Yazı: Biray Kolluoğlu, Evren M. Dinçer, Zafer Yenal2024’ün<a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/tikiyle-tokuyla-sosyal-medya-degisen-dunya-ve-turkiye" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;ilk yazısında</a> TikTok’un popülerliğini, benzer diğer mega-platformlardan farkını ve "kopardığı yaygarayı" konuşmuştuk. Ölçeği itibarıyla Meta platformları ya da X’ten çok farklı olmasa da hem içeriği hem de Çin hükümeti ile "bağlantıları" TikTok’un gündemden düşmemesinin en temel nedenlerinden.&nbsp;Yazımızda siyasetçilerin endişelerinden bahsetmiştik ancak biz yazımızı yayımladıktan aşağı yukarı dört ay kadar sonra mesele endişe boyutunu aştı. ABD Başkanı Joe Biden’ın 24 Nisan’da<a fr-original-style="" href="https://www.cnbc.com/2024/04/24/biden-signs-israel-ukraine-tiktok-bill-into-law.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;imzalamasının</a> ardından TikTok, ABD’de bir yasanın konusu, daha doğrusu hedefi hâline geldi. Aslında tartışmalara biraz yakından bakınca iki büyük meselenin ön planda olduğu görülüyor. Birincisi platform meselesinin kendisi. İkincisi Amerika’da üniversite öğrencileri protestoları bağlamında TikTok’un bir ötekileştirme aracına dönmesi. Önce platformlara bakalım.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Platformlar</h2>Sosyal bilimciler "platform etkisi" kavramıyla bir süredir bu meseleye eğilmeye çalışıyor. Dijital emperyalizm ise bir diğer kapsayıcı kavram. Platform çalışmaları akademinin nispeten yerleşik bir alt disiplinine dönüştü bile. Kastedilen ise kabaca yeni nesil tekeller. Elbette çağa ve ürüne özgü büyük farkları var bu yeni tekellerin. En çok göze çarpan özelliklerinden birisi tekno-tekellerin sayılarının görece daha az etki alanlarının ise çok daha küresel olması.Gündelik okura yönelik popülerleşen açıklama çabaları da giderek artıyor. Yunanistan'ın eski Ekonomi Bakanı<a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/world/2023/sep/24/yanis-varoufakis-technofeudalism-capitalism-ukraine-interview" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;Yanis Varoufakis’e göre</a> durum artık kapitalizmi aşmış durumda. Platformların gücünü açıklamak için onun kullandığı kavram "tekno-feodalizm". Biz de başka bir bağlamda bu konuyu<a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/feodalizm-mi-21-yuzyilda-degil-miyiz" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;daha önce</a> ele almıştık. Teknolojik platformlar tamamen sahip oldukları platforma giriş çıkışı ve platformdaki etkinlikleri büyük ölçüde kontrol ediyorlar. Biçim ve içerik kontrolünün yanında operasyona dahil olma maliyetleri de çok büyük.&nbsp;ABD dahil pek çok ülke bu tekellere karşı bir mücadele yürütüyor. Trump hükümetinin Google’a açtığı tekel davasının haftaya sonuçlanması bekleniyor. New York Times’a göre<a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2024/05/02/business/judge-mehta-google-antitrust.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;davaya bakan hâkimin</a> Google aleyhinde bir karar vermesi kuvvetle muhtemel. Biden yönetimi ise bu hafta Apple’a akıllı<a fr-original-style="" href="https://www.justice.gov/opa/pr/justice-department-sues-apple-monopolizing-smartphone-markets" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;telefon piyasasındaki davranışları</a> nedeniyle bir anti-tekel davası açtı. Apple’ın<a fr-original-style="" href="https://apnews.com/article/apple-antitrust-lawsuit-impact-iphone-9a1d1cd341b4f00ededb5b56d707374a#:~:text=EU%2520antitrust%2520watchdogs%2520have%2520launched,companies%2520from%2520cornering%2520digital%2520markets." style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;benzer bir suçlamayla</a> AB’de başı zaten dertte. Meta, Amazon ve diğer benzer platformların hepsine yönelik benzer suçlamalar bulmak mümkün.Avukat zengini bu platformların süreçleri nasıl yöneteceğini göreceğiz, ancak sonuç ne olursa olsun bir platform hegemonyası dönemine girdiğimiz kesin. Muhalif ya da düzen yanlısı olun hiç fark etmez, dünya genelinde etkin ve kitlesel iletişim için kullanabileceğiniz üç beş tane dijital platform var. Biz bu platformların hepsinde aktif içerik üreticisiyiz ancak sözümüzün hiçbirinde pek kıymeti yok. AB gibi kurumsal üst yapılar ise bunları düzenleyecek güç ve otoriteye sahip değil.&nbsp;Peki TikTok meselesinin nesi farklı?&nbsp;Cevap basit: Platformun sahibi. Daha doğrusu platformun sahibi olduğu iddia edilen ülke: Çin.ABD’nin tepkisi TikTok’un bir Çin hükümeti ajanı olduğu iddiasına dayanıyor. ABD menşeli uygulamaların Çin’de tamamen yasaklı olması da diğer önemli etken tabii ki. Kısacası iş tamamen "Benim platformum seninkine karşı" gibi bir ikiliğe indirgemiş durumda. TikTok kendini "Çin ile ilgim yok, yatırımcılarımın çoğu Amerikalı" diyerek savunuyor. Ama tüm bunlar akla ABD’nin hassasiyetinin başka bir yönünü getiriyor. ABD’li firmalara ait platformlar ABD hükümeti ile nasıl bir ilişki içindeler?<img sizes="(min-width: 1280px) 50vw, (min-width: 1008px) 66vw, 96vw" srcset="https://ichef.bbci.co.uk/news/240/cpsprodpb/14047/production/_133219918_tiktok-gettyimages-2074368670.jpg.webp 240w,https://ichef.bbci.co.uk/news/320/cpsprodpb/14047/production/_133219918_tiktok-gettyimages-2074368670.jpg.webp 320w,https://ichef.bbci.co.uk/news/480/cpsprodpb/14047/production/_133219918_tiktok-gettyimages-2074368670.jpg.webp 480w,https://ichef.bbci.co.uk/news/640/cpsprodpb/14047/production/_133219918_tiktok-gettyimages-2074368670.jpg.webp 640w,https://ichef.bbci.co.uk/news/800/cpsprodpb/14047/production/_133219918_tiktok-gettyimages-2074368670.jpg.webp 800w,https://ichef.bbci.co.uk/news/1024/cpsprodpb/14047/production/_133219918_tiktok-gettyimages-2074368670.jpg.webp 1024w,https://ichef.bbci.co.uk/news/1536/cpsprodpb/14047/production/_133219918_tiktok-gettyimages-2074368670.jpg.webp 1536w" src="https://images.aposto.com/2024/4/0/1714912718965.png" alt="Getty Images TikTok supporters demonstrate outside the US capital building on 13 March 2024" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.78" width="550" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> GettyImagesVaroufakis tam da bu yakın ilişki nedeniyle bu platformların siyasi muhalefeti neredeyse imkansızlaştırdığını&nbsp;söylüyor. Tekno-iyimserlerse bu kadar güce rağmen platformların siyaseti tektipleştiremediğini, aksine açtıkları alan ve yarattıkları olanaklarla gerçekte belki de istemeden siyaseti zenginleştirdiğini söylüyor.&nbsp;Gerçek muhtemelen her zaman olduğu gibi iki ucun arasında bir yerlerde. Onlarsız yapamadığımız bu platformlar birkaç kişi ya da kurumun dünya görüşü ya da çıkarlarına indirgenemiyor. Platformların kişisel ya da toplumsal büyük sorunlara yol açtığı muhakkak, ancak başka şekilde tartışması neredeyse imkansız pek çok şeyin de bu platformlarda tartışıldığını görüyoruz.&nbsp;Sosyal bilimcilerin 1990’ların başından beri yürüttüğü tartışmaların bitmeyeceği kesin ve ABD’nin getirdiği yasağın bir tartışmanın son noktası olmadığı da aşikâr. Ama bu önemsiz bir şey de değil. Tartışmanın nereye doğru gideceğini zaman gösterecek.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Protestolar</h2>Peki kampüslerde olan biten bağlamında TikTok nerede duruyor? Bültenimizi diğer yazısında kampüs olaylarına biraz daha yakından bakıyoruz. Ama bu kısımda biz TikTok ile kesişimine bakalım.TikTok’un yasaklanmasını öngören<a fr-original-style="" href="https://www.congress.gov/bill/118th-congress/house-bill/815/text" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;söz konusu yasa</a> sadece TikTok üzerine değil. Amerikan siyasetinin iki ana kampının üzerinde bir türlü uzlaşamadığı Ukrayna savaşına askerî ve mali destek ile İsrail’e destek yasanın iki temel unsuru.&nbsp;Bu iki başlığa bir de TikTok’un dahil edilmesi başta ilginç gelebilir. Ancak<a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2024/04/30/podcasts/the-daily/tiktok-ban.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;New York Times’a göre</a> bu durum hiç şaşırtıcı değil, hatta uygulama konusunda bu kadar şahin bir tavır takınılması ve normalde düşman kampların neredeyse tamamen uzlaşarak biraraya gelmesinin nedeni Çin.&nbsp;Temel iddia Çin’in TikTok aracılığı ile ABD’deki muhalefeti örgütlediği, desteklediği ve yaydığı yönünde. Çok konuşulan tepkinin merkezinde ise ABD’de gittikçe yaygınlaşan Filistin’e yönelik kampüs işgal ve eylemleri var. Eylemlerin haklılığı ve verilen yanıtın faşizan doğası bir kenara bırakılarak mesele Çin’in dış müdahalesine indirgenmeye çalışılıyor. Bu yaklaşım pek taraftar bulamasa da hâkim anlatılardan biri.&nbsp;Bu açıdan bakıldığında Amerikan toplumu aslında bir çeşit dejavu yaşıyor. 2016’da Cambridge Analytica ve Facebook’un merkezde olduğu tartışmalar yine bir başkanlık seçim yılında yaşanmıştı, o zaman muhalif başkan adayı yine Donald Trump idi.&nbsp;Ancak yakından baktığımızda aktörlerde çok önemli farklar olduğunu görüyoruz. 2016’da düşman (bu ifade Biden’ın imzaladığı yasada da kullanılan ifade—adversary) nispeten geleneksel bir düşman yani Rusya iken hedefteki sosyal medya platformu Facebook idi. Kullanıcıları ise büyük ölçüde sistemin hayal kırıklığına uğrattığı orta ve alt orta sınıf beyazlar idi. Yaş ortalamaları 50’nin üzerindeki bu kitle o seçimin ana tartışma konusuydu.Bu seçimde ise "düşman" görece yeni: Çin. Rusya’nın bu seçimlerdeki sosyal medya etkisi pek mevzu bahis bile değil. Hedefteki platform ise TikTok. 2016’daki Facebook kullanıcılarına göre bu platformun kullanıcıları çok genç, hatta önemli bir kısmı çocuk. Dertleri ise çok çeşitli. Ama tartışmaya en çok konu olan mesele Filistin.Medyada bu yönleriyle öne çıksa da durum bu kadar siyahla beyazdan ibaret değil. TikTok tartışılırken çok dile gelmeyen meselelerin başında yeni neslin ekonomik hayal kırıklıkları ve tatmin edilemeyen beklentileri geliyor. Bu hayal kırıklıkları en az 2016 seçmeni kadar derin. Bunun ötesinde iklim değişikliğinden yükselen otoriterliğe pek çok derdi var genç neslin. Ancak bu dertlerin ifade edilebileceği platformlar son derece sınırlı, üstelik giderek daha sınırlı hâle geliyor.&nbsp;

Zappa Zamanlar

TikTok tartışılırken çok dile getirilmeyen meselelerin başında yeni neslin ekonomik hayal kırıklıkları ve tatmin edilemeyen beklentileri geliyor. 

TikTok, platformlar, öğrenciler ve Çin

Karanlık sokaklardan yükselen tekno müzik tınıları ve kulüp kapılarındaki sonu gelmeyen kuyruklar uzun zamandır Berlin deyince ilk akla gelenler arasında anılıyor. Kültürel bir devrim olarak nitelendirilen tekno müzik sahnesi yakın zamanda UNESCO tarafından da kayıt altına alındı ve Ulusal Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne eklendi. Peki tekno müziğin doğduğu kent olarak bilinen Detroit bu konuda ne düşünüyor?&nbsp;Berlin’de yaşadığım dönemde, şehrin önemli kulüplerinden biri olan Watergate’in hemen karşı sokağında oturuyordum. Kahve almak için evden çıktığım bazı pazar sabahları kulübün kapısında uzayıp giden sıraya bakar, Berlin’i kalbi müzikle atan bir organizmaya benzetirdim. Sabah sabah kahvaltıya gitmek yerine mekana girmek için sıra beklemeyi tercih eden o çok renkli kalabalık… Ki Watergate, Berlin’in pek de havalı olmayan kulüplerindendir. Berghain, Tresor, ://about blank, Sisyphos ve Kit Kat’te bu kuyruk her zaman iki kat daha uzundur. Kentin kulüp kültürünü hakkını vererek deneyimlemek istiyorsanız mutlaka bir pazar sabahı o sıraya girmeniz gerekir. Çünkü bir önceki geceden başlayan partinin en iyi DJ’i sahneye günün ilk ışıkları ile birlikte çıkar.Özellikle 1989’da duvarın yıkılmasının ardından rave ve elektronik müzik, Berlin’in kültürünü şekillendiren en önemli damarlardan biri hâline geldi. Şehrin tekno sahnesi, gece hayatı ile tanınan metropollere kıyasla çok farklı bir seviyede. Buna Detroit de dahil.&nbsp;Tekno 80’lerin ortalarında Detroit’te ortaya çıktı. 89’da duvar yıkılınca Berlinliler bu türü Doğu ile Berlin’in yeniden biraraya getiren bir köprü olarak kullandı. Şehrin doğusunda yer alan terk edilmiş sığınaklar, elektrik santralleri ve fabrikalar iki tarafı buluşturan kulüplere dönüştü. Kısa zamanda Detroitli birçok DJ Almanya’da ABD’de olduğundan çok daha kalabalık kitlelere çalmaya başladı.<img src="https://images.aposto.com/2024/3/1/1711986129773.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> Birkaç yıl önce The Guardian’da yayımlanan bir makalede, duvar yıkıldıktan kısa süre sonra Doğu Berlin’de eski bir mağazanın depolama alanına kentin en bilinen kulüplerinden Tresor’ı kuran Dimitri Hegemann, şöyle diyordu:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Berlin Duvarı’nın yıkılmasından sonra tekno, kenti dönüştürdü. Bu dönüşüm, Berlin’in hem Doğulu hem de Batılı çocuklarının hoşuna gitti ve birbirlerine bağlanmalarını sağladı. Miles Davis’in İkinci Dünya Savaşı ertesinde caz sayesinde Paris’e gelmesine benzer şekilde, Berlin de yeni bir şey deneme şansına kavuştu. 89 ve 90’da Polonya gibi Doğu ülkelerinden insanlar eğlenmek için Tresor’a geliyorlardı. Bu yeni nesil Detroit teknosunda benzerlerinden farklı olarak şarkı sözü yoktu. Aptalca mesajları yoktu ve sadece dans edebileceğimiz bir müzikti.”&nbsp;</blockquote>Almanya’nın 90’daki birleşmesinden bu yana şehrin müzik sahnesinde önemli bir figür olan Hegemann, aynı zamanda Berlin’in kulüp kültürünün UNESCO tarafından tanınma hareketini başlatanlardan biri.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Korumaya değer bir kültür: Tekno</h3>UNESCO, Somut Olmayan Kültürel Miras’ı şöyle açıklıyor: “Toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara ilişkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânlar anlamına gelir.”&nbsp;Bu listede Türkiye’den Nevruz, ekmek yapımı, Dede Korkut mirası, epik anlatıcılar, âşıklık ve atışma geleneği gibi özel değerler bulunuyor. Birkaç yıl önce de Alman hükümeti, Detroit’te ortaya çıkmasına rağmen Berlin’in sahiplendiği teknoyu bu listeye aldırmak için başvuruda bulundu. Bu, Berlinlilerin müze, kütüphane ve tarihî binalar gibi tekno kültürünü de korumaya değer bulduğu anlamına geliyordu. Detroit teknosu, 80’lerin ortalarında doğası gereği kültürel, politik ve ideolojik birçok faktörün ortak ürünü olarak ortaya çıktı. Avrupa avangard müziği, Chicago house sahnesi, Detroit’in endüstriyel gerilemesi ve ırkçılık karşıtı politikalar bu müziğin yaratılmasına zemin hazırladı. Kentin önemli teknocuları Jeff Mills, Mike Banks ve Rob Hood, 1991’de <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/intl-tr/track/0nWOgsqMohZGtVpyFtWCpW?si=2bcba24d60934b2e" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sonic Destroyer</a>’ı besteledi ve bu parça sayesinde Berlin ile Detroit arasındaki tekno ittifakının yolu açılmış oldu. Detroit teknosu böylelikle geçen yüzyılın en büyük gençlik hareketine dönüşerek bir varoluş biçimi olarak anılmaya başlasa da Detroit’te hak ettiği ilgiyi göremedi.&nbsp;Hip-hop'ın ABD’deki muazzam etkisi artarak devam ederken, tekno ve house Avrupa kıtasında hüküm sürmeye başladı. Böylelikle Berlin’le özdeşleşen bu tür de UNESCO’nun koruma istesine girmeye de hak kazandı ve Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu kentin tekno müzik kültürünü, Somut Olmayan Kültürel Miras listesine ekledi. Bu sayede, şehrin kültürel değerlerinin korunmasının yanı sıra müziğin soylulaştırılarak tek bir zümrenin hakimiyetine girmesinin önüne geçilmesi de amaçlandı.<img src="https://images.aposto.com/2024/3/1/1711986147954.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> <h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">'Beyaz toplumun ana akımı tarafından kabul görmeyen hiçbir şey değerli değildir'</h3>UNESCO’nun verdiği bu unvan ile tekno kültürü kurumsal olarak da koruma altına alınmış olacak. Kulüplerin hükümet finansmanına erişimi ve şehir planlama yasaları kapsamında daha fazla yasal hakkı olacak. Berlin’in ünlü kulüplerinin birçoğu pandemi salgını sırasında zor günler geçirdi. Kapılarını aylarca kapatmak durumunda kalan mekânlar, artan kiralar ve yüksek işletme maliyetlerinin de etkisiyle tamamen kapanma riskiyle karşı karşıya kaldı. Bu yeni gelişme sayesinde hem kulüp sahipleri hem de sektörde çalışanlar kendilerini güvence altında hissedecek.Bütün bunların yanında dinleyici tarafından sıkıntı yaratan bir durum da söz konusu. Berlin’in teknoyu sahiplenmesi bazı müzikseverler tarafından Detroit’in yok sayılması olarak görülüyor. Özellikle bu türün ortaya çıkmasını Afro-Amerikanların sağladığının altını çizen birçok tekno dinleyicisi Reddit üzerinden şu tartışmayı başlattı: “Beyaz toplumun ana akımı tarafından kabul görmeyen hiçbir şey değerli değildir.”&nbsp;Bir müzik türünün siyahların elinden çıkar çıkmaz değere binmesi de vurguladıkları bir başka mesele. Berlin’deki kulüp kültürünün bir bakıma bahsettiği çeşitliliğe sahip çıkmadığı ve kucaklayıcı olmadığı söyleniyor. Ana akım elektronik müzik eleştirmenleri Detroit’in yok sayılmasına tepki gösteriyor. Reddit’te ise Amerikalılar ile Almanlar arasındaki tekno tartışması büyüyerek devam ediyor. Sonuç ise Detroit’te doğan teknonun, Berlin’de gelişmeye devam ettiği gerçeğini değiştirmiyor.Bunun en önemli sebeplerinden biri Detroit’in yerel hükümetinin destek programlarında şimdilik tekno müzik yapan sanatçıların yer almaması. Birçok siyah Detroitli sanatçının Berlin’e taşınmasındaki neden olarak da bu gösteriliyor. Berlin’in hem sanat finansmanı hem de sağlık hizmetleri gibi konularda ABD’den daha iyi destek sunması, müzisyenlerin yaşamak için burayı tercih etmesine ve dolayısıyla kentin elektronik müziğin de merkezi olarak işaret edilmesine neden oluyor. Her şehrin kendi içinde kültürel gelişimlere ihtiyacı vardır. Görünen o ki Berlin Belediyesi bunu çok iyi başarıyor ve kulüpleri kent kültürünün bir parçası haline getirmenin yanında turistleri ve sanatçıları çeken maddi bir obje olarak da konumlandırıyor. Tekno, kültürel yaşamı şekillendirmekle kalmıyor, şehrin kasasını da güçlendiriyor. Kısacası Detroit’in yapamadığını Berlin yapıyor.

tekn ile ilgili hikayeler