Sahnede tatmin edici bir oyun izlemek isteyenlerin kafasının hayli karışık olduğu günler. Evet, çok fazla oyun var. Evet, canlı canlı izlemek istediğimiz çok fazla "ünlü ve popüler" isim tiyatro sahnesinde. Evet, kalabalık kadrolu, iddialı çok fazla prodüksiyon arka arkaya prömiyer yapıyor. Evet, çok fazla yerleşik tiyatro, köklü çizgisinde üretmeye devam ediyor. Evet, çok fazla genç tiyatro insanı kendi yolunu inşa ediyor. Ve evet, seyircinin de bu yoğunluk arasında başı dönüyor…Bu hafta bahsedeceğim oyun, bana sorarsanız tiyatronun kalbi olan ensemble oyunculuğa, sahnede birarada var olabilme becerisine şahane bir örnek. Beyoğlu, Sadri Alışık Sokak’taki eski bir tiyatro sahnesini geçen sene devralarak yenileyen ve Ara Sahne adıyla üretmeye başlayan ekibin yenisi: Baba.&nbsp;Ara Sahne, bir kısmının yol ve sahne arkadaşlığı çok uzun senelere dayanan bir ekip. Bir arada durma/ensemble olma hâlleri sadece, Beyoğlu’nda tiyatro yapma çabalarında değil, sahne üstü üretimlerinde de kendini net bir şekilde gösteriyor. Sağ ve faşist partilerin yükselişinin dinmediği gündemi, bir göçmenin son derece anlaşılır anksiyeteleri üzerinden anlatan, geçen sezon başlayan oyunları Kardeşlerimi Arıyorum’u henüz görmediyseniz mutlaka izleyin diyerek Baba’ya geçelim.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Baba’nın gölgesi altında büyümeye çalışmak</h2>Ara Sahne neden tiyatro yaptıklarını ve neden birarada durduklarını yeni oyun seçimlerinde de açıkça gösteriyor. Baskıcı, milliyetçi, şiddete meyyal, erkek, heteronormatif, yabancı ve kadın düşmanı otoriteyi bu kez bir evin içinden anlatıyorlar. Kardeşlerimi Arıyorum’un Amor’u, sırf Kuzey Avrupa’da yaşayan bir Ortadoğulu olduğu için "olağan şüpheli" olarak kabuslar yaşıyordu.&nbsp;Baba’daki genç Fatih ise bizzat kendi babasının gölgesi altında yaşıyor benzer bir sıkışmışlığı. Baba da Kardeşlerimi Arıyorum’da olduğu gibi sözü, tavrı güçlü bir oyun. Ve yine son derece seyirci dostu, dinamik, çok sık güldüren bir rejiye ve sahneyi her hâlleriyle dolduran oyunculara sahip.Polonyalı yazar Artur Palyga’nın kaleme aldığı oyunu, 2017’de Galata Perform Tato/Baba adıyla sahnelemişti. Ben bu yorumu, pandemi sürecinde YouTube kaydından izlemiştim. O zaman yazıyı, “Tato/Baba, bize hiç yabancı gelmeyecek bir ataerkil düzenin eleştirisi” diyerek bitirmişim.&nbsp;Ara Sahne ekibi işte bu bize hiç yabancı gelmeyecek eleştiriyi, bu kez tamamen bize uyarlayarak koyuyor sahneye. Osman Fırat Baş’ın duru çevirisi, Kayra Babalık’ın enfes uyarlaması ve Uğur Uzunel’in eğlenceli, dinamik reji gözüyle izliyoruz bu kez Baba’yı. Metni tamamen Türkiye’ye, memleketin yakın geçmişine, o yakın geçmişten üç çocuklu bir polis babayla ev hanımı bir annenin evine yerleştirmek oyunun ilk ve en önemli başarısı. İstisnasız hepimizin, ama belki de en çok çocukluğu 80’lerde, 90’larda geçmiş kuşağın birebir bildiği, yaşadığı bir aile/ev iklimi kurmayı başarıyor&nbsp;Baba’nın uyarlama metni. Akabinde oyunu açan cenaze sahnesinden komşu ziyaretlerine, eve televizyonun ilk gelişinden aile içinde seneler boyu yaşanan türlü baskıya ve o sası iletişimsizliğe kadar izlediğimiz her bir ayrıntı, "Türk aile yapısına" cuk oturacak şekilde yerleşmiş hem metne hem sahneye.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Eğlenceli bir ataerki eleştirisi</h2>Oyun bizi bir cenazenin cemaatine dahil ederek ilk andan içine davet ediyor zaten. "Merhumun", fuayede dağıtılan fotoğraflarını yakamıza iğnelerken babanın cenazesine&nbsp;geldiğimizi anlıyoruz. (Gala gecesine özel babanın helvası da çıkışta bekliyordu seyirciyi…) Sahnedeki şeffaf tabutun içinde yatıyor baba. Hocanın duaları, annenin, eşin dostun yakınmaları ve mevtanın genç oğlu Fatih’in umursamaz/kayıtsız görünen hâlleriyle; daha ilk andan grotesk/komik bir atmosfer kuruluyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/1/2/1739295082478.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.73" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Seyirciyle sık sık anlatıcı pozisyonunda da iletişim kurarak kendi doğumundan babasının ölümüne uzanan bir yaşam kesitini bizimle paylaşacak olan Fatih dışındaki tüm karakterler ve tiplemeler beyaza boyalı yüzleri ve grotesk oyunculuk diliyle çıkıyor karşımıza. Fatih ise makyajsız yüzü ve gündelik kıyafetiyle evin içine, dışarıdan bir gözle bakıyor; hem kendine hem de bize duru, çıplak, gerçek gözlemlerini aktarıyor.İlk sahneden anladığımız üzere, babasıyla pek sıcak bir iletişimi yok Fatih’in. "Babalar" nasıl "şeyler"dir? Babaları sever miyiz? Babalar aslında hiç yok mudur? Fatih seyirciyle ilk temasında bizi güldürerek ve kafamızı tasdikle sallamamıza vesile olarak "babalar" üzerine konuşacak biraz. Babası ona bir vakitler sormuş: “Benden niye çekiniyorsun?” O da şimdi, hazır babası ölmüşken, bize ve babasına, biraz babasından söz edecek.Baba rolündeki Serhat Barış’ın içinde uzandığı cam tabut, Fatih’in annesinin rahminden dünyaya kavuştuğu doğum kanalına dönüşecek şimdi. Ve artık dünyaya gelen Fatih; bebeklik-çocukluk-ilkgençlik çağlarını kronolojik bir akışla anlatmaya koyulacak. Şark görevinden büyük kente uzanan memuriyet mesaisi boyunca; esnemez, bükülmez, ara tonları olmayan, tek renk, tek tip, sert bir erkeklik otoritesinin temsilcisi olarak dimdik duran bir baba; Fatih’in bahtına düşen.&nbsp;Erkeklik hiçbir zaman tek başına gelmez ve yaşamaz malum; karşımızdaki babanın erkekliği de öyle. Ataerkiyi besleyen tüm alışkanlık, inanç ve kodlarla var olmuş Fatih'in babası da. Annesi ise yok denebilecek kadar silik bir beden olarak içinde, evin. Neredeyse nefes aldığı için bile özür dilemek zorunda hissedecek kadar bastırılmış bir kadın. Yüzünü bir Zeki Müren’in TV’de neşeyle verdiği yemek tarifleri güldürüyor, bir de bir gün kocasının pavyonlara gidemeyecek kadar elden ayaktan düşüp ona muhtaç kalışı…<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Nefes arasız bir komedi</h2>Baba, altı kişilik sahne üstü ekibin son derece esnek oyunculuk kabiliyeti ve başta bahsettiğim birarada oynama beceresi/alışkanlığı sayesinde seyirciyi ilk andan kavrayan ve hızla alıp sürükleyen bir oyun. Neredeyse nefes arasız bir komedi aksı kurmuş ekip. Anne, baba ve Fatih rollerinde Aslı Menaz, Serhat Barış ve Taha Tegin Özdemir’i sabit olarak izlerken adeta oyunun santraforları gibi hareket eden Beyza Elçin Işığan, Mert Güngör ve Sinem Koşar rolden role girip çıkıyor. Fatih’in anlatısının arasındaki bağları; sahnede bazen bahsi geçen bir insana bazen bir eşya parçasına dönüşerek kuruyor, büründükleri her yeni tiplemede seyirciyi kahkahaya boğuyorlar.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Zirve anı ise tartışmasız; babanın, oğlu Fatih’e yemek yemediği için anlattığı masal kesiti. Herhangi bir dönemde, Türkiye için yazılacak bir ifade özgürlüğü raporuna ek belge olarak konulsa sırıtmayacak bir metin gizli burada.&nbsp;</li></ul>Oyuncuların olması gerekenden hayli yüksek seslerle oynamaları&nbsp;biz gala seyircisini bir parça yormuştu. Ama bunu, daha büyük bir salona göre hazırlanan oyunun, Ara Sahne ebatlarına henüz tam yerleşememiş olmasına bağlamıştık. Baba rolündeki Serhat Barış’ın—babanın sertliğinin, iticiliğinin altını iyice çizmek için mi?—diğer beş oyuncunun performansına kıyasla çok daha sert (bana yer yer kaba bir şekilde karikatürize gelen) hatlarla çizilmiş olmasıysa oyuna dair aklıma takılan iki ana pürüzden biri.&nbsp;Bu, yönetmenin oyuncu yönetimine dair en temel eleştirim. Bir diğeri ise Fatih’in anlatıcı konumundayken, seyirciye doğru sorduğu sorularda ya da onay beklercesine yaptığı tekrarlardaki tavrı. Zaten izleyip anladığımız bir anın bir de Fatih tarafından bize bu kadar vurgulanarak iletilmesine ihtiyaç duymuyor zira seyirci. Kostüm ve sahne tasarımındaysa tam tarif edemediğim, belki "üniversite tiyatrosu havası" diye tanımlayabileceğim bir zayıflık, oyunun gücünü çok değil ama bir parça düşürüyor.Toplamda her birini tek tek saymaya gerek kalmayan yüksek ve birbirini örtmeyen performanslar izleyeceğinize emin olabilirsiniz. Aşkın En Kısa Gecesi’ndeki minicik rolüyle “Bu çocuk kimmiş?”&nbsp;dedirten, Âşık Shakespeare’deki performansıyla ise oyunun en iyi parçası olarak not ettiğim Taha Tegin Özdemir ise kendisini takibe alanları Baba’da da hüsrana uğratmıyor. Çok seneler izleyeceğimiz genç bir oyuncunun sahnede yetişmesini heyecanla izliyoruz.Oyunun yönetmenliğini üstlenen oyuncu Uğur Uzunel’e ayrı bir vurgu şart. Uzunel, bu ilk yönetmenlik deneyiminde bundan sonra mesaisinin hatırı sayılır kısmını rejiye de kaydıracağının sinyallerini veriyor. "İlk yönetmenlik deneyimi" derken "ilk" ifademden şüpheye düşüp kontrol etmemi gerektirecek bir işe imza atmış. Topluluk ruhunu layıkıyla gözümüzün önüne sermekle kalmamış Uzunel; bir erkek yönetmen olarak erkeklik, ataerki ve milliyetçiliğin kodlarını çok akıcı, anlaşılır, eğlenceli ve yer yer cesur bir tavırla sahnede ete kemiğe büründürmüş.Not almalı:&nbsp;Baba, 19 Şubat Çarşamba, 20.30’da Ara Sahne’de izlenebilir.

Aposto İstanbul

Ara Sahne’nin yeni oyunu "Baba" birarada durmanın, ensemble olmanın gücünü her anında hissedeceğiniz bir oyun. Polonya çıkışlı metnin Türkiye koşullarına ve gündemine uyarlanmasıyla doğan oyun, "baba" figürü üzerinden sözünü sakınmayan ve çok güldüren bir ataerki eleştirisi… 

Kardeşlerimi Arıyorum ile ilgili hikayeler