Selim İleri, 8 Ocak günü, 75 yaşında ayrıldı aramızdan. Onu sadece “yazar” olarak anmak yeterli kalmıyor. İstanbul, hafızasını taşıyan sevdalılarından birini; Türk sineması, onu kare kare hatırlayan bir sinefili ve senaristi, edebiyat dünyası Kerime Nadir’in ve daha nice ismin hatırasını bugüne aktaran vefalı bir dostunu; gastronomi alanı ise eşsiz bir tarih düşürücüsünü kaybetti.Öte yandan o, kendisini hep yalnız biri olarak tanımladı. 2007 yılında 57 yaşındayken 40. sanat yılı şerefine düzenlenen Selim İleri Sempozyumu'nda şöyle demişti:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Yazar olmasam kimsem olmayacaktı. Beni, benimle bırakmadığınız için hepinize şükran borçluyum.”</blockquote>30 Nisan 1949 yılında doğduğunda, ağlamamış bile, parmağını emmiş. Uysal bir bebekmiş ve 3 buçuk yaşına kadar ağzından tek kelime çıkmamış. Ta ki ablasına ayakkabı almaya gittikleri güne dek. Ablasının kırmızı rugan ayakkabılarına tepki göstererek başlamış konuşmaya: “Çıkar onları domuz!” Bu olayı şöyle anlatıyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Aslında kötü tohum denebilecek bir çocuktum. Dıştan anlamanıza imkan yoktu. Eve bir mobilya alındığında onu muhakkak ya bıçakla ya da makasla çizer, bundan büyük zevk alırdım. Niye yaptığımı bilmezdim.” &nbsp;</blockquote>Kendini böyle anlatsa da edebiyat ve kitaplara tutunan naif bir çocuk aslında. Kahramanları Reşad Ekrem Koçu, Kemalettin Tuğcu, Vedat Günyol, Behçet Necatigil, Lütfi Ömer Akad, Türkan Şoray, Attilâ İlhan ve Peride Celal. &nbsp;Daha lisedeyken yazmaya, yazdıklarını yayımlamak için yollar aramaya başlar. Cihangir, Kadıköy ve Almanya arasında geçen çocukluk yıllarında yatılı okuduğu Galatasaray Lisesi’nden sonra Atatürk Erkek Lisesi’ne geçer. Burada öğretmeni ve hayatını değiştirecek insanla, Vedat Günyol’la tanışır. İlk romanı Cumartesi Yalnızlığı/Güz Notları 1968 yılında basılır. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ndeki eğitimini ikinci yılında, 1972’de yarım bırakır. Yazdığı eserler duyulmuş, İleri bir edebiyatçı olarak kabul görmeye başlamıştır ama bir sorun vardır:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Benim yetiştiğim 60’lı 70’li yıllarda insanlar sürekli ‘Aman bunu mu yazacaksın? İşçileri yaz, amele sınıfını yaz’ derlerdi. O dönemde benim yazdıklarıma ‘küçük burjuva ilişkileri’ deniyordu ve benim yazdıklarımı yazmak ‘büyük devrime ihanet’ etmek anlamına geliyordu.”</blockquote>1976’da Dostlukların Son Günü eseriyle Sait Faik Hikaye Armağanı'nı, 1977’de Her Gece Bodrum&nbsp;ile Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’nü alır. Tam o günlerde Doğan Hızlan’ın başına geldiği Hürriyet Yayınları tefrika geleneğini canlandırmak ister ve genç yazara teklifte bulunur: &nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Hürriyet tefrika roman geleneğini diriltmek istiyordu. ‘Var mı romanın’, dediler. Değil yarısı yazılmış eser, tek satır yoktu ortada. ‘Evet var’ dedim. Hemen üç sayfa bir şeyler yazıp verdim. Nasıl olsa gerisini getiririm, diye düşünüyordum. Tefrika başladı. Aman Allahım o ne korkunç bir şeymiş, sizden yazı bekleniyor ve her gün bir şeyler yazmak zorundasınız. Cümleler donakalıyor. Doğan Hızlan, durumu hemen çakozladı. Beni öldürecekti, tefrika yarım kalacağı için vazgeçti... Hayal ve Istırap romanımın tefrikası tam üç ay sürdü. Daha sonra o romanı tekrar yazdım."</blockquote>Yaşarken ve Ölürken (1981) Milliyet Sanat&nbsp;dergisince yılın romanı seçilir. Ömer Kavur’un yönettiği ve o yıl vizyona giren Kırık Bir Aşk Hikâyesi, yazar Selim İleri’nin senaristliğini de hatırlatan çarpıcı bir filmdir. Senaryo, Sinema Yazarları’nca 1982-83 mevsiminin en iyi senaryosu ödülüne layık görülür. Sonrasında en sevdiği senaryoları arasında Bir Demet Menekşe, Seni Kalbime Gömdüm ve Askerin Dönüşü’yle beraber bu filmi de anacaktır:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“(...) Dostum Nergis Çorakçı aradı, ‘70’li yıllarda kendi dünyanı kurmuşsun’ gibi cümleler söyledi. Hakikaten o diyaloglar beni ben eden cümlelermiş. Sonuçta bugün pişman değilim. Uzun yıllar o filmlerden nefret ettim ama bugün öyle düşünmüyorum.”</blockquote>Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın (1991) Türkiye Yazarlar Birliği Roman Ödülü’nü, Allahaısmarladık Cumhuriyet adlı oyunu 1997’de hem Afife Jale hem de Avni Dilligil ödüllerini alır. 40’larına geldiğinde annesi Alzheimer olur ve hastalıkla 8 yıl uğraşırlar. Sonrasında bu sürecin yıkıcı etkilerinden okurunun yardımıyla çıktığını “O yıllarda çok azap duydum, beni okurlarım iyileştirdi” sözleriyle anlatacaktır.2001’de Bu Yaz Ayrılığın İlk Yazı Olacak yayımlanır ve roman 2002 Orhan Kemal Roman Armağanı’yla ödüllendirilir. 2003 yılında Uzak, Hep Uzak&nbsp;adlı deneme kitabıyla Sedat Simavi Edebiyat Ödülü’nü, 2005 yılında İstanbul’un Sandık Odası&nbsp;adlı kitabıyla da Türkiye Yazarlar Birliği’nin Hatıra-Gezi alanındaki ödülünü, 2012’de Aydın Doğan ödülünü alır.Kendini yalnızca bir alana hapsetmek istemez, onu büyüten yazarları&nbsp;daima hatırlar. Çocukluğunda severek okuduğu Çocuklara Altın Masallar kitabından ilhamla hazırladığı Türk Romanından Altın Sayfalar adlı eserinin girişinde şöyle der:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Yüzyıl önce yazılmış bir romanın kişileri, gönlünüzü dinleyin, kimileyin çevremizdekilerden çok daha yakındır bize. İlerideki sayfalarda şöyle bir görünüp, ama izler bırakarak kaybolacak Bihter’ler, Suad’lar, Hakkı Celis’ler, Mümtaz’lar bende hâlâ yaşıyor. Günler var ki onlarla buluşuyor, onlarla görüşüyor, onlarla söyleşiyorum. Kalbim onlara ne çok şey borçlu!”</blockquote>Hep daktiloyla yazan, teknolojiyle mesafesini koruyan, bu haliyle de “biricik” olan yazar, Deniz Durukan’a verdiği röportajda, ömrü boyunca taşıdığı hissi “yabancılık” olarak niteleyecektir:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Bütün yaşamım boyunca bir yabancı gibi hissettim kendimi. Hiçbir zaman yeryüzündeki yaşamın içinde bana ayrılmış bir pay olduğunu düşünmüyorum. Tabii ki nankörce bir düşünce bu. Hiçbir zaman sefil bir hayatım, büyük ekonomik sıkıntılarım olmadı, çetin hayat şartlarından geçmedim. Her şey ortalama, düzgün bir şekilde gitti. Ancak ruhen büyük sarsıntıları sürekli yaşadım. İnsanoğlunun benliğindeki tahribatı hissettim. Yaşanan savaşlar, yoksulluk ve hastalıklardan kaynaklanan dramların olduğu dünyada, bunlara iyilik getirmek yerine herkes hâlâ birbirine karşı kendi kötü benini öne çıkarmaktan başka bir şey yapamıyorsa yalnızca bu sebepten dolayı dünyayı sevmediğimi söyleyebilirim. Bunun dışında kendimden kaynaklanan bir sorun olabilir; hiçbir zaman mutlu olmadım. Mutluluğu hissetmediğin zaman insanlarla pek iletişim kuramıyorsun galiba. Kendimi idrak etmeye başladığım andan itibaren yalnızım. Daha önceleri yalnızlıktan yakınmışımdır belki ama artık yakınmıyorum. Yalnızlığımın varlık sebebim olduğunun farkındayım. Bu dünyaya yabancıyım. Ancak kavgam insanlardan çok dünyayla ilgili.”</blockquote>Her zaman edebi eserlerin yerini bulması için çalışır, bu konuda gayret gösterir ama zaman zaman karamsarlığa da kapılır:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Ben ne yazık ki kaygılıyım: Bugünkü yayın ortamında kötüyü öne çıkartmanın orta hâlli okurdan para kazanmak için iyi bir fırsat olduğunu fark ettim, yirmi-yirmi beş yıllık, çeyrek asırlık bir deneyimin sonunda. Bu deneyim öyle ‘çok çabuk’ eskimeyecek; nice nice eserlere, emeklere ticari kazançlar uğruna bol bol ölü toprağı serpilecek.”</blockquote>Yine bir başka röportajda, sanat hayatında aldığı yolu şöyle ifade eder:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Yolun başındayken çok umutluydum. Yolun başındayken edebiyatın dünyayı değiştirebileceğini düşünürdüm. Bazen insan suçlu gibi hissediyor kendini. Daha iyi şeyler yapabilirdim. Daha pırıltılı kitaplar olabilirdi. Yarısı oldu, yarısı olmadı. Bazıları hiç yazılmayabilirdi, bazılarını da iyi ki yazdım. Karmakarışık hisler içindeyim. Yaş 60’ı geçtikten sonra dünyanın silahlarıyla edebiyatın, sanatın silahlarının çok farklı olduğunu farkettim. Aynı silahlarla mücadele edilmiyor. Kalıcılık hayata yayılmak açısından belki bir avantajdır ama dünyanın silahları o kadar sert, o kadar vurucu, o kadar öldürücü ki, edebiyat çok daha narin bir şey.”&nbsp;</blockquote>İstanbul’un manolyalı akşamlarını, 1950’lerde evde pişen yemekleri ve ıstakozu, Ayvalık sokaklarında gezinen Aysel’i, Kâmran’ın Feride için her hafta yatılı okula taşıdığı fondanları hatırlayıp dert edinecek, izini sürecek az insan kaldı şimdi. Selim İleri gitti; bir devrin diğer insanları gibi çekildi hayatımızdan. Yazıyı onun Evimizin Tek Istakozu kitabından "Herhangi Bir Yaşlı Kız Gibi" alıntısıyla bitirelim: &nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Ben de sönmeyen, bir türlü sönmeyen, yıldızı bir türlü sönmemiş anılar arasından bütün onları da görür gibiyim. Geçen zamanda usul usul silineceklerine, anlamları yitip gideceğine, daha belirgin, daha ışıltılı ve—belki—yalnız bende keder bırakan anlamlarla çıkıp geliyorlar.Sanki eskiden beri varmış da… Ben doğmadan önce olup bitmiş de, birileri, yakınlarım, büyüklerim sonradan anlatmışlar da, ben de hepsini bir hatıra, hem de başkalarının hatıraları gibi dinlemişim, kalbimde öyle hatıralardan biriymişçesine saklamışım.&nbsp;Kurtulmak istediğimden mi? Ama insan kurtulmak istediği değil, kurtulmaya bir türlü yanaşmadığı, için için biriktirip, yıllarca yaşatıp artık canlı kıldığı anıları yazmaz mı?”</blockquote>

Aposto Kitap

Selim İleri gitti, bir devrin diğer insanları gibi çekildi hayatımızdan. İstanbul’un manolyalı akşamlarını, 1950’lerde evde pişen yemekleri ve ıstakozu, Ayvalık sokaklarında gezinen Aysel’i, Kâmran’ın Feride için her hafta yatılı okula taşıdığı fondanları hatırlayıp dert edinecek, izini sürecek daha az insan kaldı şimdi.

Selim İleri: Hep hüzünlü, hep sahici, hep yalnız

• Yeşilçam oyuncusu Türkan Şoray, Varlık dergisinin Temmuz 2020 sayısına verdiği röportajda sinema-edebiyat ilişkisine dair <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMTliZDBkMzJiZGI5MDAwN2UyNjZiMCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cudmFybGlrb25saW5lLmNvbSUyNTJGa2l0YXAlMjUyRjU3MyUyNTJGdmFybGlrLWRlcmdpc2ktdGVtbXV6LTIwMjA="">konuştu</a>. Şoray, Peride Celal’in Ada isimli öyküsünün de sinemaya uyarlama fikrinin kendisinden çıktığını söyledi. Şoray röportajında konuya ilişkin şunları söyledi: “Sinema edebi kağıtların görselliğe dökülmüş hâlidir. Sinema, edebiyattan çok yararlandı. Birçok klasik roman filme çekildi. İlk Çalıkuşu’nda (1966) oynamak benim için bir gururdu. Peride Celal’in Ada’sını da (1988) ben önermiştim gene.”<ul><li>Bir adım geriden: Peride Celal’in Ada öyküsü Süreyya Duru tarafından 1988’de sinemaya uyarlandı. Filmin başrollerinde Türkan Şoray, Rutkay Aziz ve Orhan Alkan yer aldı.</li></ul>

Peride Celal ile ilgili hikayeler