İBB Başkanı ve CHP’nin cumhurbaşkanı adayı Ekrem İmamoğlu’nun önce diplomasının iptal edilmesi ve hemen ardından görevden uzaklaştırılarak tutuklanmasıyla başlayan gösteri, protesto ve boykotlar öğrencilerin çağrısıyla başka bir aşamaya evrildi ve ülke genelinde bir gün boyunca alışveriş yapmayarak ekonomik boykot yapılması çağrılarını getirdi.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Genel tüketim boykotu, protestoların arttığı günlerde CHP lideri Özgür Özel'in başlattığı ve daha sonra kapsamını genişlettiği boykot hareketinden daha kapsamlı bir eylemlilik ifade ediyor.</li></ul>Bu gelişme, Türkiye’de neredeyse hiç tartışılmayan ve dolayısıyla da uygulanamayan “tüketimden gelen gücün” ekonomik bir baskı aracı olarak kullanılması, kitlesel ve kolektif bir tüketmeme bilincinin oluşturulması gibi olguları da tartışmaya açtı.&nbsp;Türkiye’nin de içinde olduğu pek çok ülke, kapitalist ve kalkınma odaklı ekonomilerin kırılganlıklarıyla mücadele etmekte güçlük yaşıyor. Yönetimsel krizler, gıda, sağlık, eğitim, ulaşım gibi temel alanlardaki yetersizlikler, doğayla uyumlu olmayan üretim ve tüketim araçlarıyla siyasi yapıların yarattığı olumsuzluklar, milyonların hatta milyarca insanın eşit, adil ve sağlıklı bir dünyada yaşamasına engel oluyor.Üstelik bu ülkelerin büyük çoğunluğu yaşanan bu krizlere karşı kalıcı, toplumsal adaleti ve doğanın haklarını gözeten politikalar&nbsp;oluşturmak yerine hamasete devam ediyor. İşsizliğin, yoksulluğun, haksızlığın, hukuksuzluğun, adaletsizliğin ve eşitsizliğin bu kadar yükseldiği bir dünyada barınma, temiz su ve gıdaya erişim, sağlıklı ve ulaşılabilir yaşam alanları, evrensel temel gelir gibi yurttaşlık hakları sağlanamaz hâle geliyor.&nbsp;Çünkü geçen yüzyılda otoriter rejimlere karşı bireyi savunmak, toplumu yaşatmanın temel koşullarından biriydi. Oysa bugün küresel sermayeyi korumaya ve işgal politikalarına ön açmaya öncelik veriliyor. Hak temelli siyaseti, sosyal adaleti ve sosyal devleti savunmanın modası geçmiş gibi gösterilmek isteniyor.&nbsp;Öte yandan bugüne dek yaşadığımız “normal”&nbsp;giderek daha fazla sorgulanır hâle gelirken daha çok insan, "başka bir dünya” talebini dile getirmeye başladı. Büyüme, kalkınma ve tüketim odaklı ekonomik sistemle paradan para kazanmaya kilitlenmiş finansal piyasalar ve gözü dönmüş kapitalizm; birbirinin ardı sıra içinden geçilen finansal krizlerle, toplumun geniş kitlelerini etkileyen ekonomik krizlerle birlikte daha çok sorgulanır oldu. Ancak köklü bir değişimin, reformun ve elbette en önemlisi sürdürülebilir olarak çevreyi, doğayı ve yeşil ekonomileri merkeze alan yeni bir model inşa etmenin henüz çok uzağındayız.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çünkü kimse köhnemiş eski sistemin getirilerini kaybetmek istemiyor. Tüketim talebinin azalmasıyla daha çok konut ve otomobil satabilme ihtimalinden, ranta dayalı işlerden, paradan para kazanmanın konforundan bir nebze olsa vazgeçmeyi göze alamıyor.&nbsp;</li></ul>Yine de dünyadaki çarkın nasıl daha farklı döndürülebileceğine kafa yoranlar da var...<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Büyümeye elvada</h2>Dünyada küçülme olmadan yaşanan ekonomik ve finansal krizlerin önüne geçilemeyeceğini savunan bir akım var. Bu alanda aykırı fikirleriyle hayli tanınmış bir Fransız ekonomi profesörü olan Serge Latouche, "küçülme" olarak Türkçeleştirilen decroissance (İng. degrowth) kavramıyla bu akımın en önemli savunucularından biri. Latouche, Farewell to Growth (Büyümeye Elveda) adlı kitabında neden küçülme fikrinin önemli olduğunu anlatıyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Özetle ifade edecek olursak “Sınırları olan bir dünyada, sınırsız tüketime inananlar ya çılgındır ya da ekonomisttir”&nbsp;diyor.&nbsp;</li></ul>Latouche, Le Monde Diplomatique için 21 yıl önce küçülme ekonomisini anlatmak için yazdığı <a fr-original-style="" href="https://mondediplo.com/2004/11/14latouche" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makalesinde</a> şu görüşlerini paylaşıyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(162, 195, 185); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Aslında küçülme somut bir proje değil, bir anahtar kelimedir. Toplum, ilerici büyüme ekonomisinin egemen olduğu düşünceye kilitlenmiştir; bunların tiranlığı, kalıpların dışında yaratıcı düşünmeyi imkansız hâle getirmiştir. Daralmaya dayalı bir toplum fikri, alternatifler hakkında düşünmeyi kışkırtmanın bir yoludur. Savunucularını, mevcut sistem içinde ekonomilerin daralmasını istemekle suçlamak ve bu sisteme bir alternatif önermek yerine, onları (bazı küreselleşme karşıtı ekonomistlerin yaptığı gibi) az gelişmiş dünyanın sorunlarını çözmesini engellemek istemekle suçlamak, en iyi ihtimalle cehaleti, en kötü ihtimalle de kötü niyeti yansıtır.”</blockquote>Bu ideolojinin altını biraz doldurmak gerekirse şu tanımı yapmak yanlış olmayacaktır: Üretimin neden olduğu çevresel ve sosyal etkileri en aza indirgemek için sürdürülebilir şekilde maddi üretimin azaltılmasını savunan ekonomik ve dolayısıyla politik ideoloji.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küçülme savunucuları, ekonomik büyümenin ve onu destekleyen ana omurga olan tüketimin uzun vadede sürdürülebilir olmayacağını ve bu sürecin esasen hem toplumun gelişimine hem de hayat standartlarına katkı sağlamadığını söylüyor.&nbsp;</li></ul>Bu hâliyle 21. yüzyılda benimsenmiş tüm ekonomik ve finansal ideolojilerin, plansız ve aşırı tüketimin, paradan para kazanma hırsının, bugün dünyaya dalga dalga yayılmış krizin temellerindeki kırılgan modellerin neredeyse tamamına karşı gelen bu düşünce, epey ezber bozucu.Bu düşünce sisteminin en önemsediğim noktalarından biri, ekolojik kriz ve yenilenebilir olmayan enerji kaynaklarının tüketilmesi&nbsp;konularında son derece sert tutum almış olması.&nbsp;İşin en ilginç yanlarından biri de, dünyanın bir türlü girdabından kendini kurtaramadığı ekonomik ve finansal krizlerin tamamının, Latouche’un karşı durduğu büyüme hevesinden veya büyümenin doğru yönetilememesinden kaynaklandığına şahitlik etmemiz. Aşırı tüketim hırsını engellemeyi başarabilenlere ve bunu bir yaşam biçimi hâline getirmek isteyenlere de Latouche’un bazı önerileri var.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mesela, bir şey satın alırken gerçekten ihtiyacınız olup olmadığını düşünün, gereksiz tüketimi bırakın, ikinci el ürünler satın alın, geri dönüşüme ağırlık verin, doğaya dost işler geliştirin, önce ülke kaynaklarına yönelin, daha az çalışın, mevcut işleri paylaşın, sanayi ve nükleer gibi kirli enerjilerden çok yüksek vergi alın…</li></ul>Bunlar temel önerilerden sadece birkaçı. Ekonomik büyüme ve onun bir getirisi olan tüketim kültürü yerine, ihtiyaç kavramımıza dair bir sorgulama yapıp muhtaç olduğumuz şeylerin türlerini ve miktarlarını bilinçli olarak azaltmak Latouche'a göre bireysel olarak eyleme geçmek isteyenlerin ilk adımlarından olabilir.Bu açıdan bakarak kapitalist büyüme kavramının refah üretme anlamında aldatıcı olduğunu ifade eden Fransız düşünür, bu büyümenin özü itibarıyla kapitalist ruhun tetiklediği ve aynı anda da varlığını borçlu olduğu doymak bilmez bir ihtiyaç duyma hissinin tatmini için girişilen sonuçsuz bir çabadan ibaret olduğunu savunuyor.Gün geçtikçe varlığını Türkiye'de daha şiddetli bir şekilde hissettiren kör bir ekonomik gelişme hırsı ve onun ürünü olan tüketim kültürü, bazı sorunlarımıza “kısa vadeli çözümler” getirse de “çözüm üreten” mantığın getirisi olan başka sorunların yarın kapımızı çalma ihtimali ciddiyetle önümüzde duruyor.

Angst

Gün geçtikçe varlığını Türkiye'de daha şiddetli bir şekilde hissettiren kör bir ekonomik gelişme hırsı ve onun ürünü olan tüketim kültürü, bazı sorunlarımıza “kısa vadeli çözümler” getirse de “çözüm üreten” mantığın getirisi olan başka sorunların yarın kapımızı çalma ihtimali ciddiyetle önümüzde duruyor.

Türkiye siyasi ikliminde yer bulamamış kavramlar: Küçülme, az tüketme, doğaya saygılı yaşam

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Pera Müzesi’nin yeni sergisi “<a fr-original-style="" href="https://www.artfulliving.com.tr/gundem/pera-muzesinden-yeni-sergi-ters-yuz-pr-i-30257" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ters Yüz PƎRⱯ</a>” 23 Mayıs-18 Ağustos tarihleri arasında sanatseverlerle buluşacak.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıntılar:&nbsp;Bauhaus-Universität Weimar’dan Prof. Mona Mahall ve Yelta Köm yürütücülüğündeki "Temsil Pratikleri ve Politikaları" bölümü ve Bremen Sanat Üniversitesi’nden Prof. Aslı Serbest yürütücülüğündeki "Geçici Mekânlar” bölümü işbirliğiyle düzenlenen Ters Yüz PƎRⱯ, küresel kapitalist ilişkileri ve yerelleşmiş kültürel pratikleri araştırıyor.</li></ul>

Canlı Gündem

Yaşadığımız zamanın büyük dertlerinden kapitalizmi sorumlu tutuyoruz: sizin adınıza konuşamayız elbette ama bizim için suçlu kapitalist sistem. Yakınlarda okuduğumuz bir makale ise asıl sorunun kapitalizm değil, yanlış uygulanışı olduğunu söylüyor. Makalenin yazarlarına &nbsp;göre kapitalizm Adam Smith’in görüşlerine sadık kalınarak ve Weber’in tavsiyelerine uygun davranılarak uygulansa bunlar olmazdı. Çünkü asıl sorun kapitalizm değil, piyasaya devlet müdahalesi ve kronizm<a fr-original-style="" href="https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3797259" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;(cronyizm</a>):<img src="https://images.aposto.com/2021/6/4/1625741688237.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Görsel: The Cartoonist GroupBiliyorsunuz serbest piyasa ekonomisinin özünde devletin piyasaya müdahale etmemesi var. Ama pratikte devletler teşvikler, kotalar, vergi politikaları ve cezalarla ekonominin güçlü birer aktörü. Haliyle bu teşviklerden yararlanıp, aleyhteki uygulamalardan muaf olmaya çalışan şirketler ve şirket sahipleri kendilerine ayrıcalıklar yaratmaya çalışıyorlar. İşte bu kronizm: yani adam kayırma. Kayırılmak isteyenle kayırma gücü olan bir araya geldiğinde serbest piyasa ekonomisinin işleyişi bozuluyor ve eşitsizlikler, haksızlıklar ortaya çıkıyor. Politik etki, hükümetler ve hükümetlere politik olarak bağlı olan şirketler adil rekabeti ortadan kaldıran ayrıcalıklar yaratıyor. İşte yazarlarımıza göre asıl suçlu kapitalizm değil devlet müdahalesi, politik etki ve kronizm. Siz ne dersiniz? Bu argüman kapitalizmi temize çıkarır mı?

Jurnal

Artı Değer Teorisi: Karl Marx'a göre, kapitalistlerin proletaryayı sömürme pahasına elde ettikleri aşırı ve haksız kazançtır. Kapitalistler, işçilere yaptıkları üretimin gerçek değeri altında ücret ödemektedirler. Yedi saatlik bir çalışma işçinin ücretini kazanmasına yeterli olduğu halde aynı ücretin 12 saat sonunda ödenmesi, kapitalist yararına bir artı değer yahut bir değer fazlasını sağlamaktadır.

kapitalist ile ilgili hikayeler