kilometrelerce yol gidebileceğini söylesek yanılmış olmayız sanırım.&nbsp;</h3>Vitis vinifera’dan şaraba: Yaklaşık olarak MÖ 7000 yılında Zagros Dağları’ndaki Neolitik döneme ait bir köyün sakini, kavanozun içine üzüm ve geleneksel olarak sirke bakterilerini engellemek için şaraba katılan bir tür ağaç reçinesi kalıntıları <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNTg5NGIyYTMzOTM0MDAwOGM5YzRmZSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWVkMTE2Y2QyYzZiYzMzNGE2YTc3N2JmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnByZXNzLnVjaGljYWdvLmVkdSUyNTJGdWNwJTI1MkZib29rcyUyNTJGYm9vayUyNTJGY2hpY2FnbyUyNTJGRCUyNTJGYm8xOTg3Mzc2NC5odG1s"">koymuş</a>. Arkeolojik bulgulara göre Avrupa’da binlerce yıldır şarap üretiminde kullanılan evcilleştirilmiş yabani üzüm türü vitis vinifera’dan yapılan bu ilk şarap denemesinden bu yana insan, bağcılıkta ve şarap yapımında çok yol kat etti. Tabii şartlar gereği o zamanlar Zagros Dağları’ndaki köyün namı duyulmamıştı; bildiğimiz kadarıyla kimse de bu sirkeli üzüm suyunu içmek uğruna göç etmemişti. Fakat bugün bereketin sembolü, bu yeşil/mor boncuk meyvelerin; üzümün yetiştiği ve şaraba dönüştüğü bağlar uğruna insan, kilometrelerce yol gitmeyi göze alıyor. Hatta ve hatta turizm endüstrisinin en güçlü oyuncularından biri de bildiğimiz üzere bu bağlar ve bağların güzel meyvesi şarap.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-09-09T14:24:58.129Z.jpeg" alt="bağ rotası"><figcaption>İllüstrasyon: <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNTg5NGIyYTMzOTM0MDAwOGM5YzRmZSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWVkMTE2Y2QyYzZiYzMzNGE2YTc3N2JmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5pbnN0YWdyYW0uY29tJTI1MkZndW5kb2NldCUyNTJGJTI1M0ZpZ3NoaWQlMjUzRGM2YXo1aHF4d2FucA=="">Gündeniz Çetin</a></figcaption></figure>Bağdan bağa: World Food Travel Association, yemek (ve şarap) turizmini, uzaktan veya yakından, özgün ve hatırlanabilir yiyecek/içecek deneyimi ve keyfinin arayışı olarak tanımlanıyor. Şarapçılık yapılan bölgelerde tadım odaklı turizm faaliyetlerini ifade eden şarap turizmi; bağlara, şarap evlerine ve şarap festivallerine yapılan gezileri kapsıyor. Bağ rotası ya da şarap rotası, temelde bölgedeki birkaç şarap tesisini ve şarap imalathanesini birbirine bağlayan rotaya verilen isim. Birçok bağ rotası, namı duyulmuş bir şarap bölgesindeki şarap imalathanelerinin yanında genellikle belirli kültürel ve doğal cazibe merkezlerinin ve diğer tesislerin bulunduğu bir destinasyon olarak literatüre geçiyor. 20. yüzyılın başlarında Almanya’da bağcılığa elverişli ve şarap üretilen bölgelere ziyaretleri artırmak ve bölgeyi geliştirmek için desteklenen bağ rotaları, 1960’lı yıllara gelindiğinde medyanın da etkisiyle önemi bir <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNTg5NGIyYTMzOTM0MDAwOGM5YzRmZSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWVkMTE2Y2QyYzZiYzMzNGE2YTc3N2JmJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3LmFlYmpvdXJuYWwub3JnJTI1MkZhcnRpY2xlcyUyNTJGMDIwNCUyNTJGMDIwNDAzLnBkZg=="">turizm ayağı</a> oluyor. Özellikle şarap üretimine elverişli ülkeler için önemli bir gelir kaynağı olan bağ rotaları, ülkelerin turizmde yeni markalaşma çabalarının en önemli oyuncularından. Turistler tarafından yapılan değerlendirmeye göre de yemek ve şarap, ikinci sırada en yüksek puanı alan deneyimleri oluşturuyor. Durum böyle olunca bağ rotaları, özellikle şarapçılığa ve turizme birlikte yatırım yapan ve markalaşma süreçlerini iyi yöneten Fransa, ABD, Almanya, Güney Afrika, Arjantin ve Avustralya gibi ülkelerin oynadığı şanslı atları oluyor.Kırsaldan gastroturizme: Üzüm bağları, kırsal ambiyansa sahip olduğu için gastronomi turizminin yanında kırsal turizmin bir bölümü olarak da değerlendiriliyor. Kırsal alanlarda yer alan bazı ünlü şarap imalathanelerinin bulunduğu doğal ortam, ziyaretlerin hacmini artırıyor. Dolayısıyla bu kırsal bölgenin ekonomisinde kendine yer edinen küçük üretici de bağ rotası sayesinde payına düşeni alma şansını artırıyor. Doğal güzellikleriyle öne çıkamayan ve gölgede kalmış kırsal alanlar, bu bağlar sayesinde tarım ve hayvancılığa bel bağlamak durumunda kalmıyor; aynı zamanda turizm üzerinden yeni gelir modelleri yaratma fırsatı yakalıyor.&nbsp;Büyükten küçüğe: E tabii bu işe en çok kendi yağında kavrulan ve bağ rotaları sayesinde kendi payına düşeni alan üreticiler ve bu bölgelerde yaşayan halk seviniyor.&nbsp;Özellikle küçük ölçekli yerel üreticiler için doğrudan satış ve ekonomik çeşitlendirme şansı yaratan bağ rotaları, gözden ve gönülden ırak kalma tehlikesi taşıyan butik şarap üreticileri için yaşamsal bir önem taşıyor desek yanılmış olmayız. Bağ rotalarının bölge ekonomisine bir başka katkısı da büyük balığın küçük balığı beslemesi. Nam salmış üreticilerle aynı bölgede bulunan mütevazı üreticiler de bağ rotasında meraklı gezginin uğradığı adreslerden biri oluyor. Diğer yandan, o eşin dostun öve öve bitiremediği şarabı tatmak üzere yola çıkan popüler kültür gurmesi arkadaşımız da sadece yeni bir deneyim yaşamak üzere yola çıkan acemimiz de bağ rotaları aracılığıyla şansa da olsa tıpkı halis muhlis bir şarap sever ya da sommelier gibi bir deneyim yaşama fırsatı yakalıyor. Adını hiç duymadığı ya da duymayacağı yerel bir üreticiyle tanışıyor. Üstüne üstlük bir de yörenin topraklarında yetişen yahut kültüründe yoğrulmuş birçok lezzeti de şarapla eşleyip keşfedince demeyin keyfine. Hem şarap sever seviniyor hem yerel halk hem bağ emekçisi. Üstüne üstlük bu “damak yolculukları”, restoranlarda yapılan tadımlara kıyasla mekân algısını oluşturan ve gezginin destinasyonu her anlamda deneyimlemesini sağlayan somut ve soyut unsurlar açısından daha bonkör; görme, tatma ve koku duyularına hitap ederek derin ve sağlam lezzet anıları yaratıyor.&nbsp;Bir yerden başlamak lazım:&nbsp; İşinin ehli burunlara ve usta damaklara sahip olmaya gerek yok. Bir gün herkes bağ rotası yolculuğuna çıkabilir. Acemileri dünyaya açılmadan önce Türkiye’deki bağ rotalarını keşfetmeye davet ediyoruz. Dersinize iyi çalışıp Trakya, Urla, Bodrum veya daha az bilinen, İç Anadolu’dan Doğu Anadolu’ya uzanan Anadolu rotasıyla bu bağ bozumunda tanışın, kaynaşın. Gerçek bir şarap sever, bu zor günlerde küçük üreticiyi destekleyendir. Değil mi?

bağ ile ilgili hikayeler