(Görsel: Sedat Suna, EPA aracılığıyla)İklim değişikliği ile mücadelenin ilk adımı 1992'de Brezilya'nın Rio de Janeiro şehrinde düzenlenen konferansta atıldı. Birleşmiş Milletler'in (BM) Dünya Zirvesi adı altında düzenlemiş olduğu bu konferansta, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) kabul edildi. Söz konusu sözleşmenin yürürlüğe girdiği 1994 yılından itibaren de her yıl, Taraflar Konferansı (COP) <a fr-original-style="" href="https://unfccc.int/process/bodies/supreme-bodies/conference-of-the-parties-cop" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düzenleniyor</a>.BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (UNFCCC) en üst düzeyde karar alma forumu olan COP’ta, imzacı hükümetler iklim değişikliği ve etkilerinin nasıl ortaklaşa ele alınacağını tartışmak ve üzerinde anlaşmak üzere biraraya geliyorlar. COP’un tarafları ise <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Birle%C5%9Fmi%C5%9F_Milletler_%C4%B0klim_De%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi_%C3%87er%C3%A7eve_S%C3%B6zle%C5%9Fmesi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">UNFCCC</a>, <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Kyoto_Protokol%C3%BC" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kyoto Protokolü</a> veya <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Paris_Anla%C5%9Fmas%C4%B1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Paris İklim Anlaşması</a>’nı imzalamış olan hükümetlerden oluşuyor. Zirveye; dünya liderleri, bakanlar, müzakereciler, sivil toplum, işletmeler, uluslararası kuruluşlar ve medya mensupları katılıyor.2022 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı yaygın şekilde kullanılan adıyla COP27, Mısır'ın Şarm El-Şeyh şehrinde, küresel ısınma ve sera gazı salınım oranlarını azaltma amacıyla ve 194 ülkenin katılımıyla gerçekleştirildi. "Doğayı acilen korumadan ve eski haline getirmeden küresel ısınmayı 1,5 derece ile sınırlamanın uygulanabilir bir yolu olmadığının" en üst perdeden dile getirildiği konferans kapsamında; savunmasız ulusların iklim kaynaklı felaketlerden kaynaklanan kayıp ve zararlarını tazmin etmek üzere bir fon oluşturulması hakkında anlaşmaya <a fr-original-style="" href="https://www.un.org/en/climatechange/cop27" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">varıldı</a>.COP buluşmaları, dünyanın iklim değişikliğinin artan aciliyetine yanıt verip vermeyeceğinin kritik bir testi olarak değerlendiriliyor. Yine Birleşmiş Milletler tarafından, iklim değişikliğinin risklerini değerlendirmek üzere 1988 yılında kurulmuş olan <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/H%C3%BCk%C3%BBmetleraras%C4%B1_%C4%B0klim_De%C4%9Fi%C5%9Fikli%C4%9Fi_Paneli" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli</a> (IPCC) ise; küresel emisyonların 2020 ve 2025 yılları arasında düşmesi gerektiğini, ancak gerçekte ise emisyonların yükselmeye devam ettiğini ortaya koyuyor. Küresel ısınmayı 1,5 derece ile sınırlandırma ve böylece hafifletme olanağına sahip olmak için, dünya çapında sera gazı emisyonlarının 2030 yılına dek yarıya inmesi ve 2050 yılına dek ise net sıfıra ulaşması gerekiyor. Oysaki mevcut durumda, söz konusu hedeflerin hala çok uzağındayız. Zira hesaplamalar, bu hızla gidildiği takdirde belirlenen 1,5 derecelik sınıra sadece dokuz yıl sonra ulaşacağımızı ortaya koyuyor.Kayıp ve zarar fonu kurulmasının nihai karar metnine yansıması, iklim krizine karşı en kırılgan ülkeler grubunun otuz yılı aşkın mücadelesinin neticesinde elbette anlamlı bir kazanım. Konferans kapsamında, 2030 hedefini yakalamak adına sera gazı emisyonlarını, pandemi öncesi yıl olan 2019 yılına kıyasla yüzde 43 seviyesinde düşürmek gerektiği de tespit edildi. Ayrıca tüm finansal sistemi dönüştürme ihtiyacı vurgulanırken; söz konusu aktörler, iklim finansmanına erişimi kolaylaştırmaya ve önceliklerini gözden geçirerek faaliyetlerini ölçeklendirmeye çağrıldı. Buna paralel, çok taraflı kalkınma bankaları tarafından, 2025'e dek iklim finansmanı istihdamını üç kat artırma yönünde de bir çağrı yapıldı.G-7 ülkeleri ise, iklim değişikliğinin etkilerinden etkilenen savunmasız ülkelere finansal yardım sağlamak üzere Küresel Kalkan adında yeni bir sigorta sistemi başlatıyor. İlk etapta 200 milyon euro bir finansman sağlanırken; bu finansmanın ilk alıcıları Gana, Pakistan ve Bangladeş olacak. ABD Çevre Koruma Dairesi, petrol ve gaz endüstrisindeki metan seviyesinin, 2005 yılına kıyasla yüzde 87 kadar altına düşmesini gerektirecek şekilde mevzuatını genişleteceğini duyurdu. Dört AB üyesi ülke, Afrika'da iklim uyumu için 1 milyar Euro'nun üzerinde bir kaynak sağlandığını duyurdu. Fransa, Almanya, Hollanda ve Danimarka bu kapsamda bir başlangıç noktası <a fr-original-style="" href="https://cop27.eg/#/news/259/Historic%20Climate%20Deal%20Sealed%20a" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">oluşturdu</a>. Öte yandan, 2009 yılında UNFCCC'ye göre gelişmiş ülkeler sınıfında olan ülkeler; gelişmekte olan ülkelere emisyonlarını azaltabilmeleri ve iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine hazırlanabilmeleri için 2020 yılına dek yılda 100 milyar dolar vermeyi taahhüt etmişlerdi. Yıllık 100 milyar dolarlık bu hedef ise hiçbir şekilde tutturulamadı. Yine de COP27’de bir kez daha görüldü ki; iklim temelli düzenlemeler, kararlar ve uygulamalar ekonomi ve politikanın bir parçası olarak bizimle kalmaya devam edecek.

BM İklim Değişikliği Konferansı, dünyanın iklim değişikliğinin artan aciliyetine yanıt verip vermeyeceğinin kritik bir testi olarak değerlendiriliyor.

COP27: insanlık ve gezegen için başarmak

İklim değişikliği ve çevre sorunları, 20’nci yüzyılın ikinci yarısından itibaren uluslararası iş birliklerinin hayata geçirilmesinin önünü açarken küresel boyutta karşılık bulmaya başladı. 1994’te yürürlüğe giren ve hâlihazırda 197 ülkenin onayladığı <a fr-original-style="" href="https://unfccc.int/process-and-meetings/the-convention/what-is-the-united-nations-framework-convention-on-climate-change" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi</a>, bu kapsamdaki girişimlerin başında geliyor. Sözleşme, Kyoto Protokolü ve Paris Anlaşması ile birlikte hükümetlerarası iklim krizi mücadelesinin kurumsal süreçlerini belirliyor. Sera gazı emisyonlarının belirli bir düzeyde sabitlenmesi, iklim krizine uyum ve gıda üretimi ile ekonomik kalkınmanın sürdürülebilirliği Çerçeve Sözleşme’nin nihai amaçları arasında yer alıyor. Peki, iklim kriziyle mücadelede Türkiye için dönüm noktaları neler? İklim kriziyle mücadelede Türkiye'nin konumunu nasıl değerlendirilebiliriz?<img src="https://images.aposto.com/2021/8/5/1632460999293.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Durum tespiti: Kyoto’dan Paris’e Türkiye</h3>Türkiye’nin iklim krizi ile mücadelesi, özellikle Avrupa Yeşil Mutabakatı ile başlayan krizin ticari etkileri tartışmalarıyla daha sık gündeme gelmeye başladı. İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne 2004’te 189. taraf olarak katılan Türkiye, Ek1 kapsamındaki ülkeler arasında yer almakta olup geçiş ekonomisi olmayan ve “özel şartları” Taraflar Konferansı kararları ile kabul edilmiş tek ülke olarak özel bir konumda bulunuyor.<img src="https://images.aposto.com/2021/8/5/1632461405802.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tehlikenin farkında mısınız?</h3>Türkiye, 2015 tarihli Niyet Edilen Ulusal Katkı Beyanı’nında (INDC) sera gazı emisyonlarının referans senaryoya (BAU) göre, 2030 yılında %21 oranına kadar azaltılmasını öngörse de 2030 sonrası için resmi bir emisyon azaltım hedefi vermedi. Oysa ki dünya, karbon nötr ekonomiye geçiş koşullarını oluşturmaya ve atık yönetiminden ticaret standartlarına, enerji kullanımından tüketim pratiklerine kadar uzanan yapısal bir dönüşüme hazırlanıyor.Bu noktada, Türkiye’yi özellikle 2050’de iklim-nötr olmayı hedefleyen Avrupa Birliği’nin (AB) <a fr-original-style="" href="https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Avrupa Yeşil Mutabakatı</a> (European Green Deal) ilgilendiriyor. Mutabakat, bir çevre stratejisinin ötesinde yeni bir sanayi dönüşüm, ticaret ve iş bölümü stratejisi öneriyor. AB, 14 Temmuz’da <a fr-original-style="" href="https://www.europarl.europa.eu/legislative-train/theme-a-european-green-deal/package-fit-for-55" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">55’e Uyum Paketi'nin</a> (Fit For 55) kabulü ile de sera gazı emisyonunu 2030’da 1990 seviyesine kıyasla %40’a indirme hedefini %55’e yükseltti. Öte yandan, "Emisyon Ticaret Sistemi"nin (ETS) genişletilmesiyle daha adil bir emisyon fiyatlandırması için "Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması"nın (SKD) yeniden düzenlenmesi öneriliyor.Türkiye için neden önemli? AB, Türkiye’nin en önemli ticaret partneri. Türkiye’nin Yeşil Mutabakata uyum konusunda gerekli önlemleri almaması, firmaların AB’deki pazar payları ve iş yapabilme kabiliyetlerini olumsuz etkileyebilir. ETS ve SKD aracılığıyla getirilecek yeni uygulamalar, AB ile ticaretimizde doğrudan maliyet artışına neden olacak.<img src="https://images.aposto.com/2021/8/5/1632461433240.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Türkiye, sektörler bazında nasıl etkilenecek?<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Paris Anlaşması, TBMM'ye geliyor</h3>Türkiye, Paris İklim Anlaşması’nı 2016’da imzalayan 175 ülkeden biriydi. Buna karşın, anlaşma henüz mecliste onaylanmadı. Türkiye, hâlihazırda Eritre, Irak, İran, Libya ve Yemen’le birlikte anlaşmayı onaylamayan son altı ülke arasında yer alıyor. Türkiye, ayrıca, anlaşmaya taraf olmayan tek OECD ve G-20 ülkesi.Neden imzalamıyoruz?&nbsp;Paris İklim Anlaşmasına göre, iklim değişikliğinin olumsuz etkilerine maruz kalan ülkelerin uyum ve direnç kabiliyetlerinin artırılması ve sera gazı emisyon azaltım kapasitelerinin yükseltilmesi amacıyla gelişmiş ülkelerin, ihtiyacı olan gelişmekte olan ülkelere finansman, teknoloji transferi ve kapasite geliştirme imkânları sunması gerekiyor. Anlaşmanın imzalandığı konferansta gelişmiş ülkeler arasında konumlandırılan Türkiye, doğal olarak gelişmiş ülkelerin sorumluluklarına ortak olurken finans yardımından da mahrum kalmış durumda; ancak hükümet hem nüfus hem de ekonomik anlamda “gelişmekte olan” ülke statüsünde değerlendirilmesinin daha uygun olacağını ve anlaşmanın taahhütlerini yerine getirmek için finansal desteğe ihtiyacı olacağını öne sürüyor. Paris Anlaşması’nın onaylanmaması, işte bu gerekçeye dayandırılıyor. Öte yandan bu konum, Türkiye açısından adil gözükmese de Türkiye’nin yeşil dönüşüm için güçlü ve inandırıcı bir politika yaklaşımına sahip olmaması, fonlara erişimi konusundaki müzakere gücünü <a fr-original-style="" href="https://sefia.org/turkiye-parise-ne-kadar-uzak-paris-iklim-anlasmasinda-cok-tartisilan-az-bilinen-dogrular/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">zayıflatıyor</a>.&nbsp;Son dakika: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan birkaç gün önce BM Genel Kurul Salonu'nda yaptığı konuşmada, Paris İklim Anlaşması'nın ekim ayında Meclis’in onayına sunulacağını <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberght.com/erdogan-paris-iklim-anlasmasini-onumuzdeki-ay-meclise-sunmayi-planliyoruz-2288075" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtti</a>. Beş sene sonra gelen bu karar, Türkiye'nin önümüzdeki süreçte iklim krizi politikalarındaki konumunu değiştireceğini ve daha somut adımlar atacağını gösteriyor.

Pareto

Paris Anlaşması, beş sene sonra TBMM'nin onayına sunulacak. Peki, Türkiye neden bu kadar bekledi? Yeşil dönüşüm için yeterli adımlar atılıyor mu?

Geç gelen karar: Paris Anlaşması ve Türkiye'nin duruşu

İklim değişikliği, 1970’lerin başında Birleşmiş Milletler Çevre Konferansı’nda ilk defa dünya gündemine geldiğinde açık söylemek gerekirse pek ciddiye alınmamıştı. Aradan geçen 50 yılda ise gözardı edilmesi mümkün olmayan küresel bir krize dönüştü. Bugüne kadar iklim değişikliğinin nedenleri üzerine birçok fikir ortaya atıldı. 1995’te yayınlanan II. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) Değerlendirme Raporu ise ilk kez iklim değişikliğinin üzerinde “fark edilir bir insan etkisi” olduğunu yazılı olarak ortaya koydu. O zamanlar “kuvvetli muhtemel” olarak tanımlanan bu etki, IPCC’nin Ağustos 2021'de yayımlanan raporunda ilk defa keskin bir dille öne çıkarıldı: "İnsan etkilerinin; atmosferin, ozon tabakasının ve yeryüzünün ısınmasına neden olduğu ortadadır."<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Enerji sektörünün dünyaya etkisi</h3>İklim değişikliğine neden olan insan faaliyetlerinin başında enerji üretim ve tüketim alışkanlıkları geliyor. Enerji sektörü, dünyadaki karbon emisyonunun yaklaşık %75’inin kaynağını oluşturuyor. Sektörün içinde; yaklaşık %31 ile ısınma ve elektrik, %14 ile ulaşım ve %12 ile üretim ve inşaat faaliyetleri en çok kirletenler olarak öne çıkıyor.Enerji sektörü kaynaklı karbon emisyonunun en temel nedeni kömür, petrol ve doğalgaz gibi fosil yakıtların yanmasıyla meydana gelen sera gazı salımı. Nitekim, enerji tüketiminde fosil yakıtların payına bakıldığında enerji sektörünün iklim krizine etkisinin neden bu denli güçlü olduğu bir kere daha ortaya çıkıyor. Fosil yakıtlar, hâlâ dünya enerji üretiminin yaklaşık %80’ini oluşturuyor. Bu endişe verici durum, bugün yaşanan iklim krizinin temelini oluştururken krizi durdurmaya yönelik önlemler söz konusu olduğunda da uluslararası kuruluşlar, hükümetler ve şirketlerin aklına gelen ilk sektörün enerji olmasına neden oluyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yol haritası: 2050'de sıfır emisyon</h3>Karbon salımını azaltmaya yönelik ilk uluslararası anlaşma, 1987 tarihli Montreal Protokolüydü. Yaklaşık on sene sonra 1997'de Kyoto Protokolü imzalandı. İklim kriziyle mücadelede devletler nezdinde bugüne kadarki en net ve agresif hedefler ise 2016'da 175 ülke tarafından imzalanan Paris Anlaşması ile belirlendi. Paris Anlaşması, küresel sıcaklık artışını 2100 yılının sonuna kadar sanayileşme öncesi seviyelerin 1,5 °C üstü ile sınırlamayı hedefliyor. Bu doğrultuda hükümetlerin yanı sıra enerji başta olmak üzere birçok sektördeki paydaşlara büyük iş düşüyor. Son yıllarda, gelecek stratejisini 2050'de sıfır karbon emisyonu hedefi etrafında şekillendiren enerji sektörünün attığı birkaç önemli adım var.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik yatırımları artırarak dünyanın enerji ihtiyacını sürdürülebilir yollarla karşılamak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mevcut projeler dışında yeni fosil yakıt projelerine yatırımları azaltarak fosil yakıtların dünya enerji üretimindeki payını düşürmek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Karbon yakalama, kullanma ve depolama gibi teknolojileri kullanarak mevcut fosil yakıt üretiminden ortaya çıkan karbondioksitin atmosfere ulaşmasını engellemek.</li></ul><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ne kadar yol kat edildi?</h3>İklim krizinin oluşturduğu tehdite yönelik farkındalığın artmasıyla büyük enerji şirketleri, karbon emisyonlarını azaltma ve iş modellerini değiştirme konusunda yatırımcılar ve tüketicilerden baskı görmeye başladı. Beklentiler, şirketlerin söylemden öteye geçerek somut adımlar atmaları yönünde; ancak hâlihazırda ne yatırımcılar ne de tüketiciler kat edilen yoldan memnun değil.Pandemi şartlarında geçen son 2 senede; Royal Dutch Shell, BP ve Total gibi şirketler dahil olmak üzere neredeyse tüm enerji şirketleri net sıfır emisyona yönelik stratejilerini açıkladı. Buna rağmen, Birleşik Krallık merkezli Procensus'un enerji sektöründe yaklaşık 11 trilyon dolar değerinde hissesi bulunan 64 yatırımcıyla yaptığı anket, yatırımcıların yalnızca %17'sinin petrol şirketlerinin temiz enerjiye yöneleceğine inandıklarını <a fr-original-style="" href="https://www.ft.com/content/fdb34abf-5990-474a-a5c9-6d601ae41826" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ortaya koyuyor</a>. Bu güvensiz ortamın şirketleri daha somut adımlar atmaya yönlendirdiği iddia edilebilir. Nitekim, geçtiğimiz yıllara nazaran son dönemde yenilenebilir enerji teknolojilerine daha fazla yatırım yapıldığı aşikar.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Total, 2016 yılından bu yana yenilenebilir enerjiye 8 milyar dolar yatırım yaptığını açıkladı. Şirket, haziran başında ise isimini TotalEnergies olarak değiştirerek geniş enerji şirketi olma yolundaki kararlılığını ortaya koymuş oldu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Exxon Mobil, önümüzdeki dönemde karbon yakalama teknolojilerine 3 milyar dolar yatırım yapacağını açıkladı.&nbsp;"Low Carbon Solutions" adlı yeni bir oluşum kuran şirket; ABD, Hollanda, Singapur ve Katar’ın da dâhil olduğu birçok ülkede yirmi farklı karbon yakalama projesi üzerine çalışacak.</li></ul>Ne var ki, şirketlerin karbon yakalama teknolojileri yatırımları iklim kriziyle mücadelede beklenen etkiyi yaratamadı. İklim aktivistleri, enerji şirketlerin asıl amacının yeni trendi yakalayarak kârlılıklarını artırmak olduğu yönünde eleştirilerde bulunurken şirketler, birçok dava süreciyle karşı karşıya kaldı. New York Belediyesi; Shell, Exxon ve BP’yi yeni müşteri kazanmak ve mevcut müşterilerin daha temiz alternatiflere geçmesini engellemek için sistematik ve kasıtlı aldatma suçundan dava etti. Hollanda'da ise bir mahkeme, Shell'in karbon salımını 2030'a kadar 2019 seviyesine göre %45 oranında düşürme yükümlülüğü altında olduğuna hükmetti.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gerçekten çözüme yakın mıyız?</h3>Enerji sektörünün karbon emisyonlarını azaltmaya yönelik yatırımları beklenen etkiyi yaratmasa da aslında 2020'de kısa bir süre olsa da fosil yakıtlara talebin azaldığı ve karbon emisyonlarının düştüğü bir dönem yaşandı. Pandemi kaynaklı kapanmaların etkisiyle karbon emisyonu, %5,8 ile 2009 finansal krizindeki düşüşün neredeyse beş katı kadar azaldı.2021'e gelindiğinde ise bu olumlu tablo, ne yazık ki yerini endişe verici bir senaryoya bıraktı. Sadece kömüre yönelik talep, %60 oranında arttı. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), 2021'de karbon emisyonunun yaklaşık %5 artacağını ve 2020'deki düşüşün %80’inin geri geleceğini söylüyor. Diğer bir deyişle, 2019'daki seviyenin (en az 2 milyar yıldır görülen en yüksek seviye) yalnızca %1,2 altında olduğumuza işaret ediyor. IPCC raporu, önümüzdeki 20 yılda 1,5 °C sınırının geçileceğini ve çok ciddi önlemler alınmazsa 2 °C sınırının dahi ulaşılamaz bir hedef haline geleceğini ortaya koyuyor. Bu hedefin erişilebilirliği ise enerji sektörünün izleyeceği yol haritasına bağlı görünüyor.

Enerji sektörü dünyadaki toplam karbon emisyonunun yaklaşık %75’inden sorumlu. Enerji devleri, iş modellerini değiştirme konusunda tüketici ve yatırımcı baskısıyla karşı  karşıya.

İklim krizinin baş rolü: Enerji sektörü

22 Nisan Dünya Günü’nü geride bıraktığımız bu hafta gelin hep birlikte iklim krizinden konuşalım. Dünyada yaşanan teknolojik gelişmelere hızla ayak uydururken siz de arada dünyanın bizim hızımıza ayak uyduramadığını düşünüyor musunuz? Artık kaçınılmaz olan bir gerçek var: İnsanlığın kendi iradesiyle küresel ısınma ve küresel soğuma neticesinde yarattığı iklim krizi ile daha gerçekçi bir sahnede karşı karşıyayız. Bir başka deyişle; 22 Nisan’da gerçekleşen İklim Zirvesi’nde son 10 yılın tarihin en sıcak yılları olduğuna ve sera gazı emisyonlarının 3 milyon yılda görülmeyen seviyelere ulaştığına dikkat çeken Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres’ın sözleriyle “Uçurumun kenarındayız.”<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ekonomik riskler</h2>Birleşmiş Milletler'e göre, iklim değişikliği gibi zorluklarla mücadele etmeye yönelik Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na ulaşmak için küresel çapta yılda 5 ila 7 trilyon dolar yatırım yapılması gerekiyor.&nbsp;İklim değişikliği, her ne kadar çevreye yönelik bir risk olarak algılansa da ekonomik düzende birçok sıkıntıya yol açıyor. İklim değişikliğinin yol açtığı ve her yıl artan doğal felaketler küresel çapta milyarlarca dolar zarara sebep oluyor. Bu durum, gelişmekte olan birçok ülkede temel ihtiyaçlara ulaşımı engellerken bazılarında gündelik hizmetleri kesintiye uğratıyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İklim krizi neleri etkiliyor?</h3><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklim değişikliği biyosferdeki canlı çeşitliliğini ve ekosistemlerini etkilerken bu durum tarım ve hayvancılığı; dolayısıyla da gıda fiyatlarındaki artışı ve tedarik zincirlerindeki sıkıntıları tetikliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Deloitte’un ocak ayında yayımladığı bir rapora göre; küresel ölçekte sıcaklık artışının 1,5 derece ile sınırlandırılmaması durumunda 2100 yılına kadar dünyada kişi başına düşen GSYH'nin %7 azalmasına neden olabilir.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2018’de yayımlanan Dünyada İstihdam ve Sosyal Görünüm Raporu’na göre, dünya çapında 1,2 milyar iş, doğrudan çevrenin sağlıklı ve sürdürülebilir yönetimine bağlı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2050 yılına kadar yaklaşık 1 milyar kişinin iklim nedeniyle göç edeceği <a fr-original-style="" href="https://www.thebalance.com/economic-impact-of-climate-change-3305682#whats-the-economic-impact-of-climate-chang" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tahmin ediliyor</a>.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Economist Intelligence Unit, iklim değişikliği risklerine maruz kalan varlıkların toplam değerinin 2100’e kadar 43 trilyon dolara ulaşacağını tahmin ediyor.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ülkeler nasıl adımlar atıyor?</h2>Son otuz yılda dünya çapında kabul edilen iklim kriziyle ilgili yasa ve politikaların sayısında neredeyse 10 kat artış oldu.<a href="https://www.bbc.com/news/science-environment-55222890" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://www.bbc.com/news/science-environment-55222890" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>Örnek teşkil edenler:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Birleşik Krallık:&nbsp;<a href="https://www.bbc.com/news/science-environment-55222890" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>2008’den beri İklim Değişikliği Komitesi’nin tavsiyesine dayanarak beş yıllık sera gazı hedefleri belirliyor. Bugüne kadar belirlenen ilk üç “beş yıllık hedefe” bütçe aşılmadan ulaşıldı.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a href="https://www2.deloitte.com/za/en/insights/topics/strategy/economic-impact-climate-change.html" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://www2.deloitte.com/za/en/insights/topics/strategy/economic-impact-climate-change.html" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>Fas: Ulusal Enerji Stratejisi ile ulusal emisyonlarını azaltmak için 2030 yılına kadar elektrik üretiminin %52'sinin yenilenebilir kaynaklardan elde etmeye yönelik planlarıyla öne çıkıyor.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a href="https://qz.com/1007833/swedens-climate-act-legally-commits-the-country-to-reach-net-zero-emissions-by-2045/" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://qz.com/1007833/swedens-climate-act-legally-commits-the-country-to-reach-net-zero-emissions-by-2045/" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>İsveç:<a href="https://qz.com/1007833/swedens-climate-act-legally-commits-the-country-to-reach-net-zero-emissions-by-2045/" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="https://qz.com/1007833/swedens-climate-act-legally-commits-the-country-to-reach-net-zero-emissions-by-2045/" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>&nbsp;karbon yakalama yöntemini kullanarak 2045 yılına kadar net sıfır sera gazı emisyonuna ulaşmayı hedefliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Danimarka:&nbsp;2030 yılına kadar emisyonları %70 oranında azaltma hedefiyle bu alandaki en iddialı ülke konumunda bulunuyor.</li></ul>Çin: Dünyanın en büyük karbondioksit üreticisi ve küresel karbon salımının %28'inden sorumlu olan Çin, 2060'a kadar karbon salımını sıfıra indirmeyi hedefliyor. Öyle ki; geçen hafta ABD ile masaya oturan ülke, iklim değişikliği mücadelesinde karbon nötr ekonomi oluşturmak amacıyla birlikte çalışmayı taahhüt etti.ABD: Çin'den sonra dünyadaki sera gazı salımından sorumlu ikinci ülke olan ABD'de Joe Biden’ın göreve gelmesiyle birlikte işler biraz değişecek gibi duruyor. 2016’da imzalanan Paris İklim Anlaşması’ndan çekilen eski ABD Başkanı Donald Trump’ın aksine Biden, göreve başladığı ilk gün anlaşmaya yeniden katılma kararı aldı. İklim kriziyle mücadeleyi döneminin önemli bir simgesi haline getirmeye çalışan Biden, geçen hafta gerçekleşen sanal İklim Zirvesi'ne&nbsp;de ev sahipliği yaptı. Biden’ın hedefleri arasında, 2030 yılına kadar sera gazı salınımını 2005'e kıyasla yarı yarıya indirerek bu konuda küresel lider olmak var.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kritik nokta:&nbsp;Greta Thunberg başta olmak üzere birçok iklim aktivisti, Biden’ın zirvede açıkladığı hedefleri “çok yetersiz” buldu.</li></ul>Avrupa:&nbsp;Avrupa Yeşil Mutabakatı ile AB, 2030 yılına kadar karbon salımını %50 oranında azaltmayı, 2050 yılında ise sıfır karbon salımı hedefine ulaşmayı planlıyor. Ayrıca Avrupa Komisyonu, yeşil yatırımları sınıflandırmak için bir kurallar kitabı yayımladı.Türkiye:&nbsp;Şubat 2021’de “İklim Değişikliğiyle Mücadele Sonuç Bildirgesi”ni açıklayan Türkiye, 2015 yılında sunduğu ulusal katkı beyanı çerçevesinde 2030’a kadar sera gazı emisyonlarında %21'e varan azalma hedefliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Merkez bankalarının politikaları</h2>İklim kaygıları, merkez bankalarının politikalarını da yeniden şekillendiriyor. Birleşik Krallık merkez bankası, Mart 2021’de net sıfır ekonomiye geçiş konusunda hükümetin çabalarını desteklemeyi resmî sorumlulukları arasına ekledi. Avrupa Merkez Bankası ise iklim kaygılarının para politikasına ne şekilde entegre edilmesi gerektiğine dair çalışmalar yürütüyor. Öte yandan, dünyanın birçok ülkesindeki merkez bankaları ve finansal denetçileri bünyesinde barındıran Finansal Sistemi Yeşillendirme Ağı’nın (NGFS) üye sayısı son iki senede <a fr-original-style="" href="https://www.project-syndicate.org/commentary/climate-change-central-banks-starting-to-lead-by-isabelle-mateos-y-lago-2021-04?a_la=english&a_d=6079936a7100de2ee41ffffd&a_m=&a_a=click&a_s=&a_p=%2Fsection%2Feconomics&a_li=climate-change-central-banks-starting-to-lead-by-isabelle-mateos-y-lago-2021-04&a_pa=section-commentaries&a_ps=&a_ms=&a_r=" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">iki katına çıktı</a>.Sonuç olarak:&nbsp;Sürdürülebilir kalkınma için devlet ve özel sektör iş birliği ile karbon temelli ekonomiden yenilenebilir enerji temelli bir ekonomiye geçişin başladığı muhakkak. Şirketlerin karbon ayak izini azaltmaya yönelik çalışmalara ağırlık verdiği, elektrikli araç üretiminin arttığı, iklim krizinin uluslararası platformlarda daha çok konuşulduğu ve iklim politikaların geliştirildiği bir dönemden geçiyoruz; ancak bu politikaların sürdürülebilir olup olmayacağı konusunda hâlâ daha şüpheler var.

İklim değişikliği ile ilgili hikayeler