Türkiye, 6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli depremler nedeniyle tarihinin en büyük felaketlerinden birini yaşadı. Depremin ardından elektrikler kesildi, telefon hatları sustu, internet erişimi durdu ve tüm iletişim altyapısı dakikalar içinde çöktü. Arama-kurtarma çalışmaları için oldukça kritik olan ilk 72 saatte altyapıda ciddi arızalar meydana geldi. Kamuoyunda pek duyulmamış olsa da tüm bu kaosun ortasında bir avuç insan, yıllardır bu âna hazırlanmış gibi haberleşme faaliyetlerine katkı sağladı: Amatör telsizciler.Arka plan: Amatör telsizcilik, esasında sınavlarda başarı gösteren kişilerin kendilerine ayrılan frekans bantlarında menfaat gözetmeden yürüttüğü bir hobi faaliyeti. Türkiye’de amatör telsizci ehliyeti, Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü tarafından bir haberleşme sınavına tâbi tutularak tahsis ediliyor.&nbsp;Sınav neticesinde amatör telsizcilere frekans bandına ek olarak bir çağrı işareti de veriliyor. Anons verilirken iletişim kuran tarafların çağrı işareti söyleniyor. Alandaki amatör faaliyetler; kişilerin bilgilerini genişletmesi, farklı frekanslarda çalışmalar yapması, kendi imkanlarıyla anten geliştirmesi ve mümkün olan en uzak yerle iletişime geçmesi gibi çalışmalarla genişletilebiliyor.&nbsp;Öte yandan: Amatör telsizcilikte iki farklı şekilde yayın yapılabiliyor. “Simplex” adı verilen telsizden telsize yayınlar, daha kısa mesafelerde yapılıyor. Röleler üzerinden yapılan yayınlar ise çok daha geniş bir alana ulaşıyor. Amatörlerin birbirleriyle iletişim kurmasını mümkün kılan röleler, genellikle yüksek bir noktaya kuruluyor ve bir röledeki anonsu, tıpkı radyo yayını gibi o frekansı dinleyen tüm amatörler duyuyor.&nbsp;Dolayısıyla bu anonslarda ne konuşulduğuna büyük bir özen gösteriliyor. Zira verilen anons, kamuya açık bir yayın olduğu için iki kişi arasında kalmıyor. Üstelik röle üzerinden yapılan yayınlar, oldukça geniş bir alana ulaşıyor. Örneğin Bursa’daki bir yayın, İstanbul’a ulaşabiliyor. Benzer şekilde, Halkalı ya da Zeytinburnu’nda Bursa rölelerini dinlediği bilinen amatörler bulunuyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Telsizler, arama-kurtarma çalışmalarına da destek oluyor</h2>Amatör telsizciler, faaliyetlerini hobi olarak yürütmenin yanı sıra ihtiyaç duyulması hâlinde bölgesel iletişim sağlama, arama-kurtarma faaliyetlerine katkı sunma ve doğal afetlerde iletişim altyapısı oluşturma gibi operasyonları da gönüllü olarak topluma sunabiliyor. Kahramanmaraş merkezli depremlerin ikinci yılında, arama-kurtarma faaliyetlerinde kritik roller üstlenen amatör telsizcileri Bursa’da yaşayan Ufuk Çiçek ile konuştuk.&nbsp;Kendisi de bir amatör telsizci olan Çiçek, esasında bir iş insanı. Amatör telsizcilerin doğal afet dönemlerinde arama-kurtarma çalışmalarına sunduğu katkıları Aposto’ya anlatan Çiçek, Türkiye’deki afet koordinasyonunun Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) çatısı altında yapıldığını ve arama-kurtarma faaliyetlerine katılmak isteyen tüm kurumların çalışmalarını AFAD koordinasyonu altında yapmak zorunda olduğunu vurguluyor.&nbsp;Ayrıntılar:&nbsp;Çiçek’in açıklamalarına göre AFAD, yılda birkaç kez doğal afetlere ilişkin tatbikatlar yapıyor ve kayıtlı kuruluşları bu tatbikatlara davet ediyor. Dolayısıyla her amatör telsizci, bu tatbikatlara gidemiyor ve arama-kurtarma çalışmalarına katılamıyor. Ancak 3 bine yakın amatör telsizci üyesi bulunan Türkiye Radyo Amatörleri Cemiyeti (TRAC), bu tatbikatlara katılan kurumlardan. Amatör telsizciler de ancak TRAC’a üye olarak afet yönetimiyle ilgili faaliyetlere ve tatbikatlara katılıp nasıl bir çalışma yürütüleceğiyle ilgili yetkinlik kazanabiliyor.&nbsp;“AFAD koordinasyonunda çalışmadan herhangi bir afette elinize telsiz alıp birilerine yardım etmek gibi bir şansınız pek yok. Bu iş tamamen devlet koordinasyonuyla yapılıyor” diyen Çiçek, amatör telsizcilerin afet durumlarındaki asıl görevinin muhabere, yani iletişim sağlamak olduğunu söylüyor. Zira şehrin iletişim altyapısında problem olduğunda ve GSM operatörleri yetersiz kaldığında telsizler, analog bir şekilde birbiriyle haberleşebiliyor.&nbsp;Önemli ayrıntı:&nbsp;Yetkin amatör telsizciler, bir doğal afet durumunda sahaya yayılıyor ve her biri bir birimin başında duruyor. 1-2 amatör telsizci de eşzamanlı olarak AFAD’ın komuta merkezinde bulunuyor. Sahadaki telsizciler, gelen bütün bilgileri telsizler aracılığıyla komuta merkezine iletiyor. Bu bilgiler, komuta merkezi üzerinden de AFAD’a iletiliyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yani bir amatör telsizcinin olası bir doğal afet durumundaki tüm görevi, AFAD bünyesinde ekipler arasındaki iletişimi sağlamak oluyor.&nbsp;</li></ul>Neden önemli? İtfaiye ve jandarma gibi birimler, kendi iletişim altyapıları üzerinden haberleşiyor. Dolayısıyla çoğu durumda farklı birimlerin birbiriyle iletişimi olmayabiliyor. Amatör telsizciler, bu noktada sahada bir köprü görevi görüyor ve farklı birimlerin aktardığı bilgiyi komuta merkezine ileterek bu bilgilerin komuta merkezinden ilgili birimlere aktarılmasını mümkün kılıyor.&nbsp;Türkiye deprem kuşağında olduğu için olası bir büyük depremde amatör telsizcilere yine çok iş düşeceğini vurgulayan Çiçek, arama-kurtarma çalışmalarına katkı sağlamak isteyen amatör telsizcilere en yakın AFAD komuta merkezine amatör telsizci belgeleri ve teçhizatlarıyla gitmelerini ve görev almak istediklerini söylemelerini tavsiye ediyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Amatör telsizciler, Kahramanmaraş depreminde de görev aldı&nbsp;</h2>Ufuk Çiçek, amatör telsizcilerin Kahramanmaraş depremlerinde de görev aldığına işaret ediyor. Bursa’dan 6-7 kişilik bir ekibin Kahramanmaraş’a gittiğini ve depremin ertesi günü şehre ulaştığını belirten Çiçek, telsizcilerin kendi teçhizatlarıyla araçlarında bir seyyar röle kurduğunu söylüyor. AFAD koordinasyon merkezine bir telsizci konuşlandırıldığını ve diğer ekip üyelerinin sahaya dağıldığını ifade eden Çiçek, sahadan gelen bilgilerin bu şekilde AFAD komuta merkezine ulaştırıldığını dile getiriyor.&nbsp;Çiçek ayrıca, Kahramanmaraş depreminde amatör telsizcilerin&nbsp;yaşadığı tecrübeyi şu ifadelerle anlatıyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(39, 46, 113); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(39, 46, 113); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Görevleri 3-4 gün sürdü. Sonra döndüler. Biliyorsunuz ki çok büyük bir depremdi ve iletişim tamamen kopmuştu. Tabii ki çok faydaları oldu. Bu denli büyük bir depremde devletin her türlü sivil toplum kuruluşuna ihtiyacı olabiliyor. Bizim de oradaki esas görevimiz, hayatta kalan kişilerin kurtarıldığı dönemdeydi. O anda olabildiğince çok sayıda canın kurtarılmasına katkı sağlamaya çalışıyorsunuz. O eşik aşılınca zaten devlet yavaş yavaş kendi koordinasyonunu ve altyapısını sağlıklı hâle getiriyor ve sonrasında size ihtiyaç kalmıyor.”</blockquote><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Amatör telsizciliğin faaliyet alanı geniş bir yelpazeye yayılıyor</h2>Elbette genel hatlarıyla amatör telsizcilik, doğal afet durumlarındaki kullanım senaryolarından çok daha fazlası… Bu hobiyi yapan insanlar, birbirine destek olmak, bilgi paylaşımında bulunmak veya kamu yararına çalışan bir dernek hâline gelmek gibi çeşitli amaçlarla kümeleniyor. Bu kümeler içinde amatör telsizcilikle ilgili birçok dernek bulunuyor.&nbsp;Öte yandan: Bu hobi, oldukça pahalı… Çünkü bazı temel teçhizatlara sahip olmak gerekiyor. Bu teçhizatları edinemeyen amatör telsizciler de dernek çatıları altında toplanarak imkanlarını birleştiriyor.&nbsp;Yurt içindeki amatörlerin büyük bir kısmı, yayınlarını yalnızca amatörlere tahsis edilen UHF ve VHF bandında yapıyor. Bu bantlarda da Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun (BTK) belirlediği frekanslar bulunuyor. Dernekler, bu frekanslarla röle kurabiliyor.&nbsp;Amatör telsizciler, temelde bu yerel röleler üzerinden ulaşabildikleri en uzak noktaya ulaşmaya çalışıyor. Üstelik kendi imkanlarıyla anten geliştirmeye çalışan amatörler de var. Elbette burada da temel amaç, bu antenler üzerinden mümkün olan en uzak noktayla iletişim kurmak oluyor.Amatör telsizci, ne kadar uzak mesafeye ulaşırsa kendisini o kadar başarılı addediyor. Ufuk Çiçek’in paylaştığı ayrıntılara göre dönem dönem bununla ilgili yerel ve uluslararası yarışmalar da düzenleniyor. Bu yarışmalarda radyo iletişimini kurmuş olan iki amatör, hangi tarihte ve saatte görüştüklerini çağrı işaretleriyle birlikte sisteme giriyor. Yarışmanın jürisi, bu verileri karşılaştırıyor ve her iki taraf da bu görüşmenin yapıldığını teyit ederse aradaki mesafeye bakılıyor. En uzun mesafeyle görüşme yapabilen katılımcılara ise bu başarılarına ilişkin bir belge veriliyor.&nbsp;HF bandı: HF bandı üzerinden yüksek frekanslarda anons yapan amatörler ise daha çok uluslararası arenada çalışıyor. Bu kişiler, belirli frekanslardan sürekli çağrı yapıyor ve birinin bu çağrıyı duymasını bekliyor.&nbsp;Diğer yandan ilk etapta, çağrıyı biri duyduğunda taraflar arasında bir sohbet geçeceğini düşünebilirsiniz. Fakat iletişim kurulduğunda herhangi bir sohbet olmuyor. Taraflar, yalnızca birbirlerine çağrı işaretlerini ve nereden iletişime geçtiklerini söylüyor ve sisteme bu bilgileri giriyor. Çünkü bu denli uzun mesafelerde “QRM” adı verilen parazitler nedeniyle sağlıklı bir şekilde sohbet etme imkanı olmuyor.&nbsp;Dolayısıyla amatör faaliyetler, daha çok UHF ve VHF bantları üzerinden yurt içinde, HF bandında ise yurt dışında yürütülüyor. Burada amatörler, mümkün olduğunca yeni istasyonlar keşfetmeye, yeni insanlarla tanışmaya, yarışmalara katılmaya ve kendi antenlerini geliştirmeye çalışıyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çağrı işaretleri kişiye özel&nbsp;</h2>Amatör telsizcilerin çağrı işaretleri de kişiye özel olarak oluşturuluyor. Ufuk Çiçek ile yaptığımız sohbette Çiçek, sözlerini sonlandırırken kendi çağrı işaretini de paylaştı: “TA3UFK”.&nbsp;Uluslararası bir dilde oluşturulan bu çağrı işaretlerinde her bölümün ayrı bir anlamı oluyor. Örneğin “TA”, telsizcinin bulunduğu ülkeye işaret ederken “3”, bölge kodu olarak işlev gösteriyor. Sondaki harfler ise amatör telsizcinin istasyonunu tanıtan bir ek…&nbsp;Dahası: Bu çağrı işareti, telaffuz edilirken küresel olarak anlaşılabilmesi için uluslararası bir dille telaffuz ediliyor. Örneğin Ufuk Çiçek’in çağrı işareti, anons edilirken “tango-alfa-three-foxtrot-kilo” şeklinde okunuyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dünyanın her yerinde amatör telsizciler çağrı işaretlerini aynı kodlamayla anons ettiği için ortak bir dil oluşuyor.</li></ul>Geniş açı: Türkiye, Kahramanmaraş depremlerinin de oldukça sert bir şekilde yüzümüze vurduğu üzere bir deprem ülkesi… Amatör telsizcilik, temelde bir hobi olsa da amatörler, yıllardır olası bir doğal afette arama-kurtarma çalışmalarına destek olmaya hazır bir şekilde telsizlerinin başında bekliyor. Günümüze miras kalan bu analog cihazlar, belki de günün birinde “Sesimi duyan var mı?” çağrısına yardım gönderecek iletişim ağının temel yapı taşlarından biri olmaya hazırlanıyor.&nbsp;

Quando İçgörü

Türkiye, 6 Şubat 2023’te tarihinin en büyük felaketlerinden birini yaşadı. Depremin ardından tüm iletişim altyapısı da dakikalar içinde çöktü. Fakat kaosun ortasında bir avuç insan, yıllardır bu âna hazırlanmış gibi haberleşme faaliyetlerine katkı sağladı. Amatör telsizciler, arama-kurtarma çalışmalarında telsizlerin rolünü anlatıyor. 

Telsiz ile ilgili hikayeler