Her ne kadar tedarik zincirindeki aksamaların etkilerini ilk başta net bir şekilde hissetmesek de bu aksamalar, günümüzde ABD’de bebek mamalarına erişimde güçlük, dünyanın dört bir tarafında tıbbi malzeme ve elektronik cihazların temininin zorlaşması gibi birçok şekilde kendisini hissettirmeye başladı. Bu aksamaların çoğu, ağırlıklı olarak pandemi ve sonrasında yaşanan gelişmelere bağlı olsa da aslında pandemi öncesinde çanlar çalmaya başlamıştı. Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın Çin’e karşı başlattığı ticaret savaşları, sonrasında neredeyse tüm ticari işlemlerde aksama ve şoklara neden olan pandemi, ardından Rusya ve Ukrayna savaşı ve son olarak Çin'in "Sıfır Covid" politikası, tedarik zincirinin çeviklik ve dayanıklılığının herkesçe sorgulanmasına neden oldu.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çin-Amerika ticaret savaşı: 2018’de dönemin başkanı Trump’ın söylem ve adımları çerçevesinde ABD ve Çin arasında yaşanan gerginlik, tedarik zincirinde ciddi aksamalara neden olmasa da uluslararası şirketleri olası problemlere karşı yeni stratejiler belirlemeye itti. Ticaret savaşlarından etkilenmek istemeyen birçok şirket, tedarik zincirlerini çeşitlendirme üzerine fikir yürütmeye başladı. Columbia Üniversitesi’nin yaptığı bir araştırmaya göre, bu durum küresel ticareti %3 oranında <a fr-original-style="" href="https://www8.gsb.columbia.edu/newsroom/newsn/12435/us-china-trade-war-increases-global-trade" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">artırdı</a>. Fakat yeteri kadar çevik olmayan küresel tedarik zincirinde yaşanan değişim, kısa vadede sıkıntılara da yol açtı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Pandemi:&nbsp;2020’nin ilk çeyreğinde Covid-19’un hayatımıza girmesiyle neredeyse tüm dünyada ticari faaliyetler durma noktasına geldi. İptal edilen lojistik aktiviteler, kapatılan üretim tesisleri ve ofisler tedarik zincirinde kritik aksama ve kırılmalara yol açtı. Ayrıca tüketici talebinde yaşanan şoklar, pandemiyle ekonomik mücadele adına sağlanan teşvikler ve sonrasında gelen enflasyonist ortam, arz ve talep dengesini bozarak tedarik zinciri yönetimini zorlaştırdı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çin’in pandemi politikası: Günümüzde birçok ülke, pandeminin etkilerinin azalmasıyla “yeni normale” geçiş yaparken Çin’in Covid-19 kapsamında izlediği agresif politika, ülkede uzun ve katı kapanma önlemlerini beraberinde getirdi. Çin’in dünyanın en büyük dördüncü limanına ev sahipliği yapan sanayi başkenti Şenzen’de uygulanan karantina, uzmanlar ve şirketler nezdinde panik havasına yol açarken dünyanın en büyük limanını barındıran Şangay’da 1 Haziran’da sonlanan <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/world-asia-china-61647687" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">65 günlük karantina</a> küresel tedarik zincirinde uzun süre etkisini göstermesi beklenen aksamalara neden oldu. Öyle ki nisan ayında denize bağlı lojistik sıkışmanın %30’u, Çin’in kapanmasından <a fr-original-style="" href="https://fortune.com/2022/04/21/china-covid-lockdown-shanghai-port-supply-chain-backlog-container-ships/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kaynaklandı</a>.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 0px; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan:&nbsp;Uzmanlar Çin’deki karantinanın enflasyonel baskıyı artıracağı yönünde uyarıda bulunurken küresel ölçekte sağlık araç gereçleri, araba, elektronik cihaz ve kıyafet tedariğinde önemli sıkıntılara neden olduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2022-05-16/supply-chain-latest-china-s-lockdowns-squeeze-factories-far-and-wide" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtti</a>.</li></ul></li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Rusya-Ukrayna savaşı: Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş, uluslararası ilişkilerde gerilime neden olurken Rusya'ya uygulanan ekonomik yaptırımlar tedarik zincirini de olumsuz etkiledi. Özellikle enerji ve gıda tedariği risk altına girerken lojistik amaçlı kullanılan rotaların savaş nedeniyle değiştirilmesi gerekti. Rusya’ya uygulanan ekonomik yaptırımlar, bazı ürün ve madenlerin tedariğinde dar boğazlara yol <a fr-original-style="" href="https://hbr.org/2022/03/how-the-war-in-ukraine-is-further-disrupting-global-supply-chains" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açtı</a>.</li></ul><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çıkış yolu: Tedarik zincirinde dönüşüm</h3>Bütün bu olumsuz gelişmelerin çok öncesinde ülkeler ve iş dünyası tedarik zincirinin kırılganlığı ve atıllığını biliyordu; ancak risk ve maliyet gibi nedenlerle bu konuda elle tutulur adımlar atmaktan uzak bir tutum sergileniyordu. Geçtiğimiz süreçte bu kadar olumsuzluğun bir araya gelmesi, şirketlerin olağan tedarik zincirleri ile yollarına devam etme riskini artırarak yeni tedarik zinciri modellerini deneme riskini göze almalarına neden <a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/briefing/2022/06/16/the-structure-of-the-worlds-supply-chains-is-changing" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">oldu</a>.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeni ufuklar: Bu eksende şirketler, ağırlıkla Çin’e bağlı tedarik zinciri süreçlerini başka ülkelere kaydırmaya başladı. OECD ülkelerinin 2021’de Çin’den yaptığı ithalat hacmi, 2018’den beri hafif bir artış gösterirken Vietnam’dan yaptığı ithalat hacmi %70 oranında arttı. Şirketler, ayrıca tedarik zincirlerini bölgesel ölçekte yapılandırmaya başladı. Buna paralel olarak sıfırdan (greenfield) yatırımlar, Çin'de azalırken Avrupa, ABD ve Asya’daki diğer bölgelerde arttı. Tedarik zincirindeki aksamalarla başa çıkabilmek adına şirketler, tedarikçilerinin sayısını artırarak çeşitlendirdi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dikey entegrasyonlar:&nbsp;Tedarikçilerden kaynaklı riskleri azaltmak ve kârlılıklarını artırmak isteyen birçok şirket, tedarikçilerini bünyelerine katmaya veya ürünlerini kendi tedarik etmeye başladı.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Stokçuluk: Küresel tedarik zinciri üzerindeki baskı ve talepteki belirsizlik, şirketleri her ne kadar pahalı olsa da ürünlerini stoklamaya yönlendirdi. Dünyanın en büyük 3 bin şirketi, 2019’dan beri stoklarını küresel ekonomik hacmin %1’ine denk gelecek düzeyde artırdı.</li></ul>Tedarik zincirini daha dayanıklı ve sürdürülebilir kılmak adına iş dünyasında atılan bu tip adımlar, değişimin ayak sesleri. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın Yatırım ve İşletme Direktörü James Zhan da 2030’a doğru giden yolda tedarik ve değer zincirinin dönüşeceğini ifade ediyor. Fakat bu dönüşümün sağlanışını ve etkilerini uzun vadede görmek mümkün olacak ve bu süreçte vatandaşlara, tüketicilere ve şirketlere büyük yük düşecek gibi görünüyor.

İş dünyasından içgörü, sektör analizleri ve gelecek öngörüleri her pazartesi ve perşembe e-posta kutunuzda.

İş dünyasındaki en önemli gelişmeler.

Pareto

Son iki senede pandemi kısıtlamaları, Rusya-Ukrayna savaşı gibi birçok etken tedarik zincirinin dayanaklılığının sorgulanmasına neden olurken şirketler, yeni tedarik zinciri modelleri denemeye başladı.

Tedarik zinciri kırılması: Nedenler ve çözümler

Pandeminin başında herkes, kapanmalar nedeniyle işsiz kalmaktan korkarken normalleşme sürecinde dünyanın dört bir yanındaki milyonlarca kişi, mevcut işlerine istifa dilekçelerini takdim etmeye başladı. Ülke ve şirket fark etmeksizin rekor düzeyde gerçekleşen istifalar, zamanla yeni bir kavramın ortaya çıkmasına neden oldu: Büyük İstifa. İş piyasasında yaşanan bu dönüşüm, bir yandan şirketleri korkuturken diğer yandan çalışanlarıyla ilişkilerini yeniden gözden geçirmeye itiyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler oluyor?</h3>Pandemi döneminde, işsizlik rakamlarındaki yükseliş ve verilen teşvikler nedeniyle sık sık gündeme gelen ABD’de, 2021’de 48 milyon kişi işten ayrıldı. Deutsche Bank’ın verilerine göre Birleşik Krallık’ta işten çıkma hızı, 2009’dan beri görülen en yüksek seviyelere çıktı. Aynı dinamik, diğer gelişmiş ekonomiler başta olmak üzere birçok ülkede görülmeye başladı ve “Büyük İstifa” küresel bir fenomen haline dönüştü.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Microsoft’un yaptığı bir <a fr-original-style="" href="https://www.microsoft.com/en-us/worklab/work-trend-index" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırmaya göre,</a> 2022’de 18 ve 41 yaş arasındaki çalışanların yarısından fazlası; 42 ve 75 yaş arasındakilerin ise %35’i iş değiştirmeyi değerlendiriyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Birleşik Krallık merkezli işe alım şirketi Randstand’ın yaptığı bir <a fr-original-style="" href="https://www.randstad.co.uk/about-us/industry-insight/great-resignation/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ankette</a>, Birleşik Krallık’ta çalışan her 10 kişiden 7’sinin önümüzdeki birkaç ay içinde rahatça iş değiştirebileceği belirtilirken çalışanların yaklaşık %15’i yeni iş bulurken zorlanacağını düşünüyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Pandemi döneminde, yöneticilerin işleri 10 kat daha zorlaştığı için yönetici düzeyindeki çalışanlar da tükenmişlik nedeniyle işten ayrılmayı düşündüklerini ifade <a fr-original-style="" href="https://www.shrm.org/resourcesandtools/hr-topics/people-managers/pages/great-resignation-and-managers-.aspx" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ediyor</a>.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki, neden şimdi?</h3>"Büyük İstifa"ya adını veren Texas A&amp;M Üniversitesi profesörü ve psikolog Anthony Klotz iş piyasasında yaşanan bu trendi dört ana nedene bağlıyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geciken istifalar: Pandeminin başındaki belirsizlik nedeniyle işten çıkmayan çalışanlar normalleşme sürecinde işten çıkmaya başladı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tükenmişlik: Uzaktan çalışmayla beraber çoğu çalışanın çalışma saati ve iş yükü arttı ve süreç içerisinde kitleler tükenmiş hissederek yeni bir iş arayışına girdi. Devlet yardımları da işten çıkma kararlarının alınmasında katalizör işlevi gördü</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Esnek çalışma: Ofise gitmeden bir işte çalışabilmek hem küresel ölçekte iş bulmayı kolaylaştırdı hem de farklı çalışma dinamiklerinin mümkün olduğunu gösterdi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İşten beklentileri gözden geçirme isteği: Pandemi gibi ölüm ve hastalıkların gündemde olduğu bir dönemde çalışanlar, hayattaki ve işteki anlam ve motivasyonlarını tekrar değerlendirmeye başladı.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çalışanlar ne istiyor?&nbsp;</h3>Uzmanlar, “Büyük İstifa” dalgasından etkilenmek istemeyen şirketlerin, çalışan beklentilerini anlamaları ve bu doğrultuda adımlar atmaları gerektiğini belirtiyor. McKinsey’in 2021 Eylül’de yayımladığı bir <a fr-original-style="" href="https://www.mckinsey.com/business-functions/people-and-organizational-performance/our-insights/great-attrition-or-great-attraction-the-choice-is-yours" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırmaya</a> göre işverenler, çalışanların işten çıkma nedenlerini ödenek, iş ve özel hayat dengesi ve kötü fiziksel ve duygusal sağlığa bağlıyor. Fakat çalışanların yarısından fazlası, ayrılma nedenlerini şirket veya yöneticileri tarafından değer görmemeyle veya şirkete ve işe ait hissetmemeyle ilişkilendiriyor.&nbsp;Yani çalışanlar, artık bağlı oldukları şirketlerle kurdukları bireysel ilişkileri ön planda tutarken şirketler, çalışanlarıyla aralarındaki ilişkiyi ağırlıklı olarak parasal işlemlere indirgemeye devam ediyor. Bunun yanında şirketler, esnek çalışma imkânları sağlama ve çalışanların bireysel ihtiyaçlarını duyma noktasında geride kalıyor. Günümüzde, çalışanların ana işlerinin yanında farklı küçük işler de yapmak istemeleri de istifa dalgasına katkıda bulunuyor.Öte yandan, iş ortamında çeşitliliğin önemi de Z jenerasyonunun iş gücüne katılımıyla günden güne artıyor. Hâlihazırda iş verenlerin çoğu, değişen çalışan beklentilerini tam anlamıyla kavrayamamış gibi duruyor; ancak sahip oldukları çalışan sermayesini elde tutmak adına çalışanların beklentilerine kulak kabartan şirketler de var.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şirketler ne yapmalı?&nbsp;</h3>Maaşları artırmak, şirketler için krizi fırsata çevirmeye yönelik en kolay seçenek gibi dursa da bu strateji artık tek başına yeterli olmuyor. Nitekim çalışanlar, daha yüksek bir maaşın yanı sıra şirketlerinin değerlerini temsil etmesi gerektiğine <a fr-original-style="" href="https://www.cnbc.com/2022/03/25/jobs-is-the-great-resignation-over.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">inanıyor</a>."Büyük İstifa"yı fırsata çevirmek için şirketlerin; şirket içi kültürlerini çalışanların ihtiyaç ve beklentilerini ele alarak yeniden yapılandırması, çalışanlarla anlamlı ilişkiler kurması, onları karar verme süreçlerine olabildiğince dahil etmesi ve çalışanlara kendilerini geliştirebilmeleri için fırsatlar sunması gerekiyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Büyük istifa ne kadar sürecek?</h3>İnsan kaynakları üzerine danışmanlık hizmeti veren Segal’in kıdemli genel müdür yardımcısı Tami Simon, rekor düzeylerde seyreden istifaları tsunami öncesi gerileyen deniz seviyesine benzetiyor. Yani artan istifaların ardından iş piyasasının hareketlenmesi mümkün görünüyor.Simon, ekonomik ve politik gündemin durulmasıyla eş zamanlı olarak iş piyasasındaki hareketliliğin de durulacağına dikkat çekerken işten çıkan kişilerin enflasyon ve ekonomik daralma nedeniyle daha iyi bir iş bulma hayallerinin suya düşebileceğini <a fr-original-style="" href="https://www.fastcompany.com/90739143/when-will-the-great-resignation-end-experts-weigh-in" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ifade ediyor</a>. İş piyasasını yakından takip eden üst düzey yöneticilerin bazıları ise “Büyük İstifa” sürecinin çalışanların beklenti ve istekleri belirli bir oranda karşılanana kadar devam edeceğini belirtiyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Bu fenomen bir süre daha devam edecek çünkü çalışanlar hala adil bir şekilde ücret almak istiyor. Bununla beraber doğru çalışma ortamına sahip olmak ve doğru iş fırsatlarını elde etmek istiyorlar.” – Gia Ganesh, Florence Healthcare’in İnsan Kaynakları’ndan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı</blockquote>

Ülke ve şirket fark etmeksizin rekor düzeyde gerçekleşen istifalar, zamanla yeni bir kavramın ortaya çıkmasına neden oldu: Büyük İstifa. Peki, çalışanlar neden istifa ediyor?

İstifa nedeni: Büyük istifa

Rusya'nın Ukrayna'ya olası askerî müdahalesi, uluslararası politika kadar küresel piyasaların ve stratejistlerin de odak noktası hâline geldi. Kriz, Rusya ve Ukrayna piyasalarının ciddi darbe almasına neden olurken küresel piyasalarda petrol ve emtia fiyatlarında da şoklanmalara yol <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-01-24/the-markets-to-watch-with-tensions-simmering-over-ukraine?utm_medium=cpc_search&utm_campaign=NB_ENG_DSAXX_DSAXXXXXXXXXX_EVG_XXXX_XXX_Y0469_EN_EN_X_BLOM_GO_SE_XXX_XXXXXXXXXX&gclid=CjwKCAiA6seQBhAfEiwAvPqu17EeQZrxiwqIFsIEs0QsrnWmV3a8G58ylyBsxkC9nPMZRvmCPt2t0hoC_SkQAvD_BwE&gclsrc=aw.ds&sref=4TAH79Na" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açtı</a>. İki ülke arasında artan gerilim, insanlık için önemli bir kriz hâline gelebilecekken Rusya'nın kararları veya uygulanacak yaptırımlar sonucunda küresel ekonomi ve tedarik zincirinin de sert bir darbe alabileceği belirtiliyor. Nitekim dünyanın en geniş ülkesi Rusya; doğal gaz, petrol, nikel, bakır, buğday gibi birçok kalemin ana üreticilerinden biri.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Krizin piyasalara etkileri &nbsp;</h3><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Petrol:&nbsp;Rusya'nın aksiyonları, petrol fiyatlarının varil başına 97 dolar ile son 7 yılın en yüksek seviyesine çıkmasına yol açtı. Ülkenin Ukrayna sınırından askerleri çekmeye başlamasının ardından Batı Teksas Petrolü %3,6'lık düşüş göstererek 92 dolara geriledi ve yatay seyre başladı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Altın:&nbsp;Altın fiyatları iki ülke arasındaki gerilimden dolayı cuma günü yukarı yönlü seyrettikten sonra faiz artırımına yönelik endişelerin azalması nedeniyle geriledi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küresel piyasalar:&nbsp;ABD ve Avrupa'daki endeksler, pazartesi günü art arda üçüncü kez düştü. S&amp;P 500 endeksi %0,4'lük değer kaybetti. Almanya piyasasındaki DAX endeksi %2; Fransa'nın CAC-40 endeksi %2,3 düştü. Japonya'da Nikkei 225 endeksi %2,2'lik gerileme yaşadı. Rusya da RTS endeksinin %3 düşmesiyle bu durumdan <a fr-original-style="" href="https://www.axios.com/newsletters/axios-markets-5d3d557f-b7d0-4e95-afe2-5a71313f7f2a.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">etkilendi</a>.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler olacak?&nbsp;</h3>Rusya ve Ukrayna arasındaki gerilimin artması, çoğu merkez bankasının da elini zorlayacak gibi görünüyor. Öngörülere göre, kriz ve belirsizlik dönemlerinde güvenli araçlara yönelimin artmasıyla beraber dolar gibi varlıkların değeri artacak ve hazine kağıtlarının getirileri düşecek. Küresel ölçekte enflasyon dolayısıyla faiz artırımına giderek para politikalarını sıkılaştırmaları beklenen merkez bankalarının ise bu kararlarını geciktirmek durumunda kalabileceği belirtiliyor. ABD Merkez Bankası (Fed) ve Avrupa Merkez Bankası'nın (ECB) faiz artırımına daha temkinli yaklaşabileceği ve bu durumun enflasyonu yukarı yönlü baskılayabileceği öngörülüyor.Durumun gelişmekte olan ülkeler içinse o kadar da iç açıcı durmadığı belirtiliyor. Petrol fiyatlarının rekor kırması ve doların değerlenme beklentileri gibi nedenlerden dolayı ekonomilerin toparlanma hedeflerinde önemli bariyerlerle karşı karşıya kalacağı öngörülüyor. Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Fatih Birol, bu süreçte OPEC+ ülkelerinin küresel toparlanmayı sağlamak ve hane halkının üzerindeki yükü azaltmak için "arz ve talep arasında köprü kurmaları" gerektiğine işaret ediyor.

Rusya-Ukrayna gerilimi para politikalarını değiştirecek mi?

Türkiye’de geçen yıl inşaat işçilerinin grevleri ve bu yıl motorlu kuryelerin düşük maaş zamlar nedeniyle yaptığı protestolar, çalışanların artık adaletsiz çalışma dinamiklerini gözardı edemediğinin bir göstergesi. Küresel ölçekte, özellikle ABD’de de artan sendikalaşma faaliyetleri, çalışan sınıfın dertlerinin ülkelerin sınırlarının ötesinde bir sorun olduğuna ve kolektif aksiyon alınmasının gerektiğine yönelik bir işaret. Nitekim Insider’a göre, ABD’de sendika üyesi olmayan işçiler, sendika üyesi olanlardan yaklaşık %17 daha az maaş alıyor ve haklarını aramakta daha çok zorlanıyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sendikanın düşüşü ve yükselişi</h3>ABD’de sendikalaşma oranı, &nbsp;ilk kaydedilmeye başlandığı yıl olan 1983’ten bu yana %20,1’den %10,3’e düştü. Pandemi nedeniyle çoğu çalışanın ücretsiz izne ayrılması, işten çıkarılması, maaşlarının düşürülmesi veya pandemiye rağmen çalışmaya zorlanması nedeniyle 2020’de sendikalaşma oranı, bir önceki yıla göre %0,5 artarak %10,8’e yükseldi.Cornell Üniversitesi’nden Ileen DeVault, işsizliğin arttığı ve kötü ekonomik şartların oluştuğu dönemlerde işçilerin işverenler karşısında genelde elinin zayıfladığını belirtirken "Büyük Buhran" gibi istisnaların da bulunduğunu ifade ediyor. Vault, Büyük Buhran’da %25’leri bulan işsizlik oranlarının, işçilerin örgütlenmesini sağlayarak bazı hak ve korumaları elde etmelerinin önünü açtığını ve aynı durumun pandemiyle birlikte yeniden gözlenmeye başlandığını belirtiyor.&nbsp;Pandemiden önce 2018’de ABD’deki öğretmen protestoları ve “Fight for $15” gibi hareketlerle zaten yavaş yavaş başlamış olan örgütlenme faaliyetleri, pandeminin katalizör etkisiyle yüzeye çıkma fırsatı <a fr-original-style="" href="https://edition.cnn.com/2021/02/28/business/labor-union-amazon-alphabet-nurses-biden/index.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buldu</a>. 2020’de sendikalaşma oranında görülen bu artış, her ne kadar 2021’de 2019 seviyelerine gerilese de pandemi, işçilerin örgütlenmesini ve işverenlere karşı pozisyon alma motivasyonunu destekledi.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">2021 neden sendikalar için önemli bir yıldı?</h3>ABD İşçi İstatistikleri Bürosu, 2021’de sendika üyeliğinde gözlemlenen yaklaşık 320 bin kişilik düşüşü “sendikasız işçi sayısında büyük artış ve sendikalı işçi sayısında azalma” olarak tanımlarken ABD merkezli analitik ve danışmanlık şirketi Gallup’un Eylül 2021 araştırması, kamuoyunun %68’inin sendikal faaliyetleri desteklediğini ortaya koyuyor. Bu oran, 1965’ten bu yana görülen en yüksek <a fr-original-style="" href="https://www.businessinsider.com/union-membership-fell-in-2021-strikes-labor-movement-wants-change-2022-1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">oran</a>.Kamuoyu desteğinin yanı sıra 2021, birçok işçinin örgütlendiği, protestolar yaptığı ve rekor oranlarda işten çıktığı bir yıl olarak tarihe geçti. Geçen yıl, ABD’deki sendika sayısı 573 yeni sendikayla 890’a <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/us-news/2021/dec/21/labor-organizing-pandemic-decline" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıktı</a>.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Warrior Met Coal: Guardian’a göre, Alabama merkezli kömür madenciliği şirketine bağlı işçilerinin önceki sözleşmede verdiği tavizlerin ardından gelen maaş artırım talepleri, 2021’in en önemli protestolarından biri oldu. İşçiler sendikalaşmış madencilik şirketlerinde sağlanan imkânların kendilerine de sağlanmasını istediği için geçtiğimiz nisan ayından beri protestolara devam <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/politics/2022/jan/25/alabama-coalminers-warrior-met-coal-strike-10-months" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ediyor</a>.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Amazon: Şirketin tarihindeki ilk sendikacılık girişimi, 2021 yılında gerçekleşti. İşçiler seçimi kaybettikten sonra ABD Ulusal İşçi İlişkileri Masası, seçimde Amazon’u hatalı bularak seçimin tekrarlanmasını talep etti.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Starbucks: 9 Aralık’ta şirketin Buffalo’daki dükkânı, sendikal seçimleri kazanarak ABD’nin ilk sendikalaşan Starbucks dükkânı oldu. 2022’de ise sendikal seçimler yapmak isteyen dükkân sayısı 54’e <a fr-original-style="" href="https://www.npr.org/2022/01/31/1076978207/starbucks-union-push-spreads-to-54-stores-in-19-states" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yükseldi</a>.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Destekleyici güçler</h3>ABD’de sendikal aktivitelerin ve artan desteğin arkasında üç ana destekleyici güç bulunuyor: Çalışanların artık düşük ücretlere razı gelmemesi, Joe Biden’ın sendikalaşmayı desteklemesi ve milenyum ve Z kuşağı.Kuzey Virjinya İşçi Federasyonu başkanı Virginia Diamond, yeni nesillerin bu şartlar altında önceki nesillerle aynı imkânlara sahip olamayacağını bildiğini ve çoğunun borçlarla uğraşırken temel ürün ve servislere ulaşamadığını <a fr-original-style="" href="https://wamu.org/story/20/05/13/the-pandemic-is-inspiring-a-wave-of-unionization-efforts-will-it-lead-to-greater-protections/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtiyor</a>. Bu durum, düşük ücretlere çalışmak istemeyen grupların sendikalaşma isteğini körüklüyor. Joe Biden ise göreve geldiğinden beri sendikalaşma taraftarı bir başkan olduğunu dile getiriyor ve bununla ilgili çalışma kolları oluşturarak adımlar atıyor.ABD’nin en büyük işçi federasyonu AFL-CIO’nun başkanı Liz Shuler, Örgütlenme Hakkının Korunması Yasası’nın (PRO ACT) sendikalaşma faaliyetlerinin önünü açacağını ve 2021’in bu alanda sadece bir başlangıç olduğunu ifade ediyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Bundan 100 yıl sonra geriye bakacak olursak, daha önce hiç olmadığı kadar örgütlediğimiz ve ülkedeki her çalışana sendikalaşma fırsatını getirdiğimiz an bu andır.”</blockquote>

ABD’de artan sendikal aktivitelerin arkasında üç ana destekleyici güç bulunuyor: Çalışanların artık düşük ücretlere razı gelmemesi, Joe Biden’ın sendikalaşmayı desteklemesi ve milenyum ve Z kuşağı.

Sendikalaşma faaliyetlerinin yılı: 2021

Yaşam biçimimiz ve neredeyse tüm sektörlerin işleyişi 2020'nin ilk çeyreğinden sonra pandemi dolayısıyla birden bire değişti. Sağlık endişesiyle okulların kapatılması ve öğretime ara verilmesiyle eğitim de bu durumdan nasibini aldı. Bu nedenle öğrencilerin %90'ı yüz yüze eğitim <a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/films/2021/09/03/covid-19-how-tech-could-transform-education" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">göremedi</a>. Ya da başka bir açıdan bakmak gerekirse,&nbsp;Zoom odaları yeni sınıflara dönüştü, kalemin yerini klavye, tahtanın yerini ise ekranlar aldı.&nbsp;Tüm bunlar aslında eğitim alanında yavaş yavaş yaşanan bir dönüşümü ivmelendirdi: eğitim teknolojileri.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Nedir?</h2>Eğitim teknolojileri, eğitime bilişim teknolojilerinin entegre ederek öğretme ve öğrenmenin proaktif, kapsayıcı ve bireyselleştirilmiş hâle gelmesini sağlayan araçlara deniyor. Bu teknolojiler, eğitimi hem daha eğlenceli hem de takip edilebilir hâle getirmeyi amaçlıyor. Robotlardan bulut teknolojilerine kadar birçok alanın eğitim sistemine entegre edilmesi, bildiğimiz anlamdaki eğitimi dönüştürecek gibi duruyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Teknoloji eğitime ne katabilir?</h2>Öğretmenlerin %92'si teknolojinin eğitimde önemli bir yere sahip olacağını <a fr-original-style="" href="https://builtin.com/edtech" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düşünüyor</a>. Gidişata bakıldığındaysa özellikle pandemiyle beraber teknoloji çoktan eğitimin önemli bir parçası hâline gelmiş gibi görünüyor. Peki teknoloji eğitime ne katabilir?<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öğrenciler:&nbsp;Eğitim teknolojileri, öğrencilerin birlikte çalışmalarına ve öğretmenleriyle iletişime geçmelerine imkân sağlıyor. Bunun yanında sınıfı zaman ve mekândan ayrıştırarak her yerde ve her zaman öğrenmenin önünü açıyor. Öğrenciler kendi planlarına ve hızlarına göre hatta kişiselleştirilmiş bir program içinde eğitim alabiliyor. Araştırmalar, eğitim teknolojilerinin sağladığı bu kolaylıkların kendi kendine öğrenmeyi, yaratıcılığı ve birlikte çalışma motivasyonunu pekiştirdiğini gösteriyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öğretmenler:&nbsp;Teknoloji, eğitimde sadece öğrencilere fayda sağlamıyor. Öğretmenler, notlandırma süreci otomatize hâle geldikçe öğrencilerin gelişimini ölçmek için daha az zaman harcıyor ve öğrenciler hakkında detaylı analitiklere erişebiliyor. Ayrıca bazı uygulamalar sayesinde öğrencilerle ve kimi zaman velilerle temasa geçmek ve eğitim materyali paylaşarak takip etmek de çok daha kolay bir hâle geliyor. Eğitim teknolojileri öğretmenlerin yeteneklerini geliştirmek için de kullanılıyor.&nbsp;</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Artan yatırımlar</h2>Öğretmenler ve öğrencilerin ilgisini çekmesinin yanı sıra eğitim teknolojileri yatırımcıların da ilgi odağı hâline geliyor. 2020'yle beraber durma noktasına gelen eğitimin, teknolojinin nimetlerinden faydalanmaya zorlanmasıyla eğitim teknolojilerine yapılan yatırımlar artıyor. Öyle ki 2020 ve 2021 yıllarında bu sektöre yapılan yatırımların hacmi, 2014 ve 2019 arasında yapılan toplam yatırım hacmine denk geliyor.TechCrunch'ta yayımlanan yazıda, Avrupa'daki risk sermayesi yatırımlarının 2021'de 2020'ye oranla üç katına çıkarak 2,5 milyar dolara ulaştığı, küresel yatırımlarınsa aynı dönemde %34 artarak 20,1 milyar dolara ulaştığı ifade <a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2022/01/27/european-north-american-edtech-startups-see-funding-triple-in-2021/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ediliyor</a>.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Eğitimin geleceği</h2>Eğitim sektöründe yaşanan bu dijital dönüşüm daha erken aşamalarında gibi görünüyor. VR gözlükleri, robotlar, yapay zekâ, metaverse gibi oluşumlar eğitim algımızı ve alış biçimimizi değiştirmeye devam edeceğe benziyor. Daha şimdiden çocuklara eğitim vermeye başlayan robotlar ve yapay zekâ, onların gelişim ve davranışlarını analiz ederek daha sağlıklı bir eğitim ekosistemi oluşturmaya <a fr-original-style="" href="https://builtin.com/robotics/robotics-in-the-classroom" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">katkı sunuyor</a>. Teknolojinin eğitime entegre edilmesi içinse tarihi geçmiş eğitim regülasyonlarının gözden geçirilmesi ve yenilikçi yaklaşımların benimsenmesi <a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/united-states/2021/09/18/edtech-that-helps-teachers-beats-edtech-that-replaces-them" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerekiyor</a>.

Türkiye’den ve dünyadan en önemli teknoloji, inovasyon, girişimcilik ve bilim haberleri.

Teknoloji dünyasından tüm önemli gelişmeler.

Quando

Pandemiyle beraber eğitim teknolojileri ivme kazanıyor, robotlar öğretmenlere destek oluyor.

Eğitimin geleceği: dijital dönüşüm

Tesla'nın CEO'su&nbsp;Elon Musk, geçtiğimiz hafta robot işinin otonom ve elektrikli araç üretimiyle kıyaslandığında daha büyük potansiyele sahip olduğunu ifade etmişti. Ayrıca Musk, Tesla'nın bu sene Optimus isimli insansı robot projesi üzerine çalışacağını ve şirketin otonom araçlarında kullanılan yapay zekânın da robota entegre edileceğini belirtti. CEO, Twitter'da Tesla'nın yapay zekâsının geliştirilerek Optimus’un bir insan gibi davranmasını sağlayan yapay genel zekâsını oluşturacağını ifade <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/news/technology-60154782" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">etti</a>.West England Üniversitesi robot etiği profesörü Alan Winfield ise Musk'ın tweetini "abartılı" bulduğunu ve otonom araçlar için geliştirilmiş bir yapay zekânın asla insan gibi davranan robotlar geliştirmeye yetmeyeceğini&nbsp;belirtti.Sofistike robotlar her ne kadar yakın gelecekte aramızda dolaşmayacak olsalar da diğer robotlar çoktan hayatımızın içine girmeye başladı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler yapabilirler, nerelerde kullanılırlar?</h2>Aslında hepsi insansı olmasa da robotlar çoktan üretim bandında, okullarda, iş yerlerinde ve hatta evlerde çalışmaya başladı. Geçen yıl ABD'de rekor sayıda yeni robot, üretim bandında çeşitli amaçlarla kullanılmaya başlandı. Bu yıl da aynı trendin devam etmesi <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/technology/robots-marched-2021-with-record-orders-by-north-american-firms-2022-02-02/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bekleniyor</a>. Peki bu robotlar ne yapıyor?Bilim kurgu filmlerindeki kadar gelişmiş olmasalar da günümüzde robotlar ev süpürme, eşyaları birbirinden ayırma, çocuklara yeni diller veya kodlama gibi şeyler öğretme, engelli ve yaşlı insanlara göz kulak olma ve üretim bandında otomatize edilmiş işlerde çalışma gibi birçok görevi yerine getirebiliyor. Yapılan yatırımlar ve şirketlerin attığı yeni adımlar robotların günden güne daha fazla alanda var olacağına işaret ediyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Boston Dynamics: Şirketin yeni geliştirdiği Stretch isimli robot DHL'in depolarında görevlendirilecek. İlk başta sadece kamyonları boşaltmak için kullanılacak Stretch'e, ileriki dönemde ek görevler de <a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2022/01/26/boston-dynamics-warehouse-robot-gets-a-15m-gig-working-for-dhl/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">verilecek</a>. Hyundai'nin altındaki şirket, CES 2022'de de "metamobilite" konseptini tanıtmış ve robotlarla nesneleri hareket ettirip istediğimiz mekânda dolaşabileceğimizi duyurmuştu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Vecna Robotics:&nbsp;Massachusetts merkezli robotik şirketi, çıktığı C serisi yatırım turunda 65 milyon dolarlık yatırım aldı. Vecna, otonom forkliftler geliştirmek amaçlı çalışmalar <a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2022/01/26/vecna-gets-65m-to-replace-forklifts-with-robots/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yapacak</a>.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Starship Robotics:&nbsp;Otonom teslimat robotları geliştiren şirket, çıktığı yatırım turunda yaklaşık 57 milyon dolarlık yatırım aldı. Şirket, robotlarını geliştirmeye ve daha fazla robot üretmeye devam edeceğini <a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2022/01/25/starship-technologies-picks-up-e50m-from-the-eus-investment-arm-to-expand-its-fleet-of-autonomous-delivery-robots/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıkladı</a>.</li></ul>Henüz robotların eğer olur da insanlardan sıkılırlarsa dünyada kendi egemenliklerini kurmaları mümkün gibi gözükmüyor; ancak robotlar hayatımızı kolaylaştırmaya devam edecek ve gelecekte metaverse'ten uzay madenciliğine kadar birçok alanda bize destek olacak.&nbsp;

Elon Musk'ın "insansı robot gerçek olabilir" dedi. West England Üniversitesi profesörü Alan Winfield ise bunun mümkün olmadığını söyledi.

Robotların geleceği ne olacak?

Tarım, teknolojinin gelişmesiyle beraber yıllardır süregelen bir dönüşüm içinde. Önceden insan alın teri ve hayvan beden gücüyle yapılan tarım, geçtiğimiz yüzyılda traktör ve benzeri araçlarla daha hızlı ve verimli hâle geldi. Gübre ve ilaç kullanımı, <a href="https://tr.euronews.com/amp/2020/06/24/alman-ilac-devi-bayer-glifosatl-tar-m-ilac-icin-tuketicilere-10-milyar-dolar-tazminat-odey" target="_blank" rel="noopener noreferrer" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/amp/2020/06/24/alman-ilac-devi-bayer-glifosatl-tar-m-ilac-icin-tuketicilere-10-milyar-dolar-tazminat-odey" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kimi zaman insan sağlığı pahasına da olsa</a>, tarım için standarda dönüştü. Ancak dönüşüm burada tamamlanmadı. Artık toprağa, yağmura ve hatta güneşe ihtiyaç duymadan tarım yapılabiliyor. Dikey tarımla&nbsp;şehrin içindeki boş bir arsa, fesleğen veya marul yetiştirilen bir çiftlik olarak kullanılabiliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Nedir?</h2>Dikey tarım, geleneksel tarımdan farklı olarak bir tarım arazisine ihtiyaç duymuyor. Aksine dikey tarım, eğer altyapı sağlanırsa boş bir yük konteynerinin içinde bile yapılabiliyor. Çoğu dikey çiftlik, birkaç ortak prensip çevresinde operasyonlarını gerçekleştiriyor.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bitkiler, meyveler ve sebzeler toprakta yetişmiyor. Bunun yerine bitkiler yan yana veya üst üste olmak üzere ya besin değeri yüksek bir sisin içinde büyütülüyor, ya da bitkilerin kökleri besin değeri yüksek bir su kitlesinin içine salınıyor. Hatta bazı tesislerde bitkilerin balıkları, balıkların da bitkileri beslediği ve doğal gübrenin oluştuğu "akuaponik"&nbsp;sistemler kullanılıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Güneş ışığına ihtiyaç duyulmuyor. Işık LED lambalarla istenilen düzeyde ve aralıkta bitkilerin üzerine tutuluyor.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Verimli, yeşil ve kontrol edilebilir</h2>Dikey tarım bu bağlamda değerlendirildiğinde oldukça avantajlı bir sistem olarak ön plana çıkıyor; çünkü daha çok bitki, daha dar alanlarda kontrollü bir şekilde yetiştirilebiliyor ve geleneksel tarımda bitki yetiştirmek için gereken birçok işlem ve malzeme devre dışı kalıyor. Örneğin bu şekilde bitki yetiştirmek, gübre ve ilaçlar gibi doğaya zararlı maddelerin kullanılmasının ve bunların suya karışmasının önüne geçiyor. Aynı zamanda daha az su kullanılmasına da imkân <a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/technology-quarterly/2021/09/28/vertical-farms-are-growing-more-and-more-vegetables-in-urban-areas" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sağlıyor</a>.Sadece elektrik kullanarak faaliyet gösteren dikey çiftliklerin karbon ayak izi, elektrik yenilenebilir enerji kaynaklardan elde edildikçe küçülüyor. Ayrıca bu tesisler üretim sürecini ve buna bağlı olarak sıcaklık, ışık ve besin miktarı gibi parametreleri kontrol altında tutabiliyor ve verimli üretim yapabiliyor. Her yere kurulabilen dikey tarım tesisleriyle şehrin göbeğinde bile üretim yapılabildiği için lojistik süreci de optimize edilebiliyor.Tüm bunlar göze alındığında birçok girişimci dikey çiftliklerini genişletmek için adımlar atıyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2022/01/18/upward-plans-to-open-a-250000-square-foot-vertical-farm-in-pa-early-next-year/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Upward Farms</a>:&nbsp;Brooklyn merkezli dikey tarım şirketi bu hafta yaklaşık 23 bin metrekarelik bir tesisi faaliyete geçireceğini açıkladı. 2023’ün başında açılması planlanan tesis akuaponik sistem kullanarak bitki yetiştirecek. Geçen yıl çıktığı B serisi yatırım tutunda 121 milyon dolar yatırım alan şirket gelecekte başka pazarlara açılacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2021/12/16/vertical-farming-startup-infarm-raises-200m-for-international-expansion/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Infarm</a>:&nbsp;Avrupa merkezli şirket, 2020’de 170 milyon dolar yatırım aldıktan sonra geçen sene çıktığı D serisi yatırım turunda 200 milyon dolar tutarında para topladı. Şirketin değerlemesi bir milyar doları aştı. Infarm CEO’su Erez Galonska, yatırımların ar-ge ve farklı pazarlarda nüfuzlarını artırmaya yönelik kullanılacağını açıkladı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2021/10/27/bowery-tc1/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bowery Farming:</a>&nbsp;Merkezi Manhattan’da bulunan şirket, 2015 yılından beri 500 milyon dolarlık yatırım aldı. Kasım ayında 2,3 milyar dolarlık değerlemeye sahip olan Bowery Farming, ABD’de 850’nin üstünde markete dikey çiftliğinde yetiştirdiği yeşillikleri satıyor. </li></ul>Dikey tarım belki de kulağa çok doğal gelmiyor olabilir; ancak aslında geleneksel tarım sürecine hem daha yeşil hem de daha verimli ve&nbsp;“saf” bir alternatif olan konsept, gelecekte herkesin buzdolabında kendi marul veya yaban mersinini yetiştirmesini sağlayacak kadar yaygınlaşabilir.

Dikey tarım, toprak ve güneş olmadan, şehrin ortasında meyve ve sebze yetiştirilmesine olanak sağlıyor.

Tarımın değişen düzlemi: Dikey tarım

Yerken düşünmesek de etin bir hayvandan gelmesi son derece normal bir durum; ancak geleneksel et üretimi hem verimlilik hem de karbon emisyonu bakımından önemli sorunlar teşkil ediyor. Çoğu şirket ve girişim hâlihazırdaki üretim sistemine alternatif teknolojiler geliştiriyor. Bu bağlamda yediğimiz et gelecekte mezbahalardan değil, laboratuvarlardan soframıza gelebilir.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Farklı üretim şekilleri, aynı hedef</h2>Et, hücreler arası sıvı, bağ doku, yağ ve kas lifi gibi birçok farklı bileşenden oluşuyor. Dolayısıyla hayvansal tek tip bir hücreyi petri kabında çoğaltmak doğal etin tat ve dokusunu yakalamada yeterli olmuyor. Bu nedenle laboratuvarda et geliştirmek için büyütme faktörleri ve hormonların yanında fibroblastlar gibi dokuları bir arada tutan biyolojik yapılar da kullanılıyor.&nbsp;Laboratuvarda et yetiştirme&nbsp;süreci ana hatlarıyla şu şekilde <a fr-original-style="" href="https://www.mckinsey.com/industries/agriculture/our-insights/cultivated-meat-out-of-the-lab-into-the-frying-pan" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerçekleşiyor</a>: Hayvan bazlı hücre çizgileri satın alınıyor ve geliştiriliyor. Bu hücre dizileri besiyerlerinde büyütülüyor ve ardından biyoreaktörlere konuluyor. Biyoreaktörlerde istenen yoğunluk elde edilene kadar hücreler gelişmeye bırakılıyor. Yoğunluk istenen kıvama geldiğinde et, besiyerlerinden ayrıştırılmak üzere santrifüj sürecine tabi tutuluyor ve ardından son ürüne göre şekillendirilip tatlandırılıyor.Et yetiştirme henüz pahalı, operasyonel olarak yavaş ve zorlu bir süreç. Ancak üretimin zamanla ucuzlaması ve bunun paralelinde tüketiciye ulaştırılabilecek düzeyde ölçeklendirilebilmesi bekleniyor. Kimi şirketler üç boyutlu yazıcılar kullanarak hayvansal hücreleri yediğimiz et hâline getiriyor, kimileri bir kalıp kullanarak ete istenen şekli veriyor, &nbsp;kimileri de bir yapı iskelesinde bu hücreleri <a fr-original-style="" href="https://www.economist.com/technology-quarterly/2021/09/28/meat-no-longer-requires-animal-slaughter" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yetiştiriyor</a>.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir gün marketten yetiştirilmiş et alınabilir mi?</h2>Kişisel, etik ve dinî tercihleri bir kenara bırakırsak gelecekte bir gün herkes yetiştirilmiş etlere erişebilecek. Şu anda sadece 1.000 kişinin biraz üzerinde bir kitle bu etleri tatmış olsa da üretim fiyatları azalıp üretimin ölçeklendirilmesi kolaylaştıkça daha fazla insan bu etlere ulaşabilecek.&nbsp;Danışmanlık firması McKinsey’e göre, yetiştirilmiş et pazarı 2030’da 25 milyar dolarlık bir hacme ulaşacak. Şu anda laboratuvarda yetiştirilmiş bir porsiyon bifteğin fiyatı yaklaşık 50 dolara denk geliyor. Barclay&nbsp;ise en fazla on yıl içinde geleneksel yöntemlerle üretilen etlerle laboratuvar ortamında yetiştirilen etlerin fiyatının eşitlenmesini bekliyor.Bu arada bir sürü girişim ve şirket de laboratuvar ortamında yetiştirilmiş eti tüketicilerle ulaştırmak için <a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2022/01/10/is-cell-cultured-meat-ready-for-prime-time/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yarışıyor</a>.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Future Meat Technologies: İsrail merkezli şirket, ABD’de büyük ölçekte üretim yapmaya hazırlanıyor. Piyasa ortalaması litre başına yaklaşık 160 dolar olan hücre kültürünü şirket 2 dolara mal ediyor. Şirketin kurucusu Yaakov Namias, onayların alınması ve üretime başlanması dâhilinde önümüzdeki sene ABD’deki tüketicilerin yetiştirilmiş etin tadına bakabileceğini ifade ediyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">UPSIDE Foods: ABD merkezli şirket, kasım ayında Kaliforniya’da üretim kapasitesi zamanla yaklaşık yıllık 180 tona çıkacak bir tesis kurdu. Tesisin ilk etapta yıllık 22,5 ton üretim gerçekleştirmesi bekleniyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">MeaTech: Üç boyutlu yazıcılar kullanarak et yetiştiren İsrail merkezli şirket, üretimini hızlandırmak için kasım ayında Sound Ventures ile iş birliği yapacağını açıklamıştı. Hâlihazırda bir parça bifteği 10 günde yetiştiren MeaTech’in kurucu ortağı Omri Schanin, çok başlıklı bir üç boyutlu yazıcı üzerine çalıştıklarını ve gelecekte çok daha hızlı ve büyük hacimlerde üretim yapabileceklerini belirtiyor.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sürdürülebilir et üretimi</h2>Birleşmiş Milletler, dünya nüfusunun 2050’ye kadar 10 milyara çıkacağını ve nüfusu beslemek için gıda üretiminin iki katına çıkması gerektiğini söylüyor. 2020 yılında insanların 324 milyon ton et tükettiği ve endüstriyel et üretiminin iklim krizinde ne kadar büyük bir rol oynadığı düşünülürse şu anki durum ve gidişat karamsar gözüküyor; ancak yetiştirilmiş et konsepti, et üretimini daha yeşil bir hâle getirebilir ve hayvanlara yapılan zulmün önüne geçebilir gibi duruyor.

Teknoloji şirketleri etin üretimini mezbahalardan laboratuvarlara taşıyor.

Petri kabından sofralara: Etin geleceği

Geçtiğimiz iki yılda pandemiyle beraber medikal teknolojilerde her anlamda bir dönüşüm yaşandı. Uzaktan sağlık hizmetlerine erişimden tutun sağlık verilerinin anlık olarak izlenebilmesine kadar birçok şey, sağlık teknolojilerinin gelişimi önderliğinde hayatımızın bir parçası hâline geliyor. Bu eksende Apple, Google&nbsp;ve Amazon gibi birçok şirket de bu sektörün öne çıkan aktörlerinden olmaya çalışıyor. Bu şirketlerin yanında irili ufaklı girişimler de bu dönüşümün bir parçası olmaya aday. Teknoloji kuruluşlarının gözlerini diktiği öncelikli alan: giyilebilir sağlık teknolojileri.Dört yıl içinde giyilebilir sağlık ürünlerinin kullanımı üç katına çıktı. 2020’de Apple Watch satışları, İsviçre saat pazarının toplam satışını geride <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2020/2/5/21125565/apple-watch-sales-2019-swiss-watch-market-estimates-outsold" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bıraktı</a> ve ürün çoğu kişinin bileğinde yer almaya başladı. Bütün bunlar giyilebilir sağlık ürünlerinin hayatımızın içine ne kadar girdiğini gösteriyor. ABD’deki tüketicilerin de %80’i giyilebilir sağlık ürünlerini kullanmaya istekli olduğunu ifade ediyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Giyilebilir sağlık neyi amaçlıyor?</h2>Deloitte’un yayınladığı <a fr-original-style="" href="https://www2.deloitte.com/xe/en/insights/industry/technology/technology-media-and-telecom-predictions/2022/wearable-technology-healthcare.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">rapora</a> göre Apple Watch, FitBit ve Movano Ring gibi tüketici sağlık ürünleri, sensörler ve uygulamalar geliştikçe kişiselleştirilmiş mini klinikler hâline geliyor. Sağlık ve uyku verilerinin takip etmeye ve kullanıcılara daha sağlıklı yaşam alışkanlıkları kazandırmaya yardımcı olan bu ürünler, kronik hastalıkları saptamada da gittikçe iyileşiyor. Gerekli altyapı sağlanırsa kullanıcıların sağlık verileri hekimleriyle paylaşılabiliyor.&nbsp;Bu ürünler ilk kez piyasaya sürüldüğünde nabız ve harcanan kalori gibi verileri hesaplayabiliyordu. Ardından sensör teknolojilerinin gelişmesiyle beraber sağlık aksesuarları artık kandaki oksijen ve şeker seviyesi, tansiyon, vücuttaki sıcaklık ve su oranı, uyku kalitesi gibi birçok sağlık verisini hesaplayıp toplayabiliyor ve elektrokardiyogram (EKG) çekebiliyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sektörün ve teknolojinin geleceği</h2>Deloitte 2022’de 320 milyon giyilebilir sağlık ürününün satılmasını bekliyor. Danışmanlık şirketinin yayınladığı bir başka <a fr-original-style="" href="https://www2.deloitte.com/us/en/pages/life-sciences-and-health-care/articles/consumer-health-system-technology.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporda</a>, bu ürünleri kullanan tüketici sayısında 2013’ten 2020’ye %25’lik bir artış yaşandığı belirtiliyor. Insider Intelligence ABD’de sağlık uygulaması kullanan kişilerin sayısının 2022’de yaklaşık 85 milyon civarında olacağını tahmin ediyor. Şirketler de gelişen sağlık teknolojisi sektöründe oyuncu olmaya hazırlanıyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Amazon: Amazon'un 2020’de tanıttığı 100 dolara satılan ve FitBit’e benzeyen Halo&nbsp;bilekliği, nabız, kandaki oksijen ve hareketlilik verilerini hesaplayabiliyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://techcrunch.com/2021/05/18/after-closing-fitbit-acquisition-google-is-going-big-with-wear-os/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Google</a>:&nbsp;Geçtiğimiz yıl FitBit’i 2,1 milyar dolara satın alan şirket, Samsung'la&nbsp;da bir saat geliştirmek üzere iş birliği yapacağını açıklamıştı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Apple: EKG ve nabız ölçümü yapabilen Apple Watch ürününü geçen yıl güncelleyen şirket, kandaki oksijen seviyesini ölçme özelliği de eklemişti. Ürüne kadınların ovülasyon zamanının takip edilebilmesi için <a fr-original-style="" href="https://www.forbes.com/sites/davidphelan/2021/12/30/apple-unexpectedly-reveals-dazzling-future-for-apple-watch-series-8/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">termometre gibi</a> başka sensörlerin de eklenmesi bekleniyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.usa.philips.com/healthcare/product/HC989803196871/wearable-biosensor-wireless-remote-sensing-device" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Philips</a>: Şirket takip edilmesi gereken hastaların vücuduna yapıştırılan bir biyosensör geliştirdi. Ürün, hastanın bulunduğu ortam, tansiyonu ve nefes alışı hakkında veri toplayabiliyor ve düşmeleri saptayabiliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2021/12/27/22850147/movano-ring-smart-ring-chronic-illnesses-ces-2022" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Movano</a>: Geçen hafta gerçekleştirilen CES 2022 etkinliğinde Movano, Movano Ring yüzüğünü tanıttı. Yüzüğün beta versiyonu 2022’nin ikinci yarısında çıkacak ve bileğe takılan ürünlerin topladığı sağlık verilerinin çoğunu takip edebilecek.</li></ul>Neden Önemli?Giyilebilir teknoloji ürünlerinin yaygınlaşması ve gelişmesi sağlık sektörünü ve halk sağlığını iyileştirmede önemli role sahip. Kullanıcıların %75’i bu ürünlerin sağlıklarıyla ilgili aksiyon almalarına yardımcı olduğunu ifade ediyor. Araştırmalar, bu durumun hastane ziyaretlerini ve geri kabul oranlarını azalttığını ve kullanıcının hayatını iyileştirdiğini gösteriyor. Insider Intelligence, &nbsp;şirketlerin de bu teknolojileri çalışanlarına sunarak personel değişim oranının azaltılabileceğinin altını <a fr-original-style="" href="https://www.businessinsider.com/wearable-technology-healthcare-medical-devices" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çiziyor</a>.&nbsp;

Giyilebilir sağlık teknolojileri kişiselleştirilmiş mini kliniklere dönüşüyor.

Bilekte EKG: Giyilebilir sağlık

2016’da gerçekleşen Remote konferansında Jeff Bezos gelecekte Dünya’nın yaşamak ve hafif endüstriyel amaçlar için kullanılacağını, madencilik gibi operasyonların uzayda yapılacağını söylemişti. Buna ek olarak geçtiğimiz yıllarda insanlık, uzay taşımacılığı ve teknolojileri kapsamında deneyimini genişletti. 40 yılda uzaya fırlatma masrafları kilogram başına 85 bin dolardan 1000 doların altına düştü. Uzay yarışına devletlerden sonra özel şirketler de katıldı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">SpaceX:&nbsp;Elon Musk Mars’ta kurulacak Mars Base Alpha projesinin 2028’e kadar tamamlanacağı sözünü vermişti.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Blue Origin: Jeff Bezos’un şirketi “Ay’da sürdürülebilir insan varlığı” üzerine çalışıyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.forbes.com/sites/arielcohen/2021/10/26/chinas-space-mining-industry-is-prepping-for-launch--but-what-about-the-us/?sh=5a06181d2ae0" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Origin Space</a>: Çin merkezli uzay madenciliği girişimi geçtiğimiz sene NEO-1 isimli ilk ticari uzay aracını dünyanın yörüngesine çıkardı. NEO-1 uzaydaki çöpleri toplamak ve madencilik yapılabilecek asteroitleri belirlemek için kullanılacak.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.forbes.com/sites/jamiecartereurope/2020/10/26/hubble-views-massive-asteroid-called-psyche-that-could-worth-more-than-our-global-economy/?sh=42c3fe29515a" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">NASA</a>: ABD’nin uzay ajansı 16 Psyche isimli asteroidin yörüngesinde dolaşmak ve hakkında bilgi toplamak üzere 2022’nin Ağustos ayında bir uzay aracı yollayacak. Kurum kasım ayında bir asteroidin yörüngesini değiştirmeyi denemek üzere DART isimli bir proje <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2021/11/23/science/nasa-dart-launch-asteroid.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">başlatmıştı</a>.</li></ul>Özel şirketlerin ve devletlerin uzay yarışında bu kadar istekli olmalarının nedeni prestij, reklam veya turizm değil; uzayın Dünya ile kıyaslandığında ‘sonsuz’ olan kaynaklarına erişebilmek. Bu bağlamda uzay veya asteroit madenciliği ise yavaş yavaş tekrar gündeme geliyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uzay madenciliği</h2>Uzay madenciliği ana olarak asteroitler üzerinden şekilleniyor. Çünkü asteroitler bolca mineral ve madenden oluşuyor. Örneğin önceki bulgular 16 Psyche’nin, dünyanın milyonlarca yıllık demir ve nikel ihtiyacını karşılayabilecek kadar materyal barındırdığına işaret ediyor. Ayrıca bu cisimler Dünya’da nadir bulunan ve özellikle elektronik cihazlarda kullanılan nadir toprak elementlerini barındırıyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; box-sizing: border-box;">Nasıl? Asteroit madenciliği yapmak için bir asteroit seçmek, bu göktaşını dünyaya yakın bir yere getirmek ve işlemek gerekiyor.</li></ul>Bunun için teorik olarak Dünya’ya yakın yörüngede dolanan asteroitlerden birine bir uzay aracının gönderilmesi, asteroidin kendi etrafında dönüşünün durdurulması ve yörüngesinin Ay’a yaklaşacak şekilde değiştirilmesi gerekiyor. Asteroit, Ay’ın kütlesel çekimiyle Dünya’nın yörüngesine giriyor ve böylelikle dünyadan asteroide ulaşmak büyük oranda kolaylaşıyor. Ardından göktaşının üzeri ısıtılıyor, taşlar öğütülüyor ve dünyaya geri yollanmak üzere <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=y8XvQNt26KI" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ayrıştırılıyor</a>.Tabii ki teoride mantıklı görünen bu süreç için çeşitli yeni teknolojilerin geliştirilmesi gerekiyor. Tucson Arizona Gezegen Bilimi Enstitüsü’nden Jeff Kargel, yeni fırlatma ve uzay aracı teknolojileri geliştirmenin yanında bu finansal yükü üstlenebilecek ve konsept ölçeklendirilebilene kadar her sene milyarlarca dolar zarar etmeyi göze alacak birilerine ihtiyaç olduğunu <a fr-original-style="" href="https://www.forbes.com/sites/brucedorminey/2021/08/31/does-commercial-asteroid-mining-still-have-a-future/?sh=1bd61a091a93" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">vurguluyor</a>.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uzay madenciliği ne vaat ediyor?</h2>Uzay madenciliği nadir toprak elementlerinin ve diğer mineral ve madenlerin arzını artırmada önemli bir potansiyele sahip. Dünya dışı kaynakların kullanılması maden zengini ülkelere bağımlılık problemini de ortadan kaldırabilir. Ayrıca çevreye ve insanlara zarar veren geleneksel madencilik, gelecekte uzay madenciliğinin mümkün olmasıyla tedavülden kalkabilir. Central Florida Üniversitesi Uzay Enstitüsü’nde gezegen bilimci Philip Metzger, uzay madenciliğine yönelmenin hem teknolojik gelişmeler hem de çevresel etkiler göz önüne alındığında kaçınılmaz olduğunu ifade <a fr-original-style="" href="https://astronomy.com/news/2020/11/is-space-mining-the-eco-friendly-choice" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ediyor</a>.

Oğuzhan Aydın