<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/leventkurnaz/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Levent Kurnaz</a>Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin 29. Taraflar Konferansı (COP29) bu hafta Azerbaycan’ın başkenti&nbsp;Bakü’de başladı. Bu toplantı iki hafta sürecek. İklim değişikliği ile ilgili pek çok konunun görüşülmesi ve karara bağlanması bekleniyor.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Çoğu kişi COP29’a kısaca Finans COP gözüyle bakıyor çünkü buradaki ana konu tamamen para.</li></ul>Açılış gününde ayrı bir toplantıda konuşan CAN (Climate Action Network) Direktörü Tasneem Essop çok doğru bir şey söyledi: “İsrail’in Filistinli çocukları öldürmesi için 2 trilyon dolar bulabiliyorlar, Amerikan ordusu için senede 3 trilyon dolar harcayabiliyorlar, fosil yakıtları sübvanse etmek için senede 7 trilyon dolar veriyorlar, ama sıra iklim krizine geldi mi, paraları kalmıyor, bu hem gerçek değil, hem de bunu kabullenmemiz imkansız.” Gerçekten de özellikle gelişmiş ülkeler istedikleri zaman istedikleri işler için gayet yüksek paralar bulabilirken konu iklim ve çevreye geldiğinde nedense birden çekingen davranmaya başlıyorlar.Aslında bu çekingen davranışın temeli İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin yapısına dayanıyor. Çerçeve Sözleşmesi devletleri kabaca ikiye ayırdı:&nbsp;Gelişmiş ülkeler ve gelişmekte olan ülkeler. Bu ayrımın ötesinde bir düşünce de pek konuşulmadan kabul edildi:&nbsp;Gelişmiş ülkelerin parası vardır, gelişmekte olan ülkelerin parası yoktur. Bu kabulün arkasından iklim değişikliği konusunda finans sağlama yükümlülüğü de gelişmiş ülkelere verildi.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Ancak sözleşmenin kabulünden 32 sene sonra yeryüzündeki dengeler değişmiş durumda. 1992’de milli geliri çok düşük olan Çin şu anda bir dev oldu.</li></ul>Petrol üreten ülkeler de manevralarla gelişmekte olan ülke kabul edildi, dolayısıyla bugün iklim finansmanına katkı sağlayabilecek bu ülkeler grubu aslında finansmandan yararlanan ülkeler durumundalar ve ellerini ceplerine atmak istemiyorlar.Gelişmiş ülkeler ise bu durumdan rahatsız oldukları için gene sözleşme çerçevesinde belirlenen kuralların arkasına sığınıyorlar. Bu kurallar da 2009 yılında Kopenhag’da yapılan COP’ta alınan kararlara dayanıyor. Kopenhag’da gelişmiş ülkeler Yeşil İklim Fonu’na iklim değişikliği için kullanılmak üzere 100 milyar dolar koymayı kabul ettiler. Ancak bugün gerek duyulan finansman 100 milyar doların kat kat üzerine çıktı. Bu durumda da gelişmiş ülkeler, parası olan gelişmekte olan ülkeler de bu fona destek koymazlarsa, fona 100 milyar dolardan fazla para koymayacaklarını söylediler.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="font-style: italic;" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Kısacası bir tarafta birkaç trilyon doları bulan iklim finansmanı ihtiyacı, diğer tarafta da 100 milyar dolardan fazla finansman sağlamamaya kararlı bir ülke grubu var. Bu problemin yakın zamanda çözülmesi de imkansız. COP29 bu anlaşmazlık temelinde başladı.</li></ul>İlk gün gündemin belirlenmesi bile yaklaşık 10 saat sürdü, çünkü COP28’de fosil yakıtların azaltılmasına karar verilmişti ve AB bu konuyu bir iklim değişikliği konusu olarak değerlendirmek istiyordu. Bunun karşısında Çin ve diğer gelişmekte olan ülkeler ise bunu finansman başlığı altında konuşmaktan yanaydı. Buradaki anlaşmazlık esasında kolay anlaşılabilir, AB fosil yakıtlardan çıkmaya oldukça yakın, o nedenle de diğer ülkelere fosil yakıtlardan çıkmalarını kolayca söyleyebiliyor. Ama gelişmekte olan ülkeler yenilenebilir enerji üretimi için finansmana ihtiyaç duyduklarından bu konu onlar açısından maddi bir gereklilik getiriyor.Ayrıca Çin AB’nin getirmekte olduğu&nbsp;Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması’nın uluslararası kurallara aykırı olduğunu ve bunun bu platformda görüşülmesi gerektiğini söylüyor, AB de bunu kabul etmiyor. Bu iki konu gündemin belirlenmesinin çok uzun sürmesinin en önemli iki nedeni. Sonunda ilk konuda Çin’in, ikinci konuda ise AB’nin dediğini yaparak uzlaşmaya varıldı.Burada hepimizin görmesi ve anlaması gereken en başlıca nokta, bu toplantıda konu yeryüzünün, insanların ve diğer canlıların gelecekte neler yaşayacağı değil, konu sadece para. Ne acıdır ki bu toplantıdan kısa süre önce çıkan raporlarda durum böyle giderse yüzyılın sonunda küresel ısınmanın en az 3.4 dereceyi bulacağı ortaya konmasına rağmen devletlerin ana derdi hala para. Oysa Essop’un da dediği gibi savaş için isterlerse gayet güzel para bulabiliyorlar, ama iş çocuklarımızın geleceği olunca sanırım herkesin cebine akrep kaçıyor.

Dünyahali

Finansman çıkmazı 

COP29’da İlk Günler

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/profleventkurnaz/?igshid=NzZlODBkYWE4Ng%3D%3D&utm_source=aposto" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Levent Kurnaz</a>Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (UNFCCC) 27. Taraflar Konferansı COP28 bir günlük gecikmeyle 13 Aralık’ta Dubai’de sonuçlandı. Sonuç bildirgesi olarak kabul edeceğimiz Küresel Durum Değerlendirmesi raporu alkışlar içerisinde tüm ülkeler tarafından kabul edildi. Zaten bu raporun, geri kalan tüm sözleşmeler ve anlaşmalar gibi oybirliği ile kabul edilmesi gerekiyordu çünkü bu tür toplantıların usulü bu şekilde. Yani bir şey ya oybirliği ile kabul edilir, ya da kabul edilmez. Bu yüzden de tüm taraf devletler son ana kadar herkesin kabul edeceği bir metin üretme çabasına giriyorlar. Toplantının bir gün geç sonlanmasının sebebi de bu aslında. Ancak 13 Aralık’ta sabaha karşı tüm tarafların kabul edebileceği bir metin ortaya kondu.Elbette, herkesin kabul edeceği bir metin oluşturduğunuz zaman en uzun süre direnen çoğunlukla en kazançlı çıkan oluyor. Bu durumda da OPEC+ üyeleri fosil yakıtların engellenmesine dair kelimeleri son ana kadar önlemeye çalıştılar ve sonunda neredeyse onları istediği oldu.Karar metninde, fosil yakıtlar konusunda sadece enerji üretiminde kullanılan fosil yakıtlardan uzaklaştıracak bir geçiş sağlanacak cümlesi yer alıyor. Bu geçiş nasıl sağlanacak, ne zaman sağlanacak, neden sadece enerji üretimi ile ilgili de geri kalan fosil yakıtlar, başta petrol olmak üzere neden konuşma konusu edilmiyor gibi oldukça fazla soru dışarıda bırakıldı. Dolayısıyla, özellikle petrol üreticisi ülkeler neredeyse tam olarak istediklerini aldılar. Bu sonuç raporuna göre, petrol üretmek ve enerji harici kullanımlarda tüketmek tamamen serbest olmaya devam edecek. Sadece OPEC+ ülkeleri gibi petrolden elektrik enerjisi üreten ülkeler belirsiz bir gelecekte bunu bırakarak yenilenebilir enerji kaynaklarına geçecekler.Bu ve diğer kararları konferans başkanı Al Jaber yüzünde büyük bir gülümseme ile alkışlarken ABD iklim temsilcisi&nbsp;John Kerry de çevresindekilerle tokalaşırken onların sırtlarını sıvazlıyordu. Bu gerek ABD gerekse de BAE ve müttefiklerinde önemli bir zafer kazanıldığı havasını hepimize hissettirdi. ABD şu anda dünyanın en büyük fosil yakıt üreticisi, BAE ve OPEC+ ise en büyük petrol üreticisi grup. Bunlar bu denli mutlu olurken UNFCCC’nin başı Simon Stiell’in bir kenarda somurtarak durması bizim neler hissetmemiz gerektiğini de söylüyor aslında.Ancak batılı yayın organlarına baktığımızda,&nbsp;bu raporda&nbsp;ilk defa fosil yakıtlardan geçiş yapılmasının istenmiş olması büyük bir başarı olarak&nbsp;görülüyor. Ne yazık ki bu bile hangi yayın organının kimin tarafında olduğunu algılamamız için yeterli. Bu yayın organlarından ben de arada paylaşımlar yapıyorum ama gerçek yüzleri böyle zamanlarda daha iyi görünüyor. Fosil yakıtlardan uzaklaşmanın ilk defa dile getirilmiş olması bundan 30 yıl önce olsa büyük bir başarı olarak görülebilirdi, ama artık bıçak kemiğe dayanmış bir durumdayken bu bir zafer değil hezimettir. Burada alınan kararın “2030 yılına kadar tüm fosil yakıtların kullanımının 2023 yılına oranla yüzde 40, 2040’a kadar yüzde 75 ve 2050’ye kadar da yüzde 100 azaltılması gerekir” gibi gayet net ve iklim krizini durduracak ciddiyette olması gerekirdi. Bunu yapmak yerine gelişmiş ülkeler ve OPEC+ vakit geçirecek kararların konuşulmasını sağlayarak yeryüzünün ve insanlığın en az iki belki de daha fazla senesini boşa harcadılar.Bir diğer anladığımız şey de, Birleşmiş Milletler’in bu karar verme sistemi ile iklim krizini ya da dünyadaki herhangi bir krizi durdurmanın mümkün olmadığıdır. Hem de ABD, Rusya ve Çin adım atmamak konusunda hemfikir iseler, geri kalan ülkelerin ne dediğinin, yaptığının ya da istediğinin bir önemi yoktur. Bu toplantıdan sonra dünya devletleri daha açık biçimde biz ve onlar haline bürünmüştür. İklim krizine çözümü de artık devlet dışı aktörlerde aramaya başlamamız gereklidir.

Küresel Durum Değerlendirmesi Raporu

COP28 Kararlarının Kısa Bir Değerlendirmesi

<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/profleventkurnaz/?igshid=NzZlODBkYWE4Ng%3D%3D" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Levent Kurnaz</a>Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 28. Taraflar Konferansı (COP28) bu hafta Birleşik Arap Emirlikleri’nin Dubai kentinde başladı. Her senenin sonunda yapılan bu toplantılar iklim konusunda yapılanların ve yapılması gerekenlerin tartışıldığı en önemli forum olma özelliği taşıyor. Bu toplantıların bazıları nispeten daha önemli, bazıları da nispeten daha sıradan toplantılar olabiliyor. Bu seneki toplantı oldukça sıradan sayılabilecek toplantılardan biri.Ülkemiz de 2026 yılında yapılacak olan konferansı düzenlemeye aday olduğundan bu seneki konferansın Dubai’de düzenlenmesinin etkilerini anlamamız faydalı olacaktır. Geçen sene yine bu zamanlarda Mısır’da düzenlenen COP27 sonrasında ülkeler arasındaki iklim liderliği bayrağı Birleşik Arap Emirlikleri’ne teslim edildi. Yani konferansın lideri olan Şeyh El-Caber, aynı zamanda da bir senedir iklim politikası yön veren kişi oldu. Bu konferans sonunda atılması gereken adımları da o senenin ev sahibi hazırlayarak konferansa sunuyor. Elbette ulusal petrol şirketi başkanı olan El-Caber’in iklim liderliği sırasında da önemli adımların atılmasını beklemek hayal olurdu. Ancak bu toplantıdan ciddi adımlar beklemememiz gerektiğini de zaten COP27’de bayrağın BAE’ye teslim edilmesiyle görmüştük. El-Caber de bizleri pek de şaşırtmadı.COP27’de oldukça önemli bir konu olan kayıp ve zararlar gündeme gelmişti. Yani gelişmiş ülkeler bunca senedir kömür, petrol ve doğal gaz yakarak iklim krizini bu noktaya taşıdılar ancak şu anda zararların kötü kısmı bu krizde pek de suçu olmayan az gelişmiş ülkelerin üstüne yüklendi. Bu ülkeler de zararlarının tazmini olmasa bile bu zararlarının olabildiğince karşılanmasını istiyorlar. COP28’in açılış gününde bir Kayıp ve Zarar Fonu&nbsp;oluşturuldu. Gelişmiş ülkeler de bu fona para koymayı vadetmeye başladılar. Bu ilk bakışta çok güzel bir ilerleme olarak görülebilir ama içinde en az iki ciddi sorun barındırıyor. Öncelikle vadetmek ile gerçekten o parayı götürüp fonu çalıştıracak olan Dünya Bankası’na yatırmak arasında büyük bir fark var. Bu nedenle de ABD iklim elçisi John Kerry sürekli “biz vadediyoruz ama Kongre’nin onayı gerekli” deyip durdu.İkinci ciddi sorun çok daha önemli bir hususta: En az gelişmiş ülkelerin her sene iklim krizi kaynaklı kayıp ve zararlarının karşılanması için 500 - 700 milyar dolar arası bir finansmana ihtiyaçları var. COP28 süresince bu fonda şimdiye kadar toplanan para sadece 700 milyon dolar oldu, yani gerekenin binde biri ve o da “Kongre’nin onayı gerekli” gibi koşullara bağlı. Bu bağlamda gelişmiş ülkeler bir şeyler yapıyor gibi gözükmek istiyorlar, gerçekte de yaptıkları fazla bir şey yok aslında. Konuşmalardan birinde “şu ana kadar fonda toplanan para miktarı ancak Suudi Arabistan’ın futbol ligine yaptığı para yardımı seviyesinde, bu da gelişmiş ülkelerin bu konuya verdikleri önemi gösteriyor” denildi. Şimdilik futbol en az gelişmiş ülkelerin kayıp ve zararlarından çok daha kıymetli görünüyor.Bir diğer önemli konu da aslında çoğumuza önemsiz görünse de bu toplantılarda kullanılan dilin gittikçe karmaşıklaşması ve uzman olmayan kişiler tarafından neredeyse anlaşılmaz hale gelmesi. Elbette bunun temel nedeni aslında bir gelişme olmadığını insanlığın gözünden kaçırma çabası. Öylesine kelimeler var ki devlet başkanları kullandığında çok fiyakalı duruyor ama arkasını karıştırdığınızda bir ilerleme sağlamaya yönelik olmadığı anlaşılıyor. Son iki COP’da bu konudaki en fiyakalı terim “unabated fossil fuel use”. “Unabated” kelimesinden devletlerin kastı “iklime olan zararı ortadan kaldırılmamış”, ama fosil yakıtları, yani kömür, petrol ve doğal gazı yaktığınız zaman atmosfere karbondioksit salarsınız. Karbondioksit salmadan fosil yakıt yakmanın ise bugün için genel kullanıma açık bir yolu yok. Çok küçük tesislerde bunun denenmesi mümkün ama senede saldığımız 50 milyar ton karbondioksitin ancak binde biri yakalanarak zararsız hale getirilebiliyor. Ama pek çok devlet bu kavramı kullanarak yollarına devam ediyorlar.Yeryüzünün ihtiyacı olan acilen sera gazı salımlarının azaltılması ve en kısa zamanda da sıfırlanmasıdır. Ancak COP28’de şimdiye kadar gördüğümüz, toplantılar böyle devam edecek olursa, devletlerin ne sera gazı salımlarını azaltmaya ne de gerçekten zarar gören ülkelere yardım etme niyetleri var. Bizim gibi sivil topluma düşen de bu konuyu oldukça fazla gündemde tutarak devletlerin bizleri dinlemesini sağlamaktır.&nbsp;

COP28 bu hafta başladı

COP28'de Neler Oluyor?

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mehmet-can-cetin/?originalSubdomain=fr" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mehmet Can Çetin</a>197 ülkeden 200'e yakın diplomat, devlet başkanları, aktivistler ve sektör liderleri Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi&nbsp;(UNFCCC) kapsamında düzenlenen iklim değişikliği konferansı COP'nin 28. oturumu&nbsp;için 30 Kasım'da Dubai, Expo City'de biraraya gelecek.1995’te düzenlenen ilk oturumundan bu yana küresel iklim politikalarına yön veren konferansın başlamasından bir hafta önce, bu yazıda UNFCCC ve COP ile ilgili bilinmesi gerekenleri, konferansın ana tartışma konularını ve Dubai’nin bu yılki ev sahipliğiyle ilgili tartışmaları derledik.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">COP nedir?</h2>İlk kez 1995'te Berlin'de düzenlenen COP, küresel iklim değişikliğiyle mücadele için uluslararası işbirliği ve eylemi teşvik etmeyi amaçlıyor. Konferans, 28 yıldır iklim değişikliğinin nedenleri, etkileri ve çözümleri hakkında bilimsel, teknik ve sosyo-ekonomik konuların tartışıldığı; ülkelerin sera gazı emisyonlarını azaltma, iklim değişikliğine uyum sağlama ve iklim finansmanı sağlama gibi taahhütlerini belirlediği ana platform işlevini görüyor. COP konferanslarından öne çıkanları şöyle sıralayabiliriz:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">COP3, 1997'de Japonya’da yapıldı ve Kyoto Protokolü burada imzalandı. Kyoto Protokolü, gelişmiş ülkelerin 2008-2012 yılları arasında sera gazı emisyonlarını 1990 yılına göre %5,2 oranında azaltmayı taahhüt ettiği&nbsp;ilk uluslararası anlaşma oldu.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2009 yılında Kopenhag’da düzenlenen COP15'te ise Kopenhag Mutabakatı imzalandı. Kopenhag Mutabakatı, ülkelerin 2020 yılına kadar iklim değişikliğiyle ilgili eylemlerini bildirmelerini, gelişmekte olan ülkelere 100 milyar dolarlık iklim finansmanı sağlanmasını ve küresel ısınmanın 2°C ile sınırlandırılmasını öngören, bağlayıcılığı olmayan&nbsp;siyasi bir bildiriydi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">COP21&nbsp;ise 2015 yılında Paris’te yapıldı ve küresel çapta günümüz iklim politikalarını belirleyen Paris Anlaşması'nın imzalanmasıyla sonuçlandı. Paris Anlaşması, ülkelerin küresel ısınmayı 2°C’nin altında tutmak ve mümkünse 1,5°C ile sınırlamak için ulusal katkı beyanlarında bulunmalarını, sera gazı emisyonlarının 2050 yılında net sıfıra ulaşmasını ve gelişmekte olan ülkelere iklim değişikliğiyle mücadele finansmanı sağlanmasını içeren bağlayıcı, Türkiye’nin de tarafı olduğu, bir anlaşma oldu.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Takip edilmesi gerekenler</h2>Bu yıl düzenlenecek olan COP28'de&nbsp;ise gözden kaçırılmaması gereken iki temel tartışma konusu öne çıkıyor.Bunlardan ilki, "Global Stocktake" ismi verilen, ulusal iklim politikalarının değerlendirilmesi&nbsp;süreci. 2015’te Paris Anlaşması’na taraf olan ülkeler, küresel sıcaklık artışını 1,5°C’de sınırlamak için politikalar üretmek ve 2050’den itibaren sera gazı emisyonlarını sıfıra indirmek gibi çeşitli taahhütlerde bulunmuştu. Anlaşmanın 7'nci yılında imzacı ülkeler, bugüne dek uygulanan iklim politikalarının yeterliliği hakkında raporlar sunacak. Ülkelerin bu politikaları uygulamadaki yetersizlikleri nedeniyle raporlarda hangi unsurların yer alacağı merak ediliyor.Zirvenin ilgiyle beklenen bir diğer konusu ise ilk kez geçen yıl COP27’de gündeme gelen küresel iklim değişikliğiyle mücadele acil durum fonu. İklim değişikliğinin doğrudan etkilerinin yoğun olarak hissedildiği gelişmekte olan ülkelerin afet durumları ve sonrasındaki arama-kurtarma ile yeniden yapılaşma süreçlerinde başvurabilecekleri küresel bir fonun yaratılması fikri, 2021’de Güney Hindistan’da meydana gelen bir sel felaketi sonrasında ortaya çıkmıştı. COP27’nin de başlıca konularından biri olan acil durum fonuyla ilgili bu yılki zirvede somut adımlar atılması bekleniyor, ancak hâlâ bu fonun finansmanının nasıl sağlanacağı, yönetiminin hangi organizasyon tarafından üstlenileceği ve ülkelerin hangi şartlarda kaynaklardan yararlanabileceği sorularına cevap bulunabilmiş değil.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">'Tartışmalı' ev sahibi</h2>Zirvenin ev sahipliği her oturumda farklı bir Birleşmiş Milletler Bölgesel Grubu tarafından üstleniliyor. 2022’de Afrika’yı temsilen Mısır’da düzenlenen konferansın ardından Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Asya-Pasifik Bölgesi adına COP28’e ev sahipliği yapma teklifinde bulunmuştu. Bölge ülkelerinin desteğiyle alınan karar, beraberinde birçok tartışma getirdi.BAE,&nbsp;dünyanın en büyük 10 fosil yakıt üreticisinden biri olmasının yanısıra petrol ve doğalgaz üretimini önümüzdeki 5 yıl içinde yıllık 7,5 milyar varil seviyesine çıkarmayı planlıyor. Kasım 2022'de, ulusal petrol şirketi Adnoc, üretimini artırmak için 150 milyar dolar yatırım yapacağını açıklamıştı. Ev sahibi ülkenin fosil yakıt üretimindeki hırslı artış planı, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Şefi Christiana Figueres dahil birçok aktivist ve politika yapıcısından tepki topladı.Hâlihazırda uluslararası alanda odak noktası olan BAE, Abu Dhabi Ulusal Petrol Şirketi'nin (ADNAC) CEO'su Sultan Al Jaber'i zirvenin başkanlığına atayarak konferansın yönetimiyle ilgili ciddi bir çıkar çatışması olduğu kaygılarını ön plana çıkardı. Yıl başından bu yana enerji sektörünün gündeminden düşmeyen Jaber, alenen fosil yakıt kullanımının sonlandırılmasına karşı çıkıyor ve çözümün fosil yakıt kullanımındaki emisyonun azaltılmasında olduğunu savunuyor. Bu amaçla işaret ettiği yöntem, fosil yakıtların tüketimi sonucunda ortaya çıkan karbondioksitin depolanmasını amaçlayan&nbsp;CCS teknolojisi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonuç olarak&nbsp;</h2>COP konferansları, her yıl yeni tartışmalara kapı açıyor. Bu tartışmalar kimi zaman politikaların uygulanıp uygulanmaması üzerine kimi zaman ise uygulanabilir olup olmadıkları üzerine şekilleniyor. Bu yıl COP28'de de farklı tartışmalara şahitlik etmemiz mümkün. Konferansın ardından bu başlıkları yeniden değerlendireceğiz.&nbsp;

Spektrum

İlk oturumundan bu yana küresel iklim politikalarına yön veren konferansın başlamasından bir hafta önce, UNFCC ve COP ile ilgili bilinmesi gerekenleri, konferansın ana tartışma konularını ve Dubai’nin bu yılki ev sahipliğiyle ilgili tartışmaları derledik.

COP28'e doğru: Tartışmaların odağındaki iklim zirvesi

Dava, Türkiye’nin BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nden ve Paris İklim Anlaşması’ndan kaynaklı taahhütlerine uyumsuzluğu sebebiyle açıldı. Bu sebeple, Türkiye'nin ilk iklim davası, üç genç iklim aktivisti tarafından 8 Mayıs 2023 günü 12. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na açıldı.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden:&nbsp;Türkiye’nin güncellenmiş ulusal katkı beyanını Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) Sekretaryası’na sunmasının ardından iklim aktivistleri temel haklara erişim haklarının kısıtlanması hatta ortadan kalkması tehlikesinin altını çiziyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Vaatler ne durumda?: Türkiye, 2030 yılında artıracağı emisyonlardan %41 azaltım taahhüdü veriyor. 2038 yılına kadar emisyonlarını artırmaya devam edeceğini ifade ediyor ve 2030’a kadar %30’dan fazla artış sözü verilmiş oluyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Riskli odak: Davacılar, hükümetten ara hedef belirlenmesini, belirsizliğin ortadan kaldırılmasını, gerçek bir azaltım taahhüdünde bulunulmasını ve bilimsel yöntemlerle Türkiye’nin karbonsuzlaşma politikasını belirlenmesini ve bağlayıcı hukuk kuralları hâline getirilmesini talep ediyorlar.</li></ul>

Angst

Üç genç iklim aktivisti tarafından açılan dava

Türkiye’nin ilk iklim davası

<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.unep.org/resources/report/state-finance-nature-2022" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Doğa için Yatırımlar: Harekete Geçme Zamanı</a></h3>Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından 2022 <a fr-original-style="" href="https://www.unep.org/resources/report/state-finance-nature-2022" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Doğa için Maliye Durumu Raporu</a> yayımlandı. Rapor, biyoçeşitlilik kaybı, arazi bozulması ve iklim değişikliği ile ilgili küresel zorlukların üstesinden gelmek için doğa temelli çözümlere yapılan kamusal ve özel finans akışlarının miktarını ortaya koyuyor. Bunun yanında, mevcut yatırımları, Birleşmiş Milletler Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (UNCBD), Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) ve Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi (UNCCD) kapsamındaki Rio Sözleşmelerinin hedeflerine ulaşmak için gereken yatırımla karşılaştırıyor.Raporun ana mesajları şöyle:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Doğa temelli çözümlere yönelik finansman akışı şu anda yıllık 154 milyar ABD doları seviyesinde. Bu miktar, 2025'e kadar gereken yıllık 384 milyar ABD doları yatırımın yarısından bile az. 2030'a kadar gereken yatırımın ise yalnızca üçte biri.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeterli ve doğru finansman sağlanırsa, doğa temelli çözümler, eş zamanlı olarak iklim, biyolojik çeşitlilik ve arazi tahribatını nötrleştirme hedeflerine verimli bir şekilde ulaşmak için katkı sağlayabilir. Mevcut ekonomik durum göz önüne alındığında, bu "iki" veya "üçlü" kazanç potansiyeli finansmanın akıllıca kullanılması bağlamında özellikle cazip durumda.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklim krizinin yıkıcı etkileri, yok olma tehditi ve ciddi arazi bozulması karşısında gecikmeli eylem artık bir seçenek değil. Küresel olarak politikacılar, iş dünyası ve finans liderleri ve vatandaşlar, doğayla olan ilişkilerini ona karşı değil, onunla birlikte çalışacak şekilde dönüştürmelidir. Bu rapor bu bağlamda umut veriyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Doğa temelli çözümlere yapılan finansman akışını hızla ikiye katlarsak, biyoçeşitlilik kaybını durdurabiliriz, salımların azaltılmasına önemli ölçüde katkıda bulunabiliriz ve 1 milyar hektara yakın bozuk araziyi eski haline getirebiliriz.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Doğa temelli çözümlere yapılan özel sektör yatırımları günümüzde 26 milyar ABD doları seviyesinde ve toplam yatırımların yalnızda yüzde 17’sini oluşturuyor. Bu yatırımlar önümüzdeki yıllarda birkaç kat artırılmalı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Denizleri odağına alan çözümlere yapılan yatırım, doğa temelli çözümlere yapılan toplam yatırımın yalnızca yüzde 9'unu oluşturuyor. Bu miktar, okyanusların salımların azaltımı ve değişen iklime uyum sağlama, gıda güvenliği ve biyolojik çeşitliliğin korunmasındaki rolü göz önüne alındığında çok düşük kalıyor. Denizlerdeki korunmuş alanları 2030 yılına kadar yüzde 30'a çıkarmak için yıllık finansman 8-11 milyar ABD dolar artırılmalı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Doğa-negatif harcamalar, doğa-temelli çözümlere yapılan yatırımlardan çok daha fazla. Balıkçılık, tarım ve fosil yakıtlara yönelik çevreye zararlı sübvansiyonlara yönelik devlet harcamalarının yılda 500 milyar ile 1 trilyon ABD Doları arasında olduğu tahmin ediliyor. Bu miktar doğa-temelli çözümlere yapılan kamusal ve özel yatırımlardan yedi kat daha fazla.</li></ul>Özetle:&nbsp;Eğer biyoçeşitlilik kaybını durdurmak, ısınmayı nispeten güvenli sınırlarda tutmak ve 2030'a kadar arazi tahribatını nötr hale getirmek istiyorsak,&nbsp;doğa temelli çözümlere yönelik yatırımları 2025'e kadar ikiye, 2030'a kadar üçe katlamalıyız. Küresel olarak iklim değişikliğinin yıkıcı etkileri, yok olma krizi ve şiddetli arazi bozulması karşısındaki gecikmeli eylem artık bir seçenek değil.

Neler oluyor?

Haberler 

(Görsel: Sedat Suna, EPA aracılığıyla)İklim değişikliği ile mücadelenin ilk adımı 1992'de Brezilya'nın Rio de Janeiro şehrinde düzenlenen konferansta atıldı. Birleşmiş Milletler'in (BM) Dünya Zirvesi adı altında düzenlemiş olduğu bu konferansta, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) kabul edildi. Söz konusu sözleşmenin yürürlüğe girdiği 1994 yılından itibaren de her yıl, Taraflar Konferansı (COP) <a fr-original-style="" href="https://unfccc.int/process/bodies/supreme-bodies/conference-of-the-parties-cop" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düzenleniyor</a>.BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (UNFCCC) en üst düzeyde karar alma forumu olan COP’ta, imzacı hükümetler iklim değişikliği ve etkilerinin nasıl ortaklaşa ele alınacağını tartışmak ve üzerinde anlaşmak üzere biraraya geliyorlar. COP’un tarafları ise <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Birle%C5%9Fmi%C5%9F_Milletler_%C4%B0klim_De%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi_%C3%87er%C3%A7eve_S%C3%B6zle%C5%9Fmesi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">UNFCCC</a>, <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Kyoto_Protokol%C3%BC" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kyoto Protokolü</a> veya <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Paris_Anla%C5%9Fmas%C4%B1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Paris İklim Anlaşması</a>’nı imzalamış olan hükümetlerden oluşuyor. Zirveye; dünya liderleri, bakanlar, müzakereciler, sivil toplum, işletmeler, uluslararası kuruluşlar ve medya mensupları katılıyor.2022 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı yaygın şekilde kullanılan adıyla COP27, Mısır'ın Şarm El-Şeyh şehrinde, küresel ısınma ve sera gazı salınım oranlarını azaltma amacıyla ve 194 ülkenin katılımıyla gerçekleştirildi. "Doğayı acilen korumadan ve eski haline getirmeden küresel ısınmayı 1,5 derece ile sınırlamanın uygulanabilir bir yolu olmadığının" en üst perdeden dile getirildiği konferans kapsamında; savunmasız ulusların iklim kaynaklı felaketlerden kaynaklanan kayıp ve zararlarını tazmin etmek üzere bir fon oluşturulması hakkında anlaşmaya <a fr-original-style="" href="https://www.un.org/en/climatechange/cop27" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">varıldı</a>.COP buluşmaları, dünyanın iklim değişikliğinin artan aciliyetine yanıt verip vermeyeceğinin kritik bir testi olarak değerlendiriliyor. Yine Birleşmiş Milletler tarafından, iklim değişikliğinin risklerini değerlendirmek üzere 1988 yılında kurulmuş olan <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/H%C3%BCk%C3%BBmetleraras%C4%B1_%C4%B0klim_De%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi_Paneli" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli</a> (IPCC) ise; küresel emisyonların 2020 ve 2025 yılları arasında düşmesi gerektiğini, ancak gerçekte ise emisyonların yükselmeye devam ettiğini ortaya koyuyor. Küresel ısınmayı 1,5 derece ile sınırlandırma ve böylece hafifletme olanağına sahip olmak için, dünya çapında sera gazı emisyonlarının 2030 yılına dek yarıya inmesi ve 2050 yılına dek ise net sıfıra ulaşması gerekiyor. Oysaki mevcut durumda, söz konusu hedeflerin hala çok uzağındayız. Zira hesaplamalar, bu hızla gidildiği takdirde belirlenen 1,5 derecelik sınıra sadece dokuz yıl sonra ulaşacağımızı ortaya koyuyor.Kayıp ve zarar fonu kurulmasının nihai karar metnine yansıması, iklim krizine karşı en kırılgan ülkeler grubunun otuz yılı aşkın mücadelesinin neticesinde elbette anlamlı bir kazanım. Konferans kapsamında, 2030 hedefini yakalamak adına sera gazı emisyonlarını, pandemi öncesi yıl olan 2019 yılına kıyasla yüzde 43 seviyesinde düşürmek gerektiği de tespit edildi. Ayrıca tüm finansal sistemi dönüştürme ihtiyacı vurgulanırken; söz konusu aktörler, iklim finansmanına erişimi kolaylaştırmaya ve önceliklerini gözden geçirerek faaliyetlerini ölçeklendirmeye çağrıldı. Buna paralel, çok taraflı kalkınma bankaları tarafından, 2025'e dek iklim finansmanı istihdamını üç kat artırma yönünde de bir çağrı yapıldı.G-7 ülkeleri ise, iklim değişikliğinin etkilerinden etkilenen savunmasız ülkelere finansal yardım sağlamak üzere Küresel Kalkan adında yeni bir sigorta sistemi başlatıyor. İlk etapta 200 milyon euro bir finansman sağlanırken; bu finansmanın ilk alıcıları Gana, Pakistan ve Bangladeş olacak. ABD Çevre Koruma Dairesi, petrol ve gaz endüstrisindeki metan seviyesinin, 2005 yılına kıyasla yüzde 87 kadar altına düşmesini gerektirecek şekilde mevzuatını genişleteceğini duyurdu. Dört AB üyesi ülke, Afrika'da iklim uyumu için 1 milyar Euro'nun üzerinde bir kaynak sağlandığını duyurdu. Fransa, Almanya, Hollanda ve Danimarka bu kapsamda bir başlangıç noktası <a fr-original-style="" href="https://cop27.eg/#/news/259/Historic%20Climate%20Deal%20Sealed%20a" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">oluşturdu</a>. Öte yandan, 2009 yılında UNFCCC'ye göre gelişmiş ülkeler sınıfında olan ülkeler; gelişmekte olan ülkelere emisyonlarını azaltabilmeleri ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine hazırlanabilmeleri için 2020 yılına dek yılda 100 milyar dolar vermeyi taahhüt etmişlerdi. Yıllık 100 milyar dolarlık bu hedef ise hiçbir şekilde tutturulamadı. Yine de COP27’de bir kez daha görüldü ki; iklim temelli düzenlemeler, kararlar ve uygulamalar ekonomi ve politikanın bir parçası olarak bizimle kalmaya devam edecek.

BM İklim Değişikliği Konferansı, dünyanın iklim değişikliğinin artan aciliyetine yanıt verip vermeyeceğinin kritik bir testi olarak değerlendiriliyor.

COP27: insanlık ve gezegen için başarmak

SEFiA İklim Gündemi

Fosilden çıkış gündemine yer yok. Türkiye, güncellenmiş NDC'si ile potansiyelini değerlendiremiyor ve net sıfır hedeflerinin maliyetini artırıyor.

COP 27 Çıktıları ve Türkiye’nin Konumu

Son yıllarda giderek popülerleşen <a fr-original-style="" href="https://cop27.eg/#/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Taraflar Konferansı’nın (Conference of Parties/COP)</a> 27.'si bu sene Mısır’ın Şarm El Şeyh şehrinde gerçekleşiyor. COP27 ile ilgili çok fazla kaynaktan çok fazla bilgi akışı sağlandığı için yazımızda COP27 ile ilgili detaylara yer vermeyeceğiz.Taraflar Konferansı’nda önceki yıllarda olduğu gibi bu sene de döngüsel ekonomi ana gündem maddeleri arasında yer almıyor. 6 Kasım gününden bu yana devam eden görüşmelerde döngüsel ekonomi birkaç küçük ölçekli oturumda “atık yönetimi” konsepti altında ele alındı veya gelecek günlerde ele alınacak.Bu noktada akıllara şu soru gelmesi gayet doğal; “Birleşmiş Milletler'in düzenlediği küresel bir konferansta döngüsel ekonomi ele alınmıyorsa bir bildikleri yok mudur?” Bu soru elbette farklı şekillerde cevaplanabilir fakat Döngüsel Ekonomi 101 yayınını uzun zamandır takip eden okurların tahmin edeceği gibi sorunun cevabı aslında çok basit; döngüsel ekonominin yanlış anlamlandırılması. Bu haftaki yazımızda da aslında COP27’de ele alınan konularla döngüsel ekonominin bağlantısını kurarak, sadece “atık yönetimi” olarak ele alınan döngüsel ekonomi konseptinin nasıl yanlış anlaşıldığını tartışmaya çalışacağız.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">COP27 &amp; Döngüsel Ekonomi</h2>Önceki konferanslarda olduğu gibi COP27’nin de temel amacı iklim kriziyle mücadelede&nbsp;net sıfır&nbsp;hedefine ulaşım senaryolarının hayata geçirilmesi için bir dizi görüşmenin yapılması, küresel anlaşmaların, ortaklıkların hayata geçirilmesi. 2015 yılında Paris İklim Anlaşması'nın imzalandığı COP21’den bu yana özellikle karbon salımı azaltım hedefleri kapsamında çalışmalar yürütülüyor. Fakat o zamandan beri ne yazık ki hiçbir COP, beklentileri karşılayan çıktılarla sonlandırılmadı. Bu da iklim aktivistleri başta olmak üzere birçok kesimden tepkilere yol açıyor.COP27 özelinde bakıldığında ise&nbsp;ana gündem maddeleri,&nbsp;iklim krizinin etkilerinin azaltılması, iklim krizinin etkilerine adaptasyon süreçlerinin ele alınması ve iklim kriziyle mücadele için gereken finansmanın sağlanması. En temelde ise iklim kriziyle mücadelede kritik önem taşıyan karbon salımlarının sıfırlanması için belirlenen 2050 net sıfır hedefine ulaşma senaryolarını görmek mümkün. Karbon salımları ile ilgili çok teknik detaya girmeyeceğiz fakat tartışmamızın önemli bir kısmını oluşturacağı için en basit hâliyle açıklamakta fayda var. Karbon salımları Kapsam 1, 2 ve 3 olarak ele alınıyor:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kapsam 1; direkt sahip olunan veya kontrol edilen karbon salımları,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kapsam 2; kullanılan (satın alınan) enerji kaynakları nedeniyle neden olunan dolaylı karbon salımları,</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kapsam 3; Kapsam 1 ve 2 dışında değer zinciri boyunca neden olunan tüm karbon salımları.</li></ul>COP’a katılan ülkeler COP26’da kesinleşen iklim kriziyle mücadele küresel sıcaklık artışını 1.5 derece altında tutma hedefine katkı sunmak için&nbsp;Ulusal Katkı Beyanı&nbsp;(NDC) adı altında hedefler belirliyor. Bu hedefler de temelde karbon salımlarını Kapsam 1, 2 ve 3 için azaltmayı içeriyor. Kapsam 1 ve 2 özellikle şirketlerin direkt veya dolaylı olarak neden oldukları karbon salımlarını içerse de aslında küresel karbon salımının çok büyük bir kısmı Kapsam 3, yani değer zinciri boyunca neden olunan dolaylı salımları içerdiği için kritik öneme sahip. Aslında COP27’ye veya daha önceki COP’lara katılan ülkelerin, şirketlerin ve hatta STK’ların da bildiği çok önemli bir bilgi var. Kapsam 1 ve 2’nin yanında Kapsam 3 salımlarını azaltmanın da temel yolu döngüsel ekonomi.Döngüsel ekonomi kaynak verimliliğini artırarak sıfır kaynak (raw materials) kullanımını azaltmayı, ürün ve hizmetleri döngü içinde tutarak daha az kaynak kullanmayı ve atık oluşumunu önlemeyi amaçlar. Bu da kaynakların değer zinciri içinde çevresel ve sosyal etkilerini en aza indirirken en yüksek değer seviyesini korumasını sağlar. Peki döngüsel ekonomi Kapsam 3 salımlarını azaltmada nasıl bir işleve sahip?<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İzlenebilirlik &amp; şeffaflık</h3>Döngüsel ekonomi kaynakların doğru şekilde izlenebilmesi ve tedarik zinciri boyunca şeffaf bilgi akışı sağlanması amacıyla inovasyonu merkezine alarak yenilikçi iş modelleri ve verimlilik uygulamaları sunar. Bu da tedarik zinciri boyunca kaynakların hangi noktalarda verimsiz bir şekilde kullanıldığını ve atık oluşumuna, dolayısıyla da karbon salımına neden olduğunu anlamamıza olanak tanır.Doğru şekilde takip edilen ve veri bilimi ile verimliliği artırılan tedarik zinciri süreçleri yalnızca üretim süreçlerinde kullanılan kaynakları değil, aynı zamanda üretim sonrası kullanım sırası veya kullanım sonrası karbon salımının önlenmesine de olanak tanıyabilir. Bu da döngülerin kapanmadığı, yani atık oluşumuna veya kaynak verimsizliğine neden olan noktaların döngüsel ekonomi prensipleri ile yeniden tasarlandığı sistemsel bir &nbsp;dönüşüm ile mümkün olabilir.Önceki yazılarımızda da yer verdiğimiz gibi her sektör kendi döngüsel dönüşüm yolculuğunu yaşayacak. Bu da elbette her sektörün farklı tedarik zinciri ve değer zincirine sahip olmasından kaynaklanıyor. Bu nedenle her sektörün çok kolay bir şekilde kapsam 3 salımlarını azaltacak döngüsel ekonomi prensiplerini hayata geçirmesi mümkün olmayabilir. Fakat COP27'de ve önceki COP’larda da gördüğümüz gibi yalnızca yenilenebilir enerji veya spesifik alanlarda karbon salımı önleme tartışmaları yerine döngüsel bir sisteme geçilmesi iklim kriziyle mücadelede elimizdeki en önemli araçlardan birisi olarak yerini korumaya devam ediyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Teknoloji &amp; inovasyon</h3>Döngüsel ekonomi en temelde kaynak kullanımını azaltmayı hedefleyen yenilikçi teknolojilerle döngüsel iş modellerini hayata geçirmeyi amaçlar. Bu da aslında karbon salımına neden olan şirketlerin mevcut iş modellerini döngüsel iş modelleri ile baştan tasarlamasını gerektirir. Bu açıdan bakıldığında şirketlerin değer zinciri boyunca kaynak kullanımını azaltmalarına ve bu sayede de atık oluşumunu önlerken direkt veya dolaylı olarak neden oldukları karbon salımını sıfırlamalarına olanak tanır.Döngüsel iş modellerine geçiş süreci elbette bir gecede olabilecek bir şey değil. Fakat bu sürecin başlangıcı ürün ve hizmetlerin tasarım aşamasında ele alınmalıdır. Döngüsel ekonomi prensipleri ile değer zinciri boyunca ürün ve hizmetlerin yaşam döngüleri tasarlandığında ortaya çıkabilecek tüm olumsuz süreçler önceden, henüz tasarım aşamasında görülebilir ve önlenebilir. Bu da aslında bugün "sürdürülebilirlik" adı altında mevcut lineer süreçlerdeki hatalı noktaları iyileştirmemizle değil, sistemlerimizi baştan aşağı döngüsel ekonomi prensipleri ile tasarlamamız sayesinde mümkün olabilir.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yatırım &amp; teşvik</h3>Döngüsel ekonomiye geçiş süreci teoride sistemlerin baştan tasarlanması olarak ele alınsa da gerçek hayatta elbette bu kadar basit bir süreç değil. Şirketlerin, devletlerin, STK’ların, akademinin ve en önemlisi tüketicilerin döngüsel ekonomiye geçiş sürecindeki görev ve sorumluluklarını anlamaları kritik önem taşıyor. Bunun yanında en kritik nokta elbette bu dönüşüm sürecinin finansmanı.Döngüsel iş modelleri merkezine inovasyonu aldığı için ar-ge süreçlerine odaklanır. Bu ar-ge süreçleri yenilikçi modellerin ortaya çıkmasına olanak tanısa da bu modellerin test edilmesi, gündelik hayata uyarlanması ve pilot çalışmalarla sonuçlarının net bir şekilde görülmesi gerekiyor. Bu gereklilik elbette testler sırasında olası tüm olumsuz etkilerin değerlendirilmesine olanak tanımak için önemli. İnovasyonun gerçek anlamda hayata geçirilmesi için ise finansal teşvik günümüz dünyasında vazgeçilmez bir etken. Bu nedenle COP27’de ana gündem maddelerinden biri olan iklim kriziyle mücadele kapsamında gereken finansmanın sağlanması maddesi altında döngüsel ekonomi veya döngüsel iş modellerinin yer almaması bu sürecin yavaşlamasına neden oluyor.Avrupa Komisyonu'nun ilk defa 2015 yılında yayımladığı, 2019 yılında ise Avrupa Yeşil Mutabakatı ile birleştirdiği Döngüsel Ekonomi Eylem Planı kapsamında 2016-2020 yılları arasında 10 milyar avro değerindeki teşvik paketi AB’yi döngüsel ekonomiye geçiş sürecinde lider konuma getirdi. Fakat tüm dünyanın yalnızca AB ülkelerinden oluşmadığını düşünürsek, bu teşvikin küresel bir şekilde ele alınması gerektiğini çok daha net bir şekilde anlamak mümkün olabilir.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Özetlemek gerekirse, döngüsel ekonomi iklim kriziyle mücadele başta olmak üzere toplumsal yapılarımızı baştan aşağı değiştirmemizi sağlayacak ve bu sayede de olumsuz çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerin hepsini en aza indirecek bir araç olarak ele alınmalı. COP27’de ele alınan konuları yukarıda yer verdiğimiz ana konu başlıkları üzerinden değerlendirdiğimizde döngüsel ekonominin yanlış anlamlandırılması nedeniyle vakit kaybettiğimizi görebiliriz.Sürdürülebilirlik çalışmalarının aksine mevcut sorunların üstünü kapatmayı değil, onlara neden olan sistemsel hataları baştan aşağı değiştirmeyi amaçlayan döngüsel ekonomi COP27 veya gelecek yıllarda gerçekleşecek diğer COP’larda yalnızca atık yönetim stratejisi olarak ele alınıp, 2 haftalık toplantılar silsilesinde yalnızca birkaç küçük oturumda karşımıza çıkmaya devam ederse iklim kriziyle mücadelede beklenen ivmeyi kazanmamız çok da olası görünmüyor. Bu nedenle küresel otoritelerin döngüsel ekonomiyi doğru anlamasını beklemek yerine bizler döngüsel ekonomiyi gündelik ve profesyonel hayatımıza entegre etmeli, çevremize anlatmalı ve etki alanımız dahilinde dönüşümü başlatmalıyız.

Döngüsel Ekonomi

Taraflar Konferansı’nın ana gündem maddeleri arasında döngüsel ekonomi yok.

COP27: Döngüsel ekonomi nerede?

27. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Taraflar Konferansı (COP 27), Mısır’ın Şarm El-Şeyh kentinde 6 Kasım’da başladı. Konferansın birinci haftası geride kalırken, iklim finansmanı kapsamında öne çıkan gelişmeleri derledik:<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kayıp-hasar mekanizması ve uyum finansmanı</h2>Gelişmiş ülkeler, geçtiğimiz yıl Glasgow’da düzenlenen COP 26’da, iklim krizi karşısında kırılgan ülkelere finansman sağlanması konusunda üç yıllık bir diyaloğu desteklemek yerine kayıp-hasar finansman organını reddetmişti. Bu yıl ise COP 27’nin hemen başında kayıp-hasar mekanizması&nbsp;resmi gündeme dâhil edildi. Her ne kadar önemli bir gelişme olarak yorumlansa da kayıp-hasar tartışmalarının tazminat garantisi vermeyeceği veya zorunlu olarak sorumluluğu kabul etmeyeceği ve görüşmelerin en geç 2024’te kesin bir kararla sonuçlanmasının amaçlandığı <a fr-original-style="" href="https://www.iklimhaber.org/cop27den-gecikmeli-bir-baslangic-kayip-ve-zarar-mekanizmasi-finansmani-resmi-gundeme-girdi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtiliyor</a>.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklim cehennemine giden bir otoyol:&nbsp;Başta Almanya ve Fransa olmak üzere gelişmiş ülkelerden kayıp-hasar finansmanı konusunda destek açıklamaları gelirken, Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres, bir dönüm noktasına yaklaştığımızı ve iklim cehennemine giden bir otoyolda olduğumuzu <a fr-original-style="" href="https://www.cnbc.com/2022/11/07/were-on-a-highway-to-climate-hell-un-chief-guterres-says.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtti</a>.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şirketlerin kazançlarından fona aktarım: Öte yandan Barbados Başbakanı Mia Mottley ise son üç ayda dâhi 200 milyar dolar kazanç sağlayan petrol ve gaz şirketlerinin kayıp-hasar fonuna para aktarmamasını eleştirerek bu şirketlerin kazançlarının %10’unu fon için ayırmaları gerektiğini <a fr-original-style="" href="https://www.aljazeera.com/news/2022/11/8/tax-oil-firms-to-pay-for-climate-damage-island-nations-say" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söyledi</a>.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kim ne kadar fon sözü verdi? Almanya ve Belçika sembolik miktarlar olmak üzere kayıp-hasar fonuna sırasıyla 170 milyon euro ve 2,5 milyon euro ayırmayı taahhüt etti. Avusturya, fona 50 milyon euro ayıracağını açıkladı. İrlanda 10 milyon euro, Yeni Zelanda ise 20 milyon euro tahsis edeceğini <a fr-original-style="" href="https://www.iklimhaber.org/cop27-3-gununde-kayip-ve-hasar-fonu-icin-hangi-ulkeler-taahhut-verdi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">duyurdu</a>.</li></ul>2023-2027 yılları arasında, 3,1 milyar dolarlık yeni yatırım çağrısında bulunan “Herkes için Erken Uyarılar Girişimi için Yürütme Eylem Planı”nın ayrıntıları COP 27’nin ilk haftasında açıklandı. Plan kapsamında iklim değişikliğinin etkilerine karşı en kırılgan konumda olan en az gelişmiş ülkeler ve gelişmekte olan küçük ada devletleri grubu kapsanıyor. Gezegendeki herkesin önümüzdeki beş yıl içinde erken uyarı sistemleriyle korunması <a fr-original-style="" href="https://www.ekoiq.com/2022/11/iklim-krizine-karsi-herkes-icin-erken-uyari-eylem-plani-ayrintilariyla-aciklandi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hedefleniyor</a>.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan:&nbsp;Erken uyarı kapsamının sınırlı olduğu ülkelerde, yüksek kapsama sahip ülkelere kıyasla, sekiz kat daha fazla afet ölüm oranı olduğu belirtiliyor. Tüm ülkelerin yarısında erken uyarı sistemlerinin mevcut olmadığı ve daha da azının erken uyarıları acil durum planlarına bağlayacak düzenleyici çerçevelere sahip olduğu belirtiliyor.</li></ul>Dünya Bankası, 2022 yılında iklim finansmanına 32 milyar dolar ayırdığını, bu rakamın bir rekor olduğunu ve Glasgow hedeflerini aştığını duyururken; Uluslararası Para Fonu (IMF) Başkanı Kristalina Georgieva ise, ortalama karbon fiyatlarının 2030’a kadar, bugünkü 5 dolar seviyesinden en az 75 dolara yükselmesi gerektiğini söylüyor.Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, enerji fiyatlarındaki artış ve ekonomik durgunluk riski hükümetlerin fon sağlama konusundaki isteklerini olumsuz yönde etkiliyor. İklim kriziyle mücadele ve güvenlik arasındaki ilişki gündeme <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-11-08/cop27-latest-japan-stalls-once-again-on-carbon-tax-reforms?leadSource=uverify%20wall" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">taşınıyor</a>. Bu noktada gelişmiş ülkelerin açıklamaları, yanlış anlatı olarak değerlendirilirken, kırılgan ülkelerin borç yükünü artırmayacak araçların kullanımı öne çıkıyor. Önümüzdeki 10 yılda Sahra-altı Afrika ülkelerinin iklim değişikliğinin etkileri yüzünden 996 milyar dolarlık ek borca sahip olması <a fr-original-style="" href="https://www.iklimhaber.org/iklim-borclarinizi-odeyin-borclarimizi-iptal-edin/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bekleniyor</a>. Başta Pakistan olmak üzere, tazminat talep eden ülkeler “iklim adaleti”&nbsp;istiyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Fosilden çıkış ve emisyon azaltım taahhütleri</h2>ABD İklim Elçisi John Kerrry, gelişmekte olan ülkelerin fosil yakıt kullanımından çıkmalarına yardımcı olacak ve 2035 yılına kadar sürmesi beklenen bir karbon ofset planının (Energy Transition Accelerator - ETA) oluşturulduğunu <a fr-original-style="" href="https://cop27live.com/abd-iklim-elcisi-kerry-karbon-ofset-planini-baslatti?utm_source=cop27live.com" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">duyurdu</a>. Karbon yakalama ve depolama (Carbon Capture and Sequestration - CCS) teknolojilerine yatırım yapılmasının ve yenilenebilir enerji üretiminin hızlandırılmasının hedeflendiği ETA için Şili ve Nijerya gibi ülkelerin yanı sıra fon sağlamak amacıyla Microsoft ve PepsiCo gibi firmalarında da ilgili olduğu belirtiliyor. Fakat ETA –gönüllü bir karbon kredisi programı olması, emisyonlarda kayda değer kesintiler garanti etmediği ve CCS gibi finansal ve teknolojik uygulanabilirliği tartışmalı teknolojileri desteklemesinden dolayı–gerçekçi çabaları geciktireceği için ayrıca eleştiriliyor.&nbsp;Geçtiğimiz ekim ayı sonunda üye devletlerin Ulusal Katkı Beyanlarını (NDC) güncellemeyi kararlaştıran Avrupa Birliği (AB), 2030 sera gazı azaltım hedefini %57’ye çıkartacak yasama müzakerelerini Brüksel’de <a fr-original-style="" href="https://cop27live.com/ab-2030-emisyon-azaltim-hedefini-yuzde-57-ye-yukseltiyor?utm_source=cop27live.com" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tamamladı</a>. 2022 yılı sonunda Rusya’dan doğal gaz ithalatını üçte iki oranında azaltmayı hedefleyen AB’de rüzgar ve güneş enerjisindeki yıllık rekor artışın fosil gaz ihtiyacının önüne geçtiği belirtiliyordu. Söz konusu müzakereler sonrasında AB’nin uzun vadeli yatırımlarının fosilden uzaklaşmasına daha kesin bir gözle bakılıyor. Bu gelişme aynı zamanda Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonrası tartışmaya açılmış olan dönüşümün hızlanarak devam edeceğinin de en açık göstergesi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sermaye fonlarından katkı:&nbsp;Avrupa Yatırım Fonu (EIF), beş sermaye fonunun Avrupa Birliği'nin hedeflerine ulaşmasına yardımcı olacak 2,5 milyar euroluk iklim eylemi yatırımına destek sağlamak amacıyla toplam 247 milyon euro değerinde yatırım anlaşması <a fr-original-style="" href="https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_22_6802" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">imzaladı</a>.</li></ul>Güney Afrika Cumhuriyeti, Almanya ve Fransa merkezli kalkınma bankaları ile yaptığı anlaşma neticesinde kömürden çıkış ve temiz enerji kaynaklarına geçiş hedefi doğrultusunda toplamda 600 milyon euro değerinde kredi anlaşması <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-11-09/south-africa-signs-deal-for-600-million-from-germany-france?leadSource=uverify%20wall" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">imzaladı</a>.Japonya’da ise hükümet Nisan 2023’te yürürlüğe girmesi beklenen yeni karbon vergisini, geçim koşullarını güçleştireceği gerekçesiyle ikinci kez ertelediğini <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-11-08/japan-delays-carbon-tax-reform-to-curb-living-costs-nikkei-says?leadSource=uverify%20wall" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">duyurdu</a>. Ayrıca, ilk taraflar toplantısından bu yana verilen günün fosili ödülünü&nbsp;alanlar arasında&nbsp;ilk sırada –petrol, gaz ve kömür projeleri için dünyanın en büyük kamu finansörü konumunda olan ve 2019-2021 döneminde fosil yakıt sektörüne yılda ortalama 10,6 milyar dolarlık katkıda bulunan– Japonya <a fr-original-style="" href="https://www.iklimhaber.org/cop27nin-ilk-gunun-fosili-odulu-japonyaya-gitti/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yer aldı</a>. Günün fosili ödülünün verildiği bir diğer ülke de konferans boyunca aktivistlere ve sivil toplum katılımcılarına yönelik baskı uygulayan Mısır&nbsp;oldu.

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ile ilgili hikayeler