<img src="https://images.aposto.com/2021/10/4/1637830697956.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.51" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Germinal okumayanlar için buradan sonrası bir kısım spoiler içerebilir. Ama genel konusunun maden ocaklarında yemek ve barınma için ölesiye çalışan insanları anlattığını biliyorsanız evrimle ilgili kısımlar tat kaçırmayacaktır.Kitabın sonlarına doğru; o kapalı, klostrofobik atmosferde baş karakter Etienne düşüncelerinde kararsızdır artık. Enternasyonel; bazı ülkelerde başarı elde etmiş, bazı ülkelerde etmemiş ve Fransa'nın o küçük maden kasabasına yardım beklenirken Etienne, makinist arkadaşına Darwin'den bahseder.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 255, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 255, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">" Etienne, iyice anlayamadığı bu yazılardan, var olmak savaşı üzerine devrimci bir fikir ediniyor, zayıfların güçlüleri yendiği, kuvvetli halk tabakasının, cılız burjuva sınıfını yuttuğu sonucuna varıyordu. Fakat Souvarine (arkadaşı) öfkelendi; ünlü doğal seçilim teorisi ancak aristokrat filozofların işine yarayan, o bilimsel eşitsizlik havarisi Darwin'i kabul eden sosyalistlerin budalalığına atıp tuttu."&nbsp;</blockquote><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 255, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 255, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">" Darwin yoksa haklı mıydı, dünya, türünün olgunluğu ve devamı adına, kuvvetlilerin zayıfları yediği bir çatışma alanı mıydı sadece?...Bir sınıfı yemek gerekiyorsa, daha yeni ve uzun ömürlü halkın, zevkten bitkin düşmüş olan burjuvaziyi yemesi gerekmez miydi? Yeni kan, yeni toplumu yaratacaktı." (Yordam Edebiyat, çev.İsmail Yerguz)&nbsp;</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2021/10/4/1637830723213.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.66" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu cümleleri okuduktan sonra, Darwin'in teorisine her zaman doğa gözüyle bakmaya alışmış olan ve hala bu konuyu tam anlamıyla öğrenmeye çalışan ben; oldukça şaşırdım. Çünkü evrim konusuna insan toplumları gözünden hiç bakmamıştım. Zayıf olanın daha da ezildiği, güçlü olanların maden ocaklarında diğerlerinin ölmesine izin verdiği ve seçilimin bu yolla devam edeceği gibi evrimci bir bakış açısını insanlara uygulayan aklım karıştı, Etienne'nin aksine umut değil daha da umutsuzluğa düştüm.&nbsp;

Tam bunları düşünürken Evrim Ağacı Youtube kanalında " <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=MfVGHxVv4HY" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Squid Game : Bir Sosyal Darwinizm Oyunu"</a> videosu yayınlandı. Squid Game dizisinin konusunu bilmeyen kalmamıştır sanırım. Evrim Ağacı, bu dizinin bir çeşit Sosyal Darwinizm uygulamasını işlediğini anlatıyor.Yani Darwin'in doğal seçilim yasasının insanlara ve insan toplumlarına uygulanması gerektiğini düşünen ideolojik bir tutum Sosyal Darwinizm. Bu ideoloji, sınırlı kaynaklarımız olduğunu ve dünyada da en üstün bireylerin, en üstün toplumların evrimleştiğini ve buna müdahale etmememiz gerektiğini savunuyor.Dizide de acımasız hayatta kalma oyunlarında "güçsüz" olanların hayatını kaybetmesi, daha üstün bir birey olamadığı için maden ocaklarında çalışan ve güçlendirmeleri iyi yapamayan işçilerin ölmesi Sosyal Darwinizm görüşüyle birebir uyuyor. Gerçek hayatta da bireyler birbirleriyle rekabete sokularak bir kısmının bu mücadelede geride kalması umuluyor olabilir. Ya da bu görüş zaten; güçsüzün geride kalmasını ve doğal seçilimin devam etmesini savunuyor diyebiliriz.<img src="https://images.aposto.com/2021/10/4/1637830786831.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.44" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Evrim Ağacı; videoda, burada aktaracağımdan çok daha harika bir biçimde, aslında doğaya bakarken bazen yanlış baktığımızı, ahlaki düşüncelerle doğaya bakıp doğada olan herhangi bir şeyi iyi veya kötü olarak belirleyemeyeceğimizi ve evrimin hiçbir zaman doğada birbirini öldürenin hayatta kalacağını söylemediğini anlatıyor. Aslında evrimde güçlü olan değil&nbsp;her zaman daha uyumlu olan (bazen kas gücü, bazen kamuflaj, bazen kurnazlık vs) hayatta kalıyor. Özetle, Germinal'de evrime rastlamaktan inanılmaz mutlu oldum.

Doğayı ve Evrimi Gerçekten Anladık Mı?

Sosyal Darwinizm

<img src="https://images.aposto.com/2021/5/2021-06-10T09:58:53.709Z_sm.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.68" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Görsel: IMDBMemleri (mi:im diye okunuyor) ilk defa bayılarak izlediğimiz müthiş belgesel serisi “Through the wormhole” da duymuştuk. Başından kalkamadan seyrettikten sonra merakımızı gidermek için biraz da okuduk. Öğrendiklerimizi sizinle paylaşacağımız gün bugünmüş.<a fr-original-style="" href="http://www.ceacb.ucl.ac.uk/cultureclub/files/CC2006-06-20-Sterelny.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Richard Dawkins</a> 1976 yılında yayınlana kitabı “The Selfish Gene” de bu kavramı ortaya atıyor. Biz memleri kısaca “kültürel genler” gibi düşünebiliriz: kültürel bilgiyi taşıyan en küçük birim. Pek çok özellik atalarımızın genleri vasıtasıyla nasıl bize aktarılıyorsa, kültürler de memlerle transfer ediliyor, hatta şekilleniyor. Mem taklit yoluyla bir insandan diğer insana yayılan bir fikir, sözcük, davranış ya da tarz olarak tanımlanabilir. Kendilerini insandan insana kopyalıyor, mutasyona uğruyor ve evrimsel seçim kriterlerine karşılık vererek uyum sağlıyorlar: yani memlerde de doğal seçilim var. Her mem yayılıp kültürün kalıcı bir parçası olamıyor. Çeşitleniyor, değişiyor, rekabet ediyor ve çok yayılabilirler ise nesilden nesle miras kalıyorlar. Bazılarının yayılımı daha az “doğurgan”, onlar kalıcı olamıyorlar. Memlerin bazıları ev sahiplerine (insanlar) fayda sağlarken diğerleri zararlı olabiliyor, yani kalıcı olmalarının şartı fayda sağlamak değil. Onlar zihinlerimizde yaşayan minik virüsler gibi, tek dertleri kendilerini kopyalamak, size zarar vermek pek de umurunda değil anlayacağınız.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/5/2021-06-10T09:59:13.112Z_sm.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Görsel: BILISSize pandemi döneminin ruhuna uygun bir mem örneği verelim: çocukluğumuzda misafir geldiğinde ilk iş kolonya ikram edilirdi. Sonraları ortadan kalkar gibi olan bu davranış pandeminin omuz vermesiyle kendini tekrardan hızla kopyalamaya başladı. Çantamızda kolonya taşıyor, karşılaştığımız herkese sunuyoruz. Bir de (çok şükür ki) soyu tükenen memden bahsedelim: yine, çocukluğumuzda, salonda orta sehpada çok şık bir sigaralıkta “misafir sigarası” durur, konuklara özenle ikram edilirdi. Şimdi düşününce ne kadar korkunç geliyor. Memlerden bahsedip bir de korkunç deyince aklımıza hızla yayılan bir sözcük geldi: “aynen”. Umarız nesilden nesle aktarılan memlerden olmaz, tez vakitte unutulur.

Jurnal

Kültürel soyu 10 bin yıl önce Bereketli Hilal’e dayanan zenginliklerden biri olan buğdayı sadece beslenme çerçevesinde değerlendirmek buğdaya oldukça sınırlı bir yerden yaklaşmayı beraberinde getirebilir. Hatta buğdayın günümüzdeki yaşam biçimine ve ekosisteme olan etkisini yok saymak olur.&nbsp;Buğdayın uzun soluklu hikâyesine bakmak için ilk adım olarak doğadan toplanan yabani buğdayın zamanla ekilip biçilmeye başlandığını hatırlayabiliriz. Buğdayı, insanların binlerce yıl sürdürdüğü göçebe avcı-toplayıcı yaşam biçiminden yerleşik-üretici yaşam biçimine geçmesini sağlayan uzun soluklu hikâyenin ilk sayfasını yazan baş yazarlardan biri olarak görebiliriz. Bu yazıda bu hikâyeyi öğrenmeye bir yerden başlamak için buğdayın tarihine, günümüzde buğday üretiminin Türkiye'deki durumuna, yabani türlere ve atalık tohumları korumanın önemine değineceğiz.&nbsp;Tarihten bugüne buğday: Günümüzden yaklaşık 10 bin yıl önce tarım yapılan ilk köylerin, Güneydoğu Anadolu’da ve bugünkü Suriye’nin kuzeyinde konumlandığı söyleniyor. Anadolu’da görülmeye başlanan siyasi yapılanmalar ve büyük devletler döneminde ise buğdayın ekonomik ve kültürel önemi, geride bıraktığı büyük miktarlardaki buğday stokları ve kayalara oyulan sahnelerden anlaşılabiliyor. Anadolu’daki en eski ve ilk imparatorluğu kuran Hititlerin Çorum yakınlarındaki başkenti Hattuşa’da, M.Ö. 13. yüzyıldan kaldığı düşünülen 4.200-5.900 ton kapasiteli buğday silolarının bulunması, Van’a bağlı Patnos’ta, M.Ö. 800-700’lerden kalma Urartu tapınak ve sarayının yakınlarında ortaya çıkarılan zahire siloları ve ele geçen buğday kalıntılarının, benzer geleneklerin Anadolu’da yıllar boyu devam ettiğinin kanıtı niteliğinde olduğunu söyleyebiliriz.Türkiye’de buğday: WWF’in 2016’da yayımladığı Buğday Atlası Raporu’nda, Türkiye sınırları içinde yüzyıllardır varlığını sürdüren, adaptasyon yeteneği kuvvetli, tane kaliteleri yüksek, kuraklığa ve sıcağa dayanıklı genetik kaynaklardan soyunu devam ettiren tohumların doğal seçilimle bugüne geldiği ortaya konuyor. Türkiye’de 1950’lerde üretilen buğdayın yaklaşık üçte biri makarnalık, geri kalanı çoğunlukla ekmeklik ve az bir kısmı da topbaş ekmeklik buğday olarak kullanılıyordu. Bu yıllarda Orta ve Doğu Anadolu ile geçit bölgelerinde ekilen yerel ekmeklik buğdaylar, altı botanik varyasyon içinde yer alıyordu. Hâlen Orta Anadolu’nun batı, doğu, kuzey ve güney geçit bölgelerinde %40-%50 oranında geleneksel makarnalık çeşitler de ekiliyor.&nbsp;Sayılarla Türkiye'de buğday: 2019 yılı verileri, buğday ekili toplam alanın 68,5 milyon dekar, toplam üretiminin 19 milyon ton olduğunu ortaya koyuyor. Bu üretimi ise ekmeklik buğday ve makarnalık buğday olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Yine 2019 yılı verileri, 57,5 milyon dekar alanda 15,85 milyon ton ekmeklik buğday, 10 milyon dekar alanda da 3,15 milyon ton makarnalık buğday üretildiğini gösteriyor. 2018/2019 pazarlama yılı toplam buğday tüketiminin 18,8 milyon ton, ekmeklik buğday yeterliliğinin ise %100'e yakın olduğunu biliniyor. Üretimin iki milyon tonu geçtiği şehirlere bakacak olursak listede Konya, Ankara ve Diyarbakır dikkat çekiyor. 2020 yılı için TÜİK’in birinci tahmininde buğday üretiminin 2019 sezonuna göre %7,9’luk artışla 20,5 milyon ton olacağı öngörülmüştü. Ekim 2020’de yayımlanan ikinci tahmin raporunda da önceki tahminlerdeki miktarın korunduğunu görüyoruz. Buna sadece toplam olarak baktığımızda herhangi bir eksilme görmüyor olsak da buğday türleri konusuyla ilgili aynı şeyi söylemek mümkün mü?&nbsp;Yabani türler ve Türkiye'de buğdayın geleceği: WWF Buğday Atlası'da derinlemesine incelendiği gibi, “tahıl ambarı” olarak bilinen Anadolu toprakları, bugün 23 yabani buğday türüne ve 400’den fazla kültüre alınmış buğday çeşidini içinde barındırıyor. Ancak maalesef Türkiye’de üretilen buğday çeşitliliğinde son 30 yılda herhangi bir artış yaşanmadığı da ortada. Üstelik yaşamsal öneme sahip buğdayın yerel çeşitleri kaybolma tehlikesi yaşıyor. Yerel buğday çeşitlerinin ekim alanları, konvansiyonel üretim sebebiyle hızla azalıyor. Türlerin yok oluşunun başlıca sebepleri arasında, özellikle yurt dışından getirilerek çok kısa sürede tescil ettirilen buğday çeşitlerinin yerel ekolojik koşullar dikkate alınmaksızın bütün bölgelere önerilmesi var. Sonucunda, tarlalarda önemli verim kayıpları ortaya çıkabiliyor ve üreticiler büyük maddi kayıplara uğrayabiliyor. Endüstriyel tarım uygulamalarında kimyasal ilaçlar (pestisit) kullanılması, yanlış tarım teşvikleri, aşırı sulama, ekosistem gözetilmeden yapılan tarımsal uygulamalar, anız yakma, yurt dışından ithal edilen genetiğiyle oynanmış tohumlar ve monokültür gibi sebeplerle yabani türler azalıyor.&nbsp;Yabani türlerin hayatta kalmaları, sadece buğday çeşitliliği için değil, ekosistemin devamlılığı için de oldukça önemli. Yabani türler, birbirleriyle eşlenmeleri sayesinde farklı iklim koşullarına uyumlu ve doğal seçilimde hayatta kalmayı sağlayacak yeni türler ortaya çıkarırlar. Diğer bir deyişle tohumların korunduğu, yetiştirildiği yerdeki iklimle uyumlu tutulduğu, toprağın anız gibi metotlarla yıpratılmadığı bir düzende buğday türleri kendi doğal akışları içinde varoluşlarına devam ederek yeni türler geliştirebilirler. Bu sayede doğa, insan etkisinden bağımsız olarak da besin zincirinin devamlılığı sağlanmış olur.&nbsp;İllüstrasyon: <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMTAxYmJkMzcxNTc2MDAwNjZlNWY2MyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWVmMzhmYTU3MTU2MTYwMDA2ZDNhNGE4JnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5pbnN0YWdyYW0uY29tJTI1MkZndW5nb3JjZW5rJTI1MkY="">Cenk Güngör</a>

doğal seçilim ile ilgili hikayeler