<h1 dir="ltr" fr-original-style="" style="font-size: 2em; margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">1. İsrail’in Gazze’yi işgali</h1>Hamas'ın silahlı kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları, Yom Kippur Savaşı'nın 50. yıl dönümüne denk gelen 7 Ekim Cumartesi günü sabahı İsrail'e karşı "Aksa Tufanı" adını verdiği bir saldırı düzenledi.&nbsp;İsrail, saldırıda yaklaşık 900'ü sivil olmak üzere 1.200-1.400 arasında vatandaşının hayatını kaybettiğini bildirirken, çok sayıda İsrailli de Hamas tarafından esir alındı.İsrail ordusu, saldırıların ardından “savaş durumu alarmı” ilan etti. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ise "Bu bir operasyon değil, gerilim değil. Bir savaş. Düşmanımız, hiç bilmediği türden bir bedel ödeyecek" açıklamasında bulundu.&nbsp;Hava operasyonuyla başlayan karşı saldırısında hastaneleri, ibadethaneleri, mülteci kamplarını ve yerleşim yerlerini de hedef alan İsrail, Ekim ayı boyunca zırhlı araçlarla bölgeye karadan da operasyonlar düzenledi.&nbsp;İsrail, 27 Ekim akşamı Gazze'nin dış dünya ile bağlantısını sağlayan tüm iletişimi keserek bölgenin karadan işgaline başladı. "Savaşın ikinci fazının başladığını" bildiren Netanyahu, Gazzelilere bölgenin kuzeyini tahliye etmeleri çağrısında bulundu.Katar ve Mısır'ın arabuluculuğunda 24 Kasım'da yürürlüğe giren 7 günlük geçici ateşkeste Hamas, elinde bulunan 200'ün üzerindeki İsrailli rehineden 50'sini serbest bırakırken, İsrail ise yaklaşık 180 Filistinli tutsağı serbest bıraktı. İsrail 15 Aralık'ta da Hamas'ın elindeki 3 İsrailli rehineyi yanlışlıkla öldürdüğünü açıkladı.Gazze’deki Sağlık Bakanlığı savaş boyunca Gazze'de ölenlerin sayısının 20 bini aştığını bildirirken, İsrail ise 160'ın üzerinde askerinin öldüğünü duyurdu.Son olarak 25 Aralık'ta Wall Street Journal için bir yazı kaleme alan İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İsrail ile Filistin arasında barışın sağlanması için 3 temel şart koştu. Netanyahu bu şartların Hamas’ın yok edilmesi, Gazze’nin askerden arındırılması ve radikalizmin sona ermesi olduğunu söyledi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan:&nbsp;Yemen’de İran destekli Husiler, Gazze'deki savaşın başlangıcından bu yana Kızıldeniz'deki ticari gemilere insansız hava araçları ve füzelerle saldırılar düzenledi. Saldırılar neticesinde birçok küresel denizcilik şirketinin bu güzergahtaki faaliyetlerini durdurma kararı alması konteyner başına 700 dolar ek maliyete neden oldu. ABD saldırıların ardından 19 Aralık’ta bölgeden geçen ticari gemilerin güvenliğini sağlamak üzere çok uluslu bir misyon hayata geçirdiğini duyursa da, ABD komutası altındaki bir misyona yalnızca Avrupa Birliği veya NATO gücü söz konusu olduğunda katılacağını açıklayan Fransa, İtalya ve İspanya girişimden çekildi.</li></ul>

Aposto Gündem

1973 Yom Kippur Savaşı ile karşılaştırılan geçtiğimiz haftaki Hamas’ın İsrail şehirlerinde düzenlediği saldırı, İsrail hükümetinin misillemeleriyle savaşa dönüştü. Bu yazımda savaşın, pratikte çözümsüzlüğün yanında fikirsel olarak da bölge dışından insanları gruplaşmaya ve karşıtlığa ittiği gözlemi üzerinde duracağım.&nbsp;Hem üzerine çok yorum yapılan hem de günlük hayatta insanların yorum yapmaktan çekindikleri kadar karmaşık ilişkiler ağı ve coğrafyada bazı yanlış anlaşılmaları ve gündemin özellikle ABD üniversitelerine yansımasını aktaracağım.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tanımlar ve kimlikler&nbsp;</h2>7 Ekim günü Hamas’ın saldırılarıyla başlayıp hafta boyunca karşılıklı şiddetin tırmanmasıyla savaşa dönüşen Hamas-İsrail çatışması, ayrıca günlük hayatta gündemi takip eden insanları da "savundukları" veya "savunmaya itildikleri" taraflar adı altında karşı karşıya getiriyor. Bu noktada ayırt edilmesi gereken kimlikler olan Filistin halkı ve Hamas silahlı örgütünün birbirine denk düşünülmesi&nbsp;ve aynı şekilde İsrail hükümetiyle Yahudi halkının da aynı tarafta görülmesi&nbsp;bu savaşın sadece sahada değil, günlük konuşmalarda da insanları aşırılığa itiyor. Bölgede yaşayan Filistinli ve Yahudi sivillerin aynı savaş koşulları altında kaldığı ve Filistinlilerle Hamas bağının yıllar içinde koptuğu gibi İsrailli sivillerin de Netanyahu hükümetini veya Gazze politikalarını desteklemediğini göz önünde bulundurmak, bu konuda gelişmeleri takip etmek açısından oldukça önemli.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">ABD siyaseti toplumu yansıtmıyor&nbsp;</h2>Hamas saldırısından bu yana Biden hükümeti, Biden’ın Netanyahu’yu ziyareti ve yine Biden’ın, İsrail ve Ukrayna’ya silah yardımı için Kongre’den 100 milyar dolar ek bütçe talep edeceğini açıklaması, dışarıdan bakıldığında doğal gözüküyor; çünkü süregelen ABD-İsrail stratejik partnerliğini ve ABD’nin Rusya’ya karşı Ukrayna’yı koruma amacını gösteriyor. İşin enteresan yanı, Amerikan toplumu sanıldığı kadar İsrail yanlısı değil, Demokratların gündemdeki politikaları ABD'de&nbsp;önemli bir fikir ayrılığına işaret ediyor. Siyasetçilerin aksine entelektüel çevreler özellikle Filistin halkının hem Hamas hem de İsrail hükümeti tarafından zarar gördüğünü savunurken özellikle Siyahların Yaşamları Değerlidir Hareketi’nin (Black Lives Matter Movement), Hamas-İsrail savaşını kendi gündemine dahil etmesi, daha önceden beraber düşünülmeyen siyah hareketi ve Filistin hareketi arasında, en azından ABD siyaseti bazında,&nbsp;bir bağlantıya işaret ediyor.&nbsp;New York şehrinden bir kaynağımın aktardığına göre, Brooklyn’in siyah nüfusu en fazla mahallelerinden biri olan Crown Heights Mahallesi'nde yaklaşık 1000 kişilik bir parti organizasyonunda bir sanatçı, kısa süreliğine de olsa, "Filistin özgür olana kadar bize özgürlük yok" sloganı attı, katılımcılardan destekleyenler oldu. Öte yandan, 18 Ekim’de bir grup Yahudi, ABD Kongre Binası'na bağlı Cannon House Ofis Binası'nın içine girerek "Filistin’e özgürlük", "Yahudiler adına savaşmayın", "Yahudiler ateşkes istiyor" yazılı pankartlarla hem ABD hükümeti politikalarını hem de İsrail’i protesto etti. Polis müdahalesi sonucu en az 300 kişi Kongre Binası’na izinsiz giriş ve kargaşaya neden olmaktan tutuklandı.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Üniversitelerdeki bölünmüşlük</h2>Gelişmelerin akademide de yansıması oldu. Genelde sol ideolojiye daha yakın olan akademisyenler ve öğrenci grupları, yine hükümetin aksine, Filistin yanlısı pozisyon alarak hem Hamas terörünü hem de Netanyahu hükümetinin şiddetini eleştirdi.&nbsp;Öte yandan bazı departmanlarda Filistin yanlısı yorum yapanların başka üniversite öğrencileri tarafından Hamas destekçisi olarak görülmesi de günlük hayatta gündemin yarattığı aşırılığa işaret etti. New York Üniversitesi öğrencilerinden, kendisini "anti-Siyonist Amerikan Yahudisi" olarak tanımlayan bir kaynağım, "Hamas saldırısından beri gündemin etrafındaki insanları ikiye ayırdığını, tanıdığı Yahudilerden sadece birkaçının gündemi özellikle kendisiyle konuşmak istediklerini çünkü diğer hiçbir Yahudinin gündem karşısında ılımlı fikirlere açık olmadığını söylediklerini" dile getirdi. Kaynağımın gözlemine göre Siyonist ideolojinin devamlılığı, her gün sinagoglarda ibadet aracılığıyla sağlanıyor ve bu kültür içindeki insanlar son iki haftanın gelişmelerini siyah/beyaz olarak ayırıyorlar. Özellikle solcu Yahudilerin arada kaldığını ama onların da ya bir uca ya da diğer uca meyilli davrandığını görüyoruz.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir başka ilginç gelişme Harvard Üniversitesi'nden&nbsp;</h2>The New Yorker gazetesinden Eren Obey’in yazısına göre, Harvard öğrencisi Filistinli Amerikan bir öğrencinin yazmaya başladığı, sonrasında bir arkadaşının da dahil olup Google Dokümanı olarak paylaşıma açtıkları "Acil Durum Bildirisi", "Hamas saldırısından tamamen İsrail hükümetini sorumlu tutan"&nbsp;mektuba dönüştü. Üniversitenin Filistin Hareketi öğrenci grupları tarafından imzalanmasıyla etkisi büyüyen mektup, bir yandan üniversitenin bağışçılarını sinirlendirirken öte yandan öğrenci gruplarını hareketlendirdi. Google tarafından kısa sürede yasaklanan farklı "Üniversite Terör Listesi" adı altında açılan internet sitelerinde, mektubu imzalayan öğrencilerin isimleri listelendi. Harvard mezunu ve bağışçısı Bill Ackman ise üniversitenin bu isimleri listeleyip şirketlere vermesini, böylece bu öğrencilerin "yanlışlıkla işe alınmasını" engellemeyi önerdi.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kimliklerin stratejik kullanımı </h2>Hamas terörünü Filistinlilerden, İsrail hükümetinin uluslararası hukuku çiğneyen politikalarını da Yahudilerden ayırmak neden önemli? Öncelikle, yazıda yansıtmaya çalıştığım gibi, farklı kimlik ve fikirlerin bir araya gelmesi ele aldığımız gündemde aşırıcı fikirlerin etkisini azaltma konusunda bir yastık görevi görebilir, en azından günlük hayatta.&nbsp;İkincisi, Hamas’ın ve İsrail hükümetinin işaret ettiği iki tarafa bölünmek, en çok bu aktörlerin işine yarıyor. Yani şiddeti başlatan ve devam ettiren aktörler, bu şiddetin yarattığı taraflardan beslenerek kendi var oluşlarını meşrulaştırıyor. Netanyahu hükümeti, bir zamandır yeni yasa tasarıları etrafında bölünen halkı ortak düşman olan Hamas’ın korkusuyla tekrar bir araya getirirken, Hamas da İsrail hükümetinin hem güvenlik konusunda yetersizliğini ortaya koyarak hem de sonrasında Gazze’de hükümetin insanlık dışı politikalarıyla ‘maskesini düşürerek’ Filistin halkını tekrar kendi tabanı hâline getirebilir. Yani stratejik olarak, İsrail hükümeti ülkeden ve dünya kamuoyundan minimum tepki alarak uluslararası hukuka aykırı gelirken Hamas da varlığını sürdürecek daha geniş bir tabana yayılma amacını güdüyor olabilir.&nbsp;Bu da uzun dönemde bölge için orta yoldan hızla uzaklaşılırken çatışmanın parçası olmak istemeyen sivillerin zarar görmesi ve taraf tutmaya zorlanması sonucu oluşan güvensizlik sarmalında, kimliklerin daha da net olarak ayrışması anlamına gelir.

Spektrum

Bu yazımda savaşın, pratikte çözümsüzlüğün yanında fikirsel olarak da bölge dışından insanları gruplaşmaya ve karşıtlığa ittiği gözlemi üzerinde duracağım. 

Tarafsız fikir belirtmenin zorluğu, orta yol yoksunluğu

Hamas, Yom Kippur Savaşı’nın 50. yıldönümünde İsrail’in kontrolündeki bölgeye –tam teşekküllü bir askerî operasyon olarak da değerlendirilebilecek– ders niteliğinde bir saldırı düzenledi. Büyük ölçeğine rağmen tamamen öngörülemez olarak gerçekleşen bu saldırı, İsrail'in övündüğü istihbarat servisine de küçük düşürücü bir darbe indirdi.İsrail istihbaratını hazırlıksız yakalayan operasyon, Gazze sınırındaki sensörleri ve iletişimi devre dışı bırakarak başladı. Reuters’ta yer alan habere göre, İsrail'in gözetleme kameraları keskin nişancılar tarafından hedef alınırken; Gazze'nin güneyindeki karargaha düzenlenen baskın ile İsrail Savunma Kuvvetleri'nin iletişimi bozularak diğer birliklerin uyarılması geciktirildi.&nbsp;Hamas militanları; Gazze’yi çevreleyen ve kameralar, ısı sensörleri ve otomatik makineli tüfek mevzileriyle izlenen insansız bölgeyi 29 ayrı noktadan çoğunlukla sivil buldozerler kullanarak deldi. Düzinelerce araç ve sayıca bin civarında oldukları değerlendirilen bir milis gücü çitlerde açılan gediklerden İsrail kontrolündeki bölgeye akın etti. Bunları motorlu paraşütler kullanan muharip güçler ve deniz yoluyla motorlu tekne kullanarak gelen diğerleri takip etti.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çifte hata</h2>İsrail’in istihbarat zaafının iki aşamalı olduğu çok açık: hem istihbarat toplama, hem de bu istihbaratı değerlendirme ve yorumlamada yapılan hatalar Hamas’ın saldırısının başarıyla gerçekleşmesini mümkün kılabildi.İsrail'in Gazze'deki tüm iletişimi takip ettiğini belirten uzmanlar; Hamas’ın bu operasyonun emniyeti için planlarını sır gibi sakladığını değerlendiriyor. Buna göre, planlar telefon ya da başka herhangi bir elektronik iletişim metodunu kullanma riskine girmeyen son derece dar bir üst yönetim kademesi tarafından biliniyor olmalıydı. Hamas milislerine görevden yalnızca birkaç saat önce haber verildiğini belirten uzmanlar, İsrail istihbaratına bilgi sızdırılmaması için operasyonla ilgili ayrıntı paylaşılmamış olduğunu değerlendiriyor.Yine de böyle bir operasyonun planlamasının aylarca sürmüş olması gerektiği de kabul ediliyor. Bu da istihbarat zafiyetinin büyüklüğünü ortaya koyması açısından önemli. Gazze sınırındaki askerî yığınağın nasıl fark edilmediği, İsrail hükümetinin Mossad’a yönelik başlatacağını duyurduğu soruşturmanın konusu olacak.Buldozerlerin şüphe çekmemek için sınıra yakın inşaat alanlarında konuşlandırıldığı ve dikenli tellere düzenlenen saldırıyı bölgede yerleşik olan milisler arasında sınıra yürüme mesafesinde oturanların gerçekleştirdiği de değerlendirmeler arasında. Hamas ayrıca daha az dikkat çekmesi için sivil kamyonetlerden faydalandı.Askerî stratejistler; hassas sensörler ve uydu görüntüleri aracılığıyla sınırdaki büyük hareketliliklerin hızla tespit edilebilmesinin, orduların büyük taarruzlar düzenlemesini giderek zorlaştırdığını belirtiyor. Ukrayna’da da benzer bir durum yaşandığını ifade eden uzmanlar, bu nedenle büyük ölçekli zırhlı karşı saldırılar yerine küçük asker gruplarının yaya olarak gerçekleştirdiği daha küçük saldırıların tercih edildiğini vurguluyor.Hamas’ın saldırısı bu nedenle muhtemelen dünyanın dört bir yanındaki silahlı kuvvetler tarafından da yakından incelenecektir.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Batı Şeria tercihi</h2>İsrail’in istihbarat zaafının askerî yönü haricinde elbette bir siyasi yönü de var. Zira İsrailli güvenlik uzmanları, Başbakan Binyamin Netanyahu'nun uzun zamandır İran ve Lübnan Hizbullahı'na odaklanmayı tercih ederek Gazze’de Hamas’ı ihmal ettiğinden şikayet ediyor.&nbsp;Netanyahu'nun kurduğu aşırı sağcı hükümet; kaynaklarını Filistinli nüfusun çoğunlukta olduğu işgal altındaki Batı Şeria'da yaşayan İsrailli yerleşimcilerin güvenliğini sağlamaya ayırmaktan yanaydı.Kaynaklara göre; İsrailli istihbarat yetkilileri ise Gazze ile İsrail arasında 10 Mayıs 2021'de başlayarak 11 gün süren çatışmalardan bu yana Hamas'ın yeni bir savaşı kışkırtmaktan caydırıldığını ve Hamas’ın Gazze sorumlusu Yahya es-Sinvar’ın kuşatma altındaki şeridin ekonomisini yeniden inşa etmeye odaklanmaya karar verdiğini varsayıyordu.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonuçlar</h2>Hamas'ın baskını iki şeyi gösteriyor.&nbsp;Bunlardan ilki, dünyanın en gelişmiş gözetleme teknolojilerinden bazılarına rağmen, eğer saldırgan gayretkeş ve savunmacı da kayıtsızsa, büyük ölçekli sızmaların hâlâ mümkün olduğu. Bu durum, Baltık ülkeleri ya da Güney Kore gibi uzun kara sınırları boyunca pervasız düşmanlarla karşılaşan ülkeler için de bir ders niteliği taşıyor.&nbsp;Diğeri ise Hamas'ın tehlikeli bir "hibrit" aktör olmaya devam ettiği: ne eski moda bir terörist grup ne de konvansiyonel bir ordu, ancak Hizbullah gibi her ikisinin de unsurlarını harmanlayan son derece yetenekli bir silahlı güç.1973’te yaşanan Yom Kippur Savaşı’ndaki başarısızlıkları; dönemin başbakanı Golda Meir'in kuyusunu kazmış ve istifasına yol açmıştı. Hamas saldırısının Netanyahu hükümetine çıkaracağı faturayı önümüzdeki süreçte göreceğiz.

Yom Kippur Savaşı ile ilgili hikayeler