Moda endüstrisinin yarattığı kirlilik, iklim kriziyle mücadelede acil ve etkin önlem alınması gereken en önemli meselelerden birini oluşturuyor. Tam miktar tespit edilemese de dünyada her yıl 150 milyarın üzerinde tekstil ürünü üretildiği düşünülüyor. Bu üretimin büyük kısmını “hızlı moda ve aşırı üretim” anlayışına sahip markalar yapıyor.Markaların bir kısmı sürdürülebilirlik ve geri dönüşüm gibi kavramları sık sık ansa da şeffaflıktan uzak raporlamalar ve saha araştırmaları moda sektörünün gerçeklerini ortaya koyuyor.<a href="https://www.theguardian.com/fashion/article/2024/aug/01/fashion-revolution-big-brands-decarbonisation-dkny-tom-ford-reebok" target="_blank" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/fashion/article/2024/aug/01/fashion-revolution-big-brands-decarbonisation-dkny-tom-ford-reebok" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bu yıl yapılan bir araştırma</a>, en büyük 250 küresel moda markasının çeyreği kadarının, karbonsuzlaşma adına açıklanan herhangi bir planının olmadığını ortaya koydu. Emisyon hedefleri, tedarik zincirinin şeffaflığı, fabrikalara güç sağlamak için kullanılan yenilenebilir enerji oranı gibi 70 farklı sürdürülebilirlik kriteri kapsamında moda markalarının incelendiği araştırmada, birçok markanın karbonsuzlaşma skoru yüzde sıfır olarak hesaplandı.Diğer yandan, iş yapış felsefesinin merkezine ekolojik, etik ve sosyal açıdan sorumlu bir giyim tedarik zincirini yerleştiren ve sürdürülebilir moda prensiplerini benimsemek isteyen tüketicilere yol gösterecek moda oluşumları da var. Kâr amacı gütmeyen sürdürülebilir moda oluşumlarının, çalışmalarını takip etmek, bulgu ve raporlarını incelemek isterseniz, aşağıdaki oluşumlarla sizi tanıştırmak isteriz.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Fashion Revolution</h2>Fashion Revolution (Moda Devrimi), kâr amacı gütmeyen İngiltere merkezli bir oluşum ve günümüzde moda endüstrisindeki en büyük sivil oluşumlardan biri olarak biliniyor. Fashion Revolution; 24 Nisan 2013’te Bangladeş’in Dakka Bölgesi’nde birçok uluslararası giyim markasının üretimini yapan ve çok katlı bir imalathane olan Rana Plaza’nın çökerek, bin 134 kişinin ölümüne ve 2 bin 500’den fazla kişinin yaralanmasına sebep olmasının ardından kuruldu. Bu oluşum, moda sektöründeki insan ve çevre sömürüsünü sona erdirmek, insanları, markaları ve politika yapıcıları harekete geçirmek üzere çalışıyor.British Council, Avrupa Birliği, Laudes Vakfı gibi birçok büyük kurum tarafından da desteklenen Fashion Revolution; uzun yıllar boyunca moda sektöründe çalışan işçilerin haklarını savunan #WhoMadeMyClothes (Giysimi Kim Üretti?) kampanyasını yürüttü. Grup, sektörün daha şeffaf ve izlenebilir hâle getirilmesi çağrısında bulunarak, sektördeki şirketlerden, çalışanların nasıl koşullarda görev yaptığı ve ne kadar ücret aldığı konusunda şeffaf olmalarını talep ediyor.Fashion Revolution, yakın zamanda tekstil ürünlerinin üretiminde kullanılan tüm malzemelerin etikette belirtilmesini sağlamak için #WhatsInMyClothes (Giysimin İçinde Ne Var?) kampanyasını da başlattı. Oluşum, aralarında Türkiye’nin de olduğu 100’e yakın ülkede konuyla ilgili çalışmalar yapıyor ve düzenli raporlar yayımlıyor. Her yıl Nisan ayında sürdürülebilir moda alanında çalışan herkesi yedi günlük Fashion Revolution Week (Moda Devrimi Haftası) kapsamında biraraya getiriyor. Bu doğrultuda Fashion Revolution son olarak, COP29 öncesinde bir bildiri yayımladı ve zirveden beklentilerini açıkladı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Fashion for Good</h2>2017 yılında “iyi moda” endüstrisini oluşturma misyonuyla yola çıkan Fashion for Good (İyilik için Moda), tekstil üreticileriyle moda ekosistemini dönüştürmek ve yenileyici bir endüstri inşa etmek için bir araya geliyor. Fashion for Good, döngüsel bir moda sistemi&nbsp;yaratmak için düzenli olarak açık kaynaklı sürdürülebilir giyim araçları, kılavuzlar ve raporlar yayımlıyor. Grubun “inovasyon programı” gelecek vadeden sürdürülebilir moda start-up'larını büyümeleri ve ölçeklenmeleri için ihtiyaç duydukları kaynaklarla buluşturuluyor. Fashion for Good aynı zamanda dünyanın ilk sürdürülebilir moda müzesi olarak bilinen <a fr-original-style="" href="https://fashionforgood.com/resources/fashion-for-good-museum/educational-resources/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Fashion for Good Museum</a>’u&nbsp;(İyilik için Moda Müzesi) 2017 yılında Amsterdam’da açtı. Misyonunu tamamladığı gerekçesiyle bu yaz kapılarını kapatan interaktif müzede sürdürülebilir defilelerle birlikte bir tişörtün üretim süreci, moda endüstrisinin tarihi, yenilikçi sürdürülebilir materyaller gibi konularda bilgilendirici eğitim, sergi ve toplantılar düzenlendi. Müzenin geçmiş etkinlikleri, misyonu ve yayınladığı yıllık raporlar ise internet sitesinden incelenebiliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Clean Clothes Campaign (CCC)</h2>Hollanda'da 1989 yılında Schone Kleren Campagne adıyla başlatılan Clean Clothes Campaign (CCC - Temiz Giysi Kampanyası), 45 ülkedeki hazır giyim işçilerinin temel haklarının korunması için çalışan 235'in üzerinde kuruluştan oluşan küresel bir ağ olarak karşımıza çıkıyor. CCC, belirli jeopolitik bölgelerdeki acil sorunları ele almak üzere etkili stratejilere odaklanabilmek için örgütlerin “glokal” (hem global hem lokal) bir koalisyonu olarak konumlanıyor. Çalışmalarının odak noktasında hazır giyim işçilerinin karşılaştığı cinsiyet eşitsizliği ve cinsiyet ayrımcılığına meydan okumak bulunuyor.CCC'nin ana hedefinde, kadın hazır giyim işçilerinin adaletsizliğe karşı seslerini yükseltmelerine yardımcı olmak ve işçilerin hayatlarında olumlu bir değişim yaratmak yer alıyor. Grubun en büyük girişimleri arasında hazır giyim sektöründeki ücret adaletsizliği ve gasp edilmesi vakalarına dikkat çeken Pay Your Workers kampanyası, Avrupa ülkelerindeki geçim maliyetleri için bir ölçüt yaratan ve Avrupa’daki hazır giyim sektörüne dair gerçekleri raporlayan European Floor Wage yer alıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sürdürülebilir Moda Lisanı</h2>Sürdürülebilir Moda Lisanı, fotoğraf ve video alanında çalışan Dilek Altan ile moda tasarımcısı, araştırmacısı ve eleştirmeni Sanem Odabaşı’nın ortak girişimi olarak karşımıza çıkıyor. İkilinin 2020 yılında, Koronavirüs (Covid-19) pandemisi sırasında oluşturmaya başladığı bu <a fr-original-style="" href="https://www.surdurulebilirmodalisani.com/sozluk" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">moda sözlüğü</a>; sürdürülebilir moda hakkında bilgi edinmek ve bu dünyayı öğrenmek isteyenler herkesin erişimine açık, şeffaf ve paylaşımcı bir kılavuz. “Mevcut sistemin değişmesini istiyorsak, bu değişimin parçası olmak adına birlikte ne yapabiliriz?” sorusundan yola çıkarak hazırlanan bu sözlükte; üst dönüşüm, görünür onarım, beşikten beşiğe, biyobozunurluk, rejeneratif moda ve sosyal adalet gibi kavramlar moda endüstrisi bakış açısıyla, basit ve anlaşılır bir dille anlatılıyor.

Angst

Daha adil, etik, ekolojik ve sosyal açıdan sorumlu bir moda endüstrisi için çaba sarf eden oluşumlar moda dünyasını dönüştürmeye hazırlanıyor.

Daha iyi bir dünya için çalışan 4 sürdürülebilir moda oluşumu

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Kâr amacı gütmeyen küresel moda hareketi Fashion Revolution’ın yeni araştırması dünyanın en büyük 250 moda markasının çeyreğinin karbonsuzlaşma için açıklanan herhangi bir planının bulunmadığını ortaya koydu.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıntılar:&nbsp;Şirketlerin emisyon hedefleri, tedarik zincirinin şeffaflığı, yenilenebilir enerji oranı gibi 70 farklı sürdürülebilirlik kriteri kapsamında incelendiği araştırmada DKNY, Tom Ford ve Reebok gibi birçok ünlü markanın karbonsuzlaşma skoru %0 olarak hesaplandı. Raporun en yüksek sürdürülebilirlik skorlarının sahibi ise Puma (%75), Gucci (%74) ve H&amp;M (%61) oldu.</li></ul>

SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi’nin&nbsp;“Net Sıfır 2053: Türkiye Elektrik Sektörü için Yol Haritası” başlıklı <a fr-original-style="" href="https://shura.org.tr/net-sifir-2053-turkiye-elektrik-sektoru-icin-yol-haritasi/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporu</a> yayımlandı. Rapor, tüm sektörlerde enerji talebinin nasıl gelişeceğini değerlendiriyor ve sistem güvenliği şartları ile maliyetlerini analiz ederek arz tarafı gelişimlerini ortaya koyuyor. Böylece, 2053 yılına kadar tamamen karbonsuzlaştırılmış bir enerji sisteminde elektrik sektörünün rolüne odaklanılıyor. Türkiye’nin enerji dönüşümünün teknik ve ekonomik fizibilitesi de değerlendirilirken; yenilenebilir enerji, enerji verimliliği ve elektrifikasyondaki gelişmeler de ele alınıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Net Sıfır 2053 senaryosu ne söylüyor?</h2>Rapordaki Net Sıfır 2053 (NZ2053) senaryosuna göre 2025 yılında en yüksek seviyesine ulaşan toplam karbon emisyonları, kömürlü termik santrallerin devreden çıkmasıyla 2035 yılında –zirve değerine kıyasla– %37,2 oranında azalıyor. NZ2053, enerji verimliliği ve elektrifikasyon seviyelerinin artırılması yoluyla 2053 net sıfır hedefine ulaşmanın mümkün olduğunu ortaya koyuyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektrifikasyon: Elektrifikasyon, bir makine veya sistemin elektrik kullanır hâle dönüşümü anlamına <a fr-original-style="" href="https://shura.org.tr/enerji-donusumu/elektrifikasyon/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geliyor</a>. Bunun için benzinli araçlardan elektrikli araçlara, doğal gaz ile çalışan kombilerden ısı pompalarına ve doğal gaz ile çalışan ocaklardan elektrikli ocaklara geçiş örnek olarak gösteriliyor.</li></ul>2030 yılına kadar toplam net karbon azaltımı 24,6 milyon ton (Mt) olurken, bunun büyük bir kısmının elektrik sektöründe kaydedilen gelişmelerle sağlanması bekleniyor. Yenilenebilir enerjiye geçiş ile, toplam emisyonlardaki düşüşü en büyük oranda karşılayan elektrik sektöründe, toplam emisyonlar 2050 yılı sonrasında negatif değerlere ulaşıyor. 2030 ile 2040 yılları arasında tüm sektörlerde karbonsuzlaşma gerçekleşirken; elektrik sektöründe 2020 ile 2040 yılları arasında toplam 110 Mt karbondioksit (CO2) emisyon –projeksiyon dönemi boyunca sağlanan emisyon azaltımının neredeyse yarısı– azaltımı elde edileceği belirtiliyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kömürden çıkış:&nbsp;Emisyon miktarındaki azalışın daha da hızlanması için 2030’dan sonra düzenlemelere bağlı bir şekilde kömürden çıkışın gerçekleşmesi gerekiyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ulaşım ve konut sektörü: 2040’tan sonra ulaşım sektöründe, araç filosunda artan oranda elektrikli araçlara geçiliyor ve e-yakıtların kullanılmasıyla birlikte emisyonlar daha da azalıyor. Konut sektöründe ise ısı pompalarının kullanılmasıyla kümülatif emisyon azaltımına katkı sağlanıyor.&nbsp;</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Net sıfır hedefi, ekonomik faydayı da artırıyor</h2>Modelin varsayımları, Türkiye’nin üretim kapasitesini koruyacağına ve üretimin daha yüksek katma değerli ve daha az enerji yoğun ürünlere kayacağına dayanıyor. Türkiye ekonomisinin 2055 yılına kadar yılda ortalama %3,3 büyüyeceği&nbsp;varsayılıyor. Tüm sektörlerdeki enerji verimliliği uygulamaları ile Türkiye’nin dış ticaret açığının iyileşmesi ve enerjideki ithalat bağımlılığının 2020’deki %69 seviyesinden 2053’te %9’a gerilemesi bekleniyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nasıl? Büyüme ve dış ticaret dengesindeki gelişmeler, bina tadilatlarına ek olarak Türkiye’nin elektrik ve ulaşım sistemlerini yeniden tasarlayan ve endüstriyel süreçler ile inşaat sektörünün modernizasyonunu sağlayan kapsamlı bir dizi kamu ve özel sektör yatırımına dayanıyor.&nbsp;</li></ul>Öte yandan, bu büyüme öngörüsünün sonucunda enerji talebinin&nbsp;2030 yılına kadar artacağı ve 2053’te –elektrifikasyonun ve enerji verimliliğinin etkisiyle– 2020 yılı seviyelerine gerileyeceği belirtiliyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yenilenebilir enerjinin elektrik üretimindeki payı, %90’ı aşıyor</h2>Modelin öngörüleri kapsamında yenilenebilir enerji kapasitesindeki artış, fosil yakıtlı santralleri ikame ederken piyasa koşullarında rekabet edemeyen kömürlü termik santrallerin sistemden çıkmasını da destekliyor. Raporda, Türkiye’nin yenilenebilir enerji santrallerinin net sıfır hedefine ulaşmasına yetecek düzeyde olduğu da belirtiliyor. 2053 yılında elektrik sisteminin yoğunlukla rüzgâr ve güneş enerjisine dayanması ve bunların 2021 itibarıyla elektrik üretimindeki yaklaşık %14’lük payının %77’ye kadar yükselmesi öngörülüyor.Karasal rüzgâr kurulu gücü&nbsp;2035 yılına kadar 38 GW’a ulaşıyor ve daha sonra bu kapasiteye her 5 yılda bir yaklaşık 20 GW ilave kurulu güç eklenerek, 2055 yılında toplam 120 GW kurulu kapasiteye ulaşılıyor. Güneş enerjisi kurulu gücü&nbsp;2035 yılında 57 GW’a, 2055 yılında ise 220 GW’a yükseliyor..<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Duyarlılık analizi: Gerekli adımların ertelenmesi, maliyetleri daha da artırıyor</h2>Hem rüzgâr ve güneş hem de depolama sistemleri için 2020 - 2055 döneminde ortalama yıllık yatırım tutarının 15 milyar dolar seviyesinde olması beklenirken; 526 milyar dolarlık toplam yatırımların yaklaşık %62’lik kısmını yeni elektrik üretim santralleri ve depolama sistemleri yatırımları oluşturuyor. Geriye kalan yatırım miktarının ise hem iletim hem de dağıtım şebeke altyapısının geliştirilmesi için harcanacağı belirtiliyor.&nbsp;Raporda, gerekli eylemlerin ertelenerek hayata geçirildiği bir duyarlılık analizi&nbsp;de çalışılıyor. Bu analiz, 2045 yılına kadar linyit ve kömür kullanımının sürmesi durumunda doğal gaz kullanımının ve buna bağlı olarak da ithalat harcamalarının arttığı bir diğer senaryoyu işaret ediyor. 2031-2055 yılları arasındaki kümülatif enerji maliyetleri NZ2053 senaryosuna göre yaklaşık %20 daha yüksek hâle geliyor. Fosil yakıtlı santrallerin sistemdeki varlığı, yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik sistemine entegrasyonunu geciktiriyor.&nbsp;Elektrik sistemi dönüşümünün gecikmesi, Türkiye’nin 2053 yılına kadar elektrik sektörü kümülatif emisyonları %46; birim ton CO2 azaltımı başına gerekli kümülatif sistem maliyetini ise yaklaşık %34 seviyesinde artırması anlamına geliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan:&nbsp;Raporda nükleer enerji ve karbon yakalama teknolojileri kullanımına dair vurgulara da değinmek gerekiyor. Akkuyu Nükleer Enerji Santrali’nin 2030 yılına kadar tamamen devreye alınması, karbon emisyonlarının azalmasına ve kömür santrallerinin kademeli olarak devreden çıkmasına yardımcı olan etkenlerden biri olarak değerlendiriliyor. Enerji sektöründe 2050 yılı sonrasında negatif emisyonların yakalanmasında karbon yakalama ve depolamalı (CCS) biyokütle sistemlerinin desteği vurgulanıyor.&nbsp;</li></ul>

karbonsuzlaşma ile ilgili hikayeler