Taliban, Kabil’i ele geçirmeden önce Afgan kadınları arasında karanlık günlere döneceklerine dair endişe vardı. ABD, Afganistan’dan çekileceğini açıkladığında bu endişe elle tutulur bir korkuya dönüştü. Kadınlar burkalara göz değdirmeye, evlerinden çıkmamaya başladı. 1996-2001 yılları arasında Taliban yönetiminde yaşayan kadınlar, kendilerini bekleyen senaryoların farkında, gelecek tehlikeyi göğüslemeye hazırdı; ancak aynı dönemde henüz küçük bir çocuk olanlar için Taliban tarih kitabındaki bir figürden ibaretti. Sokaklar, şimdi çok daha sessiz. Taliban, yıllar sonra yeniden Kabil’de.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Afgan kadınları tek başına </h2>Fawzia Koofi, Afgan kadın hareketinin öncülerinden. İsmini sıkça duyduğumuz Koofi, burka giymeyi "küçük bir pencereden büyük bir hayata bakmak"&nbsp;olarak <a fr-original-style="" href="https://www.dw.com/en/life-under-burqa-inspired-struggle-for-democracy/a-16229486" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tanımlıyor</a>. Bir perdenin gölgesinde, dünyayı çözmeye çalışmanın zorluğuna meydan okuyan genç bir neslin varlığından bahsediyor. Rangina Hamidi, yeni bir sabaha uyanıp uyanmayacağını düşünürken Herat’ta iki kardeş gece boyu çaresizlik içinde ayakta bekliyor.&nbsp;Afganistan’da 20 yıl süren yoğun bir çabanın, 43 yıllık bir savaşın devamında yersiz-yurtsuzlaştıklarına hâlâ inanamayan bir topluluk var. Bu sebeple İmparatorluklar Mezarlığı olarak tanınan Afganistan’da, Taliban’ın alacağı kararlar hayati önem taşıyor. Kadınların temel hak ve özgürlüklerini şeriat kanunu kapsamında değerlendireceğini açıklayan Taliban, korku dolu bir halkın karşısında duruyor. Taliban sözcüsü Zabihullah Mücahit’in uluslararası toplumu "kadınlara karşı ayrımcılık yapılmayacağı" konusunda bilgilendirmesi pek çok kadına güven vermiyor. 90’ların sonundaki Taliban yönetiminin; kadınların çalışmasını ya da eğitim almasını engellemesi, burkasız kadınları cezalandırması ve bir erkek olmadan sokağa çıkmasını yasaklaması Afgan kadınının korkusunu körüklüyor.Taliban iktidarını az çok anımsayan kadınlardan biri de Hosna Jalil. Kadınların yanında erkek olmadan alışverişe gittiğinde taşlandığını ve Taliban üyelerinin “istediği kadını seçme” geleneğini <a fr-original-style="" href="https://www.washingtonpost.com/world/2021/08/17/afghan-women/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hatırlıyor</a>. Bölgedeki kadın gazeteciler de yakalanmamak için bir evden diğerine koşuyor. Saklanan, ismini gizleyen ya da konuşmaktan korkan birçok gazeteci çaresizlik içinde. Taliban’ın kadın haklarını koruyacağı yönündeki ifadelerine rağmen Afganistan’ın çevresindeki diğer şehirlerde kadınlara işe dönmemelerinin söylendiği <a fr-original-style="" href="https://www.france24.com/en/asia-pacific/20210814-afghan-women-girls-fear-return-to-dark-days-as-taliban-poised-to-take-kabul" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bildiriliyor</a>. Şu sıralar aktif şekilde kendi vatandaşlarını Afganistan’dan çıkarmaya çalışan ülkeler gittikten sonra ne olacağı belirsiz. Afgan kadın hakları savunucusu <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=LjYh6p0CGi8" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mahbooba Seraj</a> da aynı görüşte. Dünyanın Afgan kadınına sırtını döndüğünü düşünüyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">ABD’nin ahlaki sorumluluğu </h2>İlk kez 2011’de Afganistan’a giden Reuters muhabiri Amie Ferris-Rotman, ABD’nin kadınları “savaşı normalleştirmek için”&nbsp;kullandığını dile <a fr-original-style="" href="https://www.vanityfair.com/news/2021/08/how-the-us-abandoned-women-in-afghanistan" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">getiriyor</a>. Kadınların eğitim, sağlık ve çalışma hakkına ulaşamaması ABD’nin Afganistan’daki varlığını da ikna edici kılıyor. Öte yandan, ABD’nin ülkeyi işgal etmesi ve Taliban’ın yenik düşmesinden sonra, ülke de kadın hakları gerçekten de ilerleme kaydediyor.&nbsp;2009'da Kadına Yönelik Şiddetin Ortadan Kaldırılması Kanunu’nun kabul edilmesi bu değişikliklerden biri. Bu süreçte, kadınlar çalışma hayatına da katılıyor. Gazeteci, doktor, mimar, öğretmen olan birçok kadın kamusal alandaki yerini alıyor; fakat kadının ismi bir kahraman ya da çaresiz bir mazlum olarak anılmaktan öteye gidemiyor. Medyanın “öteki” bakış açısı güttüğü bir figüre dönüşen Afgan kadınının gerçek mücadelesi ise görünmüyor zira Afganistan’daki kadınların %87’si hayatları boyunca istismara maruz <a fr-original-style="" href="https://afghanistan.unfpa.org/en/news/young-people-make-their-voices-heard-through-afghan-youth-parliament" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kalıyor</a>. Ferris-Rotman’a göre, ABD’nin bu tutumu ikiyüzlü bir dış politikadan ibaret. Joe Biden’ın geçtiğimiz yıl CBS muhabiri Margaret Brennan’ın “Afgan kadınlarına karşı sorumluluk hissediyor musunuz?” sorusuna “Hayır, hissetmiyorum.” cevabını vermesi Ferris-Rotman’ın haklılığını da ortaya koyuyor. Kadın Mülteciler Komisyonu’nun başkan yardımcısı Gayatri Patel, Afganistan’daki birçok kadının sivil haklarını korumak için yıllarca çabaladığını ve ABD’nin bu alandaki çalışmalarına katıldığını <a fr-original-style="" href="https://www.washingtonpost.com/world/2021/08/17/afghan-women/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylüyor</a>. Patel, Biden yönetimine ahlaki sorumluluğunu hatırlatıyor; fakat dünya devletlerinin ülkelerinde mülteci barındırmama konusundaki hassasiyetleri bu sorumluluğu gölgeliyor. ABD ülkeden tamamen ayrıldığında Afgan kadınına ne olacağı da bir diğer soru. Foto muhabiri Paula Bronstein, bu konuya açıklık getirebilecek isimler arasında.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ya sonra? </h2>Bronstein, Afganistan’da geçirdiği yıllarda Taliban’dan sonra dahi kadınların davranışlarında bir tutukluk sezdiğini <a fr-original-style="" href="https://www.fairobserver.com/region/central_south_asia/women-afghanistan-world-news-today-34505/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">anlatıyor</a>. Taliban, 2001’de gücünü kaybetse de burka kullanmaya devam eden kadınlar için, fotoğraf çekilmenin bile rahatsızlık hissi yarattığını belirtiyor. Kadınların bu süreçte zorla evlendirilmeye, ev içi şiddette ya da istismara maruz kaldığı da biliniyor. Nitekim Bronstein de Taliban’ın bıraktığı hasarın kalıcı olduğunu savunuyor.Öte yandan Afganistan’da yıllar içinde sessizce büyüyen bir umut kıvılcımı da var. Ülkedeki nüfusun %63’ü, 25 yaş altındaki insanlardan oluşuyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü Kadın Hakları Birimi’nde çalışan Heather Barr, ülke gençliğini hesaba katılması gereken bir güç olarak <a fr-original-style="" href="https://time.com/6091712/aghanistan-women-loss/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tanımlıyor</a>. Kabil’de protesto yapan kadınlar da bu gücün bir parçası. Afganistan’daki kadın muhabirlerinden biri olan Lynsey Addario da benzer söyleme sahip <a fr-original-style="" href="https://www.theatlantic.com/international/archive/2021/08/the-talibans-return-is-awful-for-women-in-afghanistan/619765/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıkıyor</a>. Addario, 20 yıldır ülkede. Afgan kadınını iyi tanıyor. Addario’nun görüştüğü Shukriya Barakzai’nin “Taliban topraklarımızı ele geçirebilir ama insanların kalbine ve aklına karışamaz.”&nbsp;sözleri bir direnişin habercisi. Bu direnişin, ilerleyen günlerde nasıl şekilleneceği belirsizliğini koruyor. Dünya, Afgan halkını kaderine terk etse de Afgan kadınının kendi hayallerinin peşinden gitmeye devam edeceğine dair güçlü bir umut filizleniyor.

a Koofi ile ilgili hikayeler