Girişim sermayesi, şüphesiz ki teknolojik gelişim ve inovatif fikirlerin ticarileştirilmesinde kritik rol oynayan bir finansman modeli… Çok da yararlı. Peki bu her zaman geçerli mi? Bu soruyu yanıtlamadan önce rekabet hukukundaki “yıkıcı fiyatlama” kavramını kısaca anlatayım.&nbsp;Hâkim durumdaki güçlü bir girişim, fiyatları maliyetin altına çeker. Rakipleri ise zararına satışı kaldıramaz ve piyasayı terk eder. Rakipsiz kalan ve piyasaya girmeyi düşünenlere gözdağı vermiş olan şirketimiz,&nbsp;tekelci fiyatlama ile zararını ziyadesiyle telafi eder ve tekelci kârın keyfini çıkarır. Buna da “hasat” adı verilir.&nbsp;Özellikle ABD hukukunda&nbsp;yıkıcı fiyatlama için yapılan yargılamalar nadiren görülür. Bu tip bir fiyatlamanın ispatı da bir hayli zordur. Zira ABD yargısının Brook Group kararından türetilen yıkıcılık testi kapsamında öngörülen koşulların karşılanması pek güç… Bu test uyarınca yıkıcı fiyatlama hükmü verebilmek için fiyatın maliyetin altında olduğunun tespit edilmesi ve kuvvetli bir hasat ihtimalinin ortaya konması gerekir. Tahmin edileceği üzere kuvvetli hasat ihtimalini hukuken ispatlamak da pek zorlu bir iştir.&nbsp;Öte yandan:&nbsp;Avrupa Birliği (AB) hukukunda hasat ihtimalinin ispat edilmesi zorunlu değildir. Fakat fiyat-maliyet kıyaslaması konusunda ABD hukukuna göre oldukça ayrıntılı bir analiz talep edilir. AB Komisyonu’nun kamuoyu görüşüne açtığı Dışlayıcı Davranışlara İlişkin Kılavuz Taslağı’nda uzun uzun hangi maliyetlerin ele alınacağı ortaya konulur. &nbsp;ABD yaklaşımını benimseyenler, hasat söz konusu olmadıkça maliyet altı fiyatlamanın tüketici yararına yol açacağını, bu nedenle de rekabet hukukunun müdahaleden kaçınması gerektiğini ileri sürer. Aksini savunanlar ise maliyet altı fiyatlamanın, kısa vadede tüketiciye yarar sağlasa da etkin şirketleri piyasa dışına iteceğini ve böylece etkin olmama durumunu teşvik edilerek toplumsal refahın azalacağını savunur.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Girişimler, hasatsız yıkıcı fiyatlama yapabiliyor</h2>ABD’de Prof. Matthew Wansley ve Prof. Samuel Weinstein tarafından 2023 yılında yayımlanan “Venture Predition” başlıklı makale de girişim sermayelerinin hasada, yani rakipler piyasa dışına çıktıktan sonra uygulanan tekelci fiyatlamaya gerek kalmaksızın yıkıcı fiyatlama yapabildiğini öne sürüyor. Peki bu hasatsız yıkıcı fiyatlama nasıl oluyor?İlk etapta risk sermayesi şirketleri, girişimi fonluyor. Bu girişim, piyasaya ilk girdiğinde genellikle çok düşük ve maliyet altı fiyatlarla zararına faaliyet gösteriyor. Girişimin piyasa payı hızla artıyor ve iktisadi aktörlerde şirketin giderek büyüyeceği algısı yerleşiyor. Bu algı yerleşince yeni yatırımcılar, tekelci fiyatlama gücüne inandıkları şirketi anormal bedellere satın alıyor. Nihayetinde girişim de, ilk yatırımcı da, satın alma anındaki son yatırımcı da mutlu oluyor.&nbsp;Peki ya sonra? Girişim, tekelci fiyatlama yapabilirse son yatırımcı mutlu olmaya devam ediyor. Ancak elbette sıfır toplamlı bu oyunda birilerinin gün sonunda mutsuz olması kaçınılmaz… Dolayısıyla tekelci fiyatlama durumunda tüketiciler ve piyasa dışına itilen oyuncular, mutsuzlar kampında yer alıyor.“Girişim tekelci fiyatlama yapamazsa ne olur?” sorusunun yanıtını merak edenler ise WeWork’wün son yatırımcılarının başına gelenleri araştırabilir. Tahmin edilebileceği üzere bu durumda kabak, son yatırımcının başında patlıyor.Wansley ve Weinstein’a göre Uber, WeWork ve Bird, hasatsız yıkıcı fiyatlama stratejisini örnekleyen şirketler... Örneğin rakiplerine karşı belirgin bir etkinlik üstünlüğü bulunmayan Uber, maliyet altı fiyatlama yaparak pazar payını hızla arttırdı. Uber’in 2011 yılındaki ilk yatırım turunda topladığı 11 milyon dolarlık toplam yatırımın 9 milyonunu Benchmark VC yapmıştı. Şirket, sadece 8 yıl sonra, 2019’daki yatırım turunda 78 milyar dolar değerleme ile 24 milyon dolar yatırım topladı. Bu noktada 2011’deki yatırımcı Benchmark VC’nin kazancını bir düşünün…<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yıkıcı fiyatlama FTC’nin de gündeminde</h2>Yazarlar, girişim sermayeleri tarafından desteklenen yıkıcı fiyatlama stratejisinin son tahlilde tüketici zararına yol açtığını, piyasaya girişleri caydırdığını ve inovatif fikirlere yatırım olanaklarını kısıtladığını ileri sürüyor. Rekabet otoriteleri&nbsp;ise bu strateji karşısında çaresiz görünüyor. Zira risk sermayesi tarafından desteklenen girişim, maliyetin altında satış yaptığı dönemin en azından büyük bir bölümünde piyasada hâkim durumda bulunmuyor.&nbsp;Yani söz konusu stratejiyi yıkıcı fiyatlama kapsamında ele alabilmek için en önemli şart,&nbsp;stratejiyi uygulayan girişimin pazarda hâkim durumda olması. Üstelik ABD’de kuvvetli hasat ihtimalini ispatlama zorunluluğu söz konusu.Bu çaresizliğin aşılıp aşılamayacağını değerlendirmek için ABD’de Federal Ticaret Komisyonu (FTC), 2024 yılının Aralık ayında bir workshop düzenledi. Etkinliğin açılış konuşmasını FTC Başkanı Lina Khan, kapanış konuşmasını ise FTC üyesi Alvaro Bedoya yaptı.&nbsp;Bedoya, konuşmasında Wansley ve Weinstein tarafından yapılan çalışmaya atıfta bulunarak girişim sermayeleri vasıtasıyla yıkıcı fiyatlama stratejisi uygulanmasının piyasa dengeleri açısından ciddi bir risk teşkil edebileceğine vurgu yaptı. FTC’nin bu stratejiye ilişkin yukarıda bahsi geçen rekabet hukuku kısıtlarını hangi yöntem ve araçlarla aşmaya çalışacağını ise önümüzdeki günler gösterecek.Merak edenler toplantıya ilişkin tüm notları ve videoları <a fr-original-style="" href="https://www.ftc.gov/news-events/events/2024/12/competition-snuffed-out-how-predatory-pricing-harms-competition-consumers-innovation" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> inceleyebilir.&nbsp;

Quando İçgörü

Risk sermayesi, teknolojik gelişim için önemli bir finansman modeli olsa da teknoloji girişimlerinin yıkıcı fiyatlama yapmasının önünü açarak piyasadaki dengeler için risk oluşturabiliyor. Bu risk, bir süredir ticaret ve rekabet otoritelerinin gündemini de meşgul ediyor. 

Samuel Weinstein ile ilgili hikayeler