Türkiye, cumhuriyet tarihinden bu yana ilk kez 2012 yılında saman ithalatına girişti.Normal şartlarda saman, ithalatı yasak ürünler kapsamında <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYjJhM2QwZDZjODk1MDAwNzBlMmI0YSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnprbS50YXJpbW9ybWFuLmdvdi50ciUyNTJGYWdyaSUyNTJGTWVudSUyNTJGMzUlMjUyRlNhcC1TYW1hbi1WZS1PdC1JdGhhbGF0aSUyNTNGdXRtX3NvdXJjZSUyNTNEYXBvc3RvJTI1MjZhbXAlMjUzQnV0bV9tZWRpdW0lMjUzRHVuZGVmaW5lZA=="">bulunuyordu</a>, 2012 yılının Ağustos ayına kadar. Fakat o dönem saman ve ot gibi kaba yem fiyatlarının %400’e kadar zamlanmasıyla birlikte üretimi artırmaktansa, hızlıca fiyat düşürebilmek için yine fiyat bazlı bir tarım politikası uygulandı. O zamanki adıyla Gıda, Tarım ve Hayvancılık, şimdiki adıyla Tarım ve Orman Bakanlığı bürokratlarının yaptığı çalışma kapsamında yem ürünlerinde KDV’nin %8’den %1’e; %90 ile %130 arasında değişen gümrük vergi oranlarının makul seviyelere düşürülmesi sağlandı.&nbsp;Dönemin bakanı Mehdi Eker, gelen tepkiler üzerine şu açıklamalarda bulunmuştu:<a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYjJhM2QwZDZjODk1MDAwNzBlMmI0YSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5kdW55YS5jb20lMjUyRmtvc2UteWF6aXNpJTI1MkZzYW1hbi1pdGhhbGF0aSUyNTJGMTM5ODQ=""> “Biz devlet eliyle bunu ithal etmeyeceğiz, ithal için yol açıyoruz.”</a> İthalatın yapılacağı ülkeler açıklandıktan sonra ise üreticiyi endişelendiren bir mevzu daha gündeme geldi; çünkü ithal edilecek samandan [YK4] ziyade, samanla birlikte gelebilecek hastalıklar üretici için daha tehlikeliydi. O dönem şap hastalığından ari bölge ilan edilen Trakya Bölgesi hariç, ülkenin dört bir yanı bu hastalıktan muzdaripti.&nbsp;İthal edilecek 67 ülke açıklandığında ise garip bir tablo vardı ortada. Belize, Brunei, El Salvador, Guyana, Haiti, Honduras gibi coğrafi olarak çok uzak ülkelerin [YK7] [m8] bile isimleri geçiyordu. Bu ülkelerin tarım potansiyeliyle Türkiye’yi karşılaştırınca ortaya çıkan tablo kafa karıştırıyordu.Peki bu uygulamanın potansiyel zararları ne olabilirdi? Türkiye’deki fiyat bazlı, holistik olmaktan oldukça uzak tarım politikası nedeniyle uzun vadede üretime zarar verecekti saman ithalatı ve günümüze geldiğimizde verdiği zarar ortada. İthalatla birlikte kırmızı et fiyatlarında kısa süreli bir düşüş sağlansa bile, 2012 yılında 30 liralarda seyreden kuşbaşı etin kilogram fiyatı ancak 25 liraya kadar düştü. Fakat bu geçici bir çözüm olsa gerek ki aynı ürün 2020 yılında gelindiğinde 50-60 lira arasında bir fiyattan satılıyor.Geçici politikalar yerine kaba yem üretimi için elverişli toprakları tarıma tekrar kazandırıp, burada mısır ve buğday (saman için) gibi kaba yem üretimi sağlanmış olsaydı belki de daha olumlu bir tabloyla karşı karşıya kalınabilirdi.Çözüme gelince: Türkiye’nin saman üretim merkezi denince akla Urfa, Mardin, Konya, Ankara Polatlı ve Trakya gelir. Yıllık saman üretimi 25-28 milyon ton civarında. Türkiye’nin kaba yem ihtiyacı 70 milyon ton, fakat üretim 55 milyon ton. Dolayısıyla 15 milyon tonluk kaba <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYjJhM2QwZDZjODk1MDAwNzBlMmI0YSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5kdW55YS5jb20lMjUyRmtvc2UteWF6aXNpJTI1MkZzYW1hbi1pdGhhbGF0aS1zYWRlY2UtZml5YXQtYXJ0aXNpeWxhLWFjaWtsYW5hYmlsaXItbWklMjUyRjQ2MTk0NSUyNTNGdXRtX3NvdXJjZSUyNTNEYXBvc3RvJTI1MjZhbXAlMjUzQnV0bV9tZWRpdW0lMjUzRHVuZGVmaW5lZA=="">yem açığı var</a>. Fakat bu, kapanamayacak bir açık da değil.Yıllardır meralar, tarım arazileri olduğu gibi duruyor. Bu da hayvancılık ve yem üretimindeki yanlış politikaları işaret ediyor. Çünkü bu araziler kaba yem üretimi için ıslah çalışmaları yapılarak tekrardan üretim yapılabilecek hâle getirilebilir. Yıllardır bir deyim vardır tarım dünyasında, “Ot sorununu çözmeden et sorunun çözemezsin.” diye. Bu nedenle et sorununa marketteki etiketler yerine topraktan bakarak yaklaşmamız şart.

İştah ve ufuk açan yemek yayını. Her çarşamba ve cumartesi önlüğünü giyer.

Aposto'nun iştah ve ufuk açan yemek yayını.

apéro

Yıllardır bir deyim vardır tarım dünyasında, “Ot sorununu çözmeden et sorunun çözemezsin.” diye

Saman da ithal

Ortaokul coğrafya sınavlarında sıklıkla ihracat ve ithalat terimlerini karıştırırdım. Neyse ki günümüz çocuklarının bu sorunu yok. Nitekim ithalat, özellikle tarım sektöründe, öylesine yüksek bir ivmeyle ihracat rakamlarına <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTA1NGZmNGU2YWViMDAwODlhMzAwYSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5zb3pjdS5jb20udHIlMjUyRjIwMTklMjUyRmVrb25vbWklMjUyRnRhcmltZGEtbmV0LWl0aGFsYXRjaS1vbGR1ay01NDUyMTEyJTI1MkYlMjUzRnV0bV9zb3VyY2UlMjUzRGFwb3N0byUyNTI2YW1wJTI1M0J1dG1fbWVkaXVtJTI1M0R1bmRlZmluZWQ="">fark attı ki</a> karıştırmaya ihtimal dahi vermez oldu.Tahıl ambarı, beyaz altın: Eskiden İç Anadolu için tahıl ambarı ve pamuk için beyaz altın denirdi. Günümüzde ne diye adlandırılıyor emin değilim; çünkü bildiğim kadarıyla artık ikisinin de yerlisi pek revaçta değil. Pamuk için ABD’ye, tahıl için ise birden fazla ülkeye muhtacız. Geçtiğimiz günlerde buğday, arpa ve mısırda gümrük vergisinin 31 Aralık 2020’ye kadar sıfırlanması ve ithalata kapıların açılması bu ihtiyaç doğrultusunda atılan adımların en son <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTA1NGZmNGU2YWViMDAwODlhMzAwYSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRyLnNwdXRuaWtuZXdzLmNvbSUyNTJGZWtvbm9taSUyNTJGMjAyMDEwMjExMDQzMDY2MTAwLWJ1Z2RheS1hcnBhLXZlLW1pc2lyZGEtdmVyZ2ktc2lmaXJsYW5kaSUyNTJGJTI1M0Z1dG1fc291cmNlJTI1M0RhcG9zdG8lMjUyNmFtcCUyNTNCdXRtX21lZGl1bSUyNTNEdW5kZWZpbmVk"">örneklerinden</a>.&nbsp;Zam, zarar: Türkiye topraklarında yaşayan çiftçiler için öncelikle yüksek girdi fiyatlarıyla üretim yaptıklarını söylemek en doğrusu. Özellikle döviz kurlarının yükselmesiyle birlikte sürekli <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTA1NGZmNGU2YWViMDAwODlhMzAwYSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5ndW5jZWxmaXlhdGxhcmkuY29tJTI1MkZndWJyZS1maXlhdGxhcmklMjUyRiUyNTNGdXRtX3NvdXJjZSUyNTNEYXBvc3RvJTI1MjZhbXAlMjUzQnV0bV9tZWRpdW0lMjUzRHVuZGVmaW5lZA=="">zamlanan gübre</a> fiyatlarını es geçmemek gerek. Ortada kabak gibi duran yanlış ise, çiftçinin büyük bir emekle yetiştirdiği ürününü çoğu zaman maliyetinin altında satmak zorunda bırakılması.Kısır döngü: Ürün çiftçiden çıktıktan sonra ise olanlar malum; taşıma masrafları, aracılar ve raftaki kâr payı eklenince ürünün fiyatı kat be kat artıyor. Tarlada maliyeti 90 kuruş olan patatesin, çiftçiden alım fiyatı 65 kuruş oluyor ve marketlerde 2 TL bandında <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTA1NGZmNGU2YWViMDAwODlhMzAwYSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3LmRpa2VuLmNvbS50ciUyNTJGcGF0YXRlc2luLW1hbGl5ZXRpLTkwLXRhcmxhLXNhdGlzLWZpeWF0aS02NS1rdXJ1cy11cmV0aW0tYWxhbmktZGFyYWxhYmlsaXIlMjUyRiUyNTNGdXRtX3NvdXJjZSUyNTNEYXBvc3RvJTI1MjZhbXAlMjUzQnV0bV9tZWRpdW0lMjUzRHVuZGVmaW5lZA=="">satılıyor</a>. Tüketicinin ses etmemesi için çiftçilerin hayatı yok sayılıyor. Fiyatların tezgâhlara yüksek yansıdığı durumlardaysa tüketiciyi koruma adı altında ithalat düğmesine basılıyor ve yerli üreticinin verdiği fiyatın çok daha altında bir fiyattan ürünler ülkemize getiriliyor. Yapılan her ithalat da üreticiyi tarımsal faaliyetlerden uzaklaştırıyor. Bu faaliyetlerin azalması sonucu üretimin azalması nedeniyle yeniden yükselen fiyatların tek çaresi de tekrardan ithalata başvurmak oluyor. Türkiye'de tarım işte tam da bu kısır döngü içerisinde sürünüyor.&nbsp;Arka plan: Üretimi destekleyen politikalar olmadığı için kırsal nüfusunun yaşlanması da büyük bir problem ve bu yeni bir şey değil. 1980’lerde Turgut Özal döneminin ithalat politikalarıyla tarım sektörünün desteksiz bırakılması ve çiftçilerin ithalatla terbiye edilmesi sonucu köyden şehre göçlerin hızlanması Türkiye’de tarımı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTA1NGZmNGU2YWViMDAwODlhMzAwYSZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50YXJpbWR1bnlhc2kubmV0JTI1MkYyMDIwJTI1MkYwMyUyNTJGMDMlMjUyRnRhcmltZGEtNDAteWlsaW4tYmlsYW5jb3N1JTI1MkY="">bugünkü konumuna getirdi</a>.Çok geç olmadan: Çiftçiler bugün, “Üretemezsem ne kaybederim?” diye düşündükleri bir hâle gelmiş durumda. Artık çığ olmayı bile aşmış bu sorun görmezden gelinmeye devam edilirse yakın bir zamanda daha kötü günlere gireceğimiz aşikâr. Yine de hâlâ bir kurtuluş şansımız var; çünkü bereketli topraklara sahip bir coğrafyadayız. Orta ve uzun vadeli tarım politikaları bir an önce planlanır ve işlenirse, ekilmeyen tarım arazileri yeniden canlandırılırsa ve genç nüfusun yeniden tarımsal üretime geçmesi sağlanırsa; kısacası bütün bir tarım ve çiftçilik yeniden yapılandırılırsa belki de orta vadeli bir süreçte gerçekten o eski ders kitaplarında geçen, “gelişmekte olan ülkeler” kategorisine yeniden girebilir, belki de bir süre sonra gelişmiş sıfatını kazanabiliriz. Çok geç olmadan harekete geçmek şartıyla.

Tarım üretimini ve çiftçiyi destekleyen politikalar için son çağrı.

İthalat (kısır) döngüsü

Fatih Altaylı’nın 29 Kasım 2020 tarihli <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmY2Y4YmFiMDk1MmFiMDAwODYwMzlhZCZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5oYWJlcnR1cmsuY29tJTI1MkZ5YXphcmxhciUyNTJGZmF0aWgtYWx0YXlsaS0xMDAxJTI1MkYyODg1Nzg2LXRhcmltLWRhLXNhdGlsaXItbWklMjUzRnV0bV9zb3VyY2UlMjUzRGFwb3N0bw=="""">yazısındaki iddiaya göre</a>, Türkiye'de tarım, holdingleşmeye gidiyor. Japon Modeli olarak adlandırılan tarım sistemi, Japonya'da istenerek uygulanan bir model değil, İkinci Dünya Savaşı sonrası ABD tarafından Japonya’da uygulanması zorlanan bir sistem. Geçmişi, İkinci Dünya Savaşı sonrası yapılan anlaşmaların tarımsal hükümlerine dayanıyor. Kısa bir şekilde tanımlanması gerekirse; ülkede tarım sisteminin, planlamadan dış ticarete kadar yabancı menşeili bir şirketin veya başka bir ülkenin yönetmesi.2019 yılında toplanan 3. Tarım ve Orman Şurası’nda tartışılan <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmY2Y4YmFiMDk1MmFiMDAwODYwMzlhZCZ1c2VyPTVmMmVhMmM5ZTdlMDFiMDAwN2U3ZDk2OCZhdXRob3I9NWZhMTEyZGM3MzE0MTMwMDA3N2RkOWVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50YXJpbWR1bnlhc2kubmV0JTI1MkYyMDE5JTI1MkYxMSUyNTJGMjAlMjUyRnRhcmltLWJha2FuaS1wYWtkZW1pcmxpLWd1bmRlbWltZGUtc2lya2V0LXZleWEtaG9sZGluZy15b2slMjUyRiUyNTNGdXRtX3NvdXJjZSUyNTNEYXBvc3Rv"""">projelerden birine göre</a>, planlanan holdingin adı Semerat'tı. Gazeteci Ali Ekber Yıldırım’ın, şura toplantısından çıkan sonuçları ele aldığı yazısında aktardığına göre, Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, böyle bir gelişme olmadığını dile getirmişti.Tarımda şirketleşme ne anlama geliyor? Tam bir yıl sonrasında Semerat Holding, tekrar gündeme gelmiş olsa da bakanlık tarafından henüz resmî bir açıklama yok. Ancak tarımda holdingleşmenin gündeme gelmesi, tarımda holdingleşme hakkında bilgi sahibi olunması gerekliliğini ortaya çıkarıyor. Çünkü holdingleşme projesi hayata geçerse tarım alanında, yabancı sermayeli özel sektörün ortak olabileceği bir yapı inşa edilecek ve tohum üretiminden başlayarak, son tüketiciye kadar bütün gıda tedarik zinciri yabancı sermayenin elinde olacak.Tarımda şirketleşmeye alternatif nedir? Elbette kooperatifleşme. Özellikle kırsal kalkınmada büyük bir rol oynayan kooperatifleşme sayesinde tarımla ilgili birçok sorun çözülebilir.&nbsp;Tire Süt Kooperatifi: Türkiye'de kooperatifleşmeye gösterilecek örneklerden biri Tire Süt Kooperatifi. 1967 yılında İzmir’in Tire ilçesinde kurulan Tire Süt Kooperatifi, günümüzde 2 binin üzerinde süt üreticisinin iş birliği sayesinde kendi alanında Türkiye’nin en büyük kooperatifi. Esas misyonları üreticiyi korumak. Bu misyonu gerçekleştirmek için de çözümü girdi maliyetlerini düşürmekte ve süt kalitesini artırmakta bulmuşlar. Yaptıkları çalışmalar sayesinde Birleşmiş Milletler tarafından “Dünyanın Örnek Kırsal Kalkınma Modeli” seçilmeleri de etkili bir model izlediklerini ortaya koyuyor.Japonya örneği: Zamanında holdingleşme sisteminden, doğru kooperatifçilik sayesinde kurtulmuş Japonya’nın, kooperatifçilikle kalkınmamasında önemli rol oynayan iki olay ve tarih var:2011: 2011’de meydana gelen 9 şiddetindeki tsunami felaketi sonrasında, o dönemde Tarım Kooperatifleri Federasyonu (JA ZEN-NOH) ve Japon Kooperatif Birliği’nin (JCCU), bölgedeki daha küçük çapta olan Miyagi ve Kobe Kooperatifleri ile iş birliğine gidip yeniden yapılandırma çalışmalarını hızlandırması, Japonya için önemli bir gelişmeydi. Tsunamiden tahrip olan kıyı kesimlerde üretilen “Sendai lahanası” ise bu iş birliğinin sembolü olarak hatırlanıyor. Lahananın tohumları, depremden sonra geçici okullara yerleştirilen Miyagi Tarım Lisesi öğrencileri tarafından ekilmiş, ürünler ise ülke çapında yardım kampanyası şeklinde kooperatiflerin kendi satış mağazalarında satılmıştı.2018: 2018 yılında yaşanan büyük ekonomik kriz, kooperatifleşme sürecinde önemli rol oynamıştı. Ekonomik sıkıntıların ev mutfaklarını vurmasından ötürü bir araya gelen kadınlar, üretim ve tüketim kooperatiflerini bir araya getirmiş ve sonrasında Japonya'da hükümetin de desteğini alarak bu zorlu dönemi atlatmıştı.Japonya'da bugün: Ülkede güncel olarak en büyük kooperatif, Japon Tarım (JA) Kooperatifleri Grubu. 10 milyondan fazla ortağı olan JA Grubu, üç ayrı kademeden oluşuyor. En altta kooperatifler ve bunların kurdukları 652 adet Tarım Kooperatifleri Üst Birliği bulunuyor. İkinci düzeyde, Japonya’nın idari bölgelerine göre yapılanmış Tarımsal Kooperatifleri Üst ve Bölgesel Birlikleri var. Üçüncü düzeyde ise Türkiye'deki ziraat odalarına benzer yapıda olan ve ulusal seviyedeki Tarım Kooperatifleri Üst Birliklerinin Merkez Birliği (JA-ZENCHU) yer alıyor.Bu örneklerden yola çıkarsak, Türkiye’de bir an önce mevzuat değişimine ve yeni yapılanma modeli çalışmalarına gidilmesi gerektiği kaçınılmaz bir gerçek. Üretici ve tüketiciyi aynı çatı altında birleştirmek, fiyat bazlı tarım politikasından vazgeçmek ve kooperatifleşme çalışmaları başlatmak ilk ve en büyük adımlar olmalı.

Can Koyuncu