29 Aralık’ta, 100 yaşında ölen eski ABD Başkanı Jimmy Carter’ın 1977-1981 arasındaki 4 yıllık görev süresi bir hayli hareketliydi. 1973’teki birinci petrol krizinin sarstığı siyasi zeminde görev yapmaya çalışan Carter, 1979’da ikinci petrol krizi, Sovyetlerin Afganistan’ı işgali, İran İslam Devrimi, Doğu Asya’da artan askerî gerilimler gibi önemli meselelerle karşı karşıya kaldı. Tüm bu hayhuy içinde 1981’de başkanlığı Cumhuriyetçi Ronald Reagan’a kaptıran Carter’ın 1980’de verdiği bir karar spor tarihinde de önemli bir yer etti.ABD, o yıl SSCB’nin İslamcı milis grupların baskısı altındaki müttefik hükümetini korumak üzere Afganistan’a girmesine tepki olarak 1980 Moskova Olimpiyat Oyunları’nı boykot etme kararı almıştı. ABD’yle birlikte aralarında Kanada, Batı Almanya, Japonya, İsrail, Suudi Arabistan, Pinochet yönetimindeki Şili’nin de olduğu 60’tan fazla ülke boykota katıldı. Oyunlara katılma hakkı elde eden 474 sporcunun fikrinin pek de önemsenmediği bu politik hamle, birçok sporcunun olimpiyat hayallerinin sonu oldu. Bu 474 sporcudan 227’si bir daha olimpiyat oyunlarında mücadele etme şansı yakalayamadı. Güreşçi Jeff Blatnick, onlardan biri değildi, 1984 Los Angeles’ta altın madalya kazanacaktı ama yıllar sonra bir uçak seyahati sırasında rastladığı Carter’ın ona 1980 boykotu için “O hatalı bir karardı” itirafında bulunduğunu da tüm dünyaya söyleyen o olacaktı.Carter’ın boykot hamlesi, 27 Aralık 1979’da SSCB askerlerinin Afganistan’a girmesinden bir hafta sonra kamuoyuna duyuruldu. Ulusa seslenen ABD Başkanı, bir dizi yaptırımın yanı sıra Moskova 1980’e de katılmayacaklarını açıkladı. Bu açıklama, Şubat 1980’de New York, Lake Placid’de düzenlenecek olan Kış Olimpiyat Oyunları’nı daha da ilginç hâle getirdi. ABD’de bir spor müsabakasından çok daha farklı medyatik-kültürel karşılıkları olan “Miracle on Ice”, “Buzdaki Mucize” namlı buz hokeyi maçı da burada oynandı. ABD’nin üniversite öğrencilerinden oluşan takımının, SSCB’nin son 4 olimpiyat oyunlarının altın madalyalı, yenilmez armadasını final raundunun ilk ayağında mağlup etmesi politik atmosferin etkisiyle devasa bir olaya dönüşmüştü. ABD’li hokeyciler, Finlandiya’yı da mağlup ederek altın madalyayı boyunlarına takarken belki de “rakibi sahada yenmenin” etkisine dair Jimmy Carter’a da bir mesaj göndermişti. Ama bu hamlenin politik gücüne dair inancını koruyan Carter, geri adım atmadı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Muhammed Ali'nin imajı sarsıldı</h2>1970’lerin ikinci yarısıyla birlikte Washington’la buzları eriten efsane boksör Muhammed Ali’yi dahi “boykotu büyütmek üzere” Afrika’ya gönderen Carter, Ali’nin Afrika’nın birçok ülkesinden ret yemesine ve “Başkanın kuklası” olarak nitelenerek karizmasının çizilmesine neden oldu.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi notu: Muhammed Ali, Kenya, Liberya ve Senegal başkanlarını ikna etmeyi başarmıştı. Ama Nijerya ve Tanzanya'nın liderleri kendisiyle görüşmeyi dahi reddetti. Tanzanya lideri Julius Nyerere, Carter'ın kendilerine "basit bir sporcuyu" göndermesini politik kabalık olarak tanımladı. Tanzanya'daki basın toplantısında Ali'ye açıkça "Beyaz Saray'ın kuklası" olup olmadığı soruldu. Ali bir anda Afrika'ya karşı "beyazların işbirlikçisi Uncle Tom'a" dönüşmüştü.</li></ul>Blatnick’e itirafının dışında Carter’ın yüzücü Jesse Vassallo’ya da pişmanlığını dile getirdiği bir anekdotu mevcut. Vassallo, eski başkanın kendisine “Moskova’da yarışsaydın kazanabilir miydin” diye sorduğunu, “2 altın bir gümüş kazanırdım” yanıtını aldıktan sonra kendisine kederli kederli baktığını açıklamıştı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Spor değil politika sahası algısı güçlendi</h2>2021’de Jimmy Carter’ın biyografisini kaleme alan Kai Bird, boykot kararının daha ılımlı olan Dışişleri Bakanı Cyrus Vance’la rekabet hâlindeki ulusal güvenlik danışmanı Zbigniew Brzezinski’nin ürünü olduğunu yazar. Brzezinski, Carter’a “Carter Doktrini”ni kabul ettirerek kendisi için önemli bir zafer kazandı ama bunun ne Carter’a, ne ABD politikasına, ne spora faydası oldu.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dahası: Boykot kararıyla NBC de yayın hakları için 85 milyon dolar ödediği Moskova 1980’i yayınlamadı.</li></ul>1980 boykotu, olimpiyat oyunlarının tüm dünya için bir festival olduğu şeklindeki algının zayıflamasına neden oldu. 1976 Montreal’in Afrika ülkeleri tarafından boykot edilmesi sonrası (Afganistan, Arnavutluk, Burma, Irak, Guyana, Sri Lanka ve Suriye diğer boykotçulardı), 1980 Moskova da geniş bir boykotla zayıflatılmıştı. SSCB’nin uzun tartışmalar sonucunda misillemede karar kılması ve 1984 Los Angeles’ı boykot etmesiyle üst üste 3 olimpiyat oyunları da spordan çok politikanın, dostça rekabetten çok siyasi husumetin öne çıktığı organizasyonlar olarak tarihe geçti.

Punto 

29 Aralık'ta, 100 yaşında hayatını kaybeden eski ABD Başkanı Jimmy Carter, spor tarihinin en geniş Olimpiyat Oyunları boykotlarından birinin de baş aktörüydü. Carter, birçok sporcunun Olimpiyat hayallerini söndüren bu hamlesinden derin pişmanlık duydu.

Carter’ın pişmanlığı: 1980 Moskova boykotu

Kış Olimpiyat Oyunları sizce de fazla “Beyaz” değil mi? Hayır, karla kaplı tepelerden ya da buz pistlerinden bahsetmiyorum. Kastettiğim bu pistlerde yarışan isimler. Örneğin, son Kış Oyunları için PyeongChang 2018’e baktığımızda yarışmacıların yalnızca %1.45’i siyah atletlerden (toplamda 40 atlet) oluşuyordu. Üstelik bu oran tüm zamanların en yükseği.Ortaya çıkan bu tablo için çok sayıda bahane üretmek kolay. Evet, pek çok kış sporu için çok temel bir ihtiyaç var: Kar yağmalı. Tropikal iklime sahip ülkelerde kış sporlarının geri planda kalması beklenen bir durum. Aynı sebeple Kuzey ülkeleri kış sporlarında öne çıkıyor.Ancak durumu sadece coğrafya kaderdir diyerek geçiştiremeyiz. Unutmamak gerekir ki kış sporları maliyetlidir. Kaliteli ekipmanlara, soğuğa karşı dayanıklı kıyafetlere ihtiyaç vardır. Yarışmalara katılabilmek için uzun mesafeli seyahatler yapmalı ve tabii ki kişisel antrenörlere, danışmanlara sahip olmalısınız. İşte bu noktada sosyal eşitsizlikler kendini belli eder. Siyah nüfusun azımsanmayacak derecede yüksek olduğu Britanya, Kanada, ABD gibi ülkelerde siyah atletlerin kış sporlarına katılım oranı bu nedenle çok düşük.İlk kez düzenlenen Chamonix 1924 Kış Olimpiyat Oyunları’ndan Sarajevo 1984’e kadar, herhangi bir siyah atlet Kış Olimpiyat Oyunları’nda madalya alamadı. 1988 Calgary’de ise Debi Thomas, ABD adına bronz madalya elde eden ilk siyah sporcu oldu. Altın içinse takvim yaprakları 2002 yılını gösterecekti. Kış Olimpiyat Oyunları tarihinde altın madalya kazanan ilk siyah sporcu Vonetta Flowers oldu. Flowers, Salt Lake City’deki oyunlarda, tarihte ilk kez kadınlar kategorisinde de yarışmalar yapılan bobsledde, Jill Bakken ile beraber ABD adına altın madalyayı kazanan takımda yer alarak tarihe geçti.Birmingham, Alabama doğumlu Vonetta Flowers, üniversite yıllarında atletizmde sprint yarışlarında ve uzun atlamada dikkat çekiyordu. Amacı da Yaz Olimpiyat Oyunları’nda madalya almaktı. Ancak yaşadığı sakatlıklar olimpiyat vizesi almasına engel oldu. Sydney 2000 Olimpiyat elemelerinde şans eseri gördüğü ABD Bobsled takımı broşürleri ise hayatını hiç ummadığı bir biçimde değiştirecekti. İlk kez o yıl denediği sporda bobsled kızağına atladığı ilk anı unutamıyor Flowers: “Kimse bana G-kuvvetinden bahsetmedi. Ben güzel ve konforlu bir yolculuk olacağını düşünmüştüm, başım döndü.”Belki ilk denemesi çok hoşuna gitmedi Flowers’ın ancak bu spor onun atletizm özelliklerine uygundu. İki kişilik bobsled kızağında önde bir adet sürücü yer alırken, arkada bulunan ve frenci olarak adlandırılan ikinci isim kızağın ilk başta hızlanmasında ve bitişte yavaşlamasında görev alır. Eski bir sprinter olarak Flowers için ivmelenmek ve kızağı piste hızlı bir şekilde sokmak altından kalkabileceği bir görevdi. Nitekim daha iki senedir bobsled yapan Vonetta Flowers olimpiyat tarihine geçen bir başarı elde etti. Üstelik bu altın madalya, ABD’nin bobsledde son 46 yıldır kazandığı ilk madalyaydı.Vonetta Flowers’ın bu başarısı kendinden sonra gelenlere ilham verdi. Bugünlerde bobsled, siyah sporcuların en başarılı olduğu kış sporlarından birisi.

    

TARİHİ

Beijing’de düzenlenecek Kış Olimpiyat Oyunları, artistik patinaj kategorisinde bir ilke sahne oluyor. ABD Ulusal Şampiyonası’nda çiftlerde partneri Ashley Cain-Gribble ile birlikte şampiyonluğa ulaşan Timothy LeDuc ülkesinin Olimpiyat kadrosuna seçildi ve Kış Olimpiyatları’nda yer alacak olan ilk açık kimlikli non-binary atlet oldu.Artistik patinaja 12 yaşında başlayan LeDuc, kariyerinin başında tekler kategorisinde kayıyordu. 2008’de ABD Ulusal Şampiyonası’nı erkekler çaylak kategorisinde yedinci sırada tamamlayan patenci, bir yıl sonra çiftlerde devam etme kararı aldı ve bir sezon Lauren Gifford ile birlikte buz pistine çıktıktan sonra Cassie Andrews ile güçlerini birleştirdi. 2011’de LeDuc, Andrews ile birlikte ilk kez uluslararası bir turnuvada (Dünya Gençler Şampiyonası) ABD’yi temsil ederken, gençler kategorisinde de ABD üçüncüsü oldu. Bir sonraki yıl DeeDee Lang ile partner olan LeDuc, iki yıllık birlikteliğin ardından rekabetçi patene ara verdi ve 2016’ya kadar kız kardeşi Willy Bietak ile cruise gemilerinde buz gösterileri düzenledi. ABD’li patenci, sözleşmesinin bitmesinin ardından Mart 2016’da müsabakalara geri döndü.2017’de World Team Trophy’de çiftlerde beşinci olan LeDuc/Cain tandemi, ABD’nin takım halinde üçüncü olmasıyla birlikteliklerinin ilk büyük uluslararası madalyasını kazandı. Aynı yıl ABD Ulusal Şampiyonası’nda da üçüncü olan ikili, 2018 Dört Kıta Şampiyonası’nda kazandıkları gümüş madalyayla şimdiye kadarki en iyi uluslararası sonuçlarını elde ettiler. LeDuc ve Cain-Gribble, 2018-19 sezonunda Skate America üçüncülüğüyle ilk Grand Prix madalyalarını kazanırken, ABD Ulusal Şampiyonası’nı birinci tamamlayarak ilk defa Amerika şampiyonu oldular.Sezonu ABD’nin altın madalya kazandığı World Team Trophy’de noktalayan LeDuc/Cain-Gribble çifti bir sonraki sezonu son dünya ikincisi Evgenia Tarosova/Vladimir Morozov çiftini geçerek kazandıkları CS U.S. Classic şampiyonluğuyla açtılar. Pandemiyi buz pistinden nispeten uzakta geçiren LeDuc ve Cain-Gribble, bu yıl ikinci ABD şampiyonluklarını elde ederek ilk defa Olimpiyat bileti aldılar.2019’da ABD çiftler şampiyonu olan ilk açık kimlikli eşcinsel patenci olan Timothy LeDuc, 2021’de non-binary olduğunu açıkladı. Kış Olimpiyatları’na seçilmesiyle organizasyon tarihinin ilk açık kimlikli non-binary atleti olan LeDuc, bunun önemini, “Umarım herkes queer insanların aynı anda hem açık kimlikli hem de sporda başarılı olabileceğini görür. Biz her zaman buradaydık, her zaman sporun parçasıydık. Sadece her zaman açılma olanağımız olmadı.” sözleriyle anlatıyor.Timothy LeDuc ve Ashley Cain-Gribble, ABD’ye Kış Olimpiyatları’nda 34 yıl sonra ilk çiftler madalyasını getirmek için buz pistinde olacaklar.

Timothy LeDuc

BUZDA BİR İLK

ABD Başkanı Joe Biden, Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde üretilen malların ABD’ye ithal edilmesini yasaklayan “Uygur Zorla Çalıştırma Önleme Yasası”nı onayladı.Arka plan:&nbsp;Birleşmiş Milletler’e (BM) göre, ağırlıklı olarak Müslüman olan ve Türkçe konuşan Uygur Türkleri başta olmak üzere 1 milyondan fazla etnik azınlık, Çin’in kuzey batısında bulunan Sincan’daki toplama kamplarında zorla tutuluyor. Bu nedenle ABD, son bir senede Çin’in insan hakları ihlallerine karşı birçok yaptırım kararı aldı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, geçtiğimiz ocak ayında Uygurlara yönelik tutumları nedeniyle Çin’i “soykırım yapmak” ve “insanlığa karşı suç işlemekle” suçladı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çin’i Uygurlara yönelik insan hakları ihlallerinde bulunmakla suçlayan ABD, şubat ayında Pekin'de düzenlenecek Kış Olimpiyat Oyunları'nı diplomatik olarak boykot kararı aldı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aralık 2021’de ise Uluslararası Olimpiyat Komitesi'nin Çin hükümeti ile iş birliği yaparak insan haklarına ilişkin taahhütlerini ihlal ettiğine dair karar, Temsilciler Meclisi'nde onaylandı. Ayrıca, Çin'in Uygurlar ve diğer dini azınlıklara yönelik "süren soykırımı ve insanlığa karşı suçları" kınandı ve BM’nin müdahale etmesi talep edildi.</li></ul>Neden önemli?&nbsp;Meclis ve Senato'dan neredeyse oybirliğiyle geçen yasa, ABD'nin zulme uğrayan azınlıkları istismar ettiğini düşündüğü Çin’i cezalandırmaya ve bölgedeki tedarik zincirlerini denetlemeye yönelik bugüne kadarki en kapsamlı çabası. Sincan, her ne kadar Çin’in nispeten uzak bir köşesi olsa da küresel tedarik zincirlerinde önemli bir bağlantı noktası durumunda. Dolayısıyla kararın, üretimlerini Çin fabrikalarında gerçekleştiren çok uluslu şirketleri olumsuz etkilemesi bekleniyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dünyadaki pamuk üretiminin %20’sinin ve güneş panelleri üretiminde hammadde olarak kullanılan polisilikon üretiminin %45’inin Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde gerçekleştiği tahmin ediliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bölgede, birçok tekstil ve tüketici elektroniği şirketine üretim yapan fabrikalar mevcut.</li></ul>Şimdi ne olacak? Bölgede üretim yapan şirketler, işçilerin “zorla çalıştırılmadıklarını” kanıtlamadığı takdirde ABD’ye ithalatı durdurmak zorunda kalacak. Dünyanın ikinci büyük ekonomisi olan Çin’de faaliyet gösteren çok uluslu şirketler için dengelerin değişmesine neden olacak bu durum, ilk krizini yarattı bile.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aralık başında Çin’deki tedarikçilerine Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nden herhangi bir ürün, hizmet ve iş gücü kullanmamalarını isteyen bir mektup gönderen ABD merkezli çip üretici Intel, Çin’deki sosyal medya kanallarında büyük bir tepkiyle karşılaştı. Boykot çağrılarının ardından şirket, Çinli müşteriler, ortaklar ve kamuoyundan özür diledi.</li></ul>

Pareto

ABD'den tarihi karar: Zorla çalıştırmaya son

Geçtiğimiz hafta Serbest Atış Mundial’de Çin’deki insan hakları ihlalleri karşısında Olimpiyat Oyunları’na sponsor olan kuruluşların sessizliklerini okumuştunuz. Bu hafta da Çin’deki insan hakları ihlallerinin spordaki yansımaları gündemin üst sıralarında yer almaya devam etti.&nbsp;Bu sefer gündemin odağında çiftlerde dünya sıralamasında 1 numaraya kadar yükselmiş tenisçi Peng Shuai vardı. Bu ayın başında Çin’in eski devlet başkan yardımcısı Zhang Gaoli’yi cinsel saldırıyla suçlayan Peng’un Weibo’daki paylaşımı kaldırılmış ve tenisçiden haber alabilen olmamıştı.Çin devlet televizyonu (CGTN) tarafından Peng’un ağzından iyi olduğunu söyleyen bir e-posta yayınlansa da bu yalnızca şüphelerin artmasına yaramış, WTA CEO’su Steve Simon Çin’le bir yol ayrımında olduklarını açıklamıştı. Birleşmiş Milletler’in yaptığı çağrılardan ve tenisçilerin sosyal medyadaki #WhereIsPengShuai (#PengShuaiNerede) kampanyasının ardından Peng’un Pekin’de bir turnuvadan görüntüleri yayınlansa da bu kimseyi tatmin etmeye yetmedi.Geçtiğimiz günlerde ise Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) başkanı Thomas Bach’ın Peng Shuai ile bir videokonferans görüşmesi yaptığı açıklandı ve görüşmeden fotoğraflar yayınlandı. Görüşmenin içeriğinin açıklanmaması ve tenisçinin iddialarına hiç değinilmemesi ise IOC’nin birkaç ay sonra Pekin’de düzenlenecek Kış Olimpiyat Oyunları’ndan önce Çin’in, Peng’un suçlamalarını hasıraltı etme politikasına destek olduğu eleştirilerine yol açtı. Global Athlete isimli sporcu örgütü, yaptığı açıklamada bu görüşmeyi, “hem endişeli atletleri hem de Çinli yetkilileri aynı anda yatıştırmayı hedefleyen zararlı bir teşebbüs” olarak niteledi.Şubat’ta düzenlenecek Kış Olimpiyatları yaklaşırken, Çin’deki insan hakları ihlalleri gündemde daha çok yer kaplayacak ve Olimpiyat Oyunları’nda uygulanacak –ve eğer gerçekleşirse insan haklarından çok Çin ve ABD arasındaki ekonomik gerilimle ilgili olacak- bir diplomatik boykot git gide daha yüksek sesle dillendirilecek gibi görünüyor.

Kış Olimpiyat Oyunları ile ilgili hikayeler