•&nbsp;&nbsp; Queen's Park Kitap Festivali, bu yıl Elif Şafak'ın da aralarında bulunduğu pek çok yazarı Londra'da ağırlayacak. Alan Bennet, gözüpek kaşif Michael Palin, oyun yazarı Adam Low, Yeşiller'in lideri Caroline Lucus, restoran eleştimeni Jay Rayner ve çizgi roman yazarı Jim Smith de <a fr-original-style="" href="https://queensparkbookfestival.co.uk/pages/programme" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">programda</a>.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ne zaman? Festival bu yıl, 31 Ağustos-1 Eylül tarihlerinde düzenleniyor.</li></ul>

Aposto Seyahat

Yazı: Aydan Baktır<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Anılar, ruhumuzun derinliklerindeki yankılardır." Kazuo Ishiguro</blockquote>Temmuz’un insanın üzerine bıraktığı güneşe, yaz kokusuna ve rehavetine uyumlanan bir tembellikle haberler arasında gezinirken gözüme bu ayın edebiyat adına getirdiği bir müjde çarptı:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(208, 207, 251); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Nobel ödüllü yazar Kazuo Ishiguro'nun yeni romanı The Memory of Leaves (Yaprakların Hafızası) yakında okurlarıyla buluşacak."</blockquote>Oturduğum ağacın altında, kızgın güneşin beni yakmasına izin vermeyen yapraklardaki esintilerle birlikte beynimdeki çağrışımları da dalgalanıyor. Beyin, düşünce ve tabii hafıza son yıllarda en çok gündemimizde olan konular. İnsanın algısı, birikimi ve geçmişle bağı kişisel ve çevresel hafızasının varlığı ile belirleniyor.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2017 Nobel Edebiyat Ödülü sahibi, Japonya doğumlu İngiliz yazar Kazuo Ishiguro da eserlerinde insan ilişkilerini, hafızayı ve kimliği ele alıyor.</li></ul>Hatıralarımız ve geçmişimiz, öğrendiklerimiz, deneyimlerimiz, bizi biz yapan her şey hafızamızın kara kutusunda mı yoksa kara kuyularında mı yer alıyor? Bu düşünceler, beni incir ağacının dilinden, ağaçların duygularıyla yazan Elif Şafak'ın Kayıp Ağaçlar Adası romanına götürdü. Kayıp Ağaçlar Adası’nda, günümüz Londrası'nda yaşayan 16 yaşındaki Ada Kazancakis'in, bir tarih ödeviyle beraber ailesine ve geçmişine dair cevapsız kalmış soruların dünyasına sürüklenişini okuruz: 1970’lere, dünyanın tel örgülerle bölünmüş tek başkenti Lefkoşa’ya... Adada anne ve babasının, Defne ve Kostas’ın, gizlice buluştukları bir taverna vardır: Mutlu İncir.&nbsp;Adadaki en iyi yemeğin, en iyi müziğin bulunduğu büyülü bir yerdir burası; tüm misafirlerine birkaç saatliğine de olsa dışarıdaki üzüntülerini unutturur. Ve tavernanın tam ortasında, bu mekanı daha da büyülü kılan, bilge bir incir ağacı vardır. Savaş başlayıp güzelim başkent enkaza dönüştüğünde ve âşıklar bir bir ortadan kaybolduğunda bile her daim orada kalan bir incir ağacı. Her satırında insanların birbirlerini nasıl yabancılaştırdıklarını anlatan bu ağaç yası, savaşı ve aşkı anlatan şifalı bir göç ağıtı&nbsp;olarak durur.Roman, bizden daha uzun ömürleri olan ağaçların, insanlardan çok daha bilge olduklarını da hatırlatıyor. Ağaçlar unutmaz&nbsp;diye düşünmemiz de mümkün. Ancak haykırsalar bile biz çoğu zaman onların seslerine karşı sağırız.&nbsp;Gece boyunca ağaçların aralarında fısır fısır ne konuştuklarını merak edenlerdenseniz romanda her ağacın ayrı dili olduğu da anlatılıyor. &nbsp; “İnsanlar, canlılığı gözlerle ölçüyorlar, biz ağaçların gözleri görünür olmadığından bizim canlı olabileceğimizi anlamıyorlar ve bizim canımızın acıttıklarını hissetmiyorlar” alıntısı, hayata nasıl baktığımızı, bu dünyadaki yerimizin “insan merkezli” mi yoksa “yaşam merkezli” mi olduğunu da sorgulatıyor.&nbsp;Prof. Dr. Türker Kılıç’ın bize armağan ettiği bağlantısallık kavramı içinde bir sıcak yaz günü bir yaprak ile bir insanın eşdeş olabileceğini yeniden düşündüm. Ve kurgu veya gerçek, her romanın bir yaşanmışlık örüntüsü içinde kendi deneyimlerimizi sorgulatmaya yönelten bir gücü olduğunu...

Aposto Kitap

Hatıralarımız ve geçmişimiz, öğrendiklerimiz ve deneyimlerimiz hafızamızın kara kutusunda mı yoksa kara kuyularında mı yer alıyor? Bu soruyla Kazuo Ishiguro'nun yeni romanından incir ağacının dilinden, ağaçların duygularıyla yazan Elif Şafak'ın Kayıp Ağaçlar Adası romanına doğru yola çıkıyoruz.

Hafızanın yaprak yeşili: Kazuo Ishiguro ve Kayıp Ağaçlar Adası

Édouard Fournier’nin ifadesiyle balını tüm çiçeklerin suyundan elde eden çalışkan arı gibi, araştırma ve inceleme dostu yazarlar da biraz kendilerini, çokça da başkalarını memnun etmeye çalışırlar. Peki araştırmanın dozunu fazla kaçırırlarsa ne olur?Bir eserin orijinalliği nasıl tespit edilir? Esin, etkilenme, kolaj, pastiş, öykünme, metinlerarasılık (intertextuality) ya da ayak izinin ayak izi üzerine rastlaması mıdır söz konusu olan? Yoksa yazarı doğrudan “düzd-i sühan” yani söz hırsızı olarak mı kabul etmek lazımdır? Hafıza bir ilham perisi, daha doğrusu ilham perilerinin anasıysa, hafızadan alınan şeyler intihal sayılmaz mı?Bilimsel yöntemlerle bu zor sorulara cevap bulmak aslında mümkün. 19. yüzyılın sonlarında görülmeye başlayıp, yıllar geçtikçe de sayısı artan büyük intihal davaları üzerine çalışan birçok Fransız akademisyen var. Sadece davaların sayısı değil, bu konudaki kitapların, makalelerin, seminerlerin, podcastlerin, süreli yayınların sayısı da katlanarak artıyor. Hâl böyle olunca, konu herhangi bir edebiyat eleştirmenini ya da profesörünü aşıp, doğrudan intihal ve özgünlük alanında uzmanlaşmış isimlerin alanına giriyor.Bir eserde intihal yapılıp yapılmadığını anlamak için, konu veya fikirden ziyade stile bakılıyor. Yani yazarın bir fikri, bir görüntüyü, bir sahneyi birleştirme şekli ve kompozisyon, en önemli ayrıştırıcı oluyor. Yani 18. yüzyılda Fransız düşünür Buffon’un dediği gibi: “Le style c'est l'homme même” (Stil insanın ta kendisidir) veya Ziya Paşa’nın deyimiyle: “Üslubu beyan ayniyle insan”.&nbsp;Mine G. Kırıkkanat’ın Elif Şafak’a Bit Palas romanında, kendi romanı Sinek Sarayı’ndan intihal yaptığı iddiasıyla açtığı dava üzerine gündeme gelen konuda, Türkiye dışında yapılan çalışmalara bir göz atmakta ve “Bunu kim tespit etmeli” sorusuna eğilmekte fayda görüyorum.Roland de Chaudney, Dictionnaire des plagiaires ya da İntihalciler Sözlüğü adlı çalışmasında “Kitaplar evimizdeki ateş gibidir: Bu ateşi komşumuzun evinden alırız, evde yakarız, onu başkalarına iletiriz” diyor ama “Sert ahlakçılara göre, Don Juan'ın öyküsünü alıp onu kendi tarzına göre süsleyen yazar, her yerde aşağılanmaya mahkumdur. Kayıtsız, alaycı kişiler için ise yayımlanmış çalışmalar, akıllı insanların yararlanabileceği kolektif bir miras oluşturur. Edebiyat Cumhuriyeti'nin yasa koyucusu, masum borç alan ile suçlu intihalci arasına çizgi çekmemeye dikkat eder. Edebiyat eleştirisi konuya büyük bir tevazuyla yaklaşır ve yazar toplulukları kirli çamaşırları varsa aileleriyle birlikte yıkarlar” diye de ekliyor.&nbsp;İntihalciler Sözlüğü’nün yazarına göre, intihal davalarında başvurulacak kişi, edebiyatta özgünlük ve intihal konusunda uzmanlaşmış titiz akademisyenler olmalı. Çünkü intihal konusunda değerlendirme hassasiyetle yapılmalı. İntihalciler Sözlüğü’nde davalarda aklananların tarihsel örneklerine bakıldığında bu durum iyice açığa çıkıyor. Ayrıca çok daha eskiye giden çalışmalarda da aynı durum görülüyor. Örneğin Charles Nodier'nin 1812’de yayımlanan 23 bölümlük Questions de littérature légale (1812) adlı eseri, konuyu adeta didik didik ediyor. Nodier amacının, "edebiyatın avuç içlerinin genellikle incelik ve onurdan yoksun, yetenek kariyerini yalnızca servete giden yollardan biri olarak görenlere verildiğini" göstermek olduğunu söylüyor. Çok sert değil mi?&nbsp;Nodier ayrıca başkalarının çalışmasının yeniden kullanılmasının intihal olmayacağı durumları da ayrıntılı bir şekilde açıklıyor: Eskilerin taklidi, iyi bilinen temaların yeniden kullanımı, alıntı, esin, anımsama, kinaye... Haksız yere intihal suçlamalarına maruz kalanlar, kendi eserlerinin kopyalandığını iddia eden ama isimleri çoktan unutulmuş yazarlar da çok. &nbsp;Georges Maurevert, Le Livre des plagiats (1922) adlı kitabında Pascal’dan Montaigne’e La Rochefoucauld'dan Corneille’e La Fontaine, Racine, Moliére, Voltaire, Diderot, Chateaubrian’a kadar pek çok yazarda intihal konusu üzerinde duruyor. Fransız yazar, müzikolog ve psikanalist Michel Schneider ise 1985 tarihli Voleurs de mots: essai sur le plagiat, la psychanalyse et la pensée kitabında, intihalcinin psikolojik kaynaklarını araştırıyor.&nbsp;Günümüzde bu konunun en önemli uzmanlarından biri, Tours Üniversitesi'nde Fransız edebiyatı profesörü, Kültürel ve Söylemsel Etkileşimler Araştırma Ekibi’nin de bir üyesi olan Hélène Maurel-İndart. Edebiyatta özgünlük ve intihal, metinlerarasılık, 20. yüzyıl Fransız anlatılarında intihal ve özgünlük üzerine çalışıyor. Hélène Maurel-İndart’a göre Montaigne, Seneca'dan tırnak işaretleri olmadan alıntı yaptığında, aynı hümanist kültürde eğitilmiş ve aynı metinsel referanslara sahip, aynı okuyucu topluluğuna hitap ediyordu. Dolayısıyla nereden, neyi aldığı anlaşılıyordu. Günümüzde ise bilgi alanlarının çok sayıda uzmanlık alanına bölünmesi, istikrarlı ve ortak bilginin paylaşılmasını imkansız kılıyor. İntihal artık sadece edebi bir sorun değil, aynı zamanda sosyal bir sorun; itici güçleri de ekonomik ve teknik.İntihal konusunda yazılmış çizgi romanla bile karşılaşmak mümkün Fransa’da. Benoît Peeters'ın senaryosunu yazdığı François Schuiten'in resimlediği Alain Goffin tarafından güncellenmiş Plagiat adlı çizgi roman çok çarpıcı bir örnek. İlk baskısı 1989 yılında yapılan roman, 2023’te Anspach Yayınevi tarafından tekrar basıldı. Romanın gerçekte var olmayan kahramanı ünlü, sanat dünyasının hayran olduğu eksantrik bir sanatçı olan Chris Van Meer adlı bir ressam... Popülaritesi günden güne artarken birdenbire Tommy Crane adında bir adamın kendisininkiyle neredeyse aynı resimler ürettiğini fark ediyor. Chris’in villası birkaç ay önce soyulmuş. Bu sadece bir tesadüf mü yoksa somut kanıt mı? Romanın ilham kaynağı, eseri daha da ilginç kılıyor. Peeters, senaryosunu geliştirmek için ilhamını, 80'lerde Alain Goffin'in bir arkadaşı olan Brükselli ressam Stefan de Jaeger'in başına gelen talihsizlikten almış ve bazı eserlerinin David Hockney tarafından “intihal”e uğradığı iddia edilmiş.Dictionnaire des plagiaires’de yabancı dil bilen ve ilham kaynağı olmayan yazarların intihal için sıklıkla çeviri yöntemini kullandığına dikkat çekiliyor. Bunun nedeni, intihalci çevirmenin maskesinin düşürülmesinin zor olması. Burada ancak yağmalanan yazar hayattaysa, çokdilliyse ve suçun nesnesiyle karşılaşacak kadar şanslıysa intihal ortaya çıkar. Birkaç örneğe göz atalım:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Giuseppe Carpani (1751- 1825), İtalyan edebiyatçı. Büyük ölçüde klasik müzik tarihindeki rolüyle hatırlanır. Le Haydine biyografisi, Stendhal tarafından isimsiz olarak intihale uğramış. Halka açık bir mektupta Carpani, intihalcisini kınamış ve onu "başkasının yumurtalarını ısıtan edebi bir guguk kuşu" olarak nitelendirmişti.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Louis Carrogis de Carmontelle (1717 -1806), Fransız ressam,<a fr-original-style="" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Gravure" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;</a>oymacı<a fr-original-style="" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Dessinateur" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">,</a> oyun<a fr-original-style="" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Auteur_dramatique" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;</a>yazarı ve peyzaj mimarı.<a fr-original-style="" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Parc_Monceau" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;</a>Paris'teki Park Monceau'nun tasarımcısı. Ayrıca, animasyonun resme girişini sağlamış isim. Atasözleri adı verilen küçük oyunlarıyla tanınan Carmontelle'in çalışmaları çok çeşitli. Her yaştan her sınıftan insan portreleri yapmış. Musset'nin 1849 tarihli On ne sais penser à tout’da, Carmontelle'in Le Distrait adlı atasözleri oyunundan tamamen kopyalanmış sahneler bulunuyor.</li></ul>Günümüze biraz daha yaklaşırsak… Tanınmış Fransız romancı Régine Detambel’in 20’nin üzerinde kurgu eseri var, bunun yanı sıra çocuklar için kitapları, denemeleri ile toplam kitap sayısı 50’ye yaklaşıyor. Eserlerinin çoğunluğu ünlü yayınevi Gallimard tarafından basılmış. Ve 2015 yılında yayımlanan Les livres prennent soin de nous. Pour une bibliothérapie créative (Actes Sud, 2015) "Kitaplar Bize İyi Bakar" adlı kitabında Michèle Petit'nin 2002 tarihli Éloge de la lecture yani “Okumaya Övgü” kitabından intihal yaptığı ortaya çıktı. CNRS’de araştırmacı antropolog olan Michèle Petit&nbsp;ise okuma konusunda dünyadaki en büyük otoritelerden biri. Yani her iki ismin de göz önünde olması, intihal için caydırıcı olmamış. Cümle cümle, paragraf paragraf, birebir alınmış, daha doğrusu “çalınmış” kısımlar söz konusu… İntihal konusu kanıtlanınca Acte Sud özür diledi. Bu baskı piyasadan toplatıldı; basın bültenleri yayımlandı ve kitap bu benzerlikler silindikten sonra tekrar basıldı. Yeni baskıda Régine Detambel, Michèle Petit’ten çokça yararlandığını, kendisini onun fikirlerinin aydınlattığını ifade eden bir önsöz ekledi. “Editoryal çalışmayı daha titiz yürütmeliydik” sözleriyle özür dileyen Acte Sud, ceza da ödedi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’de durum</h2>Türkiye’deki üniversitelerde edebiyat bölümlerinde böyle uzmanlık alanları yok. Daha sınırlı olmakla birlikte intihal üzerine yapılmış çalışmalara ise rastlanabiliyor. Konu üzerine en çok inceleme, bir nazire edebiyatı olan Divan Edebiyatı’na odaklanıyor. Nazire en genel tanımıyla bir şiiri model alarak onu yazma işidir. Nazireden beklenen model, şiiri taklitten ziyade onu aşmak, ondan daha güzelini yazmaktır. Burada genç veya acemi şair, usta veya beğendiği şairi taklit ederek meşru bir zeminde sanatı kopyacılıkla öğrenmeye başlar.Tıpkı Batı resminde genç ressamların ünlü atölyelerde çalışması gibi. Herhangi bir şairden etkilenen, onun şiirlerini beğenen onu taklit eder; bu taklit divan şiirinin meşru zemininde nazirenin yansımasıdır. Belagat kitaplarında, “sirkat-i şi’r”, “serikât-i şi’riyye”, “ahz ü sirkat” gibi başlıklar altında intihalin tanımı yapılmış, sınırları çizilmiş, konu ayrıntılı ele biçimde ele alınmış.&nbsp;Cumhuriyet tarihimiz boyunca yayımlanan ve Türk edebiyatının kütüphanesi olan gazete ve dergiler de intihal suçlamaları/savunmaları, neyin intihal olup olmadığı konusundaki yazılarla dolu. Bunlar günümüzde kitap olarak derlenmiş mi derseniz ne yazık ki cevap hayır… &nbsp;Dolayısıyla her yeni davada, konuyla ilgili uzmanların ve kaynakların yokluğu, tartışmaların başa dönmesine neden oluyor.&nbsp;

Aposto Gündem

Mine G. Kırıkkanat’ın Elif Şafak’a Bit Palas romanında, kendi romanı Sinek Sarayı’ndan intihal yaptığı iddiasıyla açtığı dava üzerine gündeme gelen intihal konusu, dünyada nasıl ele alınıyor? Tarihten örnekler ve bilirkişilerin yorumları...

Suç ve intihal: Edebiyat tarihinin söz hırsızları

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Gazeteci ve yazar Mine G. Kırıkkanat'ın açtığı maddi ve manevi tazminat davasında bilirkişi heyeti, Elif Şafak'ın Bit Palas romanının Kırıkkanat'ın Sinek Sarayı romanı ile arasındaki isim, kurgu, karakter ve mekan benzerliklerinin esinlenmenin "çok ötesinde" olduğu yönünde rapor verdi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İntihal kararı: Mahkeme, Şafak'ın Kırıkkanat'tan intihal yaptığına hükmederek romanın yeni basımlarının durdurulması ve piyasadaki baskılarının toplatılmasına karar verdi. Şafak, kararı temyize götürerek karşı tazminat davası açacağını açıkladı.</li></ul>

“Doğru zaman, doğru insan” söyleminin kitaplar için de geçerli olduğunu düşünürüm hep. Doğru zamanda hayatıma giren doğru kitaplar, bana yoldaşlık eden bir dostun hikayesi gibi bir çırpıda akıveriyor ve bir dostun hikayesinde bulduğumuz “bizden” duygularla buluşturuyor.Londra’ya taşınalı bir sene olmuşken, Holland Park yakınlarında çok sevdiğim kitapçılardan Daunt Books’ta mavili sarılı kapağıyla içine çekti beni Elif Şafak’ın yeni kitabı: “The Island of Missing Trees – Kayıp Ağaçlar Adası”. Elif Şafak’la yolculuğum Robert Kolej’deki Edebiyat dersimizde “Mahrem” isimli kitabını incelememizle başladı. Dili kullanış biçimi benim için büyüleyiciydi, hikayenin akıcılığından hiç ödün vermeden kelimelerle oynayışını, hikayede kurduğu ince köprüleri sevmiştim. Bazı kitaplarında aynı tadı alamasam da “Aşk”, “Ustam ve Ben” bir solukta okuduğum kitaplarından oldu.&nbsp;Aslında 35’ime gelmek üzereyken, hiç aynı yazarların kitabını okumak istemiyor canım. Hep yeni yazarlar keşfetmek istiyorum, başka başka ülkelerde geçen yeni hikayelere iştahla sarılıyorum. Siz bir kitabı almadan önce arka kapağını okuyanlardan mısınız bilmiyorum ama ben genelde kitabın ilk birkaç sayfasını açıp okuyorum. Kayıp Ağaçlar Adası’nı elime aldığımda da öyle yaptım. Kitap Londra’da “Ada” isimli bir kızın hikayesi ile başlıyor. Benim de Ada isminde bir kızım olunca, Londra hikayemizle de denk gelince kitabın benimle eve gelmesi gerektiğine karar verdim.&nbsp;Kitap, Kıbrıs ikiye bölünmeden önce tanışan bir Türk kızı ve Rum erkeğinin aşkının etrafında çiftin kızları Ada’nın, geride bırakıp Londra’ya göç ettikleri ada Kıbrıs’ın ve Kıbrıs’tan Londra’ya taşıdıkları incir ağacının yolculuğunu okuyucuyla buluşturuyor.&nbsp;Kıbrıs ortadan ikiye bölünse de ve sınır ne kadar iyi korunsa da; meltem rüzgarının, çekirgelerin, kuşların, kelebeklerin nasıl da sınır tanımadan geçebildiğini okumak insanı düşündürüyor. Artık her gün dinlemeye alıştığımız trajik göçmen hikayelerinin yanında, ağaçların nasıl da sınır tanımadan köklerini ülkeler arası salabildikleri gerçeği insanı titretiyor. Kitapta, incir ağacının gözünden yazılmış bölümlerde; ağaçların canlı olmak dışında insanlar gibi ruhları olabileceğini ve hafızalarının önemini hissediyorsunuz. İnsanın ağaçlar hakkındaki gerçeklere kör oluşu ile yüzleşiyorsunuz. İnsanın doğrusal &nbsp;zamanı ile ağaçların döngüsel zamanının kesişiminde insanlığın diline, deyimlerine, inançlarına ağaçların nasıl da köklendiğinin farkına varıyorsunuz…“Ocağına incir ağacı dikmek” atasözü, “Gece incir ağacınının altından geçilmez” batıl inancı, Yunan mitolojisinde incirin değeri, Anadolu’da incir ağacının bereketin simgesi olması, incirin dini kitaplarda da yer alması… Ağaçlarla insanların hayatlarının iç içe geçtiğinin sadece birkaç örneği.Kitabı okurken İkizdereli kadınların Akbelen Ormanı’ndaki her bir ağaç için verdikleri savaş ve gözyaşlarına sosyal medyadan tanıklık ettim. Yüzlerinde zamanın çizgileri, yemenlerinden taşan ak saçları ve tek çizgi dudaklarının aşağıya doğru eğimi ile şehirli kadınlardan farklıydılar. Çok renkliydi kıyafetleri, çok yıkanmaktan solmuş ama rengarenk. Yaş aldıkça siyahlaşan şehirli kıyafetlerine kıyasla, açık mavili pembeli işlemeleri vardı kıyafetlerinin. Bu renkli kadınlar, sanki farkındaydılar ağaçların ruhları olduğunun ve insan hayatıyla ağacın birbirine bağının… Biliyor gibiydiler ormandaki tüm ağaçların yeraltı ağından haberleşebildiklerini…İnsanın; geçmişinin, hikayesinin ağaçlarla köklendiğini… Ağaçlar, kendinden önceki ağaçların geçirdikleri yangınların, kuraklıkların izlerini taşırlarmış mesela… Ona göre kendilerini korurlarmış. Kitapta da ağaç aşığı Kostas’ın, köklendiği topraklar olan Kıbrıs’tan yanında getirebildiği tek izi; incir dalını, Londra’nın soğuk şartlarından nasıl korumaya çalıştığını okurken bir yandan Akbelen’de tek tek kesilen ağaçları düşünüyorum.. Fazıl Say’ın o meşhur şarkısı takılıyor aklıma: “İnsan insan dedikleri, İnsan nedir şimdi bildim”

Dünyahali

Elif Şafak’ın yeni kitabı: İnsanlarla ağaçlar arasındaki ölümsüz bağ

Kayıp Ağaçlar Adası

Yıllar önce bir edebiyat öğrencisiyken medyada okur-yazarlık üzerine bir seçmeli almıştım. İlk ödevlerimizden biri medyada "yanlış" temsil örnekleri üzerine yazı yazmaktı — örnek bulmak zor olmadı. Bugünkü konumuz, beni bundan tam 6 yıl öncesine götürecek: Biseksüelliğin medya el birliğiyle silinen temsili.Peki bu nasıl gerçekleştiriliyor? Huffington Post yazarı Raechel Tiffe, daha öncelerde heteroseksüel ilişkilenmeleriyle gündeme getirilen oyuncu Kristen Stewart'ın görüntü yönetmeni Alicia Cargile'la fotoğraflarının yayılması üzerinden özetlediği yazısında bu konuya berrakça değiniyor: "Birçoklarına göre Stewart artık bir lezbiyen."&nbsp;Burada anahtar kelimemiz "artık" olacağı gibi, beyan dışı olması bir yana, odağımız lezbiyen ataması değil. "Hem medyadan hem de halktan gelen hemen hemen tüm yanıtlar, herhangi birinin biseksüel (veya queer) olabileceği olasılığını göz ardı ediyor."&nbsp;Durum, kurgusal karakterlerde de farklılık göstermiyor. Orange is the New Black gibi LGBTİ+ temsilini önde tutan popüler dizilerden birinde bile Piper karakterinin biseksüelliği ilk iki sezon boyunca yalnızca bir kere dile getiriliyor ve "önceden lezbiyen" denerek <a fr-original-style="" href="https://www.advocate.com/year-review/2014/12/30/year-bisexual-invisibility?pg=6#article-content" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">betimleniyor</a>. Kitlelerce izlenen The Millionaire Matchmaker&nbsp;adlı bir realite televizyon şovunun sunucusu, biseksüel bir erkekle evlenmeyeceğinin beyanını <a fr-original-style="" href="https://www.dailymail.co.uk/femail/article-2537283/Bisexual-men-not-exist-Millionaire-Matchmaker-Patti-Stanger-offends-gay-community-outspoken-remarks.html" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">veriyor</a>: "Asla! Asla. Biseksüelse eşcinseldir." The New York Times'ın 2014 yılında yayımladığı bir <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2014/03/23/magazine/the-scientific-quest-to-prove-bisexuality-exists.html?_r=1" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">makale</a>, biseksüelliğin var olup olmadığını sorgulayarak bilimsel temelli araştırmaların yetersizliğini öne sürüyor.Benzer bir durumu Elif Şafak'ın biseksüel olduğunu açıkladığı haberlere verilen tepkilerde görmek mümkün. Beyanın reklam koktuğunu öne süren cümleler, bir Twitter arama çubuğu kadar uzağımızda. İlgi çekmek olarak atfedilen açılımı <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/temcikterelelli/status/934576346256297984?s=20" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"yalan mağduriyet"</a> olarak görenler de çok. Lady Gaga, kariyerinin başından beri LGBTİ+ meseleleri konusundaki açık sözlülüğüyle bilindi. Atanansa "destekçi" sıfatıydı — 2019 yılında Stonewall Inn'de yaptığı konuşmasındaki sözleri, biseksüellerin "dışarıda bırakılma" sorununu konuşmamız gerektiğini <a fr-original-style="" href="https://www.insider.com/lady-gagas-stonewall-speech-touched-on-bisexual-exclusion-2019-6" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">özetliyor</a>: "Bazen kadınlardan hoşlanmama rağmen [LGBTİ+] topluluğunun bir parçası bile sayılmıyor olabilirim."Biseksüel temsilinin sınırlılığı kadar ezber tepkilerin yaygınlığı şaşkınlık vermiyor, manşetler ortak. True Blood dizisinin ünlü oyuncusu Anna Paquin'in Larry King Now'a konuk olduğunda <a fr-original-style="" href="https://www.bustle.com/articles/34114-anna-paquin-explains-bisexuality-to-a-confused-larry-king-its-something-everyone-should-watch" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ifade ettiği gibi</a>:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 0, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">King: [Cinsel kimliğinin] gereklerini uygulamayan bir biseksüel misin?&nbsp;Paquin: Kocamla evliyim ve mutlu, tek eşli bir evliliğimiz var.King: Fakat biseksüel miydin?Paquin: Bunun geçmiş zamanlı bir şey olduğunu düşünmüyorum.Larry King: Öyle mi?Paquin: Öyle. Biriyle birlikteyken hâlâ heteroseksüel değil misin? Partnerinden ayrılmak veya onu kaybetmek cinsel kimliği yok etmiyor. O iş öyle olmuyor.&nbsp;</blockquote>

Elif Şafak ile ilgili hikayeler