<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Kapitalist toplumların tüketim alışkanlıkları, gezegenimizin sürdürülebilirlik sınırlarını zorluyor.</blockquote>Verimlilik veya üretkenlik, toplumda sıkça vurgulanan ve değer verilen bir kavram. Kapitalist ekonomik sistemlerde, bireylerin ve kuruluşların başarısı sıklıkla verimlilik oranlarına göre ölçülüyor; bu durumun da her bireyin fiziksel ve zihinsel yeteneklerini aynıymış gibi yansıtma ve değerlendirme eğiliminde olduğunu rahatça ifade edebiliyoruz. Dolayısıyla çoğu zaman engellilik durumları toplumda göz ardı ediliyor.Yeni bir perspektif olarak verimliliğin terk edilmesi: Son yıllarda, sürekli verimlilik peşinde koşmanın bireyler üzerindeki olumsuz etkileri konusunda farkındalık artıyor. Bu yaklaşım, yaşamın sadece çalışma ve üretmekten ibaret olmadığını savunuyor. Bireylerin kendilerine vakit ayırmaları, mental sağlıklarına dikkat etmeleri ve yaşamın diğer yönlerinin tadını çıkarmaları gerektiği vurguluyor.İhtiyaçların ifadesi ve ableist yaklaşım: Yalnız, toplumumuzda, bireylerin hastalıklarını ve ihtiyaçlarını açıkça ifade etmeleri genellikle zayıflık olarak algılanıyor. Dolayısıyla da bu algı, kapitalist bir toplumda kolayca daha az verimli olarak algılanabilecek bireylerin marjinalleştirilmesine neden olabiliyor. Zaten engellilik ve hastalıkların genellikle bir eksiklik olarak görülmesi, ableist bir yaklaşımın sonucu olarak özetleniyor.Ableism, Oxford sözlüğünde sağlam, tam, yetkin bedenli bireylerin lehine yapılan ayrımcılık olarak (Oxford Dictionary, 2018); Cambridge sözlüğünde diğer insanların yaptıklarını, sahip oldukları sakatlık, hastalık vb. gibi durumlar nedeniyle yapmakta zorlanan bireylere karşı yapılan haksız muameleler bütünü olarak tanımlıyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Ableist yargı, toplumsal normun “tamlar” yani engelli olmayan bireyler olarak tanımlanmasını sağlar ve bu norma uymayanların yaşadıkları her türlü ayrımcılığı meşrulaştıran bir rol <a fr-original-style="" href="https://soyleki.com/ableism-saglamcilik-ve-ableist-nedir/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">üstlenir</a>.</blockquote><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sağlıksız bir ekosistemin meyveleri: Kapitalizm ve ableism</h2>Kapitalizm, devamlı olarak büyümeyi ve üretimi teşvik eden bir ekonomik sistem. Bu cepte. Durum, doğal kaynakların aşırı kullanılmasına ve iklim değişikliği gibi ciddi çevresel sorunlara neden oluyor. Bu da cepte. Yani kapitalist toplumların tüketim alışkanlıkları, gezegenimizin sürdürülebilirlik sınırlarını zorluyor.Engelli bireylerin toplumda marjinalleştirilmesi, kapitalist toplumların verimlilik odaklı yaklaşımının bir sonucu olarak karşımıza çıkıyor. Tüm bireylerin eşit değerde olmadığı ve bazılarının diğerlerinden daha az olduğu bir inanç sistemini yansıtıyor.Sonuç olarak kapitalist toplumların verimlilik odaklı yaklaşımı, engelli bireyleri marjinalleştirme eğiliminde olarak gezegenin sürdürülebilirliğini tehdit eden çevresel sorunlara yol açıyor. Toplumun, bireylerin değerini sadece verimlilikleri üzerinden değil, insan olarak sahip oldukları temel haklar ve değerler üzerinden değerlendirme durumu yaygınlaşsa insan-odaklı türcü yaklaşım da giderek azalabilir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Toprağı, denizi, havayı ve bedeni üretken kılmak</h2>Kapitalizmin fonksiyonu, toprağı, denizi, havayı ve bedeni üretken ve kârlı kılmak üzerine kurulu. Bu, Ian G. R. Shaw ve Marv Waterstone’un “Kapitalizm sadece bir ekonomik sistemden daha fazlasıdır,” şeklinde tanımladığı bir yapıya denk düşüyor. Hastalar, kapitalist toplumda “fazla nüfus” olarak etiketleniyorlar çünkü onlar sürekli olarak iş gücüne girip çıkıyorlar. Eh, bu sistem onları destekleyemiyor ve desteklemiyor da.Audre Lorde’un kanser günlüklerinde dile getirdiği “Sesimizi çıkaramamak bizi güçsüz bırakır,” ifadesi, ağrıyı maskelemenin veya acıyı sürekli inkar etmenin bizi bilinçsizce de olsa üretim mantığından kurtulmaktan alıkoyduğunu vurguluyor. Şu şekilde ifade edebiliriz: Kronik bir hastalığınız varsa, sessiz kalmak, “iş yapamama korkusu”ndan kaynaklanıyor.Paralel şekilde kapitalizm, insana ve doğaya aynı şekilde zarar veriyor; bununla birlikte, kâr amacı güden bir refah sistemi, hasta bedenin geçerliliğini ve kullanılabilirliğini sürekli olarak sorguluyor. Sonuç olarak, hastalık hakkında konuştuğumuzda aslında bahsettiğimiz şey değer olmuş oluyor. Kapitalist anlamda üretken olamayan bir bedene sahip olunduğunda da insan her gün kendinizi sonlandırıyor gibi hissediyor. Çünkü basit bir matematikle iş gücü güçle eş anlamlıysa güç ve sermaye de tamamen insan olma deneyimine denk düşüyor.&nbsp;O hâlde çözüm yavaşlamak mı?:&nbsp;Productivity: The Ableist Fantasy yazısından ilhamla ve Audre Lorde’un sözleriyle, sessizliğin gücü retoriğini reddederek, ağrıyı ifade etmeyi öğrenir ve kronik hastalığı olanların acısına inanmayı tercih edersek belki de dünyanın geniş acılarıyla empati kurmayı öğreniriz. Empatiyi öncelikli kılarak, Lorde’unda &nbsp;dediği gibi böylece düşmanı yeniden organize ederek belki de&nbsp;gezegenimizi ve bedenlerimizi özen ve hassasiyetle geri alırız.

Angst

Sistemin verimlilik takıntısı ekosistemi nasıl etkiliyor? Kâr odaklılık gezegenle beraber sağlığımızı nasıl yok ediyor?

“Üretken” ama sağlıksız bir ekosistemde yavaşlamak

Amerikan Rüyası sosyo-ekonomik durumun, sınıfın, içine doğduğun standartlar ne olursa olsun hayatın daha iyi olabileceği, zenginleşebileceğin ve yeteneklerinin/başarılarının ödüllendirileceği bir standart ya da konsept olarak başladı. ‘Nereden nereye geldik’ tadında başarı hikâyelerinin özünde o vardı aslında. 1920’lerde, savaşın bitmesi ile Amerika’da ekonomi bir anda yükselişe geçti. Yılların ekonomik, sosyal, politik zorlukları bu savaş-sonrası dönemde kısa bir süreliğine geri planda kaldı. Bu dönemde de Amerikan Rüyası daha materyel bir şeye dönüştü. Rüya, kapitalist sistemin yörüngesine iyice girerek, sahiplenme ile bir tutuldu. Böylece de birçok dizi ve filmde gördüğümüz 1920’lerin rüyası bilincimize girdi. Neden bahsediyorum? Tabii ki beyaz çitler ile çevrelenmiş müstakil bir ev, bir araba, güzel bir iş ve geleneksel aile düzeni. Bu, bir süreliğine herkesin istediği şey oldu. Ekonomiden bağımsız anlamlandırması da çok zor değil. Ailelerin bölündüğü, yokluk ve korkunun yüksek olduğu bir dönemden çıkınca stabilite ve düzen aranan şeyler oluyor. Misal, pandemide ne kadar insan evlendi, düşünsenize. Böylece herkes için olanakların var olduğu düşüncesi bir anda alım gücüne dayanan daha zorlayıcı bir konsepte dönüştü.&nbsp;Yıllardır yeni nesillerin alım gücünün düşmesi, beklentilerinin değişmesi üzerine yazılar okuyoruz. Enflasyon, asgari ücretin hiçbir şeye yetmemesi, kiraların artması ile gelen barınma krizi, vergiler derken yeni nesil birçok farklı yerden çekiliyor. Parayı saklayabilmek, yatırabilmek, biriktirebilmek çok büyük bir ayrıcalık oldu. Hep öyleydi ama bu sene bu daha da hissedildi.World Economic Forum’da 2017 yılında yayımlanan bir <a fr-original-style="" href="https://www.weforum.org/agenda/2017/11/the-pursuit-of-happiness-how-the-american-dream-turned-into-greed-and-inequality/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makale</a> değişen dünyayı ve kapitalizmi çok güzel özetliyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(250, 218, 196); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(250, 218, 196); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Kapitalizm refah seviyesini yükseltmekte çok başarılı oldu ama bunu dağıtma konusunda çok başarısız oldu. Günümüzde zenginliği ve fırsatları nüfusa dağıtmazsak, kapitalizm ve demokrasi modelimiz kendini yok edecek.”</blockquote>Üstünden kaç yıl geçmiş ve hâlâ ne kadar doğru. Alışılagelinmiş bazı sistemlerin değişen dünyaya, artan nüfusa ayak uydurması gerekiyor. Özellikle yeni nesil olan bizler, iş stresinin ve istihdam belirsizliğinin yükünü ayrıca çekiyoruz. Üniversite okumanın işe girişin anahtarı olarak görüldüğü dönemler çok geride kaldı. BBC’de yayımlanan bir <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/articles/c87ynj1y540o" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makalede</a> Z kuşağının maaşlarından mutsuz olduğu ve 18-24 yaş arasındaki grubun %59’unun ev alamayacaklarına inandığı paylaşılıyor. Bu sayı 29-34 yaş arası için %29’a düşüyormuş. Eee, nerede bizim beyaz çitli evimiz?Şimdi, benim ekonomi ile alakam az. Okulda ezberleyerek geçtiğim ekonomi dersimden benimle kalan en önemli şey Adam Smith’in ‘modern ekonominin babası’ olduğu, bir de arz ve talep teorisi. Onun dışında birçoğumuz gibi (umarım?) kişisel finansımı deneme, yanılma ve büyüklere sorma üçlüsü ile yönetiyorum. O yüzden bu yazıyı okurken sizlere şu hatırlatmada bulunmak isterim: bu yazı bir ekonomistin elinden değil, sosyal bilimcinin kaleminden çıkıyor. Sosyal bilimci dedim, o zaman hemen asıl düşünceme geleyim.Z-nesli, milenyumluların yediği sözel dayağı yemekten biraz kurtulmuş gibi gözüküyor. Kendimi avokado ve kahve tüketimlerinden, çalışma etiklerine ve kıyafet seçimlerine kadar laf yiyen bu nesilden çok uzak gördüğümü söyleyemem. Ama kanımız sanırım Z akıyor. Kendimi bir yere yerleştirmem gerektiğini düşünmeyerek devam ediyorum. Z kuşağı ne istediğini bilme, ya da en azından keşfetme yolunda ilerleme konusunda daha başarılıymış izlenimini ben dahil çoğumuza veriyor. Çalışkanız hem de çok, girişkeniz hem de sınır tanımayacak bir derecede ama bazı şeyleri de kabul etmiyoruz. Kimisi bunu şımarıklık olarak adlandırıyor, kimisi de değerini bilmek. Bunu dünyaya karşı ‘battı balık yan gider’ felsefesi ile yaklaştığımız için mi yoksa daha önce de belirttiğim gibi değişen dünyaya ancak böyle ayak uydurulabileceğini düşündüğümüz için mi yapıyoruz, bilmiyorum. İkisinin ortasında gibi. Aklıma hep Alıp Başını Giden’lerimizden <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/62d92d23d02dfe0006e6a49a" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Emre Bilgin</a>’in dediği bir şey geliyor böyle durumlarda:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(250, 218, 196); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(250, 218, 196); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“İnsanlar belli bir saat mesai yaptıktan sonra kazandıkları para ile kendilerini tatmin etmek istiyorlar ama kazançlarının büyük çoğunluğunu vermek zorunda kalıyorlar. İnsanlar içlerindeki açlığı doyurmak zorunda ve bunun için uzun vadeli hazlardan ziyade kısa vadeli hazlara dönüp, yeme-içme sektörüne yöneliyorlar. ‘Ben kendime, telefon, kulaklık, cart curt alamıyorsam, doyururum kendimi, içki içerim o zaman ben de. Bunu yapacaksam kalitelisini yaparım,’ diyorlar.”</blockquote>Burada bahsettiğimiz şey alım gücünün düşmesi ile gelen bir tutunma ihtiyacı. 'Para biriktirsem de ev alamıyorsam, gezerim ben de abicim' diyoruz. Sanırım deneyim toplamayı bu dönemde stabilite arayışından daha fazla önemsiyoruz. Ölümlü dünya, diyoruz sonuçta. Ölümlüyü bırakın, dengesiz dünya diyoruz. Biz iyisi mi hayatı istediğimiz gibi yaşayalım diyoruz. Sakla samanı gelir zamanı sözüne cevabımız, ‘sakladık da ne oldu? Zamanı gelse de yetmiyor ki!’ gibi şeyler oldu.&nbsp;Bu aralar çevremde aydan aya yaşayan, şehri bırakan, doğaya dönen, gezen (ya da gezmeye çalışan), okuyan, yazan, çizen, çalışan, farklı farklı insan var. Evlenenlerin bile ‘evlilik kurumuna’ bakışı çok farklı geliyor ama bu başka bir günün konusu.Kısaca Amerikan Rüyası, bir rüyaydı, günümüzde öyle de kaldı. Rüyalara değil de, yaşamaya bakıyoruz. Mümkün oldukça.... Ya da belki de Amerikan Rüyası çatısı altında adlandırdığımız rüya da, değişen dünya ile evrildi, çevrildi, yeniden inşa edildi. Belirsizlikle başa çıkmak için de belli yapılardan kurtulmamız gerektiğine inandık. Bu da değişir. Elbet değişir. Belki çok yakında değişir.

20'lik

Ya çalışalım tabii de…

Bir rüyaydı, öyle de kaldı. 

<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">HDP&nbsp;</h2>HDP'nin parti programında "çevre",&nbsp;"Ekoloji ve yaşam mücadelesi" başlığı altında inceleniyor. Partinin halkın mücadele gücünden ilhamla,&nbsp;"kapitalizmin doğayı, doğal varlıkları ve yaşamı metalaştırarak sömürmesine karşı, insanı doğanın efendisi değil, bir parçası"&nbsp;olarak gördüğü ifade ediliyor.&nbsp;Programda suyun ve doğanın ticarileştirilmesine, piyasa temelli enerji politikalarıyla ve projeleriyle mücadele edileceği, insani ihtiyaçlar için gereken ve geçimlik tarımda kullanılan suya parasız, temiz ve yeterli miktarda erişim hakkının güvence altına alınmasını savunulduğu ve bunun gerçekleşmesinin hedeflendiği belirtiliyor. Partinin su kullanım hakkı anlaşmalarına, karbon ticaretine, HES (Hidroelektrik Santralleri) projeleri ile termik, nükleer gibi enerji politikalarına ve ekolojik yıkıma yol açan maden işletmeciliğine karşı olunduğu ve yasaklanması için mücadele edileceği bildiriliyor.&nbsp;"Kapitalizmin doğayı, doğal varlıkları ve yaşamı metalaştırarak sömürmesine, yaşam alanlarını yok etmesine karşı, doğanın, insanın, hayvanların ve tüm canlıların yaşam haklarının güvence altına alınması için mücadele edildiği" belirtilirken kentsel dönüşüm projelerine, &nbsp;tarihi, kültürel varlıkların ve kamusal alanların gasp edilmesine; yıkıcı kır ve kent politikaları ile çevresel hizmetlerin özelleştirilmesine ve piyasalaştırılmasına karşı mücadelenin sürdürüleceği bildiriliyor. Her yurttaş için insan onuruna yakışır barınma ve ulaşım hakkının savunulduğu belirtilirken doğal, tarihi ve kültürel varlıklara ilişkin korumaları kaldırmayı amaçlayan mevzuat saldırılarının da karşısında olarak, deprem, sel ve toprak kayması gibi doğal felaketlere karşı gerekli tedbirlerin alınması için mücadelenin de sürdürüleceği ifade ediliyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">TİP&nbsp;</h2>TİP, yerkürenin ciddi bir ekolojik bunalım içinde olduğunu vurguladığı programında doğa tahribatına karşı işçi mücadelesinin ekolojik bir konum almak zorunda olduğunu söylüyor. "Kapitalizm, kâr odaklı ve sermaye birikimine dayalı, büyüme ya da yok olma ikilemine hapsolmuş bir sistemdir." denilen programda kapitalizmin büyüme isteği sonucunda bugünün ve gelecek kuşaklarının kaynaklarını geri dönüşsüz şekilde tükettiği vurgulanıyor. "Sanayi Devrimi’nden bu yana kapitalist etkinliklere bağlı aşırı kaynak tüketimi, ormansızlaşma, fosil yakıt kullanımı, karbon salımı vb. olguların, küresel iklim değişikliği, çevre kirliliği gibi yakıcı sorunlara yol açtığı görülmektedir." denilen programda, "Sermaye kendi mantığıyla işlediği sürece gelecekte insanlığı açlık, susuzluk, çölleşme, tarım alanlarının ve pek çok canlı türünün yok olması, buzulların erimesiyle sular altında kalacak kentler, kitlesel göçler ve kaynak savaşları beklemektedir." deniyor. Bu sorunların çözümü için tasarruf önlemleri aramanın ve teknolojik ilerlemelere bel bağlamanın yeterli olmadığı ifade ediliyor. Doğanın kurtuluşunun yolunun sosyalist düzen kurulmasından geçtiği vurgulanıyor.&nbsp;Programda, parti, kentleri gasp eden betonlaşmayı ve mega projeleri durdurmayı hedeflediklerini belirtiyor. Ekolojik yıkıma yol açan enerji politikalarının karşısında durulduğu, enerji kaynaklarının planlı kullanımının desteklendiği, temiz su ve gıdaya erişimin temel insani hak olarak görüldüğü, &nbsp;çevrenin ve doğanın talan edilmesine, kentsel alanların ve kamusal mekânların yağmalanmasına karşı mücadele yürütüldüğü ifade ediliyor. Üretim araçlarının özel mülkiyetine son verileceği, tüm toplumsal kaynakların tüm yurttaşların katılımına dayanan merkezî planlama yoluyla kullanılacağı belirtiliyor.&nbsp;

Spektrum

Emek ve Özgürlük İttifakı'ndan HDP ve TİP, çevre düzenlemelerine parti programında nasıl yer veriyor?

Emek ve Özgürlük İttifakı, çevre düzenlemelerine nasıl bakıyor?

Geçen haftalarda Boğaziçi Üniversitesi Sosyoloji Bölümü'nden arkadaşımız ve meslektaşımız Meltem Ahıska'nın 2019 yılında Psikanaliz Yazıları dergisinde çıkmış bir <a fr-original-style="" href="https://pep-web.org/browse/document/PY.039.0097A" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yazısına</a> denk geldik. "Tırabzansız Düşünmek: Tutunmak/Tutunamamak" başlıklı bu yazı Ahıska’nın her zamanki çok akıcı ve berrak üslubuyla, soyut olanı anlatmanın zorluğunu hissettirmeden yazılmış. Bu makale, bizim de en çok öğrendiğimiz düşünürlerin başlarında gelen Hannah Arendt’in yakın zamanda çıkmış bir kitabının farkına varmamızı sağladı. 2018 yılında Jerome Kohn bir giriş yazısı da ekleyerek derlediği Thinking without a Banister: Essays in Understanding 1953-1975 başlıklı bu kitapta Arendt’in kimi farklı yerlerde daha önce basılmış, kimi de ilk kez basılan yazılarını, sunumlarını, söyleşilerini bir araya getirmiş.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656169602821.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.66" width="550" alt=" Thinking without a Banister: Essays in Understanding" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kitaba ismini veren ve Kohn'un kitabın epigrafı yaptığı "tırabzansız düşünmek" metaforu, 1972 Kasım'ında, yani ölümünden üç yıl önce, Kanada’da "Hannah Arendt’in Çalışmaları" başlıklı bir konferansta "kapitalizm konusunda nerede duruyorsunuz?" sorusuna verdiği cevabın içinde saklı. [Bu konferansta yapılan sunumlar üzerine anlattıkları, kendine yönelik sorulara verdiği cevaplar kitabın "Hannah Arendt üzerine Hannah Arendt" başlıklı bölümünde bir araya getirilmiş.]"Kapitalizm konusunda Marx’ın heyecanını paylaşmıyorum" diye başlıyor yanıtına Arendt ve "Komünist Manifesto kapitalizm hakkında yazılmış en büyük övgüdür" diye devam ediyor. [Biz kapitalizm değil de burjuvaziye yazılmış en büyük övgü diye yorumluyoruz Komünist Manifesto’yu ama bu iki pozisyon birbirine verimli bir tartışma mesafesi kadar yakın.] Marx tarihin belki de en çok okunan manifestosunda burjuvazinin devrimci gücüne methiyeler düzer bir anlamda. Arendt, Marx’ın kapitalizmin bir mülksüzleştirme (expropriation) süreci olduğunu gayet iyi anladığını ama sosyalizmin de bu mülksüzleştirme sürecini devam ettirdiğini belirtip şunu ekliyor: "Modern üretim süreci aslında tedrici bir mülksüzleştirme süreci. Dolayısıyla ben kapitalizm ile sosyalizm arasında bir fark olduğunu kabul etmiyorum."&nbsp;(856)[Burada Arendt’in tam olarak ne kastettiğini anlayabilmek için bizim "insanın kendine ait olana el konması" olarak anladığımız İngilizcedeki "expropriation" kavramıyla sıklıkla "mülksüzleşme" olarak çevrilen "dispossession" kavramları arasındaki farka dikkat çekmek önemli. Sosyalizmin ilk bakışta mülkiyete dayalı eşitsizliklere bir son vererek başka bir dünyanın kapısını aralıyor gibi görünmesini belki de sorgulamak gerekiyor. Sanayileşme pratikleriyle, çevresel tahribatlarıyla, özellikle köylülük-karşıtlığında cisimleşen farklı yaşam tarzlarına düşmanlığıyla, merkeziyetçi yönetim biçimleriyle sosyalizmde de kapitalizmde olduğu gibi insanlar kendilerine ait olanı kaybetmeye devam ediyorlar gibi düşünülebilir. Özellikle emek, zaman, yaratıcılık, alternatif hayat ve kolektif yaşam tarzları anlamında...]Sosyalizm ve kapitalizm arasındaki sınırları sorgulamaya bizi kışkırtan oldukça aykırı bir bakış bu tabii. Arendt’e göre kendisine çok bariz görünen bu ilişkinin tartışılmıyor bile olması, tırabzanlarını kaldırdığınızda insanların güvensiz buldukları düşünce yollarında yürümeyi istememelerinden kaynaklanıyor. Dolayısıyla bu tür ezber bozan fikirleri sıklıkla göz ardı ediyoruz ve üzerlerinde düşünme zahmetine katlanmıyoruz.Arendt’in “tırabzansız düşünmek” metaforu üzerine söylediklerini Ahıska’nın çevirisiyle aktaralım:"Şöyle başka bir şey var, Draenos, ‘bir zemin olmadan düşünmek’ demişti, benim bu denli zalim&nbsp;olmayan başka bir benzetmem var, bunu hiç yayımlamadım, kendime sakladım. Buna ‘tırabzansız düşünmek’ diyorum, Almancada Denken ohne Geländer. Hani merdivenleri inip çıkarken düşmemek için tırabzana tutunabilirsiniz ya, biz bu tırabzanı kaybettik. Kendime bunu söylüyorum. Ve aslında yapmaya çalıştığım da bu."Kaybedilen tırabzanlar neler? Modernlikle kaybedilenler mi? Yani gelenek, baskın inançlar, Tanrı’nın düzeni mi? Yoksa modernliğin içinden çıkardığı faşizmin yıktıkları mı? İkisi de var sanki. Savaş sonrası dünyada Aydınlanma’nın yerleştirmeye çalıştığı tırabzanlara da dayanılamıyor artık.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656170060865.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.25" width="550" alt="Hannah Arendt" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Meltem Ahıska da yazısında bu metaforu ve Arendt’in "düşünmenin tehlikeli olduğunu inkar etmiyorum, ama düşünmemek çok daha tehlikeli" önermesini merkeze alarak düşünmek/düşünmemek ilişkisinden ve bir başkasıyla karşılaşmanın, bu karşılaşmanın etkisine açık olmanın öneminden söz ediyor. Bunu yaparken Arendt’in bir başka metaforuna dikkat çekiyor Ahıska. Arendt, totaliter rejimleri soğana benzetiyor. Lider bizim cücük dediğimiz soğanın ortasındadır bu rejimlerde ve böylece merkezden yönetir. Piramitle özdeşleştirdiği diktatörlükler ve otoriter rejimler gibi tepeden değil de içeriden. Ahıska çok güzel anlatmış Arendt’in totaliter rejimler üzerine düşündüklerini. Biz de doğrudan ondan aktarıyoruz:"Cücüğün etrafında katman katman sarmalanmış kesimler, örneğin profesyonel gruplar, parti yöneticileri, düzenin seçkinleri, medya, polis teşkilatı ve yargı yer alır. Soğanın kabuklarında olduğu gibi, bu katmanların bir yüzü içeri, bir yüzü de dışarı bakar. Bir katmanda söylenen ve yapılan her şey dışarıdaki katmanlara doğru bir normallik yaratma işlevi edinirken, içeri doğru bakan yüz hareketin en radikal taleplerini pekiştirmeye yöneliktir. Bu rejimde hiçbir şey sabit değildir; talimatlar, kararnameler, hükümler kimi zaman resmî olarak ilan edilmez bile. &nbsp;İnsanlar, bilmedikleri, anlamadıkları ve sürekli değişen talimatlara uyum göstermek zorunluğunu kabul etmiştir. Başkalarının deneyimlerine olduğu kadar kendi deneyimlerine de kayıtsızlaşmışlardır. Şiddet olarak algılanmayan bir şiddetin tesiriyle sürüklenirler. Bu sürüklenmeyi durdurabilecek bir iç ses ya da dışsal bir engel -gelenek, inanç, öğreti, ahlak, politik alan- kalmamıştır. &nbsp;İnsanlar, genelleşen kanılara bağımlı hâle gelirler.”&nbsp;İnsanlar bu hâl içinde düşünmeyi bırakırlar. Ahıska bugün dilimize dolanan, sık sık tekrarladığımız “aynen”, “sıkıntı yok” gibi sözlerde bu teslimiyetin izlerini yakalıyor. Kısacası tırabzanlara tutunmadan düşünmekten korkmamak, cücükten gelen talimatlara, genel kabullerin rahatlığına kapılmadan düşünmeye devam etmek üzerine düşünmek için hem Ahıska’nın yazısını hem de Arendt’in kitabını bir ara okumakta ciddi fayda var.

Zappa Zamanlar

Arendt ve "Tırabzansız Düşünmek"

Bu sayımızda da size kısa ve keyifli bir okuma sunmaya çalıştık.Konularımız:- &nbsp; &nbsp; &nbsp; Baba sevgisinin yarattığı fark.- &nbsp; &nbsp; &nbsp; Güç insanı (nasıl) bozuyor.- &nbsp; &nbsp; &nbsp; Tam anlaşılmayan bir kavram: Homofili.- &nbsp; &nbsp; &nbsp; Narsistleri kendine çekiyor: C- Suit.- &nbsp; &nbsp; &nbsp; Hapishane, gardiyanlar ve empati.- &nbsp; &nbsp; &nbsp; İçselleştirilmiş Kapitalizm, Cinsiyetçilik, IrkçılıkKeyifle okuyunuz 😊

Kapitalizm ile ilgili hikayeler