Uyuyamıyorum. İki aydan fazladır hayatımın merkezinde bu sorun. Sanki asla bitmeyen bir jet lag hissinin içine hapsolup kalmışım gibi. Önce bitki çayları içmeye başladım. Ardından kafeini azalttım. Sonrasında meditasyon yapmaya başladım. Hiçbir şey başarılı olmadı. Bu süreçte uyumaya yardımcı olan bazı müzik türlerini dinlemeyi hep erteledim. Çünkü müzik dinlemek de benim için başlı başına dikkat dağıtan bir şey. Öte yandan çözümü uyku hikâyeleri anlatan podcast’lerde buldum. Bu sırada da çevrimiçi müzik dinleme servislerinin uyumaya yardımcı olan müziklerinin yer aldığı listelerde gezinmeye başladım. Kelimenin tam anlamıyla meditasyon, ambiyans, lo-fi gibi türlerin son dönemde bu listelerde nasıl büyük bir patlama yaşadığını gözlemledim.Zaten son birkaç yıldır bu listelerin popülerliği oldukça fark edilirdi. Sadece uyku teması üzerine müzik üreten sanatçıların yanı sıra yapay zekâyla bu ekosisteme destek olan aplikasyonlar da rağbet görmeye başladı. Bu aynı zamanda yeni bir müzik türünün ortaya çıkışının da habercisi. Uyku&nbsp;başlığı altında toplanan listelere baktığında müzik dışında rahatlatıcı seslerin olduğu içeriklerin de dinlenme oranının ne kadar yüksek olduğunu görebilirsin. Mesela Spotify’da 10 saatlik <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/playlist/37i9dQZF1DWUZ5bk6qqDSy?si=4da7ccf5d9af45d1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">white noise</a> sesinin yer aldığı listenin takipçi sayısı bir milyondan fazla. <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=nMfPqeZjc2c" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YouTube’daki</a> 10 saati aşan aynı kurgudaki içerik 192 milyon kez dinlenmiş. Gelişmiş ülkelerdeki insanların yüzde otuza yakını kronik uykusuzluktan yakınırken bu listelerin bu kadar rağbet görmesi pek de şaşırtıcı değil. Rahatlatıcı seslerin uyku ile ilişkisi tabii ki modern dünya ile hayatımıza giren bir şey değil. Binlerce yıldır ninniler söyleniyor. Tekrarlayan ve yumuşak sesler uyumaya yardımcı oluyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/8/1/1695642303894.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Alanis Morissette, The Storm Before The Calm Alanis Morissette’nin tedavi albümü2020’de yapılan <a fr-original-style="" href="https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0240862" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir araştırmaya</a> göre müzik terapisinin depresyon, anksiyete, uykusuzluk ve fiziksel ağrı semptomları için etkili bir tedavi olabileceğini doğruluyor. Uykuya dalarken bir şey dinlemek bazı insanlar için kaygılı düşünceler ya da ertesi günün onlara ne getirebileceğine dair endişeleri rahatlama etkisi var. Sanatçılar da bu türe dair çalışmalar yapmaya başladı. Alanis Morissette’nin geçen yıl çıkardığı <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/5EII2N7jDQ0GtcSgrFTI8A?si=uhKGhoicRFS3fNEB_m9VGQ" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Storm Before The Calm</a> adlı albümü normlarının tamamen dışında meditasyon ve ambiyans müzik türündeydi. Hatta bu albümü Darkside’dan tanıdığımız Dave Harrington ile yaptı. Üçüncü çocuğunun doğumundan sonra kendini iki yıl süren bir depresyonun içinde bulan şarkıcının, ürettiği müzikle birlikte kendini tedavi ettiği bir albüm bu. 11 şarkıdan oluşan projeyi dinlemeye başlayıp gözlerinizi kapattığınız anda bir bilinç akışının içinde kayboluyorsunuz. Albümdeki en uzun şarkı 13 dakika uzunluğunda. Ben ise hangi şarkısında uykuya daldığımı maalesef hatırlamıyorum.Ambiyans müziğine sığınmak“Uyku müziğinin ses özellikleri” başlıklı <a fr-original-style="" href="https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0278813" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir araştırmaya</a> göre çevrimiçi müzik dinleme servislerindeki uyku temalı çalma listelerinde sırasıyla en çok şu türler ön plana çıkıyor; pop, ambiyans, lo-fi, rap, lullaby, klasik müzik, enstrümantal, caz ve meditasyon. Aynı araştırmaya göre uyku müziği, müzikal anlamda da çok fazla alt türleri barındıran bir alana sahip. Hatta bu türe dair özel müzik yapan sanatçıların tıbbi bir çalışma yapar gibi ses frekanslarına çok fazla dikkat ettiklerinin altı çiziliyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/8/1/1695642376307.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.62" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Moby | Fotoğraf: CalmMoby, 1993 yılında çıkan <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/6CL3xuiryA6a7bDmL3SS54?si=YlpBe20sQ5iabmqLKJ0k2w" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ambient</a> albümünü bu yılın başında uyku ya da meditasyon teması üzerinden yeniden düzenleyerek yine elektronik öğelerle <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/5iXHMwhLzhDSs7e0WK4svQ?si=78E1p223SfKw2qRUDUbYug" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ambient 23</a> adıyla dinleyicisine sundu. Sanatçı, günümüze uyarladığı albümünü şöyle anlattı: “Her şey ambiyans müziğinin faydasına dayanıyordu. Ayrıca kelimeler olmadan anlamlı atmosferler yaratmak... Çoğu şarkıda dans edersiniz veya ağlarsınız. Ancak ambiyans müziğinin mimari bir etkisi var. Mekanı tuhaf ama pragmatik bir şekile dönüştürür.” Sanatçı, iki yıl önce de YouTube kanalından <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=KWt2-lUpg-E" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Relaxing sleep music</a> adında 1 saat 35 dakikalık sadece piyano çaldığı, dinleyicisini rahatlatan ve uyutan bir ambiyans şarkısı yayınlamıştı. Sanatçı, video 516 binden fazla izlenince de bunu bir seri haline getirdi ve şunları söyledi: “Uykuya yönelik, yalnız ve minimalist olmayan bir müzik yapmak, zor olmaktan ziyade sezgilere de aykırıdır. Daha fazlasını eklememeli veya daha yüksek sesle çalmamalısınız. Bu yüzden her şeyden önce kendim için yeni ambiyans müzikleri yaptım. Piyasadaki her şeyden daha sakin, daha sessiz ve daha az talepkâr bir müzik. Bana, her gece müziğimle birlikte uyuduğunu söylüyorlar. Son dönemde herkes paniğe kapılmış bir hâlde. Herkes korkuyor, herkes uykusuzlukla uğraşıyor. Bu müzik, insanlara dinlenme ve sığınma alanı sağlıyor.”&nbsp;Moby’nin dinleyicisinin ruh sağlığına dair verdiği önemi müzikle dile getirmesi; onları sakinleştirmek ve iyileştirmek istemesi bu yüzyılda da pek rastlanan bir müzisyen tavrı değil.<img src="https://images.aposto.com/2023/8/1/1695642406162.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.58" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: Verywell MindYapay zekâ ile en iyi uyku müziğini yaratmakTabii ki yapay zekânın bu şimdilik gizli ses hazinesinde son dönemdeki yeri oldukça geniş. Sektörün en önemli uygulaması Endel. Uygulama, kendini kısaca şöyle tanımlıyor: “Sesin gücüyle odaklanın, rahatlayın ve uyuyun. Endel, günlük yaşamınızı desteklemek için tasarlanmış yapay zekâ destekli sesler yaratır. Bilim tarafından desteklenmektedir. Optimum kişiselleştirilmiş ses ortamını oluşturmak için konum, ortam ve kalp atış hızı gibi girdiler gerekir. Bu anında gerçekleşir ve Endel’in durumunuzu ritminize yeniden bağlamasına olanak tanır.”Uygulamaya üye olduktan sonra hayat rutininiz, duygu durumunuz, duymak istedikleriniz ve kalp ritminiz gibi birçok etkenle size özel müzikler tasarlanıyor. Uygulama ile müzik yapan müzisyenler arasında James Blake, Grimes, Miguel, Alan Watts, Richie Hawtin gibi isimler var. Ve hepsinin o anki mental ruh sağlığınıza yardımcı olacak ayrı kategoride üretimleri mevcut. Endel’in kurucusu Oleg Stavitsky, ambiyans müziğe ilgi duyduğu sırada bu uygulamayı yapmaya karar verdiğini söyleyip sesin mental sağlıktaki önemini şöyle aktarıyor: “Dışarıdaki dünya çılgınca ve her yıl giderek daha da çılgınlaşıyor. Ses güçlüdür; ortamınızı kontrol etmenin en kolay yoludur. Hangi yaşta olursa olsun sesle kendi kendini iyileştirmenin bilinçaltında gerçekleştiğine inanıyorum. Sonuçta herkes stresli ve hayatın tüm talepleriyle başa çıkamıyor. Ses, tüm bunlarla başa çıkmanın en kolay, en az müdahaleci ve tıbbi olmayan yolu.”<img src="https://images.aposto.com/2023/8/1/1695642486833.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.58" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">James Blake | Fotoğraf: Ilya S. Savenok James Blake, Endel ile işbirliği yaparak geçtiğimiz yıl <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/album/0SNkVpjU9S4zVxBoytcfON?si=iP1di0vVQp-f-bLetif01A" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Wind Down</a> isimli &nbsp;bir albümünü yayınladı. Blake’in orijinal enstrüman ve vokal kayıtlarının üzerine yapay zekâ ile bilimsel olarak tasarlanmış bir uyku ses ortamı yaratan sesler ekledi. Bu yapay zekâ James Blake’in kimliğine bürünmedi. Sanatçının müzikal DNA’sını kullandı ve nörobilimsel bir çerçeveye göre bir uyku müziği yarattı. Albümü şu sözlerle gün yüzüne çıktı: “Başınızı yastığa koymadan hemen önce veya sonra iyi uykuyu destekleyen bir albüm oldu.”Gecenin sonunda uyumak için müzik dinlemek şimdilerde çok daha bilimsel, ufuk açıcı ve komplike. Bu müzik türü ise geleceğin en büyük müzik pazarı olmaya aday. En temel ihtiyacımız olan uykuya ait içeriklerin konser salonları yerine yastığa başını koyanlara ihtiyaç duyması, gelecekte erişebileceği büyüklüğü tahmin etmeyi zorlaştırıyor.&nbsp;

Duende

Geleceğin müzik türlerinin yolu uykudan geçebilir mi?

Popüler bir müzik türü olarak “Uyku”

<h3>O aklımızdan bir türlü atamadığımız şarkının sırrı ne? Müzikteki boyut hissi nereden geliyor? Stereo işitmenin hayatımızdaki yerinin farkında mıyız? Tüm insan kültürlerinin ayrılmaz parçası olan müziğe ve üzerimizdeki etkisine dair sorular sormaya devam ediyoruz.&nbsp; &nbsp;</h3>Neden bazı şarkılar aklımıza takılır? Birkaç kere duymamızla birlikte zihnimize yapışan, dönem dönem ortaya çıkıp saatlerce beynimizde yankılanan şarkılara, Almanca’daki ohrwurm kelimesinden hareketle “kulak kurdu” deniyor. Bazı sözcük, hareket veya seslerin istem dışı tekrarlanması tourette sendromu, obsesif kompulsif bozukluk ya da ön lob hasarı olan kişilerde görülürken şarkıların zihnimizdeki tekrarı insan doğasının bir parçası olarak değerlendiriliyor. Nörolog ve yazar <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjMxYzM1YzE2Y2JhMDAwOWUzZDdiZCZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYzNGUyNDFlZWQ1ODgwMDA2MWM0YWIwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmtpdGFwLnlreWt1bHR1ci5jb20udHIlMjUyRmtpdGFwbGFyJTI1MkZtdXppa29maWxpLW11emlrLXZlLWJleWluLW95a3VsZXJp"">Oliver Sacks</a>’a göre bu, “beynimizin müzik karşısında kimi zaman çaresizlik düzeyindeki duyarlığı”na işaret ediyor.Kulak kurtlarının (ya da daha teknik bir tanım tercih edenler için “istemsiz müzikal imgeleme”nin) nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, avcı-toplayıcı günlerimizde çevremizi daha iyi tanımak için önemli sesleri ezberleyene kadar tekrarlama pratiğimizden gelmiş olabileceği ihtimali üzerine düşünmeye değer. İnsanların %98’inin yaşadığı bu durum, tekrarlanan şarkıyla ilişkili bir duygu, şarkıdan birkaç nota ya da şarkının sözlerini anımsatan kelimelerle tetiklenebiliyor. Biz gündüz düşlerine dalmışken de düşünceler içinde kaybolmuşken de kendini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjMxYzM1YzE2Y2JhMDAwOWUzZDdiZCZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYzNGUyNDFlZWQ1ODgwMDA2MWM0YWIwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5hcGEub3JnJTI1MkZwdWJzJTI1MkZqb3VybmFscyUyNTJGcmVsZWFzZXMlMjUyRmFjYS1hY2EwMDAwMDkwLnBkZg=="">gösterebiliyor</a>.&nbsp;Akılda kalmanın formülü: Bugün, kayıt teknolojisi öncesi dönemle kıyaslanamayacak kadar çok müzikal uyaranla karşı karşıyayız. Psikolog Kelly Jakubowski ve ekibi, 2016’da 3.000 kişiyle yapılan anketler sonucunda akılda kalıcı şarkıların ortak özelliklerini şöyle belirlemiş; hızlı olmaları, batı kültüründeki ninniler ve pop şarkılarında sık görülen melodi yapılarına sahip olmaları, bunun yanında beklenmedik atlamalar ya da tekrar eden notalar gibi sıra dışı öğeler barındırmaları ve belki de en önemlisi, insanların kulağına sık çalınmaları. Araştırmada adı en çok geçen 10 şarkıdan üçünün Lady Gaga’ya ait olması, pop endüstrisinin bu formülü başarıyla uyguladığının kanıtı.Kulak kurtlarından nasıl kurtuluruz? Özellikle sevmediğimiz şarkıların dilimize dolanması can sıkıcı olabilir. Kulak kurtlarından kurtulmak için <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjMxYzM1YzE2Y2JhMDAwOWUzZDdiZCZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYzNGUyNDFlZWQ1ODgwMDA2MWM0YWIwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50aGF0dGhpbmtpbmdmZWVsaW5nLmNvLnVrJTI1MkZibG9nJTI1MkZlYXJ3b3JtLWdldC1yaWQtb2Ytc29uZy1zdHVjay1pbi1oZWFk"">önerilenler</a>; akla takılan şarkıyı baştan sona dinlemek, kulak kurdu şarkıyı kovacak başka bir şarkı dinlemek ve tuhaf ama sakız çiğnemek (böylece bir şekilde iç sesimize müdahale etmiş oluyoruz).Bir kulağın nesi var? İnsan, birçok canlı gibi sesleri stereo işitir. İki kulağımızdan gelen, aralarında mikro saniyelik farklar bulunan veriler sayesinde müziğin ton, perde, tını, tempo, ritim gibi özelliklerinin yanında müziğin çalındığı ortamın boyutlarını da algılarız. Peki stereo duyma yetimizi kaybetsek ne olur? Yanıtı Oliver Sacks’ın müziğe temas eden vaka öykülerini anlattığı “Müzikofili”de buluyoruz.&nbsp;Tek kulakta duyma kaybı yaşayan Dr. Jorgen Jorgensen ve müzik eleştirmeni Nick Coleman, Sacks’la yazışmalarında müziği artık tekdüze, iki boyutlu ve cansız algıladıklarını söylüyor. İşitmede kaybedilen boyut hissi, yanında duyguları ve müzikten alınan keyfi de götürüyor. Coleman yaşadığı süreci <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjMxYzM1YzE2Y2JhMDAwOWUzZDdiZCZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYzNGUyNDFlZWQ1ODgwMDA2MWM0YWIwJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50aGVndWFyZGlhbi5jb20lMjUyRmxpZmVhbmRzdHlsZSUyNTJGMjAwOCUyNTJGZmViJTI1MkYxOSUyNTJGaGVhbHRoYW5kd2VsbGJlaW5nLmNsYXNzaWNhbG11c2ljYW5kb3BlcmE="">The Guardian’daki yazısında</a> detaylarıyla aktarıyor.&nbsp;Neyse ki beynimiz, geçmişteki verileri işleyerek kaybedilen kulağı telafi etme konusunda gelişmeye açık. Stereofoniyi geri kazanmak mümkün olmasa da stereo duyumun anısı taze tutularak, işitsel algıyla birlikte görme ve dokunma duyusu da kullanılabiliyor. Beynimizin bilinen bütün alanlarını harekete geçiren müzik, bizi kolay kolay terk etmiyor.

ninni ile ilgili hikayeler