<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/mine-durusu-tanriover-53015336/overlay/background-image/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mine Durusu Tanrıöver</a>Güvende olmamız için sadece tüm insanlığın değil, barındırdığı tüm canlı ve cansız elementlerle dünyamızın topyekün bir sağlık ve güvenlik hali içerisinde olması, iklim adaletinin sağlanması gerekir.Dünya’mız gezegeninde hepimiz aynı gemide yol alıyoruz. Bizim, bugün bir birey olarak tükettiğimiz kaynak, attığımız çöp, arabamızdan salınan egzoz dumanı, ‘kelebek etkisi’ ile başka insanların hayatlarına uzanıyor; örneğin, <a fr-original-style="" href="https://yesilgazete.org/tuvalunun-batan-adalari-bir-gun-gelecek-ve-biz-yok-olacagiz/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Pasifik okyanusundaki adaların</a> sular altında kalmasına yol açıyor. Bu söylem kimisine abartılı gelse de apaçık ve yalın gerçek bu. <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Kelebek_etkisi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">‘Kelebek etkisi’</a>, bir sistemin başlangıç verilerindeki küçük değişikliklerin büyük ve öngörülemez sonuçlar doğurabilmesi olarak tanımlanır. <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Kaos_teorisi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kaos teorisinde</a> her bir parametre, hem bir değişken hem de bir çıktıdır. Yani, hepimizin bir birey olarak bıraktığı her iz, tükettiği her kaynak gezegenimizin başka bir yerinde büyük bir yıkıma yol açıyor. Ve her bir yıkım, başka bir döngüye bir girdi olarak dahil olarak gezegenimizi bir kaosa sürüklüyor. Olduğumuz yerde korunmuş hissetsek de gezegenin diğer ucunda küresel ısınma nedeniyle sular altında kalmakta olan Kribati ve Tuvalu ada sakinlerinden aslında bir farkımız yok. Bu nedenle artık, ben, biz, insan, toplum kavramlarını aşıp&nbsp;gezegenimizin sağlığına bir bütün olarak bakmalıyız.<img src="https://images.aposto.com/2022/4/4/1651774025990.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.01" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">‘<a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35366994/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gezegenin sağlığı (planetary health)</a>’ kavramı ‘insan medeniyetinin sağlığı ve onun bağlı olduğu doğal sistemlerin durumu’ olarak tanımlanmıştır. İnsanlığın sağlığı, gezegenimizin sağlığı ile yakından ilişkilidir ve gezegenimiz insan eliyle, hızla büyük bir yıkıma sürüklenmektedir. Bu yıkımdan en önce ve en ağır etkilenen insan toplulukları da halihazırdaki en kırılgan ve dezavantajlı topluluklardır. Ve ne yazık ki, iklim değişikliğinden en çok etkilenen topluluklar, krize en az katkıda bulunan gruplar olmakla birlikte gezegenin sağlığı açısından da en az söz hakkı tanınan gruplardır.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.cdc.gov/onehealth/index.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">‘One Health’</a> kavramı, iklim krizi ile birlikte çok daha anlamlı bir şekilde gündemimize gelmiştir. Ekosistemdeki ilişkiler çok karmaşıktır ve her şey birbirine bağlıdır:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İnsan toplulukları giderek daha fazla oranda bitki ve hayvan habitatlarına doğru yayılmakta; hayvanlardan bulaşan patojenlerle temas etme riski artmaktadır.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hayvanların yaşam alanlarının gerek iklim değişikliğinin etkileri gerekse de ormansızlaştırma ile tahrip edilmesi onların hastalık riskini de arttırmaktadır.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küresel hareketliliğin artması ve hızlanması ile bulaşıcı hastalıkların bir yerden başka bir yere taşınması sadece saatler içinde gerçekleşebilmektedir.&nbsp;</li></ul>Su ortamındaki ‘tek sağlık’ ilişkilerinde &nbsp;karasal ortamlara göre farklılıklar bulunur.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33144148/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kabuklular</a> bu ilişkileri ortaya koymak için iyi bir model oluşturur. Eklembacaklıların bir alt şubesi olan kabuklular yengeç, karides, ıstakoz gibi ekosistemde önemli yer tutan canlılardır. Suyu filtreleyerek beslenen kabukluların enfeksiyöz ajanları ve toksik maddeleri kendilerinde hastalığa yol açmadan biriktirmeleri nedeniyle, &nbsp;bu kabuklularla beslenen insan ve diğer hayvanların hastalanması olasıdır. Diğer yandan kabukluların gerek çiftlik balıkçılığında yem olarak gerekse de doğrudan besin olarak tüketildiği birçok toplum bu canlılara bağımlı bir yaşam sürdürmektedir. Sera gazlarının yol açtığı okyanus asidifikasyonu, kıyılardaki şehirleşmenin yol açtığı habitat kaybı ve kirlenme, tarımda kullanılan kimyasalların ve organik maddelerin suya karışması, mikroplastik kirliliği ve hatalı balıkçılık uygulamaları kabuklular üzerinde çok değişik etkilere neden olmaktadır. Kabukluların azalması bu canlılarla beslenen toplumların beslenme piramidinde ciddi bir protein kaybı ve geçimi kabuklulara bağlı olan insanlarda temel ihtiyaçların karşılanamaması demektir. Kelebek etkisine geri dönecek olursak, yarattığımız mikroplastik kirliliği ve karbon emisyonu, <a fr-original-style="" href="https://ourworldindata.org/grapher/fish-and-seafood-consumption-per-capita?tab=chart" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kişibaşı deniz ürünü tüketimi&nbsp;</a>en fazla olan İzlanda halkını ya da <a fr-original-style="" href="https://ourworldindata.org/search?q=crustacean" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">su çiftliği üretiminin en yüksek</a> olduğu Çin halkını etkileyebilir.<img src="https://images.aposto.com/2022/4/4/1651773988255.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">UNICEF/UN0622162/Dhakal, NepalÇok yönlü bir ilişkiler ağı içerisinde insan, hayvan ve çevrenin sağlığı göz önüne alındığında birinin sağlığı diğerinin sağlığından ayrı düşünülemez. Pandemide sıklıkla gündeme gelen ‘<a fr-original-style="" href="https://www.unicef.org/press-releases/no-one-safe-until-everyone-safe-why-we-need-global-response-covid-19" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hepimiz güvende değilsek, hiçbirimiz güvende değiliz</a>’ vurgusunun aslında daha derin bir okuyuşudur bu. Yani, güvende olmamız için sadece tüm insanlığın değil, barındırdığı tüm canlı ve cansız elementlerle dünyamızın topyekün bir sağlık ve güvenlik hali içerisinde olması, <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/future/article/20211103-the-countries-calling-for-climate-justice" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">iklim adaletinin</a> sağlanması gerekir.&nbsp;Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Sağlık Günü için hazırladığı sayfada şu soruları sormuş:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Temiz hava, su ve gıdanın herkes tarafından ulaşılabildiği,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ekonomilerin sağlık ve iyilik haline odaklandığı,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şehirlerin yaşanabilir olduğu, insanların kendi sağlıkları ve gezegenin sağlığı üzerinde kontrol sahibi olabildikleri bir dünyayı tekrar hayal edebilir miyiz?</li></ul>Dünya Sağlık Örgütü’nün romantik ‘hayal etme becerisi’ çağrısından çok daha büyük bir eyleme ihtiyacı var Dünya’mızın! Çözüm odaklı, büyük bir sosyal harekete!&nbsp;Maalesef insanlığın <a fr-original-style="" href="https://www.imdb.com/title/tt0289879/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">‘Kelebek Etkisi’</a> filmindeki Evan gibi zamanda yolculuk yaparak geçmişi değiştirme ve bu şekilde daha iyi bir gelecek yaratma şansı yok. Ancak, iyi haber şu ki, bizim mücadelemiz için hala geç değil, ama zaman çok kısıtlı. Politikalar üstü, her türlü ekonomik çıkarın ötesinde büyük bir sosyal birlikteliğe ve farkındalığa ihtiyacımız var: harekete geçmek için, bir gün artık bugün!

Dünyahali

İnsanlığın sağlığı, gezegenimizin sağlığı ile yakından ilişkilidir.

Kelebek Etkisi ve Gezegenin Sağlığı

Hayattaki meselen ne?Benim hayattaki ilk meselem kendi ve etrafımdaki varoluşlar üzerinden sınırlıydı. Hayattaki ilk kolektifimi 5 yaşında, kardeşimin bana kuir feminist yazarların makalelerini masalmış gibi okuduğu odada oluşturdum. İyi ki var, canım kardeşim. Aynı düşmanlara farklı dertler üzerinden de baş kaldırmayı bana ilk o öğretti.Büyüdükçe varoluşum genişledi; yeni insanlarla tanıştım, doğaya geri döndüm. Hayattaki meselem artık kendim ve sevdiklerim üzerinden olan haksızlıklar değil, şu an bildiğim ve bilmediğim herkesin uğradığı eşitsizlikler ve baskılanmaları fark etmeye odaklanmak. Her mesele için baş kaldırılacak kabın şeklini su gibi alabilirim.&nbsp;Her dert, benim de derdim. Bugün dünyada başına gelen eşitsizlik üzerinden canı acıyan ve öfkeli birini kalbimde hissedebiliyorum. Dünyanın başka bir yerinde de benim için kalbi titreyen bir kişi olduğunu biliyorum.<img src="https://images.aposto.com/2022/2/1/1647860583351.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.75" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Eylül, Riko'yla doğada<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bugünün işini yarına neden bırakmıyorsun?Maalesef bugünün meselesi zaten dünden geldiği için bu dertleri yarına bırakma lüksünü kendimde bulamıyorum. Özellikle farkındalık üzerinden olan dertlerin kelebek etkisi gibi birbirini tetiklediğine inanıyorum. "Entelektüel sohbetlerden uzak dursun," reçetesi yazılan ve "histerik" olarak etiketlenen kadınlarla bugün pankartlarının üzerinde yazanlar üzerinden bir gazetede "çürümüş feminist" olarak etiketlenen bizim geçmişimiz, bugünümüz ve geleceğimiz iç içe geçmiş durumda. Tarihte hep vardık ve olacağız. Bu yüzden de bugün aynı yolu bizimle paylaşmış ve paylaşacak olanlarla zaman ve mekânın ötesinde dayanışmaktan güç alıyorum.Çözüm nerede?Çözüm, umursadığımız konular üzerinden giydiğimiz veya giydirildiğimiz yargıları bir bir çıkarmakta. "Bu benim, şu dünyanın, o da senin aciliyetin," dememekte. Çözüm, bir derdin hepimizin aciliyeti olduğunu kabul etmekte. Hiçbir derdin, haklı bir dava konusunun zamanı, mekânı ya da birbirleri üzerinden kurdukları “daha önemli bir aciliyet” gibi bir güç yarışı olmaması gerektiğini öğrendim.Dilerim ki özne deneyimine en yoğun önceliği verir, tartışmalarımızı her etmeni dahil edecek şekilde kapsayıcı ve kesişimsel tutarız. Çözüm de mesele de karmaşık ve uzun bir yol. Bu sırada birbirimizden öğrenmeli ve birbirimizden güç almalıyız. &nbsp;

kelebek etkisi ile ilgili hikayeler