• Adı "Demokrasi ve Özgürlükler Adası" olarak değiştirilen Yassıada’nın işletmesi, 20 yıllığına Albayrak Grubu'na tahsis edildi. Albayrak Grubu'na verilmeden önce Yassıada'yı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği şirketi 29 yıldır "yap-işlet-devret" modeliyle işletiyordu.

Aposto Gündem

Almanya merkezli medya kuruluşu Deutsche Welle&nbsp;(DW), Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ) işbirliği ile yürüttüğü "<a fr-original-style="" href="https://www.inspiredminds.de/tr/g%C3%B6lge-diplomatlar-kamu-ihalelerinin-y%C4%B1ld%C4%B1zlar%C4%B1na-diplomatik-misyon/a-63782763" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gölge Diplomatlar</a>" araştırmasında, Türkiye adına yurt dışında "fahri konsolosluk" görevi yürüten kişilerin detaylı bir raporunu hazırladı. Söz konusu rapora göre, Türkiye'de yabancı ülkeleri temsil etme misyonuyla "fahri konsolosluk" unvanı alan 328 kişiden 47'si turizm, 31'i inşaat, 26'sı gıda, 21'i sanayi, 18'i lojistik, 13'ü enerji, 9'u tekstil ve 9'u da denizcilik sektörlerinde faaliyet gösteren ve büyük bir çoğunluğu iktidara yakınlığıyla bilinen iş insanlarından oluşuyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki, fahri konsolosluk nedir? Bu unvanın avantajları nelerdir?</h2>Fahri konsolosluk, genellikle büyükelçilik veya konsolosluk gibi resmî diplomatik misyonların bulunmadığı ülkelerde ikili ilişkileri geliştirmek amacıyla kamu görevlisi olmayan ancak söz konusu ülke ile yakın ilişkilere sahip kişilere verilen bir temsil görevidir. Fahri konsoloslar, temsil görevlerine ek olarak bulundukları ülkede/şehirde resmi protokolde yer almak, davetlere katılmak ve kamu görevlileri ile temasa geçmek gibi çeşitli fırsatlara sahip olur. Bu haklar, normal koşullarda kamu hizmetinde olan bir diplomat için Türkiye Cumhuriyeti'ni temsil etme amacıyla yerine getirilmesi gereken asli görevlerken fahri konsolosluk görevinde bulunan bir iş insanı için bulunduğu ülkedeki yatırımlarını genişletme, yeni ihaleler alma veya kritik pozisyondaki kişiler ile yakın ilişkiler geliştirme amacıyla kullanılabilir.&nbsp;Bir diğer ifadeyle, temelde temsiliyet görevini yerine getirmesi beklenen fahri konsoloslar, resmî statülerinin kendilerine yarattığı avantajla yatırımlarını genişletme ve yeni ihaleler alma amacını taşıyabilir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İktidarın "gönüllü hizmetkârları"</h2><ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin İstanbul fahri konsolosu olan Taşyapı Yönetim Kurulu Başkanı (YKB) Emrullah Turanlı&nbsp;iktidara yakınlığı ve aldığı kamu ihaleleri ile biliniyor. 2012 yılında Kuzey Kıbrıs'taki Ercan Havalimanı'nı Terminal Yapı ortaklığıyla 25 yıllığına yap-işlet-devret yöntemiyle kiralayan Taşyapı aynı zamanda "özel davet usulüyle" kazandığı ve Kamu İhale Kurumu'na bildirilmeyen Aksaray-Ulukışla-Yenice Yüksek Hızlı Demiryolu Yapımı, Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi Ring Hattı ve Bursa Emek-Şehir Hastanesi Metro Hattı ihalesinin de üstlenicisi konumunda. Emrah Turanlı aynı zamanda Rumelihisarı'nda yer alan bir arsaya otel yapmak için dönemin Çevre ve Şehircilik Bakanı Erdoğan Bayraktar'a ricacı olmuş ve buna ilişkin ses kayıtlarının 17-25 Aralık döneminde yayınlanmasıyla gözaltına alınmıştı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın imam hatip lisesinden sınıf arkadaşı olan Gürsoy Grup Yönetim Kurulu Başkanı&nbsp;Hasan Gürsoy&nbsp;da Afrika ülkesi Çad'ın İstanbul fahri konsolosu olarak görev yapıyor. Başta inşaat, restorasyon ve maden olmak üzere birçok farklı sektörde faaliyet gösteren Gürsoy Grup son 10 yılda 554 milyon 949 bin TL değerinde 76 kamu ihalesi aldı. Gürsoy Grup; Cumhurbaşkanlığı Huber Köşkü, Süleymaniye Cami, Galatasaray Üniversitesi, Arkeoloji Müzesi ve Topkapı Sarayı'nın restorasyon ihalelerini Ahlat Köşkü ve Çamlıca Camii projelerinin de yapımını üstlendi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">AK Parti döneminde medyadan inşaata, enerjiden madene birçok sektörde aldığı kamu ihaleleri ve ucuz krediler ile yükselişe geçen Çalık Holding'in Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Çalık 2012'den beri Kazakistan'ın Bursa fahri konsolosu görevini yürütüyor. 2007 yılında TMSF tarafından el konularak satışa çıkarılan Doğan Holding'in sahibi olduğu Sabah gazetesi ve ATV için yapılan ihaleyi kazanan Çalık, medya sektörüne girebilmek için kamu bankalarından 750 milyon dolar kredi almıştı. Çalık ayrıca 25 Aralık'ta başlayan yolsuzluk soruşturmasının da şüphelilerinden biriydi. Çalık Holding'in Kazakistan'da enerji ve altyapı alanlarında büyük yatırımları bulunuyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kuzu Grup YKB Özen Kuzu Libya'nın Eskişehir fahri konsolosu görevini yürütüyor. Son 10 yılda Bursa Büyükşehir Belediyesi'nden toplamda 3 milyar 865 milyon TL değerinde 27 ihale alan Kuzu Grup, inşaat ve altyapı sektörlerinde faaliyet gösteriyor. Hakkında birçok yolsuzluk suçlaması bulunan Kuzu Grup, 2013'te Siirt'te yaptırdığı bir okula Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan'ın anne ve babasının isimlerini vermişti. Şirket son olarak Bursa Büyükşehir Belediyesi'nden 133 milyon 856 bin TL değerinde kamu ihalesi aldı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">AK Parti Genel Merkez Dış İlişkiler Başkan Yardımcısı Emre Ete Honduras'ın İstanbul fahri konsolosu olarak görev yapıyor. 2015 seçimlerinde AK Parti'den İstanbul 2'nci bölge milletvekili adayı olan Emre Ete’nin kardeşi Yunus Ete ise Lesotho Krallığı'nın İstanbul Fahri Konsolosu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Demir-çelik sektöründe Türkiye'nin en büyük şirketlerinden olan Tosyalı Holding'in sahibi Tosyalı ailesinde ise birden çok fahri konsolos bulunuyor. AK Parti'nin İskenderun Belediye Başkanı Mehmet Fatih Tosyalı&nbsp;Slovenya'nın Hatay fahri konsolosuyken yeğeni Şerif Tosyalı&nbsp;ise Karadağ'ın Hatay fahri konsolosu görevinde. 28 yaşına fahri konsolos olan Şerif Tosyalı aynı zamanda DEİK/Türkiye-Moritanya İş Konseyi Başkanı unvanını da taşıyor. Tosyalı Holding, 2012 yılında Karadağ'da bulunan Zelzejara Çelik Fabrikasını satın aldı ve fabrika hâlihazırda faaliyetlerine devam ediyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Afrika'da inşaat ve altyapı projeleri yürüten SUMMA İnşaat'ın YK Başkanı Selim Bora Svaziland'ın fahri konsolosuyken kardeşi Fatih Bora Nijer'in ve onun eşi Zeynep Bora ise Ruanda'nın fahri konsolosu olarak görev yapıyor. Selim Bora aynı zamanda DEİK/Türkiye-Ruanda İş Konseyi Başkanı unvanını da taşıyor.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Fahri konsolosluktan nasıl yararlanılabilir?</h2>Fahri konsolosların statüleri, Türkiye'nin 1976 yılında taraf olduğu "Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi"ne dayanıyor. Fahri konsoloslar, resmî görevlerinin yerine getirilmesi sırasındaki eylemleri nedeniyle yargı dokunulmazlığından yararlanabilirken aynı zamanda askerlikten muaf olma hakkına da sahip.&nbsp;Bunlara ek olarak, fahri konsolosu oldukları ülkelerde Türkiye Cumhuriyeti adına resmî makamlarla iletişime geçme ve resmî davetlere katılma hakkına sahip olan fahri konsolosların kamu görevlileri ile yakın ilişkiler geliştirebilme imkanı da oluyor. Fahri konsolos olarak görev yapan iş insanlarının, aynı zamanda o ülkede yatırımları olduğu da göz önünde bulundurulduğunda fahri konsolosluk görevinin Türkiye Cumhuriyeti'nin temsil etme etiketinin arkasında yurtdışı yatırımlarını genişletme ve yeni kamu ihaleleri alma aracı olarak kullanılmaya ne kadar açık olduğu ortaya çıkıyor.

İş insanlığından diplomatlığa: AK Parti'nin "gönüllü" fahri konsolosları

• Resmî Gazete'de yayımlanan tebliğe göre, kamu kurumlarının borçları için sağlanan hazine garantisi oranı %95'lik kısmi garantiden %100'e çıkarıldı. Düzenlemenin yap-işlet-devret modeli projeleri de kapsadığı belirtildi.

2012’de Kütahya’da hizmete açılan ve inşası IC İçtaş tarafından yürütülen Zafer Havalimanı, satılığa <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-08-26/airport-for-sale-tells-a-tale-of-140-billion-turkish-overreach" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıkarıldı</a>. Bloomberg’e açıklamalarda bulunan IC İçtaş Yönetim Kurulu Üyesi Abdullah Keleş, “Havalimanını yaptığımız yatırımı bize ödeyebilecek ve borcu üstüne alabilecek herhangi bir tarafa devretmeye hazırız”&nbsp;dedi.• Ne kadar harcandı?&nbsp;Zafer Havalimanı, Türkiye’deki birçok altyapı ve inşaat projesi gibi yap-işlet-devret modeliyle hizmete açıldı. 2011’de başlayan ve 18 ay süren inşaat aşamasında 50 milyon avro yatırım yapan IC İçtaş’a devlet, 2012-2020 döneminde 49,5 milyon avro garanti ödemesi yaptı. Fakat yolcu trafiğinin çok düşük olması nedeniyle para kazanamayan IC İçtaş, her sene havalimanına sermaye aktarmaya devam etti.• Havalimanının karnesi:&nbsp;Covid-19 nedeniyle uçuşların ciddi oranda azalması, havalimanına indirilen son darbe oldu.&nbsp;2021’de devletin IC İçtaş’a taahhüt ettiği 1,3 milyon yolcuya karşılık sadece 7 bin kişi Zafer Havalimanı’nı kullandı. 2020’de ise 1,3 milyon yolcu hedefinin yalnızca %6’sına ulaşılmıştı.•&nbsp;Neden önemli?&nbsp;Resmî veriler, Ak Parti’nin iktidara geldiği 2003’ten bu yana 181 projenin kamu ve özel sektör ortaklığı ile hayata geçirildiğini ve bu projelerin yarısından fazlasının yap-işlet-devret modeli üzerinden kurgulandığını <a fr-original-style="" href="https://koi.sbb.gov.tr/Main_EN.aspx" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösteriyor</a>. Dolayısıyla devlet, birçok projede gelecekteki kullanım haklarına yönelik iyimser tahminler üzerinden garanti ödemeleri yaparak şirketlerin zararını kapatmaya çalışıyor.• Kim, ne dedi? Bloomberg’ün haberinde, devlet tarafından garanti ödemeleri yapılan Kuzey Marmara Otoyolu ve Gebze-İzmir Otoyolu gibi projelerde de hedeflerin tutturulamadığı belirtiliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Başkent Üniversitesi’nden&nbsp;Prof. Uğur Emek, “Projeler, gelecek yıllardaki hükümetlerin operasyonel kapasitesine ve bütçesine zarar veriyor. Bugün, Sağlık Bakanlığı’nın bütçesinin üçte birini şehir hastaneleri ile ilgili ödemeler oluşturuyor,” diyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ak Parti milletvekili Yaşar Kırkpınar ise “Zafer Havalimanı, kamu-özel projelerinin %70’inin başarılı olduğu bir sistemin “ufak” bir parçasını temsil ediyor,” ifadelerini kullanıyor.</li></ul>

Pareto

Satılık havalimanı ve kamu-özel iş birliği projelerinin geleceği

• <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2021-08-26/airport-for-sale-tells-a-tale-of-140-billion-turkish-overreach" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bloomberg'in</a> haberine göre; Kütahya'da inşası 50 milyon avrodan fazla tutan, yap-işlet-devret modelli Zafer Havalimanı&nbsp;satılığa çıkarıldı. Havalimanının inşasını üstlenen IC İçtaş'ın yönetim kurulu üyesi Abdullah Keleş, “Havalimanını yaptığımız yatırımı bize ödeyebilecek ve borcu üstüne alabilecek herhangi bir tarafa devretmeye hazırız”&nbsp;dedi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden? Tüm trafiğinin Covid-19 nedeniyle sıfırlandığı vurgulanan havalimanının, pandemi öncesinde de yıllık 1,3 milyon yolcu hedefinin yalnızda %6'sını gerçekleştirebildiği belirtildi. 2021 yılında ise yolcu sayısının 7 bini bulduğu vurgulandı; ancak devlet IC İçtaş’a 1,3 milyon yolcu üzerinden garanti ödemeleri yapmak zorunda. &nbsp;&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan haberde bu tür garanti ödemeleri yapılan Kuzey Marmara Otoyolu, Gebze-İzmir Otoyolu gibi diğer projelerde de garanti ödeme hedeflerinin tutturulamadığı hatırlatıldı.</li></ul>

yap-işlet-devret ile ilgili hikayeler