Anadolu'da çayın tarihi çok da uzak bir geçmişe dayanmıyor. Bugünlerde sosyal hayatımızın her yerinde bulunan çay, bir zamanlar insanların smokinle katıldığı bir davetin öznesi ya da çiftçiler için mahsul sonrası bayramın konusu oluyordu.&nbsp;1920'li yıllarda ya da 30'lu yılların başında "Çay ziyafeti" "çay daveti" gibi birçok haber bulunuyor. Mesela, bir dönem Almanya'nın en ünlü gazetecilerinden biri olan Emil Ludwig'in İstanbul ziyareti, çay ziyafeti ayrıntısı ise haberleştiriliyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/2/1681200284011.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.03" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/vakit/1929-11-27/1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">27 Kasım 1929 tarihli Vakit gazetesi</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Türkiye’de ilk yaş çay yaprağı hasadı ve büyük çaplı kuru çay üretimi 1938 yılında başladı. Aynı yıl Yeni Asır gazetesinde yer alan "Çay nasıl demlendirilir?" başlıklı yazı, ilerleyen yıllarda sosyal hayatımızı işgal edecek olan bu içeceğe o yıllarda ne kadar da yabancı olduğumuzu gösteriyor. Muhabir çayı "ağız tadı ile içmek için" mikrofonu "meşhur İngiliz çay uzmanı Elizabeth Krey"e uzatıyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/2/1681192675434.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.04" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/yeni_asir/1938-04-19/5" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1938 tarihli Yeni Asır gazetesi</a>&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Uzmana kulak verelim, özet geçerek:&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Su göz göz kaynamamış ise çay yaprakları tam açılmaz, çay lezzetsiz olur.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çay soğuk çaydanlıkta haşlanırsa donuk ve cansız olur.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çay hava almaz bir kapta saklanmalı.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çay koyu kahverengi çaydanlıkta demlenmeli.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Madeni kaplarda yapılan çaylar istenilen tatlarda olmaz. &nbsp;</li></ul>Bu döneme kadar kahvehanelerin en popüler sıcak içeceği ıhlamurdu, tabii kahveden sonra. Çay ise pahalı bir sıcak içecekti ve yurt dışından ithal ediliyordu. İşte menüsüne çay eklemeyi başarabilmiş bir otel. "Çayın yanında ne iyi gider?" sorusuna "dans" cevabını veriyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/2/1681192923721.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="6.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1932-11-17/16" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1932 tarihli bir bir otel ilanında Danslı Çay detayı dikkati çekiyor.&nbsp;</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">1930'ların başında Rize'de çay üretimi vardır ama çok azdır. Rizelilerin çay yetiştirmesi ne kadar ilginç ve yenidir ki 16 Haziran 1933 tarihli Son Posta Gazetesi'ne haber olur.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/3/2/1681198823775.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.15" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/son_posta/1933-06-16/8" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">16 Haziran 1933 tarihli Son Posta gazetesi</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bu haberdeki ilginç detaylardan biri ise çay yetişmeyeceğini açıklayanlar da oluyor. Haber şu satırlarla son buluyor: "Biz babamızdan ne gördükse onu yaparız diyerek yine mısır ve buğday ekimine devam etmektedir. Fakat bir tecrübe ile çayın kendilerine çok para kazandırdığını görünce şüphesiz işi çaycılığa dökecektir."Çayın popülerliği 1935'i takip eden yıllarda artıyor. Haber gazetesinde yayımlanan Şehirde Gezintiler serisi <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/haber/1935-04-10/8" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">10 Nisan 1935</a> tarihli nüshasında "Çay ve Çay Meraklıları"na yer veriyor. "Yeni İstanbul'un çay meraklıları arasında Hakkı Süha, Refik Ahmed, Abidin Daver, Salahaddin Enis, Gelenbevi Müdürü Cafer Sadık, edebiyat hocalarından Küçük Abdulbaki şimdi en başta gelenlerdir" diye başlıyor haber. Sıralanan bu isimler dönemin önde gelen gazeteci, yazar ve siyasetçileridir. Bu kişiler çayı şöyle tanımlıyor:Beş duyguya hitap eder. 1. Çay rengi ile göze 2. Kokusu ile burna 3. Harareti ile ele 4. Semaverde kaynarken çıkardığı kulkule ile kulağa 5. Ağza verdiği çeşni ile damağa... &nbsp;1930'lu yılların ikinci yarısından itibaren Karadeniz'de çay ve mandalina üretimi için girişimler ciddiyet kazanır. Büyük çaplı kuru çay üretimi 1938'yi bulur. İlk çay fabrikası 1947'de açılır. 1965 yılında kuru çay üretimi iç tüketimi karşılar ve çay ihracatı başlar.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/3/2/1681194563841.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.08" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/ulus/1939-06-14/6" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">14 Haziran 1939 tarihli Ulus gazetesinde yer alan haber</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">1939 tarihli bu haber, birkaç sene içinde ülkenin bütün çay ihtiyacını Rize'nin karşılayacağını iddia ediyor. Bu noktaya gelinmesi yaklaşık 30 yıl sürse de bunun sebeplerinden biri de aynı yıllar içinde çayın çok sevilmesi, ülkedeki çay tüketiminin hızlı bir şekilde artması.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/2/1681199645249.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.22" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1939-06-06/9" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">6 Haziran 1939 tarihli Cumhuriyet gazetesi</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Büyük ihtimal Türkiye'de üretilen ilk çay ambalaj tasarımı 1939'da yayımlandı. Yıllar içinde çayı bardağı ile anlatmaya başlayacağız. Ancak ilk yıllarında çay, yaprağı ve çiçeği ile paketlerde yerini alıyor.&nbsp;Haberde Rizelilerin 21 Mart tarihini çay bayramı olarak kabul ettiği yazıyor. Haberdeki bir diğer detay da "baharın ilk yaprak mahsulünden 45 kilo kuru çay elde edilmiştir. Bu ilk mahsul, hakikaten nefistir" sözleri...<img src="https://images.aposto.com/2023/3/2/1681203024922.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.58" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Çay Bayramı, 1939 tarihli başka bir habere göre 31 Mayıs'ta kutlanıyor. Haberde "Rizeliler her sene 21 Mayıs'ı çay bayramı olarak tesis edecektir" yazıyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/2/1681201748058.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">1941'de de bu "Çay Bayramı"nın devam ettiğine tanık oluyoruz. 14 Haziran 1941 tarihli İkdam gazetesinde yer alan haber, "Yeni çay mahsulünün idraki münasebetiyle Rize'de bayram yapıldı" diye başlıyor. Bayrama köylü, memur ve esnaf katılıyor. Fidanlık müdürünün nutuğuyla başlayan bayram, en iyi 10 çay bahçesi sahibine verilen ödüllerle devam ediyor. Ödül töreni sonrası çaylar içiliyor. Halkevi'nin düzenlediği bayramda cazbandı ile sabahlara kadar eğleniliyor.Eski gazetelerde çay bayramı ile ilgili üç farklı tarih mevcut: 21 Mart, 21 Mayıs veya haziran ayı... Tarih bir netlik kazanmamış. Büyük ihtimal çay bayramı bu sebeple toplumsal olarak çok da rağbet görmediği için terk edildi.&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2023/3/2/1681201236206.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.69" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://100sene100nesne.com/cay/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Vatan gazetesinin 1952 yılında düzenli olarak yayınladığı “Vatan’ın Memleket Serisi”nden Rize: (üstte) fabrikaya çay satmaya gelmiş olan üreticiler, (altta) fabrikanın ambalajlama ünitesinden. Kaynak: Vatan Rize İlavesi. Vatan’ın Memleket Serisi, no. 35 (17.09.1952), s. 4 ve 7.</a>

İstanbul'da Nasıl Eğleniyorduk?

1939 tarihli bir haberde Rizelilerin 21 Mart'ı "Çay Bayramı" olarak kabul ettikleri ve düzenli olarak kutladıklarını yazıyor.

Çay Bayramı

55 gün süren kar yağışı ve tipi, Tuna Nehri'nden kopan buz kütlelerinin boğazı istila etmesi, kapanan yollar ve kopan telgraf telleri... 

1929: İstanbul'un büyük kışı

Matbuat Balosu, yani Basın Balosu... Basın çalışanlarının kendi aralarında düzenlediği bir balo. Bu baloya gazeteci ve yazarlar en şık kıyafetleri giyip gelirdi.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/0/2/1675152723289.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.41" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">1930'larda Maksim’de düzenlenen Matbuat Balosu, Fotoğraf: Selahattin Giz, Pera Müzesi arşivinden<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">1931 yılında düzenlenen baloya dair Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan yazıdan:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Evvelki gece Maksim'de verilen Matbuat Balosu, çok nezih ve neşeli geçti. Baloda, İstanbul'un en güzide tabakalarına mensup birçok maruf sima vardı. Sabaha kadar dans edilerek neşe ve şetaret (sevinç) içinde geçen mevsimin bu en kibar balosunda çekilen kurada isabet eden hediyeler, ayrıca bir revnak vermiştir. Salon saati, vazo ve emsali kıymetli hediyeler arasında bebek, tütünçubuğu gibi eşyalar da vardı.</blockquote> <div fr-original-style="text-align: center;" style="text-align: center; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2023/0/2/1675152890392.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.28" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1931-01-31/1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">31 Ocak 1931 tarihli Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan balo fotoğrafı</a></div><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">130 parçaya yakın hediyenin dağıtıldığı gazete haberlerine yansımış. Hediyelerin dağıtılabilmesi için dans iki defa durduruluyordu.&nbsp;1931 yılındaki baloya dair bir başka haberde bu baloda iki tane caz grubu olacağı, yurt dışından gelmiş artistler tarafından numaralar yapılacağı belirtiliyor. Aynı zaman bir de güzellik yarışması düzenlenmiş.&nbsp;Vakit gazetesi 1931 senesinde baloya gelen kadınların kıyafetlerinin kendileri kadar güzel olduğunu belirterek "en şık kadın" yarışması başlattığını duyuruyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Baloya gelen hanımların tuvaletleri ve kendileri cidden güzeldiler. Eğer aralarında bir seçme yapılmak icap etseydi, en mütehassıs jüri heyeti güçlük çekerdi. Ve esasen böyle bir seçmeye lüzum da vardı. Nitekim bunu düşünen VAKİT, şimdiye kadar görülmemiş ve herkes tarafından çok takdir edilen bir buluşla 1931 senesinin en şık kadınını bulmak üzere bir müsabaka tertip etmiştir. </blockquote>Bu balolarda aynı zamanda iki yaprak, dört sayfadan oluşan da bir gazetede yayımlanıyordu: Balo Gazetesi.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/2/1675153417012.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.68" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Baloya konsolosluklar ve yabancı gazeteciler de davet edilirdi. Balo 10 gibi başlar. Gece yarısından sonra caz gruplarının müziği eşliğinde danslı eğlenceler düzenlenirdi.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/0/2/1675154039335.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="11.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

Cumhuriyetin ilanından sonra Ankara'da düzenlenen balolar diğer illere de yayıldı. Bunların arasında İstanbul'da düzenlenen Matbuat Balosu en ilgi çekenlerden biriydi.

Matbuat Balosu

<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Konser sonu “Bis” sesleri nereden geliyor?</h2>Fransızca “konserde genel istek üzerine çalınan program harici parça” anlamına gelen bis, ilk kez Ahmet Rasim tarafından 1897-1899 yılları arasında kaleme alınan Şehir Mektup’ları eserinde kullanılır. Bis kelimesinin asıl anlamı “tekrar, iki kez, ikinci kez” şeklindedir.&nbsp;Şehir Mektupları yüzyıl öncesinin İstanbul'unu tanımak isteyenler için vazgeçilmez bir kaynaktır. Ahmet Rasim fıkra, sohbet, deneme karışımı bu mektuplarda olağanüstü gözlem gücünü ince bir mizahla yoğurarak İstanbul'un her yanını, her yönünü, binbir çeşit insanını anlatır.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/1/1673863633484.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.91" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/vakit/1932-09-23/1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ahmet Rasim'in ölümü üzerine 23 Eylül 1932 tarihinde Vakit gazetesinde yayımlanan resmi&nbsp;</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Ahmet Rasim mektuplarıyla bis kelimesini Türkçeye kazandırmış diyebiliriz. &nbsp;“Bis” ile ilgili bir diğer iddia ise İngilizceden geldiği yönünde. “Back in to stage”in kısaltmasıdır ve “Sahneye geri dön” anlamında kullanılır.

1930'larda piyango hakkında yayımlanmış iki haber benzerlikleri sebebiyle dikkat çekiyor.Piyango dolandırıcılığını konu alan ilk haberin ana kahramanı 12 yaşında bir çocuk, ismi Emin. İkinci haberin kahramanı ise 60 yaşlarında, Servet isimli bir erkek.<a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/vakit/1933-08-29/4" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">29 Ağustos 1933</a> tarihli Vakit gazetesinde yer alan "12 Yaşında Bir Sahtekar" başlıklı haber şu cümlelerle başlıyor: "Küçükpazar'da tayyare piyango bayiliği yapan Rifat Efendi'nin dükkanına 12 yaşlarında bir çocuk girerek Rifat Efendi'ye bir mektup vermiştir." Zarfın içinden iki tane piyango bileti bir tane de mektup çıkar. Mektubun sahibi, "Sevgili Rifat Efendi" diye söze başlar ve "Bugünlerde çok rahatsızım. Bu sebeple piyango biletini aldığım dükkanınıza gelemiyorum. Zarfın içindeki iki bilete ikramiye isabet etmiştir. Parayı mektubu size getiren çocukla birlikte göndermenizi rica edeceğim" diye devam eder. Rifat Efendi bu satırları okurken postacı çocuk dikkatle ona bakmaktadır. Numaraları kontrol eden Rifat Efendi, iki biletin toplam ödülü olan 62 lirayı çocuğa verir. Sonrasında biletleriyle birlikte Tayyare Piyango Müdüriyeti'ne giden Rifat Efendi, dolandırıldığını, biletlerin üzerindeki numaralarla oynandığını öğrenir. Küçük sahtekar onu dolandırmıştır. Yapılan araştırma sonucu 12 yaşındaki Emin isimli dolandırıcı yakalanır ve suçunu itiraf eder. Dolandırıcılığın yapıldığı biletlere dair çekilişte büyük ikramiye 40 bin'dir. Emin, sadece 62 liralık bir dolandırıcılık yaparak belki de bir bisiklet almak istemektedir.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/2/1672131317785.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.73" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Diğer haber ise <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/son_posta/1934-06-08/1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">8 Haziran 1934</a> tarihli Son Posta gazetesinde yayımlanmış. "Piyango talihlisi Servet Bey'in Macerası" başlığını taşımaktadır. Haberin başrolü Servet Bey, yaşına rağmen dinç ve kuvvetlidir, telgrafhanede çalışan bir memurdur. Kendisine 100 bin liralık büyük ikramiye vurmuştur. Paranın bir kısmını evde saklamaktadır. Ancak eşi, "vahme kapılmış, derin sevgi hisler ile bağlı olan bu ailenin arasından bir kara kedi gölgesi geçer gibi olmuş, bu paranın ruhu saadet yuvalarını bombalayacağını ve evlerinin huzurunu yıkacağını zannedip sinir buhranı geçirmiş."&nbsp;Servet Bey'in eşi, bu his ile paraları makasla kıyım kıyım doğrayıp parçalamış. Parça pinçik olmuş paraları bir torbaya doldurup "Ailemizin saadetini bozacak gibi görünen paralar işte" diyerek Servet Bey'in önüne koymuş. Servet Bey, tüm sükunetiyle eşinin sinirlerini yatıştırdıktan sonra seri numaralarına göre paraları birleştirmeye çalışmışlardır. Servet Bey'in Son Posta muhabirine konuyla ilgili &nbsp;verdiği demeç şu şekildedir: "Her evde olduğu gibi aile arasından ufak bir sinir cereyanı geçti ve her şimşekli havadan sonra beklenen temiz ve güneşli bir sabah gibi yine samimiyetimiz berdevamdır."1930'lardan bu iki haber, okuyucuyu şüpheye düşüren özelliklere sahip. Piyango dolandırıcılığı yapan çocuğun adı, "güvenilir" anlamına gelen Emin; büyük ikramiye vuran ve paraları kıyım kıyım doğranan kişinin ismi "zenginlik" anlamına gelen Servet'tir. Kozmik Şakacı'nın işi gibi gözüken bu tesadüfler, haberin doğruluğu hakkında şüpheye düşmemize yol açıyor.

Türk medyasındaki bazı haberlerin doğruluğundan şüphe etmek elde değil.

İki piyango hikayesi: Emin ve Servet

1920 ve 30'larda sinema ve tiyatro gösterilerinin öncesinde fakirizm etkinlikleri konulmaya başlandı. Sinema ve tiyatrolar arasındaki rekabet için ortaya çıkan bu etkinlikler, seyircilerin sahneye laf attığı, hayretler içinde izlediği, çok rağbet gören gösteriler oldu. Gazeteler konu olmuş bazı fakirleri derledik: &nbsp;<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aziz Bey</h3>9 Aralık 1930 tarihli Cumhuriyet gazetesinde de Türk fakiri Aziz Bey ile ilgili bir habere yer verilmiş. Aziz Bey'in aslen İstanbullu bir Türk olduğu not düşülürken Cumhuriyet gazetesinde "Türklerden bu sahada da böyle bir şahsiyet çıkması her halde memnuniyete şayandır" yorumu yapılmış. Diğer Türk fakiri Tahra Bey'in hatırlatıldığı haberde "Aziz Bey'in onun gibi gürültüler çıkarmadığı"ndan övgüyle bahsedilmiş. &nbsp;&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/11/2/1671524003710.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.63" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/vakit/1931-03-18/2" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">18 Mart 1931</a> tarihli Vakit gazetesinde yer alan haberde ise Aziz Bey'in rufai şeyhinin oğlu olduğu iddia edilmiş.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Mustafa Rade</h3>Cava'da Batavya Üniversitesi mezunlarından bir fakir olan Mustafa Rade, 1931 yılının Eylül ayında Türkiye'yi ziyaret ediyor. Kendisi aynı zamanda gazeteci ve üniversitenin talebe reisi.Mustafa Rade, Vakit gazetesi muhabirine şu demeci veriyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Batavya darülfünunundan mezunum. Seyahatim esnasında yazdığım gibi gittiğim şehirlerde fakirizm tecrübeleri yapmaktayım. Seyahatimin asıl maksadı bütün memleketlerdeki gençlik teşkilatını, spor ve beden terbiyesi müesseselerini de gezerek tetkikat yapmaktır. 6 Ocak 1929'ta Batavya'dan hareket ettim. Singapur, Cilon, Aden, Portsayit, Marsilya, Paris, Brüksel, Roterdam, Amsterdam, Bremen, Hamburg, Berlin, Layipzig, Zagrep, Sofya'ya uğrayarak İstanbul'a geldim. Türkiye'de gençlik teşkilatını tetkik ederek Cava gazetelerine makaleler yazacağım."</blockquote><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tahra Bey</h3>1900'lerin başında doğan, Ermeni asıllı Mısırlı bir fakir olarak kendini tanıtan Tahra Bey, 1920'lerde ve 30'larda belki de dünyanın en ünlü sihirbazlarından biriydi. Asıl adı Krikor Kalfayan olan Tahra Bey, İstanbul'da büyüdü, Fransa'da çok büyük üne kavuştu. Ölüm tarihi ise maalesef bilinmiyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/2/1671526848660.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.55" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kendisiyle ilgili uzun bir yazı dizisi 27 Temmuz 1936 tarihinden itibaren Halkın Sesi gazetesinde yayımlanmış. "Tahra Bey: Akıllara durgunluk veren maceralar" başlıklı yazı dizisinde çoğunlukla Türkiye ile ilgili hikâyeler anlatılıyor.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tevfik Özcan</h3>1936 yılında gazetelere fakirizm, manyetizm, telepati gösterileri sunan, alanyatizör uzmanı bir isim konuk oluyor. Tevfik Özcan.&nbsp;I. Dünya Savaşı'nda Türk zabiti olarak Osmanlı ordusunda hizmet ederken esir düşen ve uzun müddet Hindistan'da kalan Özcan, burada tanıştığı Hintli bir Müslüman sayesinde fakirizm üzerine bilgiye sahip olmuş ve "Bu ilmin derin noktalarını öğrenmiş." Tevfik Özcan, "kendi bıçağı ile kafasını kesip üç dakika boyunca başsız kalabileceğini, tabanca kurşunu ile kendini vurabileceğini, kalbini durdurarak tekrar attırabileceğini" iddia ediyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/2/1671528000521.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">İzmir'de yaptığı gösterilerin birinde kendisine sıkılan kurşunu eliyle yakalayıp tabancayı tutan kişiye iade ettiği de iddialar arasında...<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Zati Sungur</h3>Zati Sungur ya da tam adıyla Hasan Zati Sungur, 1898 yılında Bursa'da dünyaya geldi 1984'te İstanbul'da hayatını kaybetti.Türk illüzyonist Zati Sungur'un, 1916 yılında denizaltı filosunda staj yapmak için Almanya'ya gitmesiyle hayatı değişir. Öğrencilik hayatının yanında ek iş olarak kabareler çıkmasıyla sahne hayatına ilk adımını atıyor, bundan sonra da kendisini illüzyonist yapan yolculuk başlamış oluyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/2/1671529502642.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.74" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">

Türk ve yabancı fakirlerin Türkiye gösterileri

Lunapark kelimesi ilk kez 1903 yılında New York'un Coney Adası'nda açılan bir eğlence parkında kullanıldı. Buradan yola çıkarak içinde devasa oyuncakların olduğu alanlara zamanla lunapark denmeye başlandı.&nbsp;Lunaparklardaki oyuncaklar iki özelliği ile dikkati çekiyor. Bunlardan ilki, oyuncakların fizik kurallarını kullanarak insanın sıradan hayatında olmayan heyecanları yaşatması. Mesela dönen salıncaklardaki merkezkaç kuvveti, sıradan olmayan bir his yaratıyor. Çarpışan arabalardaki momentum, hızlı trenlerde ivmelenme, kimi oyuncaklarda serbest düşme sebebiyle insanın kendini ağırlıksız hissetmesi… Lunaparklar fizik kurallarının kullanarak insanı dünyadan koparır ve başka bir gezegende yaşam hissi verir… Belki bu sebeple ismi ay anlamına gelen “Luna”dır, bu parkların.&nbsp;Aynı zamanda tam da yaşamın simülasyonudur, lunaparklar. Sürekli hareket halindeki cisimler, sadece kendini tekrar eder. Oyuncaktan indikten sonra, bunca harekete rağmen bir gıdım yol kat edilmemiştir. Bütün hafta boyunca, günde 10 saate yakın çalışan işçinin hayatı gibi, sadece zevk ve mutluluk veren hormonlar salgılaması gibi küçük bir farkla.Hem yaşamın simülasyonu hem de dünya dışı olan bu tesislerin Türkiye’ye gelmesi için yaklaşık 30 yıl geçmesi gerekecekti.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1662456256160.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/Seda_Ozen/status/1309045898459127810/photo/1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Taksim Bahçesi’nde, 1930’lar, dans ve müzik</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Taksim Bahçesi’nde lunapark projesi</h3>Türkiye, “lunapark” kelimesiyle <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/vakit/1929-06-12/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">12 Haziran 1929</a> tarihli Vakit gazetesindeki bir haberde tanışır. Habere göre, “bir Alman şirketi İstanbul'da büyük bir lunapark için Himaye-i Etfal Cemiyeti’ne (bugünkü Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü) başvurmuş, kabul edilmesi durumunda buraya bir lunapark bir milyon liraya inşa edecektir.”&nbsp;Sekiz ay sonra, 1930’un Şubatında haberin devamı gelir: <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/yar%C4%B1n/1930-02-18/2" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gazeteler</a>&nbsp;“yabancı grubun bu sefer emniyete başvurduğunu, Gülhane Parkı'nda, Tepebaşı Bahçesi'nde, Taksim Bahçesi'nde birer lunapark açmayı planladığını”&nbsp;yazar. Grup şehirde eğlence yerleri olmadığını, büyük küçük, kadın erkek, her sınıftan halkın çeşitli şekillerde eğlenebilmesi için lunaparklara ihtiyaç duyduğunu ileri sürmekte, bunu telafi etmek istediklerini beyan etmektedir. <a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1931-09-28/3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1931 yılının Eylül</a> ayında lunapark açmak isteyen zattın ismi M. Richard Meinhardt’tır ve kendisinin Londra, Berlin, Viyana, Bükreş ve Washington’da lunaparklarının bulunduğu, Atina'da bir lunapark kurma çalışmalarına başladığını öğreniriz.&nbsp;1938 yılına kadar Taksim Bahçesi’ne yapılması planlanan lunapark için birçok haber çıkar. Kimi haberlerde yabancı grubun Taksim’deki lunaparktan vazgeçtiği, başka bir haberde ise görüşmelerin olumlu yönde ilerlediği yazar. Belediyenin istediği aidattan, Dolmabahçe’ye inen arazinin hak sahiplerinden, arsanın eski kiracısından, tulumbalarla deniz suyu çekilip yapılacak havuzdan, tesis içindeki restoranların özelliklerine kadar her şey yazılır gazete kupürlerine… Okuyucu, hiçbir zaman gerçekleşmemiş bir projenin tüm detaylarını öğrenir…<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1662456581208.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.72" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ansızın ortaya çıkan bir lunapark&nbsp;</h3>Taksim Bahçesi’nde yapılması planlanan lunapark gündemi işgal ededursun,&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.gastearsivi.com/gazete/cumhuriyet/1932-08-07/8" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">7 Ağustos 1932</a> tarihli Cumhuriyet gazetesindeki bir ilan dikkati çeker. İlanda yer alan ifadelerden o gün Tepebaşı Bahçesi’nde bir lunaparkın açıldığını okuruz. İlana göre, bu lunapark hem Türkiye’nin hem de İstanbul’un ilk lunaparkıdır.&nbsp;Peki kim bu lunaparkın sahibi, kim bu İstanbul’da ilk lunaparkı açan girişimci? Maalesef bu soruların cevabı henüz yok.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1662456691347.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.28" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><a fr-original-style="" href="https://twitter.com/IsmailKaya26/status/1221500127631814656" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bugün TRT binasının ve otoparkın olduğu Tepebaşı Bahçesi, Fotoğraf Selahattin Giz</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Mehmet Selahattin’in bu sayıda yayımladığız, 17 Eylül 1932 tarihli yazısı dışında bu lunapark ile ilgili gazete ilanları hariç hiçbir bilgiye rastlamıyoruz. Gazete ilanlarından bir süre sonra lunaparkın adresinin Şişhane olarak değiştirildiğini görüyoruz. &nbsp;Bir diğer değişiklik ise motosiklet koşucusu. İlk olarak Billy Williams ismindeki bir motosiklet koşucusunun hünerlerini Ölüm Kulesi’nde sergilediğini, birkaç ay sonra ise İtalya’dan getirilen Italo isimli motosiklet koşucusunun Ölüm Küresi’nde heyecan dolu atraksiyonlara girdiğini okuyoruz. Motorcunu ismiyle birlikte, ölümün şekli de değişiyor...&nbsp;Girişinin 6 kuruş olduğunu öğrendiğimiz ilanlarda “Amerikanvari eğlenceler” ifadesi de dikkati çeker. Bunların arasında elektrikli otomobiller, uçan sandalyeler, hediyeli nişan talimleri, sıhhi müze, mıknatıslı balık avı, halka atmalı ördek avı ve dans cambazı bulunur.&nbsp;Tepebaşı'nda kurulan lunaparktan bir fotoğraf maalesef bugünlere gelmemiş.&nbsp;

Taksim Bahçesi’nde lunapark projesi yaklaşık on yıl boyunca gazete kupürlerinde kendine yer bulurken 1932 yılında Tepebaşı’nda ansızın bir lunapark açılır. Türkiye’nin ilk lunaparkının sahibi kimdir, içinde hangi oyuncaklar yer alır?

İstanbul’un gazetelere haber olmayan ilk lunaparkı

<a fr-original-style="" href="https://sozluk.gov.tr/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Lostra kelimesi</a> İtalyanca lustra’dan gelmekte olup ayakkabı boyama anlamı taşır. Lostra salonunda çalışan kişilere, yani ayakkabı boyacılarına da lostracı denirdi. Kelimenin kendisi gibi lostra kültürü de İtalya’dan geldi.Günümüzün kaybolmaya yüz tutmuş mesleklerinden olan lostracılık Osmanlı’da önemli meslek kollarından birisiydi. <a fr-original-style="" href="https://www.fikriyat.com/galeri/yasam/gecmise-nostaljik-yolculuk-kaybolan-osmanli-meslekleri/28" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Osmanlı’nın</a> büyük şehirlerinde, özellikle de İstanbul’da insanların uğrak yerlerinden biri olan lostra salonlarında gazete okunur, ayaküstü sohbet edilir, soluklanılırdı. Örneğin, 19. yüzyıl sonlarında ortaya çıkan kolera salgını nedeniyle Osmanlı coğrafyasında seyahat eden <a fr-original-style="" href="https://pdfcoffee.com/drerafeddin-mamumi-bir-osmanl-doktorunun-anlar-pdf-free.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Doktor Şerafettin Mağmumi</a>’nin anılarından öğrendiğimize göre Bursa’da modası geçmeyen iki sanattan biri lostracılıktı.&nbsp;Yazımını Ali Özdamar'ın yaptığı, fotoğraflarını Selahattin Giz'in çektiği <a fr-original-style="" href="http://arsiv.sabah.com.tr/1998/01/01/y07.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Beyoğlu 1930</a> isimli kitaba göre ise İstiklal Caddesi’ndeki 273 numaralı dükkanın hemen yanındaki yer Beyoğlu’nun en ünlü berberi ve lostracısı olan Hristo’ya aitti. Üstte berber, altta lostra salonu vardı.<a fr-original-style="" href="https://dijital-kutuphane.mkutup.gov.tr/tr/Periodicals/Catalog/Issue/?IssueId=171868" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">1934 yılına gelindiğinde</a> Vakit gazetesine göre günde üç kez lostracıya uğrayan eski müşteriler artık kalmamıştı. Ancak aynı haberde lostracılar insan sarrafı olarak tanımlanır. Anında müşterisinin nasıl biri olduğunu anlar. Vilayet Caddesi’nin Sirkeci bitimindeki bir lostra salonunda “bir cigara içimi” lostracılarla konuşan muhabir onların <a fr-original-style="" href="https://read.apos.to/i/nostaljik-bulten#istanbulda-nasl-eleniyorduk" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">nostalji</a> dolu serzenişlerine aracılık eder:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Ah efendi ah işler aynasızlaştı. Eski günleri öyle bir arıyoruz ki! Bizde günde üç kere gelen meraklı müşterilerimizin sayısı saymakla bitmezdi… Günde üç kere boyacıya giden meraklı efendi, şimdi haftada bir ancak geliyor. Sebebi mi? Sebebini sormaya lüzum var mı? Ortalıkta para yok. Para yok demek gam, kasavet çok demektir. Neş’eli olmayan adamın aklına ayakkabı boyatmak haftada bir ancak gelir elbet…”</blockquote>Muhabir soruyor: “Kadın müşterileriniz mi daha titizdir, erkek müşterileriniz mi?”<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 216, 77); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“...Bizi en çok oyalayan kadınlardır. Kadının iskarpinini saatlerce boya, bıkmaz usanmaz. Saatlerce kanepende oturur kalır. Kadın müşteri bizi kendi halimize bırakmaz. Her saniye emir verir… Bazı kadınlar salona arkadaşlarıyla birlikte gelirler. Bu da bizim için bir işkence olur. Çünkü hepsi de boyanan iskarpine bir kusur bulur... Bir kısım kadınlar da mutaassıptırlar. Bacaklarını göstermek istemezler. Etekleriyle örtünmeye uğraşırlar…”</blockquote>O tarihlerde İstanbul’da üç bin ayakkabı boyacısı olduğunu öğrendiğimiz bu yazı bize daha o tarihlerde lostracılığın geçirdiği dönüşümü anlatması bakımından önemlidir. Refik Halid’in 1940’ların İstanbulundaki bir aşkı konu edinen <a fr-original-style="" href="http://monografjournal.com/sayilar/14/3-hazal-bozyer.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bugünün Saraylısı</a> isimli kitabındaki hikaye anlatıcısının da lostracı dükkanlarının bugünkü boyacı dükkanlarına benzemediğini söylemesi bu değişim ve dönüşümün giderek hız kazandığını gösterir.&nbsp;Gelelim 2000’li yıllara... Lostracılık günümüzde kaybolmaya yüz tuttu demiştik. Ancak sadece ülkemizde değil dünyada da hala bu mesleği yapmaya devam edenler var. Bunu nereden mi biliyoruz? Stacey Tenenbaum, dünyanın farklı yerlerinde zamana direnen lostracıları <a fr-original-style="" href="https://m.bianet.org/biamag/print/188280-kunduraya-cila" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Shiners</a> isimli belgesinde anlatıyor.

Vakit ile ilgili hikayeler