Ülkeler ne kadar gelişmiş olurlarsa olsunlar, ‘Gelir Adaletsizliği’ hemen hemen tüm ülkelerin en önemli sorunlarından biri. Ülkede bir kesimin varlıkları ve gelirleri o ülkenin çeşitli kesitlere bölünmüş gelir ve servetlerinden daha hızlı artıyorsa ve bu zenginleşme toplumun bir kesiminin sürekli aleyhine bir hale dönüşmüşse, o ülkede gelir eşitsizliğinin ya da çokça ifade edildiği şekliyle gelir adaletsizliğinin arttığından söz etmek mümkün.&nbsp;Toplumun bir kesimi ortalama refah düzeyinin çok ötesinde yaşarken, toplumun diğer kesimi refah düzeyine bile ulaşamıyorsa orada sosyal anlamda ciddi sorunlar ortaya çıkar. Bazı ülkeler gelir adaletsizliğinin toplumsal huzuru tehdit etmesinden endişe duyar ve bu tehlikeye karşı önlemler almaya çalışır. Toplumun en düşük gelir grubuna mensup kişilere ya doğrudan yardımcı olmaya çalışır ya da bazı hizmetleri bu kişiler için daha ulaşılabilir kılar.&nbsp;Kimi ülkeler ise ‘Gelir Adaletsizliği’ ile ilgilenir görülseler de ilgilenmez. Hatta uyguladıkları ekonomi politikaları ile toplumun bir kesimini daha zengin kılarken, diğer kesiminin içine düştüğü durum onların ilgi alanı olmaz.&nbsp;Üretime katkı sağlayan kişilerin kazançlarının üretime sağladıkları katkı üzerinden adil bir ölçüde gerçekleşmesi beklenir. Bunun gerçekleşmemesi durumunda da gelir adaletsizliği artar.&nbsp;Bireysel gelir dağılımını ölçmek için Gini katsayısı dediğimiz dağılım ölçüsünden yararlanılır. Lorenz eğrisi ise gelirin ya da servetin nüfusa dağılımındaki eşitsizliği göstermekte yararlanılan grafiktir. Dik kenarda gelirin birikimli paylarının olduğu, yatay kenarda ise nüfusun birikimli paylarının yüzde cinsinden gösterildiği bir kare düşünün. Bu kareyi bir köşeden diğerine kesen doğru, kareyi iki eşit üçgene ayırır. Doğru 0 (sıfır) değerini taşır ve mutlak eşitlik çizgisi olarak adlandırılır. Lorenz eğrisi olarak adlandırılan eğri, bu çizgiden köşeye doğru eğrildikçe ‘eşitsizlik’ artar ve en köşede 1 (bir) değerini alır. Buna göre Gini katsayısı adı verilen ölçü 0’a yaklaşıyorsa eşitliğin arttığına işaretken, 1 ‘e yaklaşan değer ise eşitsizliğin artışına delalettir.&nbsp;Devletin rolü gelir adaletsizliğini gidermek konusunda çok önemlidir. Vergilerin toplanış şekli, vergi oranlarının düzenlenişi, toplanan vergilerin harcandığı yer ve alanların değişikliği ve temel politika tercihlerindeki farklılaşma ile kamu otoritesi gelir adaletsizliğini gidermek yönünde adımlar atabilir.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hükümetlerin tercihleri gelir adaletsizliğinin artışı ya da azalışının temel nedenidir</h2>Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2023 yılına ilişkin Gelir Dağılım İstatistiklerini 10 Ekim 2024 tarihinde açıkladı. Açıklandıktan sonra TÜİK hemen düzeltmeye gitti. İlk açıklandığında daha kötü olan durumunuz, dakikalar içerisinde TÜİK tarafından biraz daha iyileştirildi. Böylesine önemli veri açıklanırken hiç mi kontrol edilmez ya da ilk açıklanan mı doğruydu soruları hala kafamızda dönüp duruyor.Açıklanan veriler ile zaten bildiğimiz birçok şeyi, bu kez rakamsal olarak da görme imkanına kavuştuk.&nbsp;Gelir Dağılımı İstatistiklerinin hesaplandığı Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2023 yılı sonuçlarına ilişkin gelir bilgileri, bir önceki takvim yılı olan 2022 yılını referans alıyor. 2021 yılında uygulanmaya başlanan ‘Nas Ekonomisi’nin etkilerini görmek açısından referans yılı tam isabet. Bize gelişeceğiz, Çin olacağız, Ekonomimiz Çağ Atlayacak üfürmeleri ile aslında ne olduğumuzu ve nereye ulaştığımızı gördüğümüz veriler bunlar.&nbsp;Yaklaşık 23 yıldır görevde olup da konuşmalarından sanki yeni iktidar olmuş ve öncesinde uygulanan ekonomi politikalarını kucağında bulmuş edasıyla hareket eden siyasal iktidar bizleri nerelere taşımış şöyle bir bakalım.&nbsp;2021 yılından 2022 yılına geçtiğimizde;En yüksek eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip %20'lik grubun toplam gelirden aldığı pay bir önceki yıla göre 0,7 puan artarak %48,7'ye çıkarken, en düşük gelire sahip %20'lik grubun aldığı pay ise 0,1 puan artarak %6,1 olmuş.&nbsp;Ülke nüfusu yaklaşık 86 milyon. Bunun %20’si yaklaşık 17,2 milyon. Yani aslında hemen hemen bir Hollanda Nüfusu. 17,2 milyon kişi toplam gelirin neredeyse yarısını alıyor. Şimdi sanırım daha anlamlı hale geldi. Bunların payı bir yılda %0,7 artmış. Yani zengin daha zengin olmuş.&nbsp;Ben uygulanan ‘Nas Ekonomisi’nin bir politika hatası olduğunu ilk baştan bu yana düşünmüyorum. Bunun bir tercih olduğunu düşündüm hep.&nbsp;Türkiye'de yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri bir önceki yıla göre %85,3 artarak 48 bin 642 TL'den 90 bin 116 TL'ye yükselmiş. Alın size gerçek enflasyon oranı.&nbsp;Bir diğer çarpıcı veri ise şu;Eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine göre sıralı %10'luk gelir grupları itibarıyla fertlerin bir önceki yıla göre yüzdelik geçişleri incelendiğinde; bir önceki yılda birinci %10'luk grupta olan fertlerin 2023 yılında %52,1'inin, son %10'luk grupta olan fertlerin ise %67,3'ünün gelir grubu değişmemiş.&nbsp;Tersten okursak, bir önceki yılda birinci %10'luk grupta olan fertlerin 2023 yılında yaklaşık %48’i daha da üst gelir grubuna çıkmış.Refahı toplumun geniş kesimleri için değil belirli kesimler için yaratmayı gerçekten başarmışız. Ben buna siyasal tercih diyorum.&nbsp;

EXANTE

Ülkeler ne kadar gelişmiş olurlarsa olsunlar, ‘Gelir Adaletsizliği’ hemen hemen tüm ülkelerin en önemli sorunlarından biri. Toplumun bir kesimi ortalama refah düzeyinin çok ötesinde yaşarken toplumun diğer kesimi refah düzeyine bile ulaşamıyorsa orada sosyal anlamda ciddi sorunlar ortaya çıkar. 

Bir siyasal tercih: Gelir adaletsizliği

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Türkiye'de gelir dağılımındaki bozulma 2023 yılında da devam etti. TÜİK'in Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2023 yılı sonuçlarına göre gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı 0,420 değerini alarak 2006'ya uzanan veri setinin en olumsuz durumuna işaret etti. Orta sınıfın aldığı pay da %14,3 ile tarihî düşük seviyesini gördü.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Perspektif: Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça da gelir dağılımında bozulmayı ifade ediyor. Orta sınıf tabiri, gelir dilimlerinin tam ortasındaki üçüncü %20'lik dilim için kullanılıyor.</li></ul>

Spektrum

Canlı Gündem

Türkiye İstatistik Kurumu, 2023 yılına ait gelir dağılımı istatistiklerini duyurdu. Verilere göre, Türkiye'de en yüksek gelire sahip %20'lik grubun toplam gelirden aldığı pay, geçen yıl bir önceki yıla göre 1,8 puan artarak %49,8'e yükselirken, en düşük gelire sahip %20'lik grubun aldığı pay 0,1 puan azalarak %5,9'a geriledi.<img src="https://images.aposto.com/2024/0/1/1706560388402.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="3.88" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: TÜİKYukarıdaki tablo, Türkiye’de son yıllarda toplam gelirlerin dağılımını gösteriyor. İlk bakışta oldukça karmaşık gibi görülen verilere biraz daha yakından bakalım.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">100 TL’nin 50 TL’si en zenginlerde</h3>Tabloda, Türkiye’deki haneler ve bireyler, gelir düzeylerine göre 5 gruba ayrılmış. En yüksek geliri elde eden %20’lik dilim, ikinci, üçüncü, dördüncü ve en düşük gelire sahip %20’lik kesimler olarak sıralanıyor. TÜİK’in 2014 veri setinde Türkiye’deki gelir düzeyleri bakımından en düşük %20’lik kesimin aldığı pay %6,2 iken aradan geçen 10 yılda bu oran %5,9’a gerilemiş. Yani en düşük gelir grubundaki %20, 100 TL’nin sadece 5,9 TL’sine sahip. En yüksek gelire sahip %20’lik kesim ise 100 TL’nin 49,8’ini alıyor. Bu oran 10 yıl önce %45,9 düzeyindeymiş.Özetle 100 TL’nin 50 TL’si en zenginlerden oluşan %20’nin elinde. Ülkemizin %80’i ise kalan 50 TL ile geçiniyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’de gelir adaletsizliği zirvede: 0,443</h3>Yukarıda bir örneğini paylaştığımız tablodan elde edilen gelir adaletsizliği göstergesi olan "Gini Katsayısı" son yılların genelinde olduğu gibi yükselişini sürdürüyor. Son 10 yılın 8’inde yükselen Gini Katsayısı, 0,443 ile verinin tutulduğu tarihten bu yana zirveyi gördü. 2013 yılında katsayı 0,399 düzeyindeydi.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gini katsayısı nasıl okunuyor?&nbsp;</h3>İktisadi ve istatistikî yöntemlerle oluşturulan Gini katsayısı, en basit tanım ile o ülkede elde edilen toplam gelirden hane halklarının aldıkları pay oranlarının dağılım eğrisidir. Mucidi ise İtalyan istatistikçi, ekonomist ve aynı zamanda sosyolog Corrado Gini.Gini tarafından geliştirilen dağılım sonucunda oluşan doğru ya da eğrinin şekli, gelir adaletsizliğini gözler önüne serer. Nümerik değerler olarak 0-1 arasında ifade edilir. Gini Katsayısı, 0’a yaklaştıkça mükemmel gelir dağılımı; 1’e yaklaştıkça artan gelir adaletsizliği ortaya çıkar.<img src="https://images.aposto.com/2024/0/1/1706560426214.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="3.29" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bölge bölge gelir adaletsizliği</h3>TÜİK tarafından yayımlanan tabloya göre, güncel olarak Türkiye’de en yüksek gelir adaletsizliği Ankara’da. İstanbul ve Konya-Karaman bölgeleri onu takip ediyor. Türkiye’de nispeten gelirin daha adaletli dağıldığı bölgeler ise Doğu Marmara ile Batı Karadeniz bölgesinde yer alan illerimizden oluşuyor. Türkiye’de gelirin en adaletli dağıtıldığı iller Zonguldak, Karabük ve Bartın.Tabloda 2022 ile 2023 kıyaslamasında 20 bölgenin tümünde gelir adaletsizliğinin artması ise dikkat çekiyor. Son 1 yılda gelir dağılımı en negatif olarak bozulan iller ise Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir ve Kırşehir. İlginç bir şekilde gelir dağılımı bakımından en az değişiklik ya da en küçük bozulma İstabul’da yaşanmış. Bunda da yüksek nüfusun etkisi olduğunu söylemek yanlış olmaz.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dünya 5'ten büyük!</h3>Uluslararası yardım kuruluşu Oxfam'ın geçen haftalarda yayımlanan "Eşitsizlik A.Ş." (Inequality Inc) başlıklı raporu, dünyadaki gelir adaletsizliğini, zenginin daha zengin yoksulun ise daha da yoksul olduğunu gözler önüne seriyor.Bloomberg Milyarderler (Bloomberg Billionaires) sıralamasına göre, dünyanın en zengin beş iş insanı ve servetleri şöyle:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elon Musk - 199 milyar USD</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Jeff Bezos - 184 milyar USD</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bernard Arnault - 183 milyar USD</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bill Gates - 144 milyar USD</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mark Zuckerberg - 142 milyar USD</li></ul>Güncel listeye göre, en zengin 5 ismin toplam serveti 852 milyar USD ediyor. İnsanlık için üzücü olan ise bu 5'linin toplam serveti son 3 yılda ikiye katlanırken yoksul olarak nitelendirilen ve dünya nüfusunun %60'ına denk gelen yaklaşık 5 milyar insanın servetinin bu süreçte %0,2 gerilemesi. Son 3 yılda 5 milyarderin servetinin kişi başına ortalama artışı ise %114.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yoksulluğun çözülmesi için en az 229 yıl beklememiz gerekiyor</h3>Oxfam'ın her yıl yayımladığı raporun bu yılki sayısında, zenginlerle yoksullar arasındaki gelir adaletsizliğinin daha da açılacağı vurgulandı. Rapordaki en çarpıcı veri ise mevcut eğilimlerin sürmesi durumunda dünyada yoksulluğun ortadan kalkması için insanlığın daha 229 yıla ihtiyacı olması.

Türkiye'de vatandaşların alım gücü, yüksek enflasyonla mücadele ederken gelir dağılımında da bozulma sürüyor. Küresel bir trend olarak karşımıza çıkan gelir adaletsizliğini ölçen "Gini Katsayısı" son yıllardaki yükselişini sürdürerek 0,433 ile zirveye çıktı. Yani zengin daha zengin; fakir daha fakir oldu. 

Kod adı: 0,433 Gini

Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu <a fr-original-style="" href="https://www.turkis.org.tr/storage/2023/05/A-Y-Mayis-23-.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">(Türk-İş)</a> aylık bazda yayımladığı ve enflasyonun en önemli öncü verilerinden olan açlık-yoksulluk sınırı çalışmasının mayıs ayı verileriyle güncellenen setini yayımladı.Sonuçlara göre, Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) aylık bazda %2,2 artışla 10.362TL’ye ulaştı. Göstergede, yıllık bazda artış oranı ise %72,2 seviyesinde bulunuyor. Veriyle birlikte net asgari ücret (8.507TL) ile açlık sınırı arasındaki makas 1.855 TL’ye ulaştı.💉 Hatırlatma dozu: Nisan ayında aylık artış oranı %5,7; yıllık artış oranı ise %90,4 olarak gerçekleşmişti. <a fr-original-style="" href="https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=T%C3%BCketici-Fiyat-Endeksi-Nisan-2023-49653&dil=1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">TÜİK verileri</a>ne göre ise nisan ayında yıllık gıda enflasyonu %53,9 seviyesindeydi&nbsp;Aynı dönemde gıda harcaması ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı (yoksulluk sınırı) 33.750 TL’ye yükseldi. Çalışmaya göre, bekar bir çalışanın yaşama maliyeti ise 13.440TL olarak hesaplandı.Çalışmada ayrıca, TÜİK tarafından açıklanan <a fr-original-style="" href="https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Gelir-Dagilimi-Istatistikleri-2022-49745" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gelir dağılımı istatistikleri</a>ne de atıfta bulunularak, enflasyonist ortamın gelir adaletsizliği sorununu genişlettiği vurgusu yapılıyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(51, 126, 72); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(51, 126, 72); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Geçtiğimiz günlerde TÜİK tarafından açıklanan verilere göre, 2021 yılı için eşdeğer hane halkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50'si esas alınarak belirlenen yüzde 14,4 seviyesindeki yoksulluk oranı, 12 milyon insanın ciddi finansal sıkıntıyla karşı karşıya olduğunu göstermektedir... 0-1 arasında değişen bir katsayı olan Gini Katsayısı sıfıra ne kadar yakınsa gelir dağılımı o kadar düzgün (adil), bire ne kadar yakınsa gelir dağılımı o kadar bozuk (adaletsiz) demektir. 2021 yılında Gini Katsayısı 0,41’e çıkmıştır. Bu sayı 2020’de 0,40 ve 2018’de 0,39 idi. OECD ülkeleri içinde Meksika ve Kosta-Rika’dan sonraki en yüksek katsayı Türkiye’de bulunmaktadır. Diğer bir ifadeyle gelir dağılımı dengesizdir ve adil değildir. Enflasyonun yükseldiği ortamlarda genel olarak ücretlilerin durumu da bozulduğu için gelir dağılımının bozulması olağandır. 2022 ve 2023 verileri yayınlandığında ulusal gelirin dağılımında çok daha adaletsiz koşulların varlığı gün yüzüne çıkacaktır.</blockquote>

Gini Katsayısı ile ilgili hikayeler