🔠 Haftanın kelimesi: Sosyal kısırlık. Sosyologlar, biyolojik olmayan farklı nedenlerden ötürü çocuk sahibi olamayan kişilerin yaşadığı durumu “sosyal kısırlık” olarak tanımlıyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geniş açı:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/articles/ckg744je0w1o.amp" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yeni bir araştırma</a>, gelişmiş ülkelerdeki düşük gelirli erkeklerin çocuk sahibi olamama ihtimalinin daha yüksek olduğunu ortaya koyuyor. Buna göre Norveç'te toplumun %5'lik en düşük gelir dilimindeki grubunda çocuksuzluk oranı %72 olurken, en yüksek dilimde bu oran yalnızca %11 oldu.</li></ul>💬 Haftanın tartışması: Çerkez mi, Çerkes mi? ATV ekranlarında yayınlanan Kim Milyoner Olmak İster'e katılan yarışmacı, “TDK sözlüklerinde ‘Kafkasya'da yaşayan bir boy veya bu boydan olan kimse’ tanımının doğru yazılışı nedir” sorusuna verdiği "Çerkes" yanıtı kabul edilmeyerek elendi.<a fr-original-style="" href="https://youtu.be/J1hWqwnct2s" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2025/0/5/1735917547902.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>🧑‍💻 Haftanın okuması: Gelecek program: Emre Eminoğlu 2025’te izleyeceğimiz, aylar öncesinden heyecan yaratan filmleri <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/gelecek-program-2025te-neler-izleyecegiz" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Duende</a> için listeledi.

Aposto Gündem

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Danimarka'da ülke çapında yapılan yeni bir çalışma, kısırlığı kadın ve erkekler için farklı kirlilik türleriyle ilişkilendirdi. Yaklaşık beş yıl boyunca hava kirliliğine maruz kalan erkeklerde kısırlık riskinin daha yüksek olduğunu gösteren çalışma, kadınlarda gürültü kirliliği ile kısırlık arasında daha önce bilinmeyen bir bağlantı bulunduğunu ortaya koydu.

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;Fransa'da yapılan bir araştırmada alınan sperm örneklerinin yarısından fazlasında yüksek düzeyde yabani ot öldürücü <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/environment/article/2024/may/17/glyphosate-weedkiller-sperm" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bulundu.</a><ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Önemi: Glifosat seviyeleri ile seminal plazmadaki oksidatif stres arasında bir korelasyon olduğunu da gösteren araştırma endüstriyel tarımda yoğun olarak kullanılan tartışmalı kimyasal glifosatın doğurganlık üzerindeki etkisine ilişkin soruları gündeme getirdi.&nbsp;</li></ul>

Angst

• Bilim insanları, <a fr-original-style="" href="https://www.businessinsider.com/scientists-fully-sequenced-human-y-chromosome-first-time-2023-8" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Y kromozomunun</a> genetik kodunu tarihte ilk kez tamamen haritalandırdı. Çalışmanın, genetik farklılıkların kısırlık, kanser ve diğer sağlık sorunlarını nasıl etkilediği sorusuna cevap bulmakta yardımcı olmakla birlikte insan evriminin tarihine de ışık tutabileceği değerlendiriliyor.

Quando

<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2022/3/6/1651340850798.png" width="550" ratio="1.43" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Avrupa'nın Büyük Kimyasal DetoksuBu haftanın öne çıkarılması gereken haberlerinden biri de Avrupa Birliği’nin duyurduğu Büyük Detoks, açıklaması.Birlikte, kozmetik, oyuncak ve bebek ürünleri dahil olmak üzere tüketici malları ve profesyonel ürünlerin yüzde 74’ünde bulunan potansiyel olarak toksik 12 bin çeşit kimyasala kısıtlama getirilmesi planlanıyor.Avrupa Çevre Bürosunun, Pazartesi günü yayınlanan yol haritasına göre kanser, kısırlık riski yaratan, aşı verimliliğini azaltan ve diğer sağlık sorunlarıyla bağlantılı olan maddeleri yasaklamak için mevcut yasalardan da destek alınacak.Plan, su şişeleri gibi ürünler için kullanılan sert plastiklerin içindeki alev geciktiriciler, PVC ve bisfenoller gibi kimyasalların tüm alt kategorilerini ve doğada bozunmaları çok uzun sürdüğü için “sonsuz kimyasallar” olarak bilinen PFA‘ları da kapsayacak.Özellikle PFA’ların bu kapsam altına alınması oldukça önemli, çünkü bu kimyasalların yapısı gereği, doğa içinde çözünme şansı yok ve tam etkileri biliminsanları tarafından bilinmemekte.Bir araştırmaya göre, yeni yasaklar sektörün yıllık yaklaşık 500 milyar Euro’luk yıllık cirosunun dörtte birinden fazlasını vurabilir. Şirketlere ise daha dar çerçeveli bir kısıtlamayı ve daha güvenli alternatif ürünler geliştirmeye yardımcı olacak teşvikler ve ithalat kontrolleri yapılmasını savunuyor.Kaynak:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://yesilgazete.org/buyuk-detoks-ab-zehirli-kimyasallara-karsi-simdiye-kadarki-en-buyuk-kisitlama-planini-acikladi/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yeşil Gazete</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">

Çevreci Geek

Moda sektörü &nbsp;bireylerin tercihlerinden belki de en hızlı şekilde etkilenen sektör. Hızlı moda ise tasarımdan mağazaya, ürünlerin hızlı üretim sürecine dayalı ve piyasanın ihtiyaçlarına anında cevap veren bir iş modelini ifade ediyor. Bu ürünlerin her biri hammaddesinden tedarik süreçlerine, üretiminden tasarımına sera gazı emisyonlarına neden olarak iklim krizine katkıda bulunuyor.Tabii sorun sadece sera gazı emisyonları değil: Her ürünün olduğu gibi tekstil ürünlerinin de çok ciddi bir su ayak izi bulunuyor. Özellikle, tekstilin en temel hammaddelerinden biri olan pamuk, en çok su tüketen bitkilerden biri. Giyim endüstrisinin doğa üzerindeki etkileri sadece üretimle de sınırlı değil ne yazık ki: Ömrü hızla tükenen, zaten bu doğrultuda üretilen hızlı moda ürünlerinin önemli bir de atık sorunu yarattığını unutmamamız gerekiyor. Bu ürünlerin büyük bir kısmı, atık alanlarını, denizleri ve bazen de doğal yaşam alanlarını dolduruyor. Örneğin geçen ay haberini çokça gördüğümüz Şili’deki <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2021/11/08/sili-de-bulunan-atacama-colu-nde-tekstil-urunu-kirliligi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Atacama çölünü</a> dolduran giysi atıkları, tüm dünyada büyük yankı uyandırdı. Hızlı moda sektörünün yarattığı karbon emisyonu, Birleşik Krallık, Almanya ve Fransa’nın toplam karbon emisyonuna eşit.<img src="https://images.aposto.com/2022/2/4/1647518100382.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: World Resources InstituteKüresel sıcaklık artışının birincil nedeni olan sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde 10’unun moda sektörünün sorumluluğunda olduğu tahmin ediliyor. Hızlı moda akımının etkisini daha iyi anlamak için birkaç veriden bahsedersek:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Her hafta yeni ürünlerin sunulduğu ve yıl içinde ortalama 20 farklı koleksiyonun yapıldığı hazır giyim üretimi, ucuz stilleri halka sunmak için trend replikasyonunu ve düşük kalite malzemeleri kullanıyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hızlı moda; çevreye verdiği zarar ile ekolojik bütünlüğü, adil olmayan ücret politikaları ve çalışma şartları ile de sosyal adaleti tehdit ediyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hızlı moda aynı zamanda bir kadın hakları sorunu. Sektör orantısız şekilde kadınları güçsüzleştiriyor. Üretimi gerçekleştirenlerin yüzde 80’nin 18-24 yaşlar arası kadınlar olduğunu; bu kadınların ise çok uzun saatler boyunca uygunsuz ve tehlikeli koşullarda çalıştığını görüyoruz. Bangladeş, Hindistan, Pakistan gibi birçok ülkede üretimde sağlık koşullarının iyi olmadığını, kadınların toksik kimyasallara maruz kalarak solunum yolu hastalıkları, deri-eklem hastalıkları, kısırlık gibi sağlık sorunları yaşadığı gözleniyor. Birçok kadın çok düşük maaşlarla çalıştırılıyor. 2013’te Bangladeş’te <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/global-development/2019/oct/09/bangladesh-women-clothes-garment-workers-rana-plaza" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Rana Plaza</a>’da yaşananları unutmayalım.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dünyada her yıl yaklaşık 80 milyar parça kıyafet üretiliyor ve yalnızca ABD yılda 10 milyon kilogram kıyafeti çöpe atıyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">McKinsey'nin "Fashion on Climate" adlı raporuna göre, moda sektörünün neden olduğu küresel emisyonlar, Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık'ın yıllık emisyon toplamına denk.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu emisyonların yüzde 70'i materyallerin üretimi için gereken kaynaklar, bu kaynakların elde edilme süreçleri ve işlenmelerine aitken yüzde 30'u pazara çıkış ve son kullanıma hazırlanma işlemlerinden geliyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Araştırmalara göre, hızlı moda küresel su tüketiminin yüzde 20'sinden sorumlu.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">1 kilogram pamuk üretimi için 10.000 litre su harcanıyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Her bir pamuklu tişört, 2700 litre su ve 2.1 kilogram karbon emisyonu anlamına geliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Klasik bir jean, ortalama 69 km'lik bir otomobil sürüşü ile eş karbon ayak izine sahip.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir başka tekstil hammaddesi olan polyester üretimi için yılda ortalama 70 milyon varil petrol kullanıyor.</li></ul>Bu kadar yoğun ve hızlı tükettiğimiz bu parçaların, ABD’de yapılan bir araştırmaya göre ne yazık ki yalnızca yüzde 14 civarı geri dönüştürülüyor. Ve durmaksızın bu emisyonlar tekrarlanıyor ve yine durmaksızın yeni atıklar üretiyoruz.<img src="https://images.aposto.com/2022/2/4/1647518171854.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.57" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Hızlı moda tüketimi bir taraftan da feminist bir konu. Dünya’nın bir tarafında kadınlar çok ağır bedeller ödeyerek bu sektörde çalışır iken bir tarafta da tüketimin çoğunluğunu destekleyen yine kadınlar. ABD'de sürekli değişen trendleri takip eden ve hızlı moda tüketiminden yüzde 85 kadınlar sorumlu. Kendimizi belli kalıplardan, toplumsal baskıdan kurtarmanın, önyargıları yıkmanın zamanı. Bir ürün alırken etiketin üzerindeki rakamlardan fazlasını görme zamanı.&nbsp;Artan karbon emisyonu, su – hava kirliliği, oluşan çöp dağları,eşitsizlikler, olumsuz çalışma şartları. Hızlı modanın durumu ve insanlığa faturası bu…<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki bunun alternatifi ne? Bu büyük etkiden kaçınmamız imkansız mı? Hızlı moda alternatifsiz mi?</h3><img src="https://images.aposto.com/2022/2/4/1647518216668.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.91" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Elbette değil, genel olarak sürdürülebilirlik ve özel olarak da sürdürülebilir moda, farklı yolların olduğunu gösteriyor. Ancak sürdürülebilir moda; görece çok daha pahalı sürdürülebilir markalara çok para harcamak, hiçbir şey satın almamak veya yalnızca sürdürülebilir koleksiyonlardan alışveriş yapmak olarak kabul ediliyor. Bu durumda da çoğu zaman sadece hali vakti yerinde olanların erişebileceği bir durum gibi algılanıyor.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ancak yapabileceklerimiz bundan çok daha fazlası ve basit. Peki neler yapabiliriz?&nbsp;</h3>Giyebileceğimiz en sürdürülebilir parça gardırobumuzda;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Zaten sahip olduğumuz kıyafetleri değerlendirmek yapabileceğimiz en temel ve önemli seçim.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İhtiyacımıza göre tercihler yapmak çok önemli. Herhangi bir ihtiyacımız olduğunda tercihlerimizi yaparken ikinci el paylaşım ağlarını, sürdürülebilir- etik üretim yapan markaları araştırmamız; ihtiyacımız kısa süreli ise kıyafet kiralamamız veya ödünç almamız sürdürülebilir seçenekler arasında.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sahip olduğumuz bir giysiye iyi bakmak da gayet anlamlı bir çözüm. Giysinin ömrünü ve kullanımını uzatmak iklim dostu bir bakış açısı olarak kabul edilebilir. Yıkama ve kullanım talimatlarına uymak, herhangi bir hasar durumunda dönüştürmek ve tamir etmek, kullanım tarafında benimseyebileceğimiz sürdürülebilir bakış açıları arasında.</li></ul>Bundan sonra ikinci el ürün satan, paylaşım ekosistemini destekleyen, ileri dönüşüm yapan markalar ve çabalar; giysilerin yeniden kullanımının artıracak. 21. yüzyılda, “daha çok, daha çok” yerine “daha anlamlı”nın öne çıkacak; nesnelerle, eşyalarla kurduğumuz ilişki değişecek. Kimse, durmadan yeni şeyler alarak, tüketerek mutlu olamıyor aslında. Mutluluk ve huzur, anlamlarda, yaşanmışlıklarda.&nbsp;

kısırlık ile ilgili hikayeler