<img src="https://images.aposto.com/2024/5/5/1718960553015.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.50" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf: Heuler Andrey / AFP <span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Dünyaca ünlü Amerikalı dilbilimci, filozof, tarihçi, sosyal eleştirmen ve politik aktivist Noam Chomsky, bir süredir tedavi gördüğü Brezilya'nın Sao Paulo kentindeki hastaneden taburcu edildi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden: 95 yaşındaki Chomsky'nin geçen yıldan bu yana konuşma güçlüğü çektiği ve vücudunun sağ tarafını hareket ettirmekte zorlandığı haberlerinin üzerine, hayatını kaybettiği haberleri de basına yansımıştı.</li></ul>

Aposto Kitap

<a fr-original-style="" href="https://www.peramuzesi.org.tr/pera-ogrenme-hakkinda" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Pera Müzesi’nde öğrenme</a>, çocuklar, gençler ve yetişkinleri sanatla buluşturmak, bir müze bilinci oluşturmak, sanatı ulaşılabilir kılmak ve izleyiciyle sergilenen eserler arasında iletişim kurmak amacıyla yapılan çalışmaları kapsıyor. Yorum ve yaratıcılığa dayanan bu etkinliklerde eserler üzerinde değerlendirmeler yapılırken yaratıcılık da destekleniyor. Atölyede uygulamalı çalışmalarla pekiştirilen öğrenme programı, müzeyi sosyal hayatın bir parçası kılmayı da amaçlıyor. Bu amaç doğrultusunda oluşturulan “Pera Öğrenme” programları, koleksiyon sergilerinin yanı sıra, süreli sergiler için de, farklı yaş gruplarına ve özel eğitim öğrencilerine hazırlanan birbirinden renkli ve yaratıcı etkinlikleriyle yıl boyunca sürdürülüyor.<a fr-original-style="" href="http://www.rmk-museum.org.tr/istanbul/muzede-egitim/muzede-egitim" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Rahmi Koç Müzeler</a>i, “Müzede Eğitim Projesi” kapsamında alternatif ortamlar oluşturuyor. Müzedeki faaliyetlerle çocukların zihinsel, bedensel, duyuşsal, bilişsel ve sosyal gelişimlerine katkıda bulunmayı, hayal güçlerini ve yaratıcılıklarını geliştirmeyi hedefliyor.ABD hükümeti tarafından yönetilen tek müze olma unvanına sahip Smithsonian Enstitüsü, dünyanın en etkileyici müzelerinden biri olarak anılıyor. 137 milyonun üzerinde eser bulunan müzede bilim, teknik, sanat, kültür ve tarih başta olmak üzere insan, doğa ve teknoloji konuları işleniyor. Müzeye dair detaylara bu <a fr-original-style="" href="https://naturalhistory.si.edu/visit/virtual-tour" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bağlantıdan</a> ulaşabilirsiniz.Galileo Müzesi, Floransa Üniversitesi tarafından kurulan bir müze. Müzede bilimin gelişimine yön veren birçok eser var. Steteskoplar, büyük küreler, bilimsel ölçüm cihazları pusula ve teleskop gibi bilimsel aygıtların tarihi örneklerinin bulunduğu eşsiz bir yer. Müzede aynı zamanda İtalyan astronom, fizikçi, matematikçi, filozof ve bilimsel yöntemin öncülerinden Galileo Galilei’nin orijinal aletlerini de görmek mümkün. Sanal tur için bu <a fr-original-style="" href="https://www.museogalileo.it/en/library-and-research-institute/projects/virtual-exhibitions.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bağlantıyı</a> kullanabilirsiniz.Londra Bilim Müzesi’nde; aralarında dünyanın ilk buhar makinesi, ilk buharlı lokomotif ve ilk daktilo gibi antikaların yer aldığı 300 binden fazla obje var. Müzeyi özel kılan bir diğer özelliği, merkezin bilim-sanat ortaklığı başlığı altında pek çok etkinlik etkinliklere imza atması. İncelemek isterseniz <a fr-original-style="" href="https://www.sciencemuseum.org.uk/virtual-tour-science-museum" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tıklayın</a>.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 255, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 255, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“En iyi müze, eserleri en güvenli şekilde barındıran müzedir. Çünkü barındığı eserler sadece yöre halkı ya da ülke için değil tüm insanlık için değerlidir. Savaş ve afet sonucu müzelerdeki eserlerin çoğu tahrip oluyor. Ancak yakın geçmişte Suriye’de yaşananların aksine Avrupa’da II. Dünya savaşı sırasında alınan önlemlerle iyi örnekler verebilmek de mümkün. Örneğin, bulundukları müze ya da arkeolojik alan tahrip olsa da önlemler Michelangelo’nun Davud heykelini, Konstantin Zafer Takı’nı ve Da Vinci’nin Son Akşam Yemeği freskini savaştan kurtarmıştır. Türkiye’de ise Troya Müzesi’deki Troya Hazineleri bölümü bir kasa şeklinde tasarlanıp ziyaret saatleri dışında korunaklı bir kasa görevi görerek hem estetik hem güvenlik açısından güzel bir örnek oluşturuyor.” &nbsp;- Gökçe Güzel, Arkeolog&nbsp;</blockquote>

Türkiye’de ve dünyada eğitim bağlamında müzelerini devamlı geliştiren birçok müze var. En iyi örneklerden bazılarını derledik.

Müzelere dair dünyada veya Türkiye’de iyi örnekler neler?

Bugün en sevdiğim düşünürlerden birine ulaşmış bulunuyoruz. Sadece benim değil, Nietzsche’nin bile hayran olduğu bir filozof.Her filozofun kendince tuhaflıkları vardı ve düşünceleriyle sıyrıldıkları noktalar vardı ama Herakleitos şu ana kadar anlattığım filozoflardan daha farklı biri benim için. Bu arada Herakleitos elimize en çok yazısı (fragmanı) ulaşmış olan kişi. Diğer düşünürlerin felsefelerine ilişkin bilgileri Aristoteles’in Fizik ve Metafizik gibi kitaplarından yani ikincil kaynaklardan edinmiştik. Oysa Herakleitos'un elimize fragmanları kalmış. Hatta bu fragmanlar Türkçeleştirilip Cengiz Çakmak’ın derlemesi ile Kabalcı Yayınevi tarafından yayımlandı. Herakleitos ile özel olarak ilgilenmek isteyenler bu kitabı edinebilirler.Thales arkhenin&nbsp;su, Anaksimandros arkhenin&nbsp;apeiron, Anaksimenes arkhenin&nbsp;hava ve Pythagoras/Pisagor ise arkhenin&nbsp;sayılar olduğunu söylemişti. Herakleitos tüm bunlara karşı çıkarak arkheyi&nbsp;biraz daha farklı bir şekilde tanımlıyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Her şey ateş ile ateş ise her şey ile değiş tokuştur.”</h3></blockquote>Evet, ateş! Ateşi düşünün, ateş sürekli olarak hareket halindedir ve karşılaştığı nesneleri değiştirme gücüne sahiptir. O hangi nesne ile karşı karşıya gelirse nesneyi kendi içerisinde eritir buna rağmen ateş hiç değişmeden varlığını korur. Herakleitos ateşi incelediğinde onda çok hususi ve çok özel bir nitelik olduğunu keşfederek oldukça heyecanlanmış olmalı.Ben lisedeyken ilk felsefe dersi aldığımda klasik bir felsefe kitabı vardı. Orada Herakleitos'un arkheyi ateş olarak söylediği yazmıştı ve direkt aklıma şu gelmişti, “Ateş mi? Bu hiç de özel bir düşünce değil ki. Thales su dedikten sonra Herakleitos nasıl ateş demiş? Bunu nasıl düşünememiş, ateşin üstüne su atarsanız ateş söner….”Daha sonra üniversitede Antik Çağ Felsefe Tarihi ve Metinleri dersi aldığımda Herakleitos'un aslında hiç böyle bir şey söylemediğini öğrendim. Ezberci lise felsefe kitabı "arkhe&nbsp;ateştir" deyip geçmişti. O ateş derken ateşin fiziksel mevcudiyetinden ziyade&nbsp;ateşteki oluştan&nbsp;bahsediyordu, yani varlıktan ziyade bir süreç. Herakleitos'un kastettiği arkhe&nbsp;bir çeşit oluş; önce varoluş sonra yok oluş. Burada hareket ve devinimin kendisine dikkat çekmek istiyor. Ondan önceki düşünürler de tabii ki doğada bazı şeylerin değiştiğini ve dönüştüğünü görmüştü. Ama kimsenin aklına evrendeki temel ilke ve arkhenin&nbsp;değişimin kendisi olduğu gelmemişti. Değişmeden kalan tek şey değişimin kendisidir! Bu noktada Herakleitos diğer düşünürlerden farklı olarak evrendeki temel ilkenin somut fiziksel nesneler veya apeiron gibi soyut bir kavram olduğunu değil, oluşun kendisi&nbsp;olduğunu söyler.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Panta Rhei! Her Şey Akar</h3>Doğarız, büyürüz, yaşlanırız ve ölürüz. Sıcak olan soğuk olana kuru olan ıslak olana parlak olan sönük olana dönüşür. Bütün nesneler yok olmaya doğru sürekli olarak bir hareket ve devinim içindedir. Eğer her şey sürekli olarak birbirine dönüşüyorsa, yok olup yeniden var oluyorsa aslında her şey bir ve aynıdır.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1673517468391.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.69" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Karikatür: <a fr-original-style="" href="https://daphilosophers.wordpress.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">https://daphilosophers.wordpress.com/</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İnilen Yol ile Çıkılan Yol Birdir!</h3>Evrendeki her şey devamlı devinip değişiyorsa siz de aslında dünkü sizle aynı kişi değilsiniz. Çünkü sürekli olarak zaman kavramı sebebiyle değişiyoruz. Herakleitos doğrudan zamana işaret etmiyor ama her şeyin bir devinim içinde olduğunu söylemek ileride nerelere gidecek tahmin ediyorsunuzdur. Çünkü bu zamanın kendisini sorunsallaştırmayı da gerektirecek.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aynı Nehre İki Defa Girilmez!</h3>Bu söz, Herakleitos'un belki de en ünlü sözlerinden bir tanesi. Aslında biraz tartışmalı bir söz. Herakleitos'un bu anlama gelen başka iki fragmanı var. Söylediğim şekli Herakleitos'un kendisine ait değil. Daha sonra onu okuyup yorumlayan Kratylos’a ait olduğu söylenir ama Herakleitos bu anlama gelebilecek birkaç söz söylüyor: “Aynı ırmaklara gireriz ve girmeyiz. Biziz ve biz değiliz.”Aynı nehre iki defa girilmez cümlesinden daha karmaşık bir cümle.&nbsp;"Biziz ve biz değiliz" sözü aslında çok da çelişkili. Hiçbir şeyin kendisi ile sürekli olarak özdeş olmadığından bahsediyor. Yani ‘A, A değil’ oluyor. Herakleitos'un burada nehir örneğini vermesi oldukça güzel. Şimdi bir nehir düşünelim, nehirdeki sular sürekli olarak aktığı için siz o nehre yeniden girdiğinizde su değişmiş olur. Farklı bir suyun içerisine girersiniz ama bir noktada da hâlâ aynı nehir olmaya devam eder. Çünkü nehrin içinde akan sular değişse bile nehrin yatağı o sulara hep aynı şekilde şekil verir. Suyu düzenleyen ve onu o şekilde tutan bir ölçü var. Nasıl ki nehrin yatağı bütün o akan suların ve değişimin ölçütü ise evrendeki bu değişimi kontrol eden ve ona bir düzen kazandıran değişmeden kalan bir ilke olması gerekiyor. Toparlarsak, değişime imkân verenin kendisinin değişmeden kalması gerekir. Bu ilke: logostur.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1673518169444.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: BBC<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Logos&nbsp;ile birlikte Antik Yunan felsefesindeki en öne çıkan iki temel kavramı da ele almış olduk. Bunlardan ilki arkheydi.Logosu&nbsp;doğrudan Türkçeye çevirmek oldukça zor çünkü çok fazla anlama gelebilen bir kelime. Grekçe ilginç bir dil. Gerçekten felsefe yapmaya ne kadar uygun bir dilmiş diye düşündürüyor. Logosun&nbsp;birden fazla anlamı var. Bunlardan bazıları şu şekilde:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ölçü</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Düzen</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İlke</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Oran</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hakikat</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Akıl</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Söz</li></ul>Şimdi konuyu biraz zenginleştirmek için bu noktada parantez açalım ve konudan sapalım. Anlatacaklarım çok ilginç yerlere gidecek…Yuhanna İncili şöyle başlar: “Başlangıçta söz vardı. Söz tanrı ile birlikteydi ve söz tanrıydı…”Bahsedilen hangi söz? Logos&nbsp;anlamındaki söz olabilir mi? Yani Hristiyanlık’ta Yuhanna İncili bu öğretiyi Herakleitosçu bir açıdan bu noktaya getirmiş olabilir miydi? Çünkü Herakleitos da tam olarak böyle bir logostan bahsediyor. Fark ettiyseniz Yuhanna İncili'nin sözü kullanma biçimi bugün bizim anladığımız laf anlamındaki söz değil. Antik Yunan felsefesinin ve bilhassa Herakleitos'un izini bu noktada görmek oldukça mümkün. Çünkü Herakleitos'un bahsettiği logosun anlamlarından biri "söz" derken böyle bir sözden bahsettim. Söz burada hakikatin kendisi.Sizce Herakleitos için logosun mevcudiyeti ya da mahiyeti neydi? Tanrı gibi başka bir dayanak mı var? O mu bu logosu sağlıyor? Herakleitos buna ne der? Sürekli olarak zıtlıkların bir bütün olduğunu, evrendeki bütün çokluğun bir birlik olduğunu, arkenin ve logosun aslında aynı şey olduğunu söylerken sizin kafanızda bunu yaratmaya çalışmıştım. Bugün bizim bir inanış biçimi olarak gördüğümüz panteizm, Herakleitos için bir kozmoloji. Herakleitos bir panteist.Onun için logos, arkhe, birlik&nbsp;ve çokluk&nbsp;hepsi doğayla aynı şey. Herakleitos özelinde burada bir tanrıdan bahsedecek, evren ve logosa&nbsp;önsel olarak doğanın kendisini bir tanrı olarak ele almamız gerekecek. Çünkü onun için, logosun farklı anlamlarında olduğu gibi ve Yuhanna İncili'nde söylendiği gibi düzen, evren, birlik, çokluk ve Tanrı hepsi aynı şey. Eğer Tanrı, evren ve logos hepsi aynı şeyse ve bir Tanrı yoksa biz neden varız? Neden buradayız?<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(233, 228, 219); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Logosun herhangi bir amacı yoktur. Zaman, dama oynayan bir çocuktur. Hükümdarlık gücü, bir çocuğun gücüdür.”</h3></blockquote>İşte bu cümle Nietzsche’nin büyük hayranlığını kazanan cümle. Evrenin temelinde bulunan logos&nbsp;bir çocuğun aklına benzetiliyor. Yalnız buradaki çocuk kendi kendiyle oyun oynayan bir çocuk. Nietzsche’nin ünlü benzetmesi ile deniz kenarında kumdan kale yapan sonra da sıkılınca kaleyi pat diye yıkan bir çocuk. Hem Herakleitos’un hem de Nietzsche’nin bu benzetme ile anlatmak istedikleri logos evreni veya bizi belirli bir amaca yönelik yaratmadı. Evren herhangi bir amacı olmaksızın var. Nasıl ki bir çocuk önce oyun oynamak için saatlerce bir şey inşa edip sonra canı istemediğinde pat diye o kumdan kaleyi yıkıyorsa evren de bu şekilde öylesine meydana gelmiştir ve zamanı geldiğinde de öylesine kendiliğinden yok olacaktır.Şimdi bu düşünceyi anlamak bizim için biraz zor çünkü hem semavi dinler özelinde hem fizik yasaları özelinde biz sürekli evrende, doğada ve hayatta bir nedensellik arıyoruz. Bir neden ararsanız aslında bu, işin içinden çıkılmayacak bir kısır döngüye dönüşür. Bizim şu an evreni sorunsallaştırma biçimimiz bu yüzden sürekli olarak iki şey arasında bu nedenselliği aramak, yani determinist bağlantılar bulmak. Oysa bunu bir kenara attığınızda, semavi dinler için Tanrı ezeli ve ebedi ise Herakleitos'un bu düşüncesinin özelinde de evrenin herhangi bir amaç olmaksızın kendi kendine ezeli ve ebedi olarak var olduğu yatar.Herakleitos konusunda anlatacaklarım şimdilik bu kadar. Umarım hoşuna gitmiştir ve seni de beni heyecanlandırdığı kadar heyecanlandırmıştır.Bu ayın gelecek sayısında ise bu çılgın düşünür hakkında okuma, izleme, dinleme önerilerini paylaşacağım. 15 güne görüşmek üzere, meraklı kal!Dilara

Dilozof

Heraklitos MÖ 535? - 475 

Aynı Nehre Neden İki Kez Girilmez?

1Kitap1Mekan

Gececil deneyimler ve tanıklık üzerine keyifli bir sohbetten kalanlar

Geceye Övgü

<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Heraklitos</li></ul>Eserde ilk göze çarpan eli kafasında ön plana yerleştirilmiş düşünceli bir adamdır. Bu figür Raffaello’nun ilk çizimlerinde görülmez ve sıva analizi de bunun sonradan eklendiğini gösterir. Bu figürün, “ağlayan filozof” olarak bilinen Sokratik öncesi Yunan filozofu Heraklitos’u temsil ettiği düşünülür. Diğer figürler başkaları ile etkileşim halindeyken o tek başına oturmuş düşünmekte ve çalışmaktadır. Bu da ona gizemli bir hava katıyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668262358290.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.81" width="550" alt="Heraklitos" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Raffaello’nun bu figür için Mikelanj’dan esinlenildiği düşünülmekte.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öklid</li></ul>Geometrinin kurucus Öklid. “Elementler” adlı çalışması 2.000 yılı aşkın bir süre Matematik ders kitabı olarak kullanıldı.Pisagor’un simetrik olarak diğer tarafında duran Öklid bir pergel yardımıyla öğrencilerine ders vermektedir.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668262471043.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.50" width="550" alt="Öklid" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> Rönesans stilini Roma ve Milano'ya getiren İtalyan mimar Bramante olarak tasvir edilmiştir.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anaksimandros</li></ul>Miletli, Sokrates öncesi önemli filozoftur. Çalışmalarını yazıya döktüğü bilinen ilk filozof ve aynı zamanda fikirleri geometri, coğrafya ve astronomiyi etkileyen erken dönemden gelen bir düşünürdü.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668262582905.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.00" width="550" alt="Anaksimandros" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> <ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sokrates</li></ul>Zeytin yeşili kıyafetiyle karşımıza çıkan Batı Felsefesi’nin kurucusu Sokrates, her zaman olduğu gibi sorularıyla çevresindekileri derin düşüncelere sevk etmektedir. Hemen sağında bulunan zat ise Atinalı asker, hatip ve devlet insanı Aeschines’tir.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668262642585.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.82" width="550" alt="Sokrates ve Aeschines" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> <ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Platon</li></ul>Batı felsefesinin ikinci kurucusu. Aristoteles'in öğretmeni, Sokrates'in öğrencisi. Batı'daki ilk yüksek öğretim kurumu olan Akademia’yı kurdu. Kapısına da “Geometri bilmeyen giremez.” yazdırdı. Teorik olanla ilgilenen Platon, yukarıyı gösteren eli ile bilginin tüm kaynağı olarak gökleri gösterir.Elinde tuttuğu eser ise Timaeus.Rafaello, Platon’u Da Vinci olarak tasvir etmiştir.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668262694340.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.81" width="550" alt="Platon" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> <ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aristoteles</li></ul>Batı kültürünün ve felsefesinin her yönünü etkilediğini dile getirmemek mümkün değildir.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668262774365.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.81" width="550" alt="Aristoteles" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> <ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Pisagor</li></ul>Matematik, ahlak, müzik, metafizik ve daha fazlasına katkıda bulunan en önemli filozoflardan biri.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668262852304.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.93" width="550" alt="Pisagor" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Pisagor’un hemen önünde yer alan küçük tabloda Pisagor’un müzik ve matematik üzerine teorilerini görebiliriz. Pisagor matematik alanında ve bilimsel keşifleriyle bilinse de ruh göçüne de inanırdı. Bu yüzden figürün Platon tarafına yerleştirilmesi mantıklıdır.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Diyojen</li></ul>Merdivenlerde tek başına oturan bu yaşlı adam Diyojen’den başka biri değildir.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668263039375.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.82" width="550" alt="Diyojen" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Diyojen Platon'un derslerini sabote etti ve Büyük İskender'le (yüzüne karşı) alay etti. Çağının ikiyüzlülüklerine, önemsizliklerine ve iddialarına karşı bilinçli bir protesto içinde yaşadı. Bu kararı nedeniyle toplumdan uzakta yoksulluk içinde yaşamayı seçti.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İbn Rüşd</li></ul>İslam alimi ve Endülüs bilgini. Felsefe, teoloji, tıp, hukuk, dilbilim, psikoloji ve daha pek çok alana katkıda bulundu. Aristoteles üzerine tercüme edilmiş yorumları, Rönesans'ın kıvılcımını çıkarmaya yardımcı oldu.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668263136936.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.90" width="550" alt="İbn Rüşd" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> <ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Epikuros</li></ul>Filozof ve Platonizm’e alternatif olan Epicureanism'in kurucusu. Öğretileri, bazen bir tür materyalist hedonizm olarak yanlış sunulsa da insan memnuniyetini sağlama yoluna odaklandı.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668263194491.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.47" width="550" alt="Epikuros" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> <ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Carneades</li></ul>Skeptizm’in kurucusu olan Carneadas Stoacılık ve Epikürcülüğün yandaşlarına karşı, insanın gerçeği ortaya çıkarma yeteneğini sorgulayarak tepki gösterdi.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668263277818.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.64" width="550" alt="Carneadas" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> <ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Apelles</li></ul>Rafaello burada kendisini Apelles olarak tasvir etmiştir. Ressamların tablolarına kendilerini yerleştirmelerine aşinayız. Apelles ise Antik Yunan’ın en önemli ve aynı zamanda Büyük İskender’in ressamıdır.<img src="https://images.aposto.com/2022/10/6/1668263387709.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.00" width="550" alt="Apelles" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

Yıldızlı Bir Hikâye

Gelelim tablonun içindeki figürler kim ve neyi temsil ediyorlar, bir göz atalım.

Tablo ve Tablonun İçindeki Figürler

Yaz döneminde akademik telaşlarla birlikte bir nevi sezon arası vermiş olduk. Ama uzun bir süre böylesi bir duraksamanın yaşanmayacağı konusunda teminat verebilirim. Nitekim bu sürede sevgili Aposto ekibi ile oturduk ve burada durmaksızın büyüyen (ben de buna biraz şaşırdığımı itiraf etmeliyim!) okuyucu topluluğumuz için bu servisi nasıl daha anlamlı hale getirebiliriz diye düşündük.Son aylarda Dilara’nın günlük yaşamından inciler ve varoluşsal krizler şeklinde ilerleyen sayılar genellikle seyahatlerimde doğduğu için istikrar sağlamak gerçekten zorlaşmıştı. İlhamını kaybeden yazar tribine girerek “Bu hafta hiçbir kriz yaşamadım ki, ne yazacağım? Keşke bir sorun olsaydı…” diye söylenirken kendimi yakaladığım zamanlar var. (Abartıyorum tabii, işin şakası.)Ama belli ki yazmayı seviyorum. Hem “Sesine katlanamıyordum, yazılarını okumayı çok seviyorum.” diyen insanlarla birlikte kendi başına bir mecra olmuşken, burası varken yazmaya devam! :)Genel olarak video, podcast gibi ses dosyaları halinde felsefi bilgi aktardığım için “Keşke bu anlattıklarının kitabı olsa…” pek sık karşılaştığım bir talep. Bir felsefe tarihi kitabı yazmak ciddi manada zaman ve emek ister. Fakat bu yine de videolardaki içeriğin yazılı bir arşivi olmasına engel değil.Bu yüzden şöyle bir fikir doğdu, “Her ay bir filozofu konu edinsek, o ayın ikinci haftası filozofa dair bir blog yazısı yazsam, dördüncü haftası ise konuda derinleşmek isteyenler için o filozofa dair kaynak önerilerimi derlesem ve bunlar ayda iki sayı olarak yayınlansa nasıl olur? Örneğin kasım ayını Platon dosyası gibi işleriz.”Böylelikle içeriklerimi izler veya dinlerken elinizde okuyabileceğiniz metinler olur ve okuyarak içselleştirebilenler için bir kitap iddiası olmayan felsefe notları arşivimiz olur. Çünkü bakıldığında Türkçe kaynaklar arasında eksik olan tek şey videolar değil; aynı zamanda yazılı notlar da.Daha iyisi ise bu notlar herkese açık, ücretsiz olacak. Aposto’da premium üyelik başlıyor, premium üyeler ekstra içeriklere erişebilecekler. Bakmanızda fayda var. Ama benim bu her ay yayınlayacağım iki sayı, en başından beri olduğu gibi, ücretsiz bir şekilde takip edilecek. O yüzden ricam yaratmakta olduğumuz bu arşivi daha fazla insana eriştirebilmemiz için paylaşarak destek olmanız.Fakat bu noktada sadece bir duyuru ile ayrılmak istemiyorum, yazmayı özlemişim. :)Felsefe tarihi öldü, ne gerek var ki bu arşive diyenlere karşı bir savunu…

Bir duyurum var

Dilozof döndü!

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://apos.to/n/dilozof" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dilozof</a>, büyük sorulara büyük yanıtlar arayan bir felsefe bülteni. Pelin Dilara Çolak, şüpheciliği yaşam tarzı hâline getirenler için felsefenin dünü ve bugününden ilginç fikirleri bir araya getiriyor.</h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Dolanma, bahçeni ek!Gündemin ağırlığı karşısında ne yapacağımı bilemediğim, mutfak, yatak ve çalışma masası arasında gidip gelmeye başladığımda kendi kendime "Dolanma, bahçeni ek." diyorum. Bu ifade Uzak Doğu felsefesindeki mantralar gibi benim için; ne zaman çaresizlik, kaygı ve karamsarlıkla bezeli bir akışta sürüklensem beni tutup yeniden farkındalığa ve üretkenliğe getiriyor. Peki nedir bu cümlenin anlamı, nereden geliyor?18. yüzyılda yaşamış Fransız Devrimi ve Aydınlanma hareketinin önemli temsilcilerinden bizim Voltaire adıyla tanıdığımız, François-Marie Arouet’in üç günde yazdığı Candide adlı romanından öğrenmiştim bu ifadeyi. Kitaba adını da veren baş karakter Candide ismi saf, temiz anlamına geliyor, kitabın alt başlığı ise “İyimserlik”. Fakat bu noktada başlık yanıltmasın, oldukça ironik bir hikâye bu. Nitekim kahramanımız Candide’in başına gelmeyen kalmıyor.Westfalya’daki Thunder-ten-Tronckh baronunun kız kardeşinin gayri meşru oğlu olan Candide, baron, baronun ailesi ve Roma İmparatorluğu’nun en büyük filozofu Pangloss ile birlikte şatoda yaşamaktır. Baronun kızı ile olan romantik münasebetinden dolayı bir gün kaleden sürülür ve sonrasında ardı arkası kesilmeyen bir dizi felaketin içerisine sürüklenir. Bunlar öylesine felaketlerdir ki, savaşta esir düşmekten, işkenceye, sevdiklerinin ölümünden, depreme, canlı canlı yakılma tehlikesinden, yerliler tarafından yenilmeye, büyük yoksulluktan açlığa yeryüzünde olabilecek her türlü kötü senaryo yaşanır. Ama dramatik bir şekilde işlemez bu olaylar dizisini Voltaire, nitekim amacı hüzünlü bir hikâye yaratmaktan ziyade dünyanın berbat bir yer olabileceğini, hatta zaten büyük ölçüde berbat bir yer olduğunu ironik bir yoldan anlatmaktır.Romanın arka planında ise o dönem oldukça ünlü felsefi bir tartışma yatar. Candide’in akıl hocası filozof Pangloss aslında, 17.yüzyılda yaşamış Alman filozof<a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/c291cmNlPXdlYiZwdWJsaXNoZXI9NjAzNGY5ODE2YTkzODAwMDA3ZGRjNjExJm5ld3NsZXR0ZXI9NjAzY2MxZWQ2YTkzODAwMDA3ZjQ4YmVjJmlzc3VlPTYxZDFkYzg2Zjk0NWE2MDAwNzAzNjU5NiZzdWJzY3JpYmVyPXVuZGVmaW5lZCZzdG9yeT02MWQxZGQwZDVjNTMwODAwMDYyY2RkZDImYXV0aG9yPW51bGwmdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGeW91dHUuYmUlMjUyRlNFd0JvOWtLa0lZ" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;Gottfried Leibniz</a>’i temsil eder. Leibniz, teodise yani tanrı savunması argümanında, tanrının dünyayı başka şekilde değil de özellikle bu şekilde yaratmasının kendince iyi nedenleri olduğunu, her ne kadar bizler sınırlı görüşümüzle farkedemezsek de tanrısal bakış açısından tüm felaketlerin daha iyi bir amaca hizmet ettiğini iddia eder. Bu nedenle Leibniz’e göre içinde yaşadığımız dünya, mümkün dünyaların en iyisidir. İşte Voltaire, Leibniz’in bu iyimser argümanıyla fazlasıyla alaycı bir şekilde hesaplaşır Candide, yani saflık adlı romanında.<a bgcolor="#FFCE14" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#FFCE14 !important;color:#090909 !important" href="https://apos.to/s/61d1dd0d5c530800062cddd2" rel="noreferrer" style="background-color: rgb(255, 206, 20) !important; color: rgb(9, 9, 9) !important; text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Devamını Oku</a><a bgcolor="#FFCE14" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="background-color:#FFCE14 !important;color:#090909 !important" href="https://apos.to/n/dilozof" rel="noreferrer" style="background-color: transparent; color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Abone Ol</a>

Editörün Seçkisi

Hızla oraya yaklaştı ve faytoncunun bu davranışını kınadıktan sonra, Nietzsche yere çöken ata yaklaştı, sarıldı ve ağlamaya başladı. Görgü tanıkları, ata birkaç kelime mırıldandığını, fakat ne söylediğini anlayamadıklarını söyledi. Rivayete göre filozofun son sözleri "Mutter, ich bin dumm" yani “Anne, ben bir aptalım.” olmuştu. Tam o sırada zihni, ölümüne kadar sürecek bir değişime uğradı. O günden itibaren tam 10 yıl boyunca, yani ölümüne kadar asla konuşmadı. Atla karşılaştıktan sonra eski haline bir daha dönmeyecekti. Bir gün, toplumun düzenini bozduğu gerekçesiyle polise şikayet edildi ve tutuklandı. Çünkü evinde çıplak bir şekilde piyano çalıyor, komşularını rahatsız ediyordu. Kısa bir süre sonra, akıl hastanesine götürüldü. Daha sonra, Nietzsche’nin eylemlerinin -kırbaçlanan ata sarılması ve ağlaması- akıl hastalığının bir tezahürü olduğu söylendi.

Nietzsche gördüğü şey karşısında dehşete düşmüştü. 

Mutter, ich bin dumm!"

<h1 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">KENDİME DÜŞÜNCELER</h1>Marcus Aurelius Kendi alanında büyük başarılara imza atan insanların en beğendiği / tavsiye ettiği kitapları, kitapların ana düşüncesini ve en fazla altı çizilen yerlerini <a fr-original-style="" href="https://www.5kisi.com/kitaplar/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">5 KİŞİ kitaplığında</a> derledik.Bu hafta bültende yer verdiğimiz kitap: "<a fr-original-style="" href="https://www.5kisi.com/kitaplar/kendime-dusunceler" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kendime Düşünceler</a>"<img src="https://images.aposto.com/2021/7/0/1627798666985.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.55" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kitabın Konusu:Marcus Aurelius günlük olarak kaleme alınmış bir özdeyişler ve düşünceler derlemesi denebilecek Kendime Düşünceler eserinde kendinden önceki caesarları ve filozofları eleştirmekle kalmayıp, kendi kendini de sorguya çekerek bir vicdan muhasebesi de yapar.<h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.5kisi.com/kitaplar/kendime-dusunceler" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">KENDİME DÜŞÜNCELER KİTABINI İNCELE</a></h4> Kitapta en fazla altı çizilen yerler:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Zihninizin hâkimi sizsiniz, dış etkenler değil. Bunu fark ederseniz içinizdeki gücü de bulacaksınız.”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Yaşamın güzelliği üzerinde durun. Yıldızları seyredin, kendinizi onlarla koşarken görün.”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Hayattaki mutluluğunuz düşüncelerinizin kalitesine bağlıdır.”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Duyduğumuz her şey bir fikirdir, gerçek değil. Gördüğümüz her şey bir bakış açısıdır, hakikat değil.”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“İyi bir insanın nasıl olması gerektiğiyle ilgili konuşarak zaman kaybetmeyi sürdürmeyin. İyi biri olun.”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Dış etkenler sizi rahatsız ediyorsa çektiğiniz acı o şeyden değil, sizin değerlendirmenizden kaynaklanıyordur. Bunu da sonlandırmanın gücü sizin elinizdedir.”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Sabah uyanıp hayatta olmanın, düşünmenin, keyif almanın, sevmenin ne büyük bir ayrıcalık olduğunu düşünmek…”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Yazgınızın mecbur bıraktığı şeyleri kabullenin, sizi bir araya getirdiği insanları da sevin, ama ikisini de tüm samimiyetinizle yapın.”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Ruh, düşüncelerinin rengiyle boyanır.”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Asıl korkulması gereken ölüm değil, hiç yaşamaya başlamamaktır.”</li></ul><h4 fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.5kisi.com/kitaplar/kendime-dusunceler" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">KENDİME DÜŞÜNCELER KİTABINI İNCELE</a></h4>

5 KİŞİ

15 Ekim 1844’te Prusya’da doğan Friedrich Wilhelm Nietzsche, sanıyorum ki bu kadar popüler olmasına karşın hakkında çok az şey bilinen ya da çoğunlukla yanlış anlaşılan ender insanlardan biridir. Normalde bir filozofun felsefesinden söz etmeye biyografisinden başlamam fakat söz konusu Nietzsche olduğunda onun felsefesi otobiyografisi sayılır. Sadece aile yaşantısı, kaptığı hastalık, savaşa katılması, Arthur Schopenhauer keşfi ve büyük besteci Richard Wagner ile tanışması gibi hikayeleri arka arkaya dizerek dahi felsefesinin izini sürebiliriz. Nitekim onun sistematik bir öğretisi yoktur; metaforlarla bezeli edebi metinlerinde tekrar eden güç istenci, üst insan&nbsp;ve bengi dönüş&nbsp;gibi özgün kavramlarından yola çıkarak bir Nietzsche felsefesi oluştururuz. &nbsp;Annesi, kız kardeşi, anneannesi ve iki teyzesi olmak üzere büyük ölçüde psikolojik sorunları olan beş kadınla birlikte büyüyen Nietzsche, 18 yaşında inancından şüphe etmeye başlayana kadar dindar bir protestandı. 20’li yaşlarının hemen başlangıcında tanıştığı Arthur Schopenhauer’ın “İsteme ve Tasarım Olarak Dünya” adlı kitabında insan için istencin yadsınamaz varlığını ve varoluşsal karamsarlığı; Wagner’in bestelerinde ise yıkıcı ve yaratıcı gücü buldu. Etikten estetiğe eski değerlerin ve uygarlığın çöküşüne şahitlik eden Nietzsche metafizik problemleri değil, yaşamı konu edinerek “Nasıl yaşanmalı?” &nbsp;sorusunu yanıtlamaya girişti.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/6/5/1627052265131.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.74" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Yıkım ve yaratımın birlikteliği konusu Nietzsche’yi nihilist olarak etiketleyenlerin genellikle gözden kaçırdığı bir detaydır. Nietzche, Wagner, hatta bu felsefe ve müzikten beslenen Adolf Hitler dahi var olan her şeyi yıkıp yeni bir ideal sunan kişilerdi. Bu idealin doğruluğu her ne kadar tartışmalı olsa da, bu kişiler tarafından özellikle sanatın kudretinin vurgulanması tesadüf değildir; nitekim kendilerini yeni dünyanın yaratıcı sanatçısı olarak görürler. Bu yüzden yaşamının son yıllarındaki Nietzsche’den oldukça farklı olan onun felsefi insanı, yani üst insan, intihara meyilli veya melankolik değildir. Aksine yaşam tutkusuyla doludur, eyleyicidir. Peki üst insan kimdir?1870’de Almanya ve Fransa arasındaki savaşa gönüllü olarak katılan Nietzsche’ye cephedeki deneyimleri, tüm vahşi sonuçlarına rağmen güç ve iktidar arzusunun varlığını göstererek insanın en temel arzusunun sadece yaşamda kalmak olmadığını düşündürdü. Bu yüzden geleneksel Hıristiyan ahlakın öğütlediği sevgi, merhamet, kanaatkârlık, ölçülülük gibi değerlerin aslında sahte olduğunu, dahası bir çeşit köle ahlakını temsil ettiğini savundu. Hıristiyanlık insanın doğasını anlayamamıştı. Zayıf olanlar insanın özü olan tutku ve taşkın çoşkunun bastırılmasını bir erdemmiş gibi sunuyordu.&nbsp;Bu yüzden 1872 yılında yayımladığı Tragedya’nın Doğuşu’nda Hıristiyanlık öncesi Antik Yunan toplumuna değin geri giderek Hıristiyanlığın üzerini örtmediği gerçek insan ve doğal yaşam pratiklerini aradı. Kitapta kurguladığı Apollon ve Dionysos ikilemi,&nbsp;akıl, düzen ve uyumun karşısına taşkınlık, çoşku ve tutkuyu koyarak insan yaşamının özü olan gerilimi gösterir. &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;Nietzsche’de tanrı, ontolojik bir problemden ziyade Hıristiyan ahlakını temsil eder. Bu açıdan tanrının ölümü, yeni dünyanın şafağında geleneksel değerlerin ölümüdür. Eski iyi ve kötünün ötesinde hayatının sorumluluğunu alarak kendi değerlerini yaratma gücüne sahip üst insanı müjdeler. Tanrının ölümüyle, insan kendi dünyasının yasa koyucusu yani tanrısı olur. Bu açıdan ironik bir biçimde Nietzsche’nin bir ahlak filozofu olduğu bile söylenebilir, tabii tersine-ahlak filozofu olarak… Nitekim bengi dönüş kavramıyla davranışlarımızı sınayabileceğimiz hipotetik bir test dahi sunar: Hayatın sonsuza dek tekrarlanacak bir döngü olsaydı, her bir günü sonsuza dek tekrar tekrar yaşayacak olsaydın, nasıl davranırdın?&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/6/5/1627052341747.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.03" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sanırım Neitzsche'nin onlarca güzel aforizmasını bir yana bırakırsak felsefesi ile ilgili en sevdiğim fikir bu, bengi dönüş öğretisi. Nitekim şu an tartışmaya hiç niyetimin olmadığı ama güncel fizikte de kendine yer edinmiş zaman ve döngüsellik tartışmalarına da metaforik de olsa işaret ediyor. Hakikaten zamana dair hala ne kadar az şey biliyoruz! Hal böyle olunca bengi dönüşü (sanki sadece bir ahlaki oyun değilmişcesine) gerçekmiş gibi düşünerek eylemlerimizin bizim için anlamlarını sınamak faydalı olabiliyor.&nbsp;Ben düşündüm ve yapmakta olduğum iki şeyi yapmaya devam etmekten vazgeçtim. Sonsuza dek kendimi buna mahkum etmek istemem! :) Ne dersin, bengi dönüş öğretisi bireysel hayatlarımızda yolu bulmak adına bir kılavuz olabilir mi?&nbsp;Gelecek bültende yeni bir konu ya da belki de yeni bir mekanda görüşmek üzere, meraklı kal! - Dilara

filozof ile ilgili hikayeler