Hayatım boyunca büyük depremlere tanık oldum. İlki&nbsp;1967 Adapazarı depremiydi. Cumartesi günleri yarım gün mesai vardı o zamanlar. O Cumartesi babamın işyerinden çıkıp yaşadığımız lojmana doğru yürürken büyük bir sarsıntıyla yere kapaklandık. Üst dişlerim kırıldı ve diz kapaklarım yara bere içinde kaldı. Yanımda yatan babamın göğsü kırmızıya bulanmıştı, kanaması var zannederek üzülmüş ağlamaya başlamıştım. Oysa kanaması yoktu, elindeki domatesler ezilmiş kırmızıya bulamıştı giysilerini, sadece küçük sıyrıkları vardı.&nbsp;1,95 m boyundaki devasa babam, yere düşmesine rağmen ağzından bir küfür ya da öfke sözcüğü çıkmamış, sükûnetini korumuştu. Yanı başımızdaki caminin minaresi apartmanımızın üstüne devrilmişti. Evimiz yaşanamaz durumdaydı. Altı ay boyunca askerî sahra çadırında yaşamak zorunda kalmıştık. Dev kazanlarda pişen karavanalar, çadırların rutubet kokusu ve gaz yağı lambalarının titreyen cılız ışıkları.Sonradan yaşadığım depremler, beni sürekli 4 yaşımın deprem travmasına taşıdı. Sağ diz kapağımda ince bir çizgi olarak kaldı o travma. Büyük fay hatlarının geçtiği bir coğrafyada yaşamanın sonucu olarak depremlerle sarsılan hayatlar yaşıyoruz ve alışıyoruz o sarsılmalara.23 Nisan 2025’te&nbsp;Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı kutlamaları sırasında Marmara denizinde art arda depremler oldu ve ardından sosyal medyada her zamanki nefret söylemi devreye girdi, “Bayram kutlamalarında kız çocukları böyle giydirilirse daha çok deprem yaşanır” türünden paylaşımlara rastladık.Yaşanan afetlerden sonra toplumun değişik katmanlarında, siyaset veya medya çevrelerinde hedef gösterici, yaftalayıcı, nefret söylemi ve nefret suçuna zemin hazırlayıcı kışkırtıcı ifadelere rastlarız. Nefret&nbsp;sözcüğü, “yalandan nefret ederim” ya da “bamya yemeğinden nefret ederim” gibi beylik cümleler dışında dilime pek uğramamıştır.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nefret, sözlük anlamıyla bir kimsenin kötülüğünü ve mutsuzluğunu isteme, tiksinme olarak tanımlanır.&nbsp;</li></ul>İnsanlar birçok şeyden nefret edebilirler. Örneğin, lağım farelerinden, matkap sesinden, pembe renkli yatak takımlarından nefret edilebilir. Ancak nefret, “biz” tanımının dışında, açıkladığı insan kitlelerine yani ötekine karşı olduğunda durum aynı değildir. Yani lağım farelerinden ya da matkap sesinden nefret etmekle, örneğin, etnik kökene dayalı nefret aynı şey değildir.Nefret söylemi, demokratik bir toplum ve barış kültürünün kurulması ve sürdürülmesinin önündeki en önemli engellerden biridir. Nefret söylemi, bir birey veya gruba ırk, etnik köken, cinsiyet, cinsel yönelim, din, mezhep, siyasi tercih, felsefe, sosyoekonomik durum, fiziksel özellikler, fiziksel yetersizlik veya hastalık temelinde ayrımcılık yapmak olarak tanımlanmaktadır. Homofobik nefret söylemi, etnik kökene dayalı ve ırkçı nefret söylemi, cinsiyetçi nefret söylemi, dinsel nefret söylemi, siyasal nefret söylemi ve çeşitli hastalıklara ve engellilere karşı nefret söylemi olmak üzere farklı alanlarda karşılaşıyoruz nefret söylemiyle.Nefret söyleminin sosyal medya platformlarında hızla yayılmaya başlamasıyla birlikte sosyal medya şirketleri bu sorunla son yıllarda mücadele etmeye başladılar. İletişim bilimciler, nefret söylemini daha iyi anlamak için bu söylemleri kimlerin ürettiğine de bakılması gerektiğini belirtiyorlar. İdeolojik sebeplerle ya da ekonomik kazanç nedeniyle nefret söylemi içeriğini üreten ve bunu yaygınlaştıran profesyonel grupların bile var olduğunu vurguluyorlar.Prof. Dr. Yasemin Giritli İnceoğlu, “nefret söylemi ile mücadele ederken ifade özgürlüğünün korunmasının önemini” vurguluyor ve “sosyal medya platformlarında kullanılan algoritmaların yanlı olma riski taşıdığını” belirtiyor.&nbsp;Yazının başında büyük Adapazarı depreminde yere kapaklandığımızda babamdan öfke sözcükleri duymamıştım, diye yazmıştım. Öfkesini şiirlerine ustalıkla yansıtan şairler vardır. 1894’te İstanbul’da büyük bir deprem olur, tam o sırada Tevfik Fikret’in oğlu Halûk doğmuştur. Fikret, Zelzele&nbsp;(deprem) şiirini yazar. Harabeye dönüşen İstanbul’a bakarak oğlu Halûk’a nasihatte bulunurken bir yandan da o dönemin istibdat yönetimine öfkesini haykırır. Şiirin son mısraları şöyledir:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Hayâtı dev-i hakikatle çarpışan kazanır; Zafer biraz da hasar İster; Koşan cihâd-ı maâlîye şanlı, lâkin ağır, Mahûf adımlar atar, Önünde zelzeleler, arkasında zelzeleler!”</blockquote>O mısraları bugünün Türkçesi ile söyleyelim:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Hayatı gerçeğin deviyle çarpışan kazanır; Zafer biraz da yıkım İster; Yüceltici savaşa koşan şanlı, ama ağır, Korkulu adımlar atar, Önünde depremler, arkasında depremler!”</blockquote><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">*Bu yazının bazı kesitleri, Mart 2023'te #tarih&nbsp;dergisinin "Yaşarken Sarsılan Tarih" özel sayısında yayımlanmıştır.

Spektrum

23 Nisan 2025’te Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı kutlamaları sırasında Marmara denizinde art arda depremler oldu ve ardından sosyal medyada her zamanki nefret söylemi devreye girdi. İletişim bilimciler, nefret söylemini daha iyi anlamak için bu söylemleri kimlerin ürettiğine de bakılması gerektiğini belirtiyorlar.

Adapazarı depremi ile ilgili hikayeler