Daha önce gazeteci ve yayıncı kimliğiyle tanıdığımız Rober Koptaş’ın ilk romanı Unufak, 2024 yılının son aylarında İletişim Yayınları tarafından basıldı. Yüzyıla yayılan bir aile tarihinin izini süren kitap, “Travma insanlar üzerinde nasıl etkiler bırakır, bu etkileri farklı karakterler nasıl karşılar, göç yeni bir hayat kurmayı sağlar mı?” soruları eşliğinde okuru Türkiye’nin hikayelerinden birine tanıklığa davet ediyor. Anadolu’daki meçhul bir şehirde başlayıp İstanbul’a varan hikayede, zamanın durmadan dönen çarkları arasında öğütülen insanları izliyoruz. Onların her biri, önceki kuşaklardan miras yükleri ardında bırakmak, alınlarına yazılı kaderden kaçmak için çabalıyor.Umudu, umutsuzluğu, kötü başlangıçlardan iyi şeyler çıkarmanın zorluğunu başından sonuna kadar hissettiren metin, güçlü bir keder anlatısı.Unufak çok katmanlı bir roman. Katmanlarından biri, toplumsal bir travmanın yaklaşık yüz yıl boyunca hikayeleri nasıl değiştirdiğini, diğeri de ailede yapılan bir hatanın/tercihin diğer kuşakları nasıl etkilediğini gösteriyor. Bir kötülük ya da hata diğerlerini de tetikliyor mu?Eğer bir çözüme, bir tür adalete, iyi kötü bir dengeye, bir teselliye kavuşamıyor, dolayısıyla duygusal düzlemde bir kıssadan hisseye varamıyorsa, muhtemelen evet. Tek başına travma, kötülük ya da hata değil sanırım mesele zira bunların olmadığı bir hayat da, bir ortam da, dünya da mevcut değil. Mesele asgari bir güven hissinin var olduğu bir ortamda yetişmek ve hayata o ortamın sağladığı özgüvenle devam edebilmekten geçiyor sanırım. Travmasız aile de, insan da yok ancak herkesin benzer yaralara benzer tepkiler vermediğini de görüyoruz, yaşıyoruz, değil mi?Evet, her aile travmaya aynı şekilde tepki vermiyor.&nbsp;Neden böyle olduğuna, aradaki farka baktığımızda, maruz kaldığımız şeylerin şiddetine ve buna karşı geliştirilen savunma mekanizmalarının, bastırmaların, inkarların yoğunluğuna bağlı olarak kimilerinin bazı şeyleri atlatamayıp bazı döngüleri tekrarladığını görüyoruz. Kimileri de çok sarsılsa, bir süre dünya ayaklarının altından kayıyor gibi hissetse de nihayetinde bir dengeye gelebiliyor. Ben o döngülerden çıkamayan, giderek daha çok dağılıp parçalanan bir aileyi anlattım. Bu tür durumlarda dış faktörlerin baskınlığı kadar, hane içindeki dinamiklerin, kimi bireysel tepkilerin ya da dışsal olanın içeriye yansımalarının da rol oynadığını düşünüyorum. O yolu takip ederek toplumsal-siyasal ve kişisel-ruhsal arasındaki diyalektiğin izlerini bulmaya çalıştım Unufak’ta.&nbsp;Bu hikayenin bir aile üzerinden anlatılması, okur açısından her kuşağın bir öncekini nasıl değiştirdiğini göstererek, bir izlek sunuyor. (Bu hâliyle de biraz Yüzyıllık Yalnızlık hissi de veriyor aslında.) Bu aile ağacı genişleyecek mi?&nbsp;Böyle düşünmemiştim ama son haftalarda, herhalde dizinin de etkisiyle Unufak için Yüzyıllık Yalnızlık benzetmesini yapan başkaları da oldu. Bu beni gülümsetiyor tabii. Adımın herhangi bir şekilde Márquez’le aynı cümle içinde zikredilebileceğini hayal etmezdim. Eğer Orhan Pamuk değilsek, ki değiliz, hangimiz edebiliriz ki?&nbsp;Evet, kuşaklararasılık ve nesilden nesile aktarım gibi meselelerde, hatta özel bazı delilik türlerine dikkat çekmesi açısından belki paralellikler kurulabilir ama neticede hem büyülü gerçekçilik diye tanımlanan janra yakın duran bir şey yazmadım ben. Hem de Márquez’in hikaye edişindeki ustalığın ve o kalabalık kadroya yaptığı orkestrasyondaki dehanın yanına dahi yaklaşamam. Ona ancak hayran olabilirim, oldum, öyle de kalacağım.&nbsp;Aile ağacı genişlemeyecek de daralacak gibi geliyor bana. Unufak geçmiş olmayan geçmişe, bize adeta bir yük olarak miras kalan aile tarihine ve de en çok baba ile oğula bakıyor çünkü oradan başlamak gerek gibi geldi bana. Daha sonrasını bilemem elbette ama ikinci romanda bu kez bir büyüme hikayesi anlatacağım ve orada anne ile oğul olacak daha çok. Büyümenin sancıları, çıkmazları, utancı ve elbette öfkesi. Yani aileden bireye doğru geleceğiz; ağacın bir dalı, hatta belki tek bir sürgünü üzerinde ilerleyeceğiz. &nbsp;Yersizlik, kimsesizlik, yerinden edilmenin aidiyet hissiyle kurulabilecek bağları koparması, Unufak’ın temaları arasında. Karakterlerin hiçbiri içinde bulundukları durumla barışamıyor. Bu Unufak’ın karakterlerine özgü bir durum mu, yoksa zaten böyle büyük travmalardan umutlu bir hikaye çıkmaz mı?Umut aşılayan kaç edebi eser biliyoruz? Politik bir amaca hizmet etmiyorsa ya da ne bileyim, kişisel gelişim modasına göz kırpmıyorsa umut çok da edebi bir konu gibi gelmiyor bana. Edebiyat ister istemez insan ruhunun arıza ve çatlaklarına, görece karanlık taraflarına, bastırılmış olana dikkat kesiliyor.&nbsp;Karamsar bir konu anlatsa da umut hissini de aşılayan metinler var ama.Elbette var. Her genelleme gibi benimki de yanlış bir genelleme ama yine de ben Unufak’ta, sağalmayan, sağaltılmayan yaraların bir çıkışsızlık, bir labirent yaratabileceğini anlatmak istedim. Bizi nelerin kör kuyularda merdivensiz bıraktığını… Öyle olması yazılanın illa umutsuz, ağır olması anlamına gelmiyor; mizah, ironi ve daha bilumum yol ve yordam bizi güldürüp neşelendirebiliyor da, ama sanki bunların altında da yine toplumsal ya da bireysel dertler var.&nbsp;Unufak’ta da bir yerlerde belki bir umut kırıntısı vardır, bilmiyorum, sonunda mı acaba? Yine de baskın bir umut, kurduğum yapıya da, düşündüklerime de, hissettiklerime de ihanet etmek olurdu gibi geliyor. Ben de umut etmek için umut etmek istemedim. &nbsp; &nbsp;&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/0/0/1736084938331.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.67" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> Bir önceki sorudan devam edersek, Unufak’ta her ne kadar ismini anmadığınız bir şehir olsa da, bu romanın arka planında yaşanmış olaylar da var. Otobiyografi ya da biyografilerden okumaya alıştığımız bir tarihi, edebiyata aktarmak zorlayıcı oldu mu?&nbsp;Öncelikle, izninizle düzeltmek isterim. Elbette gerçek hayattan, ailemden ve çevremden duyduklarımdan, gördüklerimden önemli izler var ama oradaki hemen her şey hayalimde kurulduğu, kurduğum şekliyle var.&nbsp;Unufak tabii ki hayalî olaylara dayanıyor. Bildiklerimden çok bilmediklerimi, merak ettiklerimi, cevap aradıklarımı yazdım. Zaten bildiklerim de çok sınırlı gerçeklere dair. Yazarken gerçeklik-kurgu bağlamında kendimi son derece özgür hissettim. Ne anlattıklarımın gerçeğe uygun olması gibi bir derdim vardı ne de gerçeklerden uzaklaşıyorum diye bir kaygıya kapıldım. Eğer salt gerçekleri anlatsaydım yazabileceklerim birkaç sayfayı geçmezdi zaten.&nbsp;Felaketlerin, trajedilerin anlatımında edebiyatın yegane yaratıcı yol olduğunu çünkü olan bitene tanıklık etmeye dayanan bir metnin nihayetinde en çok gerçeğin kendisine ihanet ettiğini savunan bir felsefi-edebi tartışma var. Ben de ayağımı edebiyatın toprağına bastım, oradan da hiç kaldırmadım; onun verimine güvendim ve bu da bana benim ölçülerimce gerçekçi, dürüst, hakiki bir hikaye anlatma imkanını verdi. O yüzden, söylediğinizi belki de bir iltifat olarak almam gerekir, gerçek hissettirdiyse ne mutlu bana.&nbsp;Kitapta çok büyük ve yorucu hikayeleri, bazen çarpıcı tek bir cümleyle özetliyorsunuz. Mesela ölümlerinin ardından Morso’yla Fındık’ın mezarlarının betonla kapatılması gibi.&nbsp;Özellikle yaptım diyemem, çünkü ben daha çok anlamak, anlatmak ve tartışmak istedim. Derdim vurucu bir söz söylemek olmadı çoğu zaman. Ama edebiyat neticede sözün çarpıcılığına da yaslanıyor kaçınılmaz olarak. O çarpıcılığı aradığım, ondan kaçamadığım ya da kaçmak istemediğim de olmuştur.&nbsp;Mesela benim dikkatimi çeken, bahsettiğiniz örnekte cümlenin kendisinden çok olayın kendisinin çarpıcı ve keder verici olması. Maalesef, gerçekte de böyle; ne yazık ki Anadolu’da adına definecilik denen mezar soygunculuğuna maruz bırakıldığı için veya bırakılmasın diye üzeri betonla örtülen Ermeni mezarları var; ben gördüm onları. Hep söylendiği gibi, hayat çoğu zaman edebiyattan da, sözün kendisinden de daha çarpıcı.&nbsp;Siz hem gazeteci hem de editörlük geçmişinden geliyorsunuz. Haberin ve metinlerin içinde yıllarca çalıştıktan sonra edebiyata geçmek nasıl hissettirdi?&nbsp;Zordu, gerçekten zordu. Hem anlatmak istediğim hikayenin kişisel ve toplumsal ağırlığıyla hem de onu nasıl anlatacağıma dair deneyimsizliğimle ilgili zorluk yaşadım.&nbsp;Ne anlatmak istediğimi az çok biliyordum ama hikaye edebilmenin bin bir farklı yolu var ve başlangıçta hangi yoldan yürüyeceğime dair pek bir şey bilmiyordum. Zaman içinde, yaza yaza, içimdekileri döke döke, sonra onlar üzerinde tekrar çalışa çalışa önce bazı küçük mesafeler kat ettim. Onca sancıdan sonra bu bana şevk verdi. Ondan sonra da yavaş yavaş belli bir yol çizebildim. Sonrası daha kolay geldi.&nbsp;Büyüklenmek için söylemiyorum ama ben gazete yazısı yazarken de dil olarak edebi bir nitelik var etmeye dikkat ettim hep. İçimde var o. Çocukluktan itibaren okuya okuya ve yazarlara hayran ola ola, ben bilmeden gelişmiş. Bunda, editör olarak edindiğim deneyimin de bir katkısı olmuştur muhakkak ama kurmaca üzerinde çalışmak nihayetinde çok farklı bir deneyim ve orada bambaşka dinamikler geçerli.&nbsp;Gazetecilikte de, editörlükte de yazı-çiziyle uğraşırken oluşturduğunuz bir benlik var ve onlardan belli anlamlarda sıyrılmam, soyunmam gerekti gibi geliyor bana. Bunun zorluğunu hissettim, umarım altından kalkabilmişimdir. &nbsp;İstanbul’a gelmekte geç kalan Devran ailesi burada da kültürel uyumsuzluk yaşıyor ve adapte olamamanın yıkıcı etkisiyle karşılaşıyor. Kitabın karakterlerinden Kevork, okumaya merak saldığı sırada dedesi Morso’nun inadıyla okuldan alınıyor. Oysa Morso, kolejde okumuş biri. Kültürel bir kırılmaya da işaret ediyorsunuz aslında.Ailemden kalan, benim içine doğduğum yoksulluk mutlaktı, onu biliyorum, tanıyorum ama nasıl o hâle gelindiğini pek bilmiyordum. Hem o yoksulluğun ifade ediliş biçimine hem de bahsettiğiniz kültürel uyumsuzluğu aktarmaya dair çareleri el yordamıyla keşfettim.&nbsp;Misal, ailem kültürel anlamda içinde yaşadığı toplumla uyumsuzdu diyemem; onu roman gerçekliğinde, belli bir politik muratla, tarihsel diyebileceğim bir bağlamla tartışmak için öyle anlattım. Morso’nun durumu ve tercihi ise benim için toplumsal şiddetin ve ayrımcılığın sadece insanların canlarına kast etmediği, aynı zamanda kültürel bir kırım anlamına da geldiğini göstermenin yoluydu.&nbsp;Örneğin, bir okulun kapatılması ya da bir kilisenin ahıra dönüşmesi, bir binanın kaderiyle bağlantılı olarak ele alınabiliyor çoğu zaman. Oysa oradan nesiller boyunca geçen onca insanın hep beraber var ettiği hayatın, bir medeniyet ocağının da yok olmuş olduğu, aslında neyin yitip gittiği, bizim neyi yok ve kayıp ettiğimiz unutuluyor.&nbsp;İşte bunlarla dertliyim ve beni dertlendiren neyse onu anlatmak istedim. &nbsp;

Aposto Kitap

Rober Koptaş’ın ilk romanı "Unufak", 2024 yılının son aylarında İletişim Yayınları tarafından basıldı. Yüzyıla yayılan bir aile tarihinin izini süren kitap, “Travma insanlar üzerinde nasıl etkiler bırakır, bu etkileri farklı karakterler nasıl karşılar, göç yeni bir hayat kurmayı sağlar mı?” soruları eşliğinde okuru Türkiye’nin kederli hikayelerinden birine tanıklığa davet ediyor.

Sağalmayan yaraların kitabı: Rober Koptaş ile 'Unufak' üzerine

Psikeart

Hak ihlallerinin, kolektif travmaların ve politik çatışmaların en çok yaşandığı ülkeler, travma psikolojisi literatürüne de en az katkının yapıldığı ülkeler.

Toplumsal travma sonrası yas süreci

Okul ve sınıflar içinde güvenli, katılımcı ve eşitlikçi öğrenme ortamları bireylerin yaşanılan travma etkileriyle baş etmelerinde ve yaşam boyu ihtiyaç duyulan dayanıklılığı geliştirmelerinde önemli role sahip. <a fr-original-style="" href="http://www.sdoakademi.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sosyal Duygusal Öğrenme Akademisi</a> işbirliği ile <a fr-original-style="" href="https://youtu.be/MVK3Lv3rQAk" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Travmaya Duyarlı Sınıf İkliminde Sosyal Duygusal Öğrenmenin Rolü</a> etkinliğinde bir araya gelerek sınıf iklimini travma durumunu gözeterek nasıl yeniden inşa edebileceğimizi tartışmak üzere buluştuk.&nbsp;Çeşitli temalar özelinde yürütülebilecek bir çerçeveye ve kurguya sahip olan Eylem Araştırmacı Öğretmen Programı pilot çalışma süresince katılımcılarla birlikte kapsayıcı eğitim odağında bir süreç deneyimlendi ve “Eğitim pratiklerimi kapsayıcı eğitimi mümkün kılacak şekilde nasıl geliştirebilirim?” sorusuna yanıt aranarak kapsayıcı eğitim için stratejiler geliştirildi. Program sürecini <a fr-original-style="" href="https://www.ogretmenagi.org/sites/www.ogretmenagi.org/files/publications/EYARRapor_03_05_21.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Değişim Benimle Başlar: Eylem Araştırmacı Öğretmen Raporu”</a>ndan inceleyebilirsiniz.Dayanışmayla, Ekin Gürsu, Öğretmen Ağı İletişim Sorumlusu.&nbsp;

Afetlerde ve acil durumlarda çocuklar, afetlerden olduğu kadar yetişkinlerin tepkilerinden de etkileniyor. Afetten etkilenen çocuklar, bedensel ve ruhsal iyi oluş hâllerini ve güvenliklerini tehdit eden deneyimlere <a fr-original-style="" href="https://www.hayatadestek.org/wp-content/uploads/2020/02/hdd-afette-ve-acil-durumlarda-cocuk-guvenligi.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">maruz kalabilirler</a>. Güvenli alan eksikliği, çocukların psikososyal gelişimlerini doğrudan olumsuz etkileyebilir. Uzmanlar, öne çıkan riskleri ve sorunları şu şekilde <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/ozelbulten6" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sıralıyor</a>:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çocuklar, eğitimden uzaklaştırılabilirler.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çocuklar, sağlık hizmetlerine erişemeyebilirler.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Travma tetikleyici olaylara ve görüntülere maruz kalabilirler.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kaza, kaçırılma, kaybolma gibi güvenlik riskleriyle karşı karşıya kalabilirler.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Fiziksel, cinsel, duygusal veya dijital istismara maruz kalabilirler.</li></ul>Çocuklarla çalışan uzmanlar ve kurumlar, afet dönemlerinde çocuklarla doğrudan iletişim kurulmasının, çocukların mahremiyetlerinin korunmasının, güvenliklerinin sağlanmasının, gündelik ritüellerin devam etmesinin önemini <a fr-original-style="" href="https://www.hayatadestek.org/wp-content/uploads/2020/02/hdd-afette-ve-acil-durumlarda-cocuk-guvenligi.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">vurguluyor</a>.Dünya İçin Bir, afet bölgelerindeki çocuklarla çalışmayı hedefliyor. İnisiyatif, çocukların afet sonrası toplumsallaşma süreçlerini kolaylaştırmayı ve farklı etnik gruplardan çocukları sanat yoluyla bir araya getirmeyi hedefliyor. Bunun için bölgeye gitmek isteyen sanatçılara eğitim, yönlendirme gibi destekler vermeyi planlıyor.Depremden etkilenen bölgelerin özellikle sanat ve kültür alanında; orta ve uzun vadeli ihtiyaçlarını insan onuruna yaraşır şekilde ve saygı çerçevesinde karşılayacak çözümler üretmek ve bu süreci sürdürebilmek için üç farklı ağ kurmak hedefleniyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sahada aktif rol oynayacak sanatçı ve yaratıcılardan oluşan bir ağ,&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">STK ve derneklerden oluşan, paydaşların bilgi ve tecrübe birikiminden yararlanabilecek bir iletişim ve tecrübe paylaşımı ağı,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hazırlanan içeriklerin travma sonrası uygulama için uygunluğunu tartabilecek bir onay ve filtreleme ağı.</li></ul>Dünya İçin Bir, ele aldığı konu geniş olduğu ve yerelde bulunan sanatçılarla birlikte hareket etmenin önemine inandığı için STK’ların bağlantıları ve güçlü yönlerini birleştirmenin projenin önünü açacağını düşünüyor. Proje, yararlı olmak isteyip de alan ve uzmanlık bulamayan sanatçı ve uygulamacı insanları doğru kaynaklara yönlendirerek onların çocuk ve gençlere doğru üslup ve yaklaşımlarla ulaşabilmesini ve saha çalışmalarının artmasını sağlayacak şekilde kurgulandı.Projede sadece sanat değil, doğa farkındalığı çalışmaları, doğayı ve doğalı sevdirme ve bilinçlendirme çalışmaları da yapılacak. Gelecek jenerasyonların daha ağır iklim ve doğal yaşam koşullarıyla karşılaşması olası gözüktüğü için proje, doğa farkındalığı ve yaratıcı düşünmeyi teşvik ederek gelecek nesilleri bu alanda yeti ve beceri sahibi bireyler hâline getirmek için alan açmak istiyor.Çocukların gözlem kabiliyetlerini geliştirmelerine olanak sağlamak, öncelikle bedenleri, akranları ve çevreleriyle ilgili farkındalıklarını arttırmak, çizim, üretim yeteneklerini geliştirmek için çeşitli sanat çalışmaları yapmayı hedefleyen proje toprak sağlığı, iklim, tür kayıpları, atıklar, ileri ve geri dönüşüm gibi konularda da eğitimler yapmak ve bu konuda daha önce de çalışma yapmış uzmanlarla hareket etmek istiyor. Aynı zamanda, bu çalışmaları yaparken çocukların hasar almaması ve güçlendirilebilmesi için içeriklerin psikolog ve pedagogların onayından ve filtrelemesinden geçmesi için bir danışma kurulu kurulacak.Çocuklara verilecek psikososyal destek kadar, çocuklara yönelik bilinçsiz gerçekleşebilecek çalışmaların önünü kesmek ve sürdürülebilir bir güven ortamı sağlamak da önemli. Bu nedenle alanında uzman farklı STK’ların bir araya gelmesi ve koordine bir şekilde hareket etmesi öncelik kazanıyor.Çocuklara yönelik çalışmalar hâlihazırda devam ediyor. TEGV’in mobil eğitim projesi Ateş Böcekleri, yerel merkezlerinde eğitimler veriyor. KODA eğitmen eğitimi veriyor, aynı şekilde ERG’nin geniş bir iletişim ağı, bilgi ve tecrübe birikimi var. ÇİP’in PAM Ekibi (Psikososyal Acil Müdahale) çocukların huzur, güven ve mutluluk içinde büyüyecekleri bir dünya inşa etmek üzerine saha uygulamaları ve eğitimlerine devam ediyor. Friends of Waldorf Education, çalışmalara başlıyor. Çocukların psikososyal iyi oluş hâllerini sanatla desteklemek için tüm bu çalışmalardan yararlanmak ve iş birlikleri kurmak çok önemli. Özellikle travma sonrası stres bozukluğu (PTSD) yaşayan çocuk ve gençler için çalışmaları çok yönlü bir yaklaşımla yürütmek gerekiyor.Dünya İçin Bir; aynı zamanda, Kahramanmaraş’ta KAF ve Hatay’da Sinemasal’ın çalışmalarını destekleyecek, eksiklikleri gidermek ve “birlikte sanat” yapmak için çalışacak. Yararlı olmak isteyip de alan bulamayan ya da uzmanlığı olmayan sanatçı ve uygulamacı bireyleri doğru şekilde yönlendirmek, çalışmaların çocuk ve gençlere en yararlı şekilde ulaşmasını sağlamak çok önemli.Sanatçıların afet sonrası yeniden inşa çalışmalarına nasıl katılabileceğini örnekleyen birçok proje var. Bunlardan biri <a fr-original-style="" href="https://forecastpublicart.org/how-artists-help-communities-heal-after-disasters/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Crescent City Conversation</a>. ABD’nin New Orleans şehrinde Katrina kasırgası sonrasında 100'den fazla yerel sanatçının yardımıyla hasarlı bir bölgeyi ve binaları bir sanat ve toplum merkezine dönüştüren yeniden inşa projesi, 2021 raporlarına göre 36 topluluk partneriyle ve 349 sanatçıyla iş birliği yaptı. Etkinlikleri bin 222 katılımcıya <a fr-original-style="" href="https://forecast-public-art.foleon.com/report-to-the-community/2021/by-the-numbers" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ulaştı</a>.<img src="https://images.aposto.com/2023/2/2/1678195747933.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.49" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Crescent City ConversationAvustralya’da orman yangınları sonrası <a fr-original-style="" href="https://creativerecovery.net.au/who-we-are/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Creative Recovery Network</a>’ün (CRN) çalışmaları da sanat ve kültürün topluluğun iyileşmesinde oynayabileceği rolü iyi bir şekilde örnekliyor. Bu ağ, sanatçılar, kültür alanında çalışanlar, topluluk üyeleri, sanat ve sanat dışı kuruluşlar, toplum temelli çalışanlar, insani yardım çalışanları ve sanatın toplulukları olumlu yönde değiştirme gücüyle ilgilenen kişilerle çalışan bir Avustralya kuruluşu. Avustralya'da yangınlardan etkilenenleri anmak ve kutlamak için yangınlardan etkilenen ağaçlardan heykeller yapılan <a fr-original-style="" href="https://creativerecovery.net.au/project/rising-from-the-ashes/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Rising From The Ashes</a> projesi gibi çeşitli sanat projeleriyle yerel sanatçıların yeniden inşa süreçlerine dahil olmasını sağlıyor. Sanat odaklı etkinliklerle dayanıklılığı artırmayı hedefleyen CRN, aynı zamanda çocuklara afete hazırlı olmaları için eğitim verirken de sanattan yararlanıyor.Afet sonrası travma çalışmalarında sanatsal ifade şüphesiz çocuklar için çok büyük bir potansiyele sahip. Bu nedenle, bu projenin de hedeflediği gibi sürdürülebilir bir güven ortamı sağlamak ve yol haritasını çocuklar ve gençlerle birlikte çizmek, toplulukların geleceği için en önemli adımlardan ikisini oluşturuyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Projeyi kimler yürütüyor?</h3><a fr-original-style="" href="https://tegv.org" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">TEGV (Türk Eğitim Gönüllüleri Vakfı)</a>, <a fr-original-style="" href="https://kodegisim.org" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">KODA (Köy Okulları Değişim Ağı)</a>, <a fr-original-style="" href="https://konusmamizgerek.org" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Konuşmamız Gerek Derneği</a>, <a fr-original-style="" href="https://afetcocukkoordinasyon.org" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Afet Çocuk</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/dunyaicinburada/?hl=en" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dünya İçin Burada</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/484.urbangarden/?hl=en" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">484 Urban Garden</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.artolution.org" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Artolution</a>, <a fr-original-style="" href="http://www.cip.org.tr" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ÇİP (Çocuk İstismarı ve İhmali ile Mücadele Derneği)</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.sezin.k12.tr" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Özel Sezin Okulu</a>, <a fr-original-style="" href="https://thecircle-o.com" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Circle</a>, <a fr-original-style="" href="https://oyunparkitoplulugu.org" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Oyun Parkı Topluluğu</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.istanbulgenclikplatformu.com" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İstanbul Gençlik Platformu</a>.

Aposto P.S.

Afet sonrası süreçte çocukların temel ihtiyaçları karşılandıktan sonra toplumsal ve bireysel gelişimlerini destekleme amaçlı çalışmalar ön plana çıkacak. Bu çalışmalarda, çocukların kendilerini ifade edebilecekleri mekânların ve iletişim yollarının oluşturulması ve çocukların psikososyal gelişimlerinin önceliklendirilmesi önem taşıyor.

Dünya İçin Bir İnisiyatifi

PİY, bireylerin kendilerine duygusal destek ve duygularını yönetmeleri için pratik yardım verildiği takdirde daha hızlı iyileşebilecekleri fikrine dayanıyor. Bir afet veya kriz durumu yaşayan çocuklar korkmuş, kafası karışmış veya bunalmış hissedebilirler. Ayrıca uyumakta, yemek yemekte veya konsantre olmakta zorluk çekebilirler. PİY, çocukların kendilerini daha güvenli, umutlu ve kontrollü hissetmelerine yardımcı olabilir.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 255, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 255, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Herhangi bir travma ve kriz durumunda, durumu yaşayan kişilerin farklı tepkiler vermesi, kendi ihtiyaçlarını düşünememesi, şokta olması veya bunları bilse bile talep edecek durumda olamaması söz konusu olabilir. Bu nedenle psikolojik ilk yardım olay sırasında ya da sonrasında kişilerin temel fiziksel ya da psikolojik ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlaması, olayın bireyler üzerindeki etkilerini ve olası travma sonrası stres semptomlarını olabildiğince aza indirmeyi amaçlaması, kısa ve uzun vadedeki adaptif işlevselliği ve baş etme mekanizmalarını desteklemesi için oldukça önemlidir. Tıpkı bir kalp masajı gibi, psikolojik ilk yardımın bir tedavi değil ancak iyileşmenin yolunu açacak önemli bir ilk adım olarak görülebilir.” - Kaan Kabukçu, Uzman Klinik Psikolog</blockquote>Öğretmenler, genellikle öğrenme ortamlarında yaşanabilecek bir krize ilk müdahale eden kişilerdir ve bu nedenle öğrencilerin bir afet sonrasında başa çıkmalarına yardımcı olmada önemli bir rol oynarlar. PİY, öğretmenlerin destek sağlama becerilerine, daha fazla güvenmelerine ve kendi stres tepkilerini yönetmelerine de yardımcı olabilir. Öğretmenler bu beceriyle öğrencilere güvenli ve destekleyici bir öğrenme ortamı oluşturulmasına yardımcı olabilir.<a fr-original-style="" href="https://aposto.com/i/bakimveren" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bakım verenler</a> de afet sonrasında stres ve zorluk yaşayabilir. PİY, bakım verenlerin çocuklarına duygusal destek sağlamak için daha donanımlı ve desteklenmiş hissetmelerine yardımcı olabilir. Ayrıca bakım verenlerin kendi esenlikleri ve çocuklarına etkili destek sağlama becerileri için önemli olabilecek kendi stres tepkilerini yönetmelerine yardımcı olabilir.Genel olarak, PİY, öğretmenler, çocuklar ve bakım verenler için önemli. Çünkü bir krizin ardından yaşanabilecek zorlukları hafifletmeye, başa çıkmayı teşvik etmeye ve emniyet duygusunu geri kazanmaya yardımcı olabilir. Ayrıca bireylerin topluluklarına ve destek ağlarına daha bağlı hissetmelerine yardımcı olabilir, bu da uzun vadeli iyileşme için fayda sağlayacaktır.

PİY, öğretmenler, çocuklar ve bakım verenler için önemli.

Psikolojik ilk yardım neden önemli? 

Spor giyimi hareket esnasında aktive edebilen ve böylelikle tedavi etmeyi amaçlayan The Healing Imprint Design Academy Eindhoven mezunu Laura Deschl tarafından, travma tedavisinde destekleyici olmak üzere terapatik olacak şekilde üretildi.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1672955241974.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable" width="550">Geleneksel Çin tedavi yöntemlerinden biri olan akupunkturun iğnesiz hali olan ve belirlenen noktalara sabitlenen minik topların basınçla bulundukları noktayı uyarmasıyla tedavi etmeyi amaçlayan bu yöntemi, Deschl tasarladığı spor kıyafetlere uyguladı. Kişiye göre dikilen giysiler üzerlerindeki kanallar yardımıyla minik masaj toplarının kıyafet içinde gezdirilmesine izin vererek, vücuttaki gerekli noktaların uyarılması sağlanır. Yoga benzeri bir hareket pratiğiyle vücudun kendi ağırlığı yardımıyla topların uyguladığı basınç ile travmaların tedavisine yönelik bir tamamlayıcı terapi amaçlanmakta. Bütünleyici bir tedavi amacıyla yola çıkan tasarımcı, fiziksel terapilerin travmalar üzerindeki tedavi edici etkilerinden ilham alarak ve geleneksel Çin tedavi yöntemleriyle birleştirerek daha çok verim almayı hedeflemekte.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1672955269273.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable" width="550">Merino yünü ve elastik dokuma kumaştan üretilen bu özel giysi yanında yarı değerli taşlardan üretilmiş masaj toplarıyla birlikte gelmekte. Kullanım kılavuzu sayesinde kullanıcılar taşları nasıl yerleştirmeleri gerektiğine dair detaylı bilgiyi elde edebilirler. Tasarımcı rehabilitasyon merkezlerinde gerçek danışanlarla test ettiği bu giysileri geliştirmeye de devam etmekte.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1672955284545.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.68" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable" width="550">Daha çok deneyde etkinliği belli ölçülerde kanıtlanabilirse çok faydalı olacağını düşündüğüm bu giysinin bir sonraki adımının ise spor giysilere daha kolay bir şekilde entegre edilmesi olabilir. Şuanki tasarımı dikkat çekmek açısından çok başarılı olsa da terapi amaçlı giyilecek bu giysiyle insanların daha çok dikkat çekmek isteyeceklerini pek düşünmüyorum. Normal taytlara vb. uygulanmasının ise kesinlikle daha çok kullanıcı kazandıracağını ve hatta ünlü markalar tarafından destekleneceğini düşünüyorum.

Travma tedavisini destekleyici giyilebilir tasarım 

The Healing Imprint - İyileştiren Basınç

Bu bölümü yazarken, karşımda tüm masumluğuyla uyuyan 3 haftalık bir insan yavrusunu seyrediyorum ara ara yan gözle… Böyle bakınca her şey ne kadar basit görünüyor. Uyur-uyanır, sütünü emer, altına yapar, gazı çıkarılır ve uyur gider, böylece yavaş yavaş büyür ve hayata hazır hâle gelir. Evet evet, kesin böyle olur, emin olalım. Daha ikinci günden nasıl bir tatlı belaya bulaştığımı anladığım, teslim olmaktan başka çaremin olmadığını fark ettiğim andan beri de, o meşhur “anı yaşa” mottomuzun hakkını vermeye çalıştığım bir noktadayım.Bu insan yavrusu gözleriyle, kulaklarıyla, tüm duyuları ve zihniyle her şeyi emecek ve kendine has bir birey olarak hayatına devam edecek. Doğrudan baktığımızda senaryomuz bu gibi gözükse de, akla şu sorular geliyor: Karakteri kime benzeyecek? Genetik olarak alacağı yetenekler ya da yeteneksizlikler olacak mı?İşin biyolojik kısmına da bir derece alışık olduğumuzu düşünüyorum. Neticede kaşı gözü birine benzer, inatçılığını anneden alır, çok konuşmasını babadan, vs... Bunlar çocuklarla ilgili dost sohbetlerinin klasik konularını oluşturabilir.&nbsp;Peki ya her yeni birey, kalıtsal travmaları da bedeninde taşıyarak hayatına devam ediyorsa?Bu sulara neden girdiğimi, Netflix’te çok tartışılan <a fr-original-style="" href="https://www.netflix.com/tr/title/81380432" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Zeytin Ağacı</a> dizisini izleyenleriniz tahmin etmiştir. Dizinin gidişatına ilişkin spoiler vermek istemem, o yüzden içeriğine dair tek bir detay paylaşacağım. Ada karakterinin okuduğu Mark Wolynn’in “<a fr-original-style="" href="https://kitap.solaunitas.com/seninle-baslamadi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Seninle Başlamadı</a>” isimli kitabını diziyi izleyenler görmüştür. Bu kitap, okuduğum sırada beni etkileyen kitaplardan biriydi. Hatta, her ne kadar uzun süredir yeni bölüm ekleyememiş olsam da, “Altını Çizdiklerim” isimli podcast serimde, bu kitaptan altını çizdiğim bölümleri paylaşmıştım (İlginizi çekerse <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/episode/5blyoLjSoU5q8b19iM8yjQ?si=GJettODwTUCVvgC2IKPjlQ" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">şuradan</a>&nbsp;dinleyebilirsiniz.).Kitapta büyükanne ve büyükbabamızın, anne ve babamızın ve bizim, yani üç kuşağın aynı biyolojik çerçeveyi paylaştığından bahsediliyor. Yani aslında travmaların, anıların, duyguların ve daha birçok şeyin nesiller boyu aktarıldığı belirtiliyor.Aslında bu çok büyük bir iddia ve ilk bakışta kabul edilmesi çok kolay olmayabilir. Ancak kitap birçoğumuzun sahip olduğu ancak sebebini bilmediğimiz bir takım alışkanlıklarımızın, davranışlarımızın kalıtsal nedenleri olduğunu bilimsel yollarla ortaya koymaya çalışmış. Ben psikolog olmadığımdan, bilimsel kısmının doğruluğunu ya da yanlışlığını tartışamayacağım, ancak kitap çoğu noktada beni ikna etmeyi başarmıştı.Bununla birlikte, özellikle bu kitap gibi, normal şartlarda üzerine düşünerek kendimizi geliştirmeye, dönüştürmeye çalışarak aşamadığımız bazı şeyleri bir anda "Aa, harika! Zaten bu bana anneannemden yadigar, hadi hop, ben bu sorunumu burada bırakıvereyim” demek ne kadar makul ve yapılabilir, koca bir soru işareti. Aynı şekilde, sürekli derinlerimizde bir travma aramak, bu travmaları anlamlandırmaya çalışmak, ya da aile geçmişimizden öğrendiğimiz bir takım konuları bir şekilde kendimize yontmaya çalışmak gibi etkilere de yol açabileceğini kabul etmek gerekir. Bir önceki sayıda da bahsetmiştik, neticede insan kendi kendiyle uğraşmayı çok seviyor. Kazdıkça da mutlaka bir hazine buluyor.Öte yandan, kalıtsal bir travma olsun olmasın, ebeveynlerimiz bize iyi ya da kötü en kalıcı “öğrenilmişlikleri” katıyorlar. Bazen sorgulamadan bu öğrenilmişlikleri benimsiyor, bazense kabul edemiyor ancak dışına da çıkamıyoruz. İşte o noktalarda zihnimizde ve bedenimizde bir takım zıtlaşmalar, içselleştirememe hâlleri ve kendimizde problem arama söz konusu olabiliyor. Bundan dolayı, Seninle Başlamadı kitabında anlatıldığı detayda bu konular bize mantıklı gelsin gelmesin, çok da fazla geriye gitmeden kendimize sorabileceğimiz sorular olduğunu düşünüyorum. Bu duygu kime ait?&nbsp;Bunu gerçekten ben mi hissediyorum yoksa bir öğrenilmişlik, bilinçaltından gelen bir örüntü mü var? Çünkü öyle ya da böyle, en yakından tanıklık ettiklerimizden etkileniyor ve bize tanıklık edenleri etkiliyoruz. Bizim ebeveynlerimiz de aynı şekilde kendi ebeveynlerinden bir şeyleri bu dünyaya taşıyorlar kendi yorumlarıyla. O yüzden, illa bir travma aramadan iletişimi geliştirelim. Dünyadaki varoluş hikâyemiz bizimle başlamadı, bizimle de bitmeyecek gerçekten. Dünyaya geldiğimiz andan itibaren çatlaklarımız oluyor, düşmelerimiz oluyor, yaralarımız kanıyor ve kabuk bağlıyor.Sadece ve sadece “ben” neden bunları yaşıyorum demektense, hayatımıza etki eden kişilerle (bu sadece ebeveyn olmak zorunda da değil, bizi büyüten, uzun süre etkisinde kaldığımız kişiler de olabilir) iletişim hâlinde olmak birçok noktaya ışık tutmamızı sağlayabilir. Hatta belki kendimize ışık tutarken, onlarda da bazı karanlıkları aydınlatmış oluruz, kim bilir?

İçimdeki Dünya

Bir yılan hikâyesi...

Seninle başlamadı, seninle de bitmeyecek!

Geçtiğimiz Mart ayında, NBC News web sitesinde şöyle bir <a fr-original-style="" href="https://www.nbcnews.com/news/world/generations-hurt-children-grandchildren-war-survivors-fear-ripple-effe-rcna21236" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makale</a> yayınlanmıştı: Nesiller boyu acı: Savaşta hayatta kalanların çocukları ve torunları, Rusya'nın Ukrayna'daki savaşının dalga etkisinden korkuyor.Liz Prager O’Brien isimli bir kadının annesi, ailesiyle birlikte küçük Polonya kasabalarından kaçtığında 2 yaşındaymış. II. Dünya Savaşı sırasında rahat yaşamlarını bırakarak hayatta kalma mücadelesi verdikleri bir yaşamda kendilerini bulmuşlar. Sonrasında da büyük bir yoksulluk içinde kalmışlar. Bu süreçte doğal olarak Prager O'Brien'ın annesinin savaşın yıktığı bir ülkeden diğerine giden genç bir mülteci olarak, arkadaşlıklar kurma fırsatı da olmamış.Prager O’Brien, Rhode Island'da büyürken, annesinin II. Dünya Savaşı sırasında yaşadığı travmaların, beklenmedik anlarda ikisini de etkilediğini fark eder. Prager O'Brien 9 yaşındayken arkadaşları arasındaki bir anlaşmazlığın nasıl üstesinden gelineceği konusunda tavsiye aradığında annesi patlar:"Benim hiç çocukluk arkadaşım olmadı. Bana neden soruyorsun?”Bu ve benzeri etkileşimler sürekli olarak Prager O'Brien'ı korkutur ve kafası karışır.“Annem bana, duygularımın önemli olmadığını, sorunlarımın önemli olmadığını hissettirdi” diyor. Ayrıca, sert tepkilerin yaşam boyu kaygı ve depresyonunun zeminini hazırladığını da sözlerine ekliyor, "Önemli olmadığıma gerçekten inandım.”Rusya'nın Ukrayna'yı işgali etkisi hafiflese de devam ederken önceki çatışmalardan sağ kurtulanların torunları, oradaki savaşın Ukraynalılar üzerinde ve onları takip eden nesiller üzerinde kalıcı izler bırakabileceğinden korktuklarını söylüyorlarmış. Makalede bu durumun kuşak travması olarak bilinen psikolojik bir fenomen olduğu belirtilmiş. Holokost'tan kurtulanların çocukları arasında yaygın olarak incelenen, nesiller arası travma olarak da adlandırılan kuşak travması, bir ailenin soyundan geçen travmanın etkilerine atıfta bulunur, sadece travmatik bir olay yaşayanların değil, sonraki nesillerin de hayatlarını değiştirmekteymiş. Bu kişiler hiçbir zaman o travmaya doğrudan maruz kalmamış olsalar bile…Tabii ki savaşın bu kuşaklar arası travma için tek sebep olmadığı belirtilmiş. Irkçılık, aile içi şiddet, cinsel ve diğer istismar biçimlerinin de nesiller boyu travmaya zemin hazırlayabileceği söyleniyor.Boston Tıp Merkezi'ndeki Göçmen ve Mülteci Sağlık Merkezi’nde görev alan psikolog ve öğretim görevlisi Sandra Mattar, özellikle kuşak travması olan ebeveynlerin bağlanma şekillerine göre çocuklarının kendi kendilerini yatıştırmakta güçlük çekebileceklerinden bahsediyor.&nbsp;“Sonuçlar zihinsel sağlığın ötesine geçebilir. Sürekli stres hâlindeki insanlar, bağışıklık sistemlerini baskılayan, soğuk algınlığı, viral hastalıklar ve otoimmün hastalık riskini artıran kortizol hormonunun daha fazlasını üretirler” diye belirtiliyor makalede. İşte buyurun, yine size aslında bir şeylerin “sizinle başlamadığına” dair ip uçları.Mattar, travmalar hakkında konuşmanın, konuşmayı normalleştirmenin ve yardım istemenin önemli olduğunu belirtmiş. Aksi takdirde tüm bunların “Aile dinamiklerinde büyük bir canavara dönüştüğünü” söylüyor.Bu travmaların esasen kuşaktan kuşağa nasıl geçtiğine bakacak olursak, aslında burada bir sihir yok. Makalede belirtildiği üzere, bir çocuk psikiyatristi olan &nbsp;Dr. Gayani DeSilva bu geçişlerin “kısmen genetik ve kısmen ebeveynlik tarzları” ile ilişkili olduğunu belirtiyor. Depresyonda olan veya çevrelerindeki dünyadan şüphe duyan bir ebeveyn, çocuğuyla duygusal olarak bağlantı kurmuyor olabilirken, tartışmalı araştırmalar, nesiller arası travmanın ailenin gelecek nesillerini epigenetik düzeyde potansiyel olarak etkileyebileceğini öne sürüyor (Ben okumadım ancak bu konularda daha detaylı bilimsel bilgi arayışında olanlar, Anne Ancelin Schützenberger'in <a fr-original-style="" href="https://www.iskultur.com.tr/psikosoybilim-2.aspx" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Psikosoybilim</a>&nbsp;isimli kitabını da okuyabilirler.)İşte makalede ele alındığı üzere, savaş travmaları yaşamış kuşakların çocukları ve torunları, dünyanın neresinde olursa olsun bir savaş meydana geldiğinde, bunun mutlaka kendilerini etkileyeceğine dair bir inanca kapılıp, duygusal açıdan etkilenmeler yaşıyorlar ve bu belki fiziksel durumlarına da yansıyor.&nbsp;Geçmişin peşinde, üst kuşaklarla iletişim hâlinde ve psikologların belirttiği gibi başımıza gelenleri, korku ve duygularımızı “canavarlaştırmadan” konuşabiliyor olsak bu travmalar ilerlemeye devam eder miydi?

Kuşak travmalarıyla yaşamak

Nesiller boyu acı

Bu kanalda psikoloji, sosyoloji gibi alanlardan çeşitli konulara ilişkin "Nedir?" sorusunu soruyoruz. Bu sayıda “Fawn” Travma Tepkisi Nedir? sorusuna cevap arayacağız.Bu kavramın Türkçesi için psikolog bir arkadaşıma danıştım, ancak gelin görün ki Türkçe literatürde tam olarak tatmin edici bir sonuca ulaşamadık. Önerilerden “uyumlanma” kavramı benim hoşuma gitti. Yine de bu yazımda ben “fawn” tepkisi olarak kullanmaya devam edeceğim. Ne olduğunu anlarsak kafamızda biraz daha oturacağını sanıyorum.Fawn&nbsp;travma tepkisi, terapist Pete Walker tarafından icat edilmiş bir terim ve kendinizi daha fazla zarardan korumak için tehdit olarak algılanan durumlarda karşıdakini memnun etmeyi ve yatıştırmayı amaçlayan (genellikle bilinçsiz) davranışı tanımlıyor.Fawn&nbsp;tepkisine devam etmeden önce bütünlük oluşturması adına belki kısaca, travma tepkisinin dört “F”sini tanımlamamız da iyi olabilir. Travma tepkisinin dört F'sinin her biri, canlıların tehdit edici veya istismar edici durumlarla karşı karşıya kaldığında sahip olabileceği bir dizi tepkiyi tanımlıyor. Bu 4 F, tepkilerin İngilizce isimlerinin baş harflerini karşılıyor: Fight, Flight, Freeze ve Fawn. İlk üç tepkiye genelde aşinayız, bunlar bizim literatürde, “Savaş” “Kaç” ve “Don” olarak bildiğimiz tepkiler.Bu çeşitli travma tepkileri, çocuklukta, istismarcı ilişkilerde veya şiddetli travmada hayatta kalmanın bir yolu olarak öğrenilmiş olabilir. Tepki türü, daha sonra, kişi bir tehdit olarak algıladığı herhangi bir şeyle karşı karşıya kaldığında, varsayılan olarak yaşamın ilerleyen dönemlerinde yeniden ortaya çıkıyor.Şimdi bunlardan en az bilinen fawn&nbsp;travma tepkisine geri dönersek, Psychology Today'e göre, bu travma tepkisi, bazı insanların çatışmadan kaçınmak için kullandığı bir tür başa çıkma mekanizması. İstismarcı bir ortamda büyürken, bazı insanlar saldırganlaşır, diğerleri kaçar ve bazıları da karar veremez, &nbsp;yani donma tepkisi gösterir. Uyumlanma yani fawn tepkisine sahip olanlar ise, çatışmayı önlemek için istismarcıyı memnun etmek adına acele eder ve sorunun önüne geçmeye çalışırlar. Bunun için, söylenen her şeye katılabilir, onaylanacağını bildikleri şeyleri yapar ve istismardan kaçınmak için, kişisel duygularını bir kenara koyabilirler. Sonunda bu, yetişkinliğe taşınan normal bir davranış kalıbı haline gelebilir. Örneğin toksik insanların etrafında çok fazla zaman harcayan bireyler, bazen toksik kişiyi mutlu etmek için daha fazlasını yapmayı öğrenirler, böylece tehdidi etkisiz hâle getirirler.Fawn travma tepkisine sahip kişilerin aşağıdaki davranışları sergileyebileceği belirtiliyor:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir istekten rahatsız olduğunda dahi hayır diyememek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kendisi için bir şeyler yapmakta zorlanmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çevresindeki herkesi mutlu etmek adına kendi ihtiyaçlarını bastırmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Diğer insanların tepkilerinden sorumlu hissetmek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kendi kimliği yokmuş gibi hissetmek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir ilişkide veya bir durumda nasıl hissetmeniz gerektiğini görmek için sürekli olarak başkalarına bakmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geçmeyen bir suçluluk duygusu yaşamak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Karşılıklı bağımlı ilişkiler kurmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şiddet içeren bir ilişkinin içinde kalmak.</li></ul>Hatta daha da hayatın içinden şöyle özellikli örnekler verilmiş:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anne babanızı memnun etmek için belirli bir kariyer peşinde koşmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Akşam yemeği için nereye gideceğinizi seçerken restoran tercihleriniz hakkında konuşmamak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aşırı özür dilemek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kronik ağrı veya hastalık yaşamak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Duygusal güvenlik duygusunu sürdürmek için başkalarının seçimlerini kontrol etmeye çalışmak,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kendi rahatsızlığınızı, şikâyetlerinizi, acılarınızı, ihtiyaçlarınızı ve isteklerinizi reddetmek,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Başkalarına uyum sağlamak için tercihlerinizi değiştirmek.</li></ul>Aslında, tüm bu yukarda bahsettiğimiz travma tepkileri, sağlıklı sınırlar içerisinde kullanıldığında çok işe yarayabilir ve bazı durumları kolaylaştırabilir. Sağlıklı bir fawn&nbsp;tepkisinin de başkaları için şefkat duymayı, anlaşabilmeyi, aktif dinlemeyi, adalet duygusunu destekleyeceği belirtiliyor. Ancak belirtilen o ki, toksik ilişkiler içinde olan insanlar sağlıksız fawn tepkileri geliştirmekten öteye geçemiyorlar.&nbsp;2020 yılında yapılan bir <a fr-original-style="" href="https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S019188692100177X" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırma</a>, travmanın uyumluluk, duygusallık ve nevrotiklik gibi kişilik özelliklerini - başkalarıyla nasıl ilişki kurduğumuzu ve ilişkilerimizi etkileyen tüm nitelikleri - etkileyebileceğini ortaya koymuştur. Ayrıca yine bu araştırmalarda travma sonrası stres bozukluğu ile bir kişinin stresi nasıl ele aldığı arasında da bir ilişki olduğu belirtilmiş. Bir eş veya ebeveynle muhtemelen işlevsiz bir bağ bağlamında, stresi yönetme girişimi temel düzeyde, kişiliğinizi, genellikle kendiniz pahasına, sevdiğiniz kişiye hitap edecek şekilde uyarlamakla yani uyumlanmakla sonuçlanabilir.Şunu unutmamız gerektiğini düşünüyorum: Her birimiz insanız ve İçimden bölümünde de belirttiğim gibi, kendi yolculuğumuz ve süreçlerimiz var. Bu süreçlerde bazı uçlarda gidip gelebileceğimiz gibi, kendimizde her şeyin mükemmel olmasını beklemek, “en” birinci ve “en” iyi olmak gibi amaçlarımızın olması bize zarar vermekten başka işe yaramıyor. Araştırmaların da söylediği gibi, travma tepkilerinin her biri, ölçülü ve yerinde kullanıldığında, hayatta kalmamızı ve ruh hâlimizin iyiliğini destekliyor.Hayatımızı sürdürürken verdiğimiz tepkilerimizi tanırsak, bunların bize zarar mı verdiği yoksa bizi destekliyor mu olduğu konusunda daha net bir iç görü sahibi olabiliriz. En önemlisi de, bize zarar verdiğini düşündüğümüz noktada yetkin kişilerden destek alma ve tedavi arayışına geçebiliriz. Bu bölümde&nbsp;fawn travma tepkisinin ne olduğunu genel hatlarıyla açıklamaya çalıştım. Dilerim sizlerin de ilgisini çekmiştir ve dilerim ki bu konuda zorluk yaşayanlar varsa, doğru çözüm arayışlarına yönelmeleri mümkün olur.

Kendimize zarar verene kadar uyumlanmak

“Fawn” travma tepkisi nedir?

Yazı: <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/dilaquis/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dila Toplusoy</a>Travma, bağımlılık, stres ve çocukluk gelişimi gibi alanlarda onlarca yıllık tecrübeye ve uluslararası bilinirliğe sahip bir uzman olan Dr. Gabor Maté, Travmanın Bilgeliği (The Wisdom of Trauma) belgeselinde travmayı şöyle tanımlıyor: “Travma temel olarak benlikle bağlantı kopuşu demektir. Neden kendimizle bağlantımız kopar? Çünkü kendimiz olmak acı verir.” Ve ekliyor: “Dünyayla bağımızın kopması, kendimizden de bağımızın kopması anlamına gelir. Bu ikisi birliktedir. Ve dünyanın bizden ayrı bir şeymiş gibi sömürülmesinin ataerkil tahakkümle çok ilgisi var. Doğa anadan bahsediyoruz. Anneye yaptığımız şeye bakın. Bu neredeyse bir anne nefreti. Toplumsal ve kolektif travmanın bir işareti olan körlüğe ve pasifliğe işaret ediyor.”Ülkemizin ve dünyanın dört bir yanı sağlık krizi, ekonomik kriz, mülteci krizi ve iklim kriziyle, hem bireysel hem de kolektif boyutta travmalarla çevrelenmişken; gözlerimizi açıp harekete geçme zamanının çoktan geldiği aşikar… Bu yazının tohumlarının atıldığı günlerde BM’nin iklim krizi raporu “insanlık için kırmızı alarm” verirken; ülkemizde ve birçok ülkede arka arkaya yaşanan orman yangınları ve derinden sarsıcı kayıplar benim için hem Dr. Maté’nin vurguladığı aciliyetin, hem de bu aciliyet karşısında nelerin elimizden tutabileceğinin çok güçlü bir hatırlatıcısı niteliğindeydi. Bu süreçte; sosyal medyada yardım-dayanışma çağrılarının, bilimsel içeriklerin, <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/CSOYzY8tqhu/?utm_medium=copy_link" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ruh sağlığı</a> ve&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/CSAZAqSLwZQ/?utm_medium=copy_link" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">mindfulness-şefkat temelli müdahaleler</a> alanlarında uzman ve eğitmenlerin değerli hatırlatmalarının, gönüllü oluşumların duyurularının yanı sıra; giderek artan bir sıklıkla karşılaştığım ve bu yönüyle dikkatimi çeken bir paylaşım kategorisi daha vardı: şiir.&nbsp;Yangın yerinin* tam ortasında, şiir. Aslında tam da olması gerektiği yerde, kırık kalplerimize ve korku dolu zihinlerimize bir nebze de olsa merhem, su, şifa olan. Kelimeler yoluyla kelimeler ötesi o yere, derine dokunan. Yüzünü daima, kendiliğinden güneşe dönen günebakanlar gibi; küllerin arasında yüzümüzü döndüğümüz, yükümüzü yalnız taşımamız gerekmediğini ışığında -bir anlığına da olsa- hatırladığımız şiir…&nbsp;Metaforik &amp; PsikolojikFazla romantik ve metaforik geliyor belki kulağa - ancak travmada şiirin etkisi üzerine okudukça, bu cümleleri kurarken işaret etmek istediğim temel ve insani gerçekliğin psikolojik/nörobilimsel araştırma ve görüşlerle de desteklendiğini gördüm:Psychology Today’de okuduğum “Şiir ve Pandemi: Travmayla Nasıl Baş Edilir” (Poetry and the Pandemic: How to Deal With Trauma) başlıklı <a fr-original-style="" href="https://www.psychologytoday.com/us/blog/sonnet-freud/202012/poetry-and-the-pandemic-how-deal-trauma" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yazıya</a> göre; araştırmalar gösteriyor ki travmanın somut ve deneyim temelli işlemlenmesi, intruzif (istenmeyen ve zorlayıcı) anıları önlemede çok iyi bir strateji — ve şiir tam da bu somut işlemlemeye olanak veren şekilde, soyut ve kompleks hisleri somut metaforlar yaratarak tanımlıyor. Yazıda bunun travmaya yanıt olarak etkili bir iyileşme stratejisi olabileceği vurgulanıyor. Şiirin bununla sınırlı kalmayıp, okuyucuların mevcut travmatik deneyimleri daha az yargılayarak ve onlardan kaçmayarak yaşamalarına yardımcı olabileceğinden de bahsediliyor… The Conversation’da yayınlanan bir <a fr-original-style="" href="https://theconversation.com/moved-by-words-how-poetry-helps-us-express-our-feelings-161892" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makalede</a> ise şiirin medyadaki temsillerine odaklanılarak; şiire dair insancıl ve sezgisel bir anlayışın, bilişsel nörobilimin bulgularıyla nasıl örtüştüğü ele alınıyor. Günümüzde pek çok bilim insanının bedeni ve duyguyu hem bilişin hem konuşmanın temeli kabul etmesinden hareketle, bilişsel nörobilim perspektifinden kelimelerin anlamını bedenimizde nasıl hissettiğimiz irdeleniyor. Özellikle de yalnızlık, yas ve travmayı bedenimizde güçlü bir biçimde hissettiğimizden, bu hisleri ifade etme mücadelesinden ve tam da bu noktada devreye giren şiirin desteğinden bahsediliyor. Sözün özü, ”his yoluyla anlam aktarmak için bebeklikten itibaren konuşmayı keşfetmemize yardım etmiş olan kafiye ve ritimleri kullanan, dilin işitsel niteliklerine dikkat çeken” şiir, duygularımıza ”tercüman” oluyor.Yukarıdakilere benzer, ilgilenenlerle seve seve paylaşabileceğim pek çok değerli makale ve araştırma mevcut; ancak özellikle de söz konusu şiir olduğunda, günün sonunda yine romantik ve metaforik ifadelerden yanayım :) O nedenle diyorum ki bu yazıyı, kısa bir şiirimin çevirisiyle** tamamlayayım:Her Şeyin SenfonisiBugün, duydumŞarkısını iki kuşunBir serçe, ve bir kızılgerdanŞarkı, olmakla ilgiliydiBurada, ve duymaklaKediyi, uyananÇiçeği, hayata açanBugün, duydumO hafif damlalarını düşen yağmurunBaharın rüzgarıyla oynayan yapraklaraDavet ettiler tüm diğer varlıklarıKatılmaya ve oynamaya ve söylemeye şarkılarınıBu senfonideNefes alan ve canlıHer şeyin senfonisinde<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">*Bu Yangın Yerinde – Ataol Behramoğlu**Pandeminin ilk aylarında yazdığım bu şiirin orijinali “Symphony of Everything”, ilk olarak <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/CFRhEfFA21Z/?utm_medium=copy_link" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Coronaverses Collective</a> ‘de yayınlandı ve seslendirildi.

20'lik

"Ülkemizin ve dünyanın dört bir yanı sağlık krizi, ekonomik kriz, mülteci krizi ve iklim kriziyle, hem bireysel hem de kolektif boyutta travmalarla çevrelenmişken; gözlerimizi açıp harekete geçme zamanının çoktan geldiği aşikar."

travma ile ilgili hikayeler