Sergi adı: John Craxton:&nbsp;Işığın PeşindeMekân: Meşher&nbsp;Ne zaman? 5 Nisan - 23 Temmuz 2023Neden görmeli? Türkiye’deki ilk, dünyadaki en kapsamlı bu Craxton retrospektifi; sanatçının resimden duvar halısına ve opera sahnesi tasarımlarına kadar uzanan çalışmalarına geniş bir bakış atma olanağı sağlıyor. Serginin küratörü ve sanatçının biyografisinin yazarı Ian Collins iyi ki atölyenin köşelerinden bu işleri bulup çıkarmış diyorsunuz sergiyi görünce.&nbsp;John Craxton aslında ne Türkiye’de ne de dünya sanat kanonunda çok tanınan bir sanatçı. Dostu Lucian Freud’un aksine o, Britanyalı modernist ressamlar arasında en az bilinenlerden biri. Bunun sebebi de aslında Craxton’ın sanatı ya da sanatın sergilenme biçimlerini, sanat çevresini “umursamaması.” Meşher’deki serginin bir duvarında da göreceğiz üzere&nbsp;“Yaşam sanattan daha değerlidir” diyor Craxton. Birçok resmini atölyesinin bir kenarına koyuverip bırakmış bir sanatçıdan bahsediyoruz.&nbsp;Gençliği Birleşik Krallık’ta savaşın ağır atmosferini soluyarak, eşcinsel ilişkinin yasak olduğu ve ağır cezalara çarptırıldığı karanlık bir dönemde geçiyordu. Bu dönem, eserlerinde plastik bakımdan da karanlık denebilecek bir etkiyle kendini gösterdi.Bu dönem taşbaskılar, kitap tasarımları ve çeşitli desenler üretti. Sürrealizm ve Kübizm; Dürer, Picasso ve Miro o dönem etkilendiği akımlar ve sanatçılardı. Ancak Craxton’ı bugüne taşıyan asıl dönüm noktası 1946 yılında Atina’ya taşınmasıydı. Zaten annesi, gençliğinde yaptığı Akdeniz ziyaretiyle büyülenmiş ve bunu Craxton’a da aşılamıştı. Her ne kadar Nazi işgaliyle bertaraf edilmiş bir şehir olsa da sıcak, ışık ve insanların samimiyeti sanatçıyı ele geçirmişti. Bir arkadaşına yazdığı mektupta şöyle diyor Craxton: “Bu ülkenin ne kadar leziz olduğunu ve bütün gün parıldayan sımsıcak güneşin ve geceleyin tavernaların ne kadar hoş olduğunu anlatmam mümkün değil: Zeytinyağında sıcacık karidesler ve harika şarap ve Yunanistan’ın çam ağaçlarının yumuşak tatlı kokusu. Eve asla dönmeyeceğim. Nasıl dönebilirim ki?”<img src="https://images.aposto.com/2023/5/5/1686320999116.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">John Craxton:&nbsp;Işığın Peşinde | Fotoğraf: Emre DurmuşCraxton’ın sanatının bundan sonraki dönemini ikiye ayırmak mümkün. Portreler/otoportreler ve büyük kompozisyonlar. Dostlarının, yakışıklı denizcilerin, tavernalarda dans edenlerin, Giritlilerin, çocukların portrelerini çizdi. Aynı kişilere büyük kompozisyonlarında da yer verdi. Tavernada Dans Eden Adam (1954), Kasap (1964-1966), Gün Batımında İki Figür (1952-1967), Üç Denizciyle Natürmort (1980-1987) resimleri sanatçının 80 yılı aşkın yaşamının en güçlü üretimleri arasında.Sergiyi gezerken Halikarnas Balıkçısı ve Azra Erhat’ın başını çektiği Mavi Anadoluculuk akımına dair öyküler, şiirler, çeviriler zihnimde döndü durdu. Anadolu’yu “kültürlerin geçiş bölgesi” olarak değil de “kültürlerin çekirdek bölgesi” olarak kabul eden akımın belki de bir his olarak öte tarafta da yankılandığını görmek mümkün. Belki de Craxton’ın bu sesi duyduğunu söyleyebiliriz. Zaten zaman geçirmeyi sevdiği Atina’nın duman altı barlarında çalan rebetiko müziğini icra edenlerin birçoğu da Anadolu’dan göç etmek zorunda kalanlardı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">John Craxton kimdir? 1922’de Londra’da dünyaya gelen John Craxton göçebe bir hayat sürdü. 1946’da Atina’yı, 1949’da İstanbul’u ziyaret etti. Hayatının önemli bir bölümünü Ege’nin iki yakasında geçirdi. Müzikle ilgilenen bir aileye sahip olduğu için belki şanslıydı ancak 40’ların İngilteresi soğuk ve kasvetliydi. Ege’de yaşama hayali olmasına şaşırmamak gerek.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir alıntı:&nbsp;Haz peşinde koşmayı temel alan sağlam bir yaşam felsefesiyle kendini koruyan sanatçının duygusal hasarlar karşısında takındığı savunmacı tavır, resimlerinde bulunan empatiyi yalanlar yoğunluktaydı. Harika taziye mektupları yazmasına karşın hayatın yaşamak için olduğuna, yaşamla barışık olmamız gerektiğine ve tadını çıkarmamız gerektiğine inanırdı. Diğer insanların duygusal sorunlarını neredeyse yok sayardı. Kısmen Hanya’da yaşayan İskoç ressam Fiona Carlisle ile sık sık görüşürdü. Evliliğinin dağıldığı Çin gezisinden dönen Fiona, John ile sohbeti sırasında yaşadığı derin travma duygusundan bahsetti. John ona “farklı bir odada resim yapmayı denemesini” tavsiye etti. Temel olarak şansın gücüne ve “kendini başka bir şeye dönüştürme yeteneği” olarak gördüğü hayal gücüne inanırdı. Şöyle söylemişti:</li></ul><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(52, 125, 121); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(52, 125, 121); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Hayatım birbirini izleyen sevinçli rastlantılarla geçti. Aslında her gün şansımız vardır ama bunu bilemeyiz. Yetenek, şansı fark edip ondan nasıl yararlanılacağını bilmekte yatar. Şans, hayal gücünün kardeşidir. Bir iyilik meleği olsaydım, bir bebeğe şans dilerdim ama şansı ona acı getireceğini bilerek korkardım da. (John Craxton, Hayatın Lütufları kitabından, Ian Collins, Yapı Kredi Yayınları)</blockquote>Öne çıkan eser:&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/5/5/1686320455725.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.26" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Doğanın Yapı Taşlarıyla Manzara, 1975-1976, dokuma halı, 423x492 cm (University of Stirling Art Collection, İskoçya)Craxton, Girit’e temelli yerleşmeyi düşünüyordu. Ancak 1967 yılında Yunanistan’da darbe olduktan sonra “Kuzeyin Atina’sı” denen Edinburgh’ya taşınmak zorunda kaldı. Yeni kurulan Stirling Üniversitesi de sanatçıya büyük bir duvar halısı siparişi verdi.Altı dokumacının 18 ayda 500 farklı renkte iplik kullanarak dokuduğu bu heybetli halı sanatçının başyapıtlarından biridir desek yanlış olmaz. Ege’de ve Anadolu’da çokça kullanılan desenler, soldan sağa doğru aydınlanan kompozisyon ve İkarus misali Güneş’e çıktıkça eriyen keçi; Craxton’ın yaşamının, zorunlu ve gönüllü sürgünlerinin destanı niteliğindedir. Ancak karanlık denebilecek sembolizmine rağmen çalışma Ege’nin ve Craxton’ın dirimsel enerjisini yansıtmaktadır. (Merak edenler için: Albaylar cuntası 1974’te son bulduktan iki yıl sonra Craxton Hanya’daki evine dönebildi. 2006’da tedavi görmek için gittiği Londra’da hayatını kaybetti. Külleri Hanya’daki limana savruldu.)<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ve daha fazlası: Serginin de küratörü olan Ian Collins biyografisini yazmak için Craxton’a yalvardığını söylüyor. Çünkü Craxton’a göre sanat yazarlarının konu ettikleri kişilere tepeden baktıklarını, kişisel gerekçelerle çalıştıklarını ve hakikatleri yanlış yansıttıklarını düşünen biri. Ancak neyse ki Collins sanatçıyı ikna etmeyi başarmış ve karşımızda 400 sayfalık “John Craxton- Hayatın Lütufları” kitabı duruyor. Yapı Kredi Yayınları tarafından sergiyle eş zamanlı yayımlanan kitap, sanatçının heyecanlı yaşamına ve sanata dair düşüncelerine kapsamlı bir bakış niteliğinde.</li></ul>

Aposto İstanbul

John Craxton'a bakmak

Mavi Anadolucu bir İngiliz

Yine de bu kısa süre içerisinde öyle önemli eserler ortaya çıktı ki Modern Sanat akımlarının hemen hepsini etki altında bıraktılar.Sürrealizm deyince akıllara gelen Dali’den de bahsedelim. Fakat şöyle bir durumu da atlamayalım; Dali her ne kadar popüler olursa olsun Sürrealizm akımını başlatan başta Andre Breton olmak üzere yazar ve şairlerdir.Sürrealistler, Dali’yi Franco’nun kurduğu faşist hükümeti desteklediği ve faşizan eğilimlere sahip olduğundan dolayı aralarında istemediler. Hatta Andre Breton “Salvador Dali” adından bir anagram çıkararak “Avida Dollars” yani Dolar Düşkünü yakıştırmasını yaptı. Dali ise bıyıklarında dolarla bir fotoğraf çektirip "Ben bildiğimi okurum." mesajını vermiştir.<img src="https://images.aposto.com/2022/7/6/1659793225848.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.00" width="550" alt="Dali with Dollars" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> Sürrealistler ise, elbette ki Sigmund Freud’un çalışmalarından da oldukça yararlandılar.

Yıldızlı Bir Hikâye

Dadaizm, toplumun kokuşmuşluğunu ortaya koyan entelektüel bir isyan ve umutsuzluk hareketiydi. Ömrü ise uzun sürmedi ve yerini Sürrealizm’e bıraktı.

Dadaizm ve Sürrealizm

Simya ile büyülenme: Pandemi sebebiyle dijital ortamda gerçekleştirilen 2020-21 Sonbahar-Kış Paris Haute Couture Moda Haftası’nda, İtalya doğumlu senarist, yönetmen ve film yapımcısı<a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMDk0ZGZhYTUzNjkxMDAwNjQwMzg0NCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cuaW1kYi5jb20lMjUyRm5hbWUlMjUyRm5tMDMwODUyMCUyNTJG""> Matteo Garrone</a>’nin Dior için hazırladığı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMDk0ZGZhYTUzNjkxMDAwNjQwMzg0NCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cuZGlvci5jb20lMjUyRmVuX2diJTI1MkZ3b21lbnMtZmFzaGlvbiUyNTJGaGF1dGUtY291dHVyZS1zaG93cyUyNTJGZm9sZGVyLWZhbGwtd2ludGVyLTIwMjAtMjAyMS1oYXV0ZS1jb3V0dXJlLWNvbGxlY3Rpb24lMjUyRnRoZS1maWxt"">Le Mythe Dior</a> filmi ile şiirsel ve fantastik bir evrende yolculuğa çıktık. Şimdiyse sıra sizde. Dior hayalinin, mitolojinin ve sinemanın simyasını somutlaştıran film, birçok belirsizliğin yaşandığı şu dönemde kısa bir süre de olsa dünyadan uzaklaşmanızı sağlayarak içinizde özgürleşme ve yenilenme hislerini canlandırabilir. Ya da lüksün, heyecan ve yaşamdan zevk alma -joie de vivre- ile bağı olduğu düşüncesini de…<ul><li>Le Mythe Dior filminin tarihsel referansları: Matteo Garrone’nin Dior için hazırladığı büyüleyici Le Mythe Dior filmi, modanın tarih ile olan güçlü bağını bizlere bir kez daha hatırlattı. Filmin iki önemli tarihsel referansı dikkat çekiyor. İlki, Dior’un sürrealizm ile olan bağı. Bu bağ, Matteo Garrone gibi filmlerinde fantastik temaları işleyen bir yönetmenin düşsel vizyonunun Dior’un özü ile örtüşmesini açıklıyor. Diğer referans ise İkinci Dünya Savaşı sırasında Paris’te düzenlenen<a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMDk0ZGZhYTUzNjkxMDAwNjQwMzg0NCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cubWFyeWhpbGxtdXNldW0ub3JnJTI1MkZpbnNpZGUlMjUyRmV4aGliaXRpb25zJTI1MkZwZXJtYW5lbnQtZXhoaWJpdGlvbnMlMjUyRnRoZWF0cmUtZGUtbGEtbW9kZQ==""> Théâtre de la Mode</a> sergisi. &nbsp;</li><li>Dior ve sürrealizm: Dior ve sürrealizm bağı, Dior markasının kuruluşundan da öncesine dayanıyor. Christian Dior, 1928 yılında Jacques Bonjean ile ortak bir sanat galerisi açıyor. Bir sonraki sene bu ortaklığa genç şair Pierre Colle de katılıyor. Salvador Dali’nin "Belleğin Azmi" (<a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMDk0ZGZhYTUzNjkxMDAwNjQwMzg0NCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cuYXJ0c3kubmV0JTI1MkZhcnR3b3JrJTI1MkZzYWx2YWRvci1kYWxpLXRoZS1wZXJzaXN0ZW5jZS1vZi1tZW1vcnk="">The Persistence of Memory</a>) ya da "Eriyen Saatler" olarak bilinen başyapıtı, 1931 yılında ilk defa Dior’un sanat galerisinde sergileniyor. Sürrealizm akımını takip eden sanatçılardan Arjantin doğumlu<a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMDk0ZGZhYTUzNjkxMDAwNjQwMzg0NCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZibG9nLmRtYS5vcmclMjUyRjIwMTklMjUyRjA2JTI1MkYyNiUyNTJGZGlvci1hbmQtZGFsaS1tYXJpYS1ncmF6aWEtY2hpdXJpJTI1MkY=""> Leonor Fini’nin ilk kişisel sergisi</a> de yine Dior’un sanat galerisinde sunuluyor. Sürrealizmin Dior’un kreasyonlarındaki etkisi, Dior’un kreatif direktörü Maria Grazia Chiuri’nin 2018 İlkbahar-Yaz kreasyonunda da izleniyor. Bu sanat akımının Dior’un ilham kaynaklarından biri olmaya devam ettiğinin son ispatı da Le Mythe Dior filmi oluyor. &nbsp;</li><li>Théâtre de la Mode: Filmin tarihsel referanslarından bir diğeri 1945-1946 yılları arasında Parizyen moda tasarımcıları ve artistler tarafından gerçek modellerin 1/3’ü boyutunda mankenler ve arkalarında sahne dekorları ile Avrupa ve ABD’de tura çıkarılan Théâtre de la Mode sergisi. Moda sektörü, bugün salgın kaynaklı yaşanılan sıkıntıların benzerlerini, serginin hazırlandığı o günlerde İkinci Dünya Savaşı kaynaklı yaşıyordu. Chuiri’e göre, Théâtre de la Mode sergisinin amacı Fransa’da haute couture’un hâlâ yaşadığını dünyaya yaymaktı.</li></ul><figure class="image"><img src="http://api.apos.to/uploads/images-2020-07-11T08:00:04.741Z.jpeg" alt="DIOR, Fall-Winter 2020-21 Haute Couture Collection, The Film"><figcaption>Dior Sonbahar-Kış 2020-21 Haute Couture Koleksiyonu</figcaption></figure><ul><li>Rüyadan uyanış: Filmde Dior’un minyatür modellerini taşıyan sihirli sandık, bizi içinde mitolojik karakterleri barındıran fantastik ormanda düşsel bir yolculuğa çıkarıyor. Filme gelen bazı eleştiriler ise bizleri bu rüyadan aniden uyandırabilir.<a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMDk0ZGZhYTUzNjkxMDAwNjQwMzg0NCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cudm9ndWUuY29tJTI1MkZmYXNoaW9uLXNob3dzJTI1MkZmYWxsLTIwMjAtY291dHVyZSUyNTJGY2hyaXN0aWFuLWRpb3I=""> Vogue Runway Editörü Nicole Phelps</a>, filmle ilgili yorumunun sonuna eleştirel bakış açısını ekliyor ve moda ve kesişimsel feminizmin kapsanması söz konusu olduğunda katedilecek daha çok yol olduğunu belirtiyor.</li></ul>

Sürrealizm ile ilgili hikayeler