Sırbistan’da öğrenciler, ülkenin yakın tarihi boyunca toplumsal değişim ve adalet arayışında üç kez öncülük üstlendi. Dünya 1968'de gençlik hareketleriyle ve özgürlük arayışlarla çalkalanırken Tito Yugoslavyası’nda Belgrad’ı altı gün boyunca salladılar. 1990’larda kentlerde ve kasabalarda savaşa ve rejime karşı gösteriler düzenlediler. Bunların en sert olanı, 1996’daki hileli seçimlere karşı Belgrad başta olmak üzere bir dizi kentte sokakların işgal edilmesiydi.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu kez kıvılcımı çakan ise 1 Kasım 2024’te Novi Sad tren istasyonunda sundurmanın çökmesi sonucu 15 kişini ölmesiydi. Avrupa’nın uzun süredir görmediği yoğunluktaki bu gençlik hareketi, sonuç itibarıyla başbakanın istifa etmesini sağlasa da gençlerin talepleri aslında çok daha kapsamlı.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Novi Sad ve sonrası</h2>1 Kasım 2024'te halk, ülkenin ikinci büyük kenti Novi Sad'ın merkezindeki tren istasyonundaki beton sundurmanın çökmesi sonucu 14 kişinin öldüğü (sayı daha sonra 15'e çıktı) ve en az üç kişinin sakat kaldığı haberiyle şok oldu. Öte yandan bu, Sırbistan'ın yakın zamanda gördüğü ilk kaza değildi. Ülke bir helikopter kazasını, Krušik fabrikasında, Resavica madeninde, Doljevac gişesinde, Dubona, Mali Orašje ve Belgrad'daki toplu cinayetlerde hayatını kaybedenleri görmüş; sadece bir ay önce Sırbistan Cumhuriyeti Ordusu'na ait zırhlı bir aracın üç çocuklu bir aileyi ezdiği haberiyle sarsılmıştı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Halk, hesap sorulmasını özlemişti. Novi Sad felaketi, büyük skandalların çoğunlukla cezasız kaldığı bir ülkede kurumsal çürümenin sembolü hâline geldi.</li></ul>Ülke çapında protestolara ve büyük sivil itaatsizlik eylemlerine öncülük eden öğrenciler sokaklara döküldü ve "15 can için 15 dakika sessizlik" sloganıyla gösteriler başlattı. Hareket hızla yayılarak 150'den fazla şehir ve kasabada yüz binlerce insanı kendine çekti. Sayısal olarak bu protestolar, 2000 yılında Miloseviç'in devrildiği 5 Ekim devrimini geride bıraktı.Yetkililer, bu baskı karşısında Novi Sad faciasıyla ilgili olarak eski Ulaştırma Bakanı Goran Vesić de dahil olmak üzere 13 kişiye karşı soruşturma başlattı. Ancak bu hamle de protestolardan yükselen sesleri susturmadı çünkü protestocuların trajedinin nedeni olduğunu söyledikleri yolsuzluk sorunu görmezden gelinmişti. 22 Aralık'ta Sırbistan tarihinin en büyük mitinglerinden biri düzenlendi.Bununla birlikte:&nbsp;Yaklaşık 3 bin 500 üniversite öğretim görevlisinin öğrencilerin taleplerini destekleyen açık bir mektuba imza atması da protestolara ivme kazandırdı. Toplantıya Sırbistan Bilim ve Sanat Akademisi başta olmak üzere Sırbistan'ın her köşesinden profesörler, dekanlar ve rektörler katıldı. On binlerce ilkokul ve ortaokul öğretmeninin daha yüksek ücret talebiyle greve gitmesi ve ülkede eğitimin neredeyse tamamen durmasıyla hareket daha da büyüdü.Cumhurbaşkanı Vučević ise 14 Ocak'ta bir başka kaçamak yola başvurdu: Cumhurbaşkanlığı konusunda istişari bir referandum. Öğrenciler ise referandumu Vučević'in kendi lehine kullanabileceği bir başka boşluk olarak görüp reddettiler.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hükümetin öğrencileri "yabancı ajanlar" olarak gösterme çabası başarısız oldu. Aynı şekilde, onları Maidan 2.0’ın "propagandacıları" ve Gürcistan protestolarının destekçileri olarak tanıtan Rus dezenformasyonunu yansıtma girişimi de karşılık bulmadı.</li></ul>24 Ocak’ta genel grev ilan edildi. Yol kapatma eylemleri, yürüyüşler ve oturma eylemleri, Sırp İlerleme Partisi'nin 2012'de iktidara gelmesinden bu yana karşılaştığı en büyük zorluklardan biri oldu.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kuşaklar arası uçurum</h2>Protestolar, Vučević'e karşı artan hoşnutsuzluğun ve yıllardır etkisiz kalmış bir rejime karşı biriken hayal kırıklığının mantıksal sonucu olsa da bu halk ayaklanmasının kendine has bir özelliği var: Kuşaklar arası uçurum.&nbsp;Bu eylemler; siyasete, tarihe ve iktidara farklı bir bakış açısıyla yaklaşan Z Kuşağı'nın Sırbistan'daki ilk isyanı oldu. Geleneksel siyasi mücadelelerle özdeşleşmeden bu kitlesel öğrenci hareketi, ülkenin irili ufaklı yerleşim yerlerine yayılarak 28 Ocak'ta Novi Sad'ın eski belediye başkanı Başbakan Miloš Vučević'i ve mevcut belediye başkanını istifaya zorladı ve Sırbistan hükümetini devirdi.Ardından hükümet, demiryolunun yeniden inşasına ilişkin belgelerin bir bölümünü daha yayımladı. Uzmanlar bunun bir fark yaratmadığını söylüyor zira İnşaat Fakültesi daha önce ihmal ve eksikleri tespit etmişti. Vučević, daha sonra tutuklanan ve gözaltına alınan herkes için af imzaladı. Ancak hem öğrenciler hem de daha önce tutuklanmış vatandaşlar, "Yeterli değil" dedi. Öğrenim ücretlerinin yarıya indirileceği duyuruldu ancak öğrenciler şu soruyu sormaya devam ediyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Sorumlular nerede, ne zaman hapse girecekler?"</blockquote>Açık olan bir şey var: Sırbistan, 2000 yılından bu yana gördüğü en büyük vatandaş hareketiyle karşı karşıya. Bu hareket, hem içerideki yolsuzluklara hem de uluslararası ekonomik baskılara meydan okurken kent ile kırsal bölgeler arasındaki uçurumu kapatmada da son derece başarılı. Bunun somut bir siyasi değişime varıp varmayacağını ise zaman içinde göreceğiz.Öğrencilerin talepleri, özünde kurumların tarafsız ve kesintisiz çalışmasını, suç eylemlerinin cezalandırılmasını ve bireylerin güvenliğinin sağlanmasını kapsıyor. Bu talepler, daha önce güvenli ve sağlıklı bir kentsel ve kırsal çevre, adil seçim koşulları, daha iyi yaşam ve çalışma koşulları için mücadele eden birçok yerel grup ve ulusal platformun talepleriyle örtüşüyor. Bu ortaklaşma da taleplerini stratejik olarak askıya alan ancak vazgeçmeyen öğrenciler ile diğer gruplar arasında bir işbirliğinin gelişmesine olanak tanıyor.

Spektrum

Sırbistan’da öğrenciler, ülkenin yakın tarihi boyunca toplumsal değişim ve adalet arayışında üçüncü kez öncülük üstlendiler. Bu kez kıvılcımı çakan ise 1 Kasım 2024’te Novi Sad tren istasyonunda sundurmanın çökmesi sonucu 15 kişini ölmesiydi. Avrupa’nın uzun süredir görmediği yoğunluktaki bu gençlik hareketi, sonuç itibarıyla başbakanın istifa etmesini sağlasa da talepleri aslında çok daha kapsamlı.

Tito ile ilgili hikayeler