<a fr-original-style="" href="https://instagram.com/sima_ozkan?igshid=NzZhOTFlYzFmZQ==" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Sima Özkan</a>Türkiye’de de tıpkı yağmur ormanlarındaki gibi her sene yeni hayvan ve bitki türleri keşfediliyor. Hatta keşfedilir keşfedilmez, neslinin tehlikede olduğu ortaya çıkıyor. Ancak bu flora ve fauna zenginliğinin Türkiye ve dünya için ne önem taşıdığı, sadece akademik çevrede, doğa araştırmacıları, çevreye duyarlı bir grup insan tarafından bilinegeliyor. Oysa tüm gezegenin zenginliği bir yana, Anadolu’nun zenginliği bir yana ve çocuklarımız bu eşsiz coğrafyadan acaba ne kadar haberdar? Doğan Çocuk tarafından yayımlanan, Dilek Yördem’in eşsiz çizimleriyle renk bulan, Turna Turna Kal Burada kitabını yazarken, en büyük motivasyonum buydu: çocukların yaşam alanlarını paylaştıkları canlı zenginliğinden beslenmeleri. Çünkü Bertrand Russell’ın da dediği gibi, “Dünya zekâmızın keskinleşmesi sabırla bekleyen büyülü şeylerle doludur.”Bu roman, ülkemizdeki biyolojik çeşitliliği, nesli tehlike altındaki türleri, doğa koruma bilincine sahip, doğayla iç içe büyüyen, doğayı tanıyan ve tanıdığı için de nasıl koruyacağını bilen kuzenlerin gözünden özel bir coğrafyayı anlatıyor. Çocuklar yaşadıkları bölgedeki biyolojik zenginlik kaybına dikkat çekmek için bir eylem planı yapıyor. Bu noktada çok sevdiğim bir Aborjin sözünden ilham aldım: “Hepimiz bu zamanda, bu yerde ziyaretçiyiz… Sadece geçip gidiyoruz. Amacımız gözlemlemek, öğrenmek, büyümek ve sevmektir. Ve sonra tekrar eve döneriz…”&nbsp;Neden nesli tehlike altındaki onca türden bir kuşu, turnaları seçtim? Türkiye, birbirinden farklı iklim kuşakları, coğrafi bölgeleri barındırması nedeniyle ılıman kuşaktaki ülkeler arasında, en zengin biyoçeşitliliğe sahip olan. Düzenli görülen 487 kuş türü var, bunlardan 313’ü Türkiye’de ürüyor, 362’si İstanbul’da gözlemlenebiliyor. Bu rakamlar her geçen gün de artıyor. Bir bölgede yuvalayan kuşların varlığı çok güçlü bir ekolojik gösterge. Herhangi bir çevresel sorun baş gösterdiğince, ilk alarmı kuşlar veriyor. Doğa onlara böyle bir yetenek vermiş. Hava ya da su kirliliği, böcek popülasyonunun azalması gibi.&nbsp;Öte yandan 1970’lerden bu yana dünya genelinde en büyük kayıp oranı yüzde 84 ile sulak alan türlerinde yaşandı. Turna da bu türlerden biri. 2021 ile artık hepimizin farkında olduğu kuraklıkla, Tuz Gölü gibi tüm kuruyan tüm göller yine en başta sulak alanlarda yaşayan kuş türlerini tehdit ediyor. Örneğin Türkiye, Avrupa’daki flamingo nüfusunun üçte birine Tuz Gölü’nde ev sahipliği yapıyor. Orası onların kreş alanı ve gölü kaybedersek, genel olarak kuraklık Türkiye’nin coğrafyasını pek çok canlının uyum sağlayamayacağı bir hızla değiştirirse, nice türün yanında flamingoları da sonsuza dek kaybederiz. Yokoluş da kilit nokta bu. Ekosistemlerin iklim krizine verdiği tepki insanlığın da geleceğini temsil ediyor.&nbsp;Kitapta anlatılan sulak alan Gediz Deltası’ndan ilham aldı. Türkiye’de zengin biyoçeşitliliğin görüldüğü yüzlerce sulak alandan sadece biri. Bunlardan 14’ü Sulak Alanlar Sözleşmesi RAMSAR’ın gereği koruma altında. RAMSAR, özellikle su kuşlarının yaşam alanı olarak uluslararası öneme sahip sulak alanlar için yapılan bir sözleşme. 1994’te İran’ın Ramsar şehrinde imzalandığı için bu ada sahip. Gediz Deltası da bu 1998’de dâhil oldu. Türkiye’de koruma altında daha pek çok sulak alan var ama özellikle birinden bahsetmek yerine isimsiz olarak bırakmayı tercih ettim. Akdeniz havzasında, Türkiye’ye has bir coğrafya olarak belirtmek daha evrensel bir tercih diye düşünüyorum. Turnalara genellikle Kızılırmak ve Çukurova Deltaları’nda rastlıyoruz. Örneğin, WWF’in 2018 Üreyen Kuş Atlası Raporu’na göre Kızılırmak’ta bu yıl 20 çift üremiş, 40 turna gelmiş. Çukurova Deltası daha çok göç yolları üzerinde. Örneğin Seyhan ve Ceyhan nehirlerinin oluşturduğu Akyatan Lagünü (Aynı zamanda Türkiye’deki mikroplastik kirliliğinde lider bir sulak alan maalesef). Türkiye’nin en büyük lagünü, Akdeniz’in en büyük sulak alanı ve Ramsar bölgesi. Kuş göç yolunda. Çukurova binlerce turnanın kışlama alanı ve yazın ekili olan pamuk, mısır, buğday onları oradaki tarım alanlarına çekiyor. Göçmeden önce beslenmeye gelenler de var. Türkiye’de 33 üreme alanı var ve genellikle Doğu Anadolu Bölgesi’nde. Muş, Erzincan, Erzurum, Sivas ve Adana. Turna, ülkemizden göç döneminde geçen bir kuş ve yıldan yıla daha az birey ürüyor. Son elli yılda yüzde 90 oranında azalmış üreyen çift sayısı. Bu yüzden belli dönemlerde Gediz Deltası’nda, hatta İstanbul’da ve Bursa’da bile onlara rastlamak mümkün.&nbsp;Diğer yandan, küresel iklim krizini çocuklar için somutlaştırmak aslında tahmin edilenden çok daha zor. Bu konuda yaptığım çizgi öykü atölyelerinde çevre sorunlarına duyarlı, ilgili 12-13 yaşındaki çocukların bile ezbere konuştuğunu, hava durumundaki aşırılıklar dışında açıklama yapamadıklarını görmek bana yol gösterdi. Çünkü &nbsp;iklim krizinin etkilerini önce bitkilerde ve kuşlarda görürüz. D. Sobel, Ekofobiyi Aşmak adlı kitabında çocuklara dokuz yaşına basana kadar çevresel sorunlardan, trajedi gibi bahsetmemek gerektiğini belirtiyor. Özellikle de yaşam alanlarının kaybolması, türlerin neslinin tükenmesi, arıların yok olması gibi kilit önem sahip güncel sorunlardan. Bu konuları öğrenmek, okumak onlarda kayıp hissi yaratıyor. Kötümserliğe de kapılıp ben daha çok küçüğüm ben ne yapabilirim ki diye düşünüyor çocuklar. Hatta bu duygu ileriki yaşlarda onlardan umursamazlık bile yaratabiliyormuş. Bu nedenle onun altını özellikle çizdiği konu, erken çocuklukta krizlerle yüzleşmeden önce, doğayla ve tüm canlılarla bağ kurmayı öğrenmeleri. Önce ilgi göstermelerini sağlamak. Koruma sonra gelecektir. Hep söylediğim ve gözlemlediğim gibi, kimse sevmediği bir şeyi korumaz.&nbsp;

Dünyahali

Gözlemlemek, öğrenmek, büyümek ve sevmek

Turna Turna Kal Burada

Mahalle: Hackney. Mekân: Broadway Market. Mahalleli:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/nivijasa/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Nivi Jasa</a>. Anlatıcı:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/anlamarama/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hazal Yılmaz</a>. Fotoğraflar:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/alpergoldenberg/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Alper Goldenberg</a>.Bir mahalleyi bakılmak istenilen manzara, ait olunmak istenilen topluluk yapan nedir? Tam olarak parmak basamadığımız, bir sokak yanda, posta koduyla ayrılan alandansa orada olmamıza, orayı seçmemize neden dürtü, içgörü, je-ne-sais-quoi? Köklü, seçilmiş eğitim kurumlarına yakınlığı, evin önünde park yeri olması, 7/24 açık dükkânlara erişim veya tam tersine tecrit, mümkün olduğunca uzaklık, sessizlik, sükûnet mi? Kimilerine göre seçim sebebi, yaşanılan yerin ekosistemi. Kıyıya çarpan dalgaların sesi, kiraz ağacı dalları arasından süzülen rüzgâr, gölün kenarında bir sonraki yemeğini arayan küçük beyaz balıkçıl. Yokuş? Eğer ev, daire, apartman tepesinde kurulu, faunası geniş bir araziye nazırsa.<img src="https://images.aposto.com/2023/2/3/1679476218769.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Mahalle silüeti<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Kuzeyde Hackney Downs, güneyde Haggerston, batıda London Fields’i içine alarak ama My Neighbours the Dumplings’in dâhil olmadığı bir çeperde Well Street ile sınırlı, doğuda Dalston Junction’a uzanan sıradan bir E8 yaşayanı için bu soru Broadway Market’e mesafeyle cevaplanabilir. Sabah koşusu sonunda Climpson &amp; Sons’dan kahvesini alan, öğlenleri L’Eau à la Bouche önünde güneşin es geçmediği masalardan birinin peşinde, öğleden sonraları Dove’a elinde Fitzcarraldo Edition’dan çıkmış Broadway Bookstore’dan alınmış Annie Ernaux kitabıyla çöken, çarşamba akşamları NT’s Loft’ta caz gecesine gitmeden Off Broadway’da içkilerini yudumlayanların toplanma üssü; cumartesi ve pazar günleri, dosa sırası beklerken Mali ezgilerinin duyulduğu, baklava üzerine Vietnam kahvesi içilen, dinlerin, dillerin, ifadelerin ve nidaların birbirine karıştığı Broadway Market Hafta Sonu Cumhuriyeti’ne dönüşüyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/2/3/1679476278310.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Broadway Market Hafta Sonu Cumhuriyeti’nden<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Broadway Market, bir zamanlar</h2>Beş yüz yıl boyunca Hackney'de yaşayan Çingeneler, East End'deki Yunan, Türk, Karayip ve Afrika cemaatleriyle Doğu Londra’nın kültürel çeşitliliğini yansıtan Broadway Market "Truvalı Brutus" tarafından Trinovantum olarak adlandırılan Viktorya döneminden beri sokak pazarı işlevini koruyor. Yaklaşık 3.000 yıl önce Londra'ya gıda malzemelerinin yanı sıra Essex ve Epping Ormanı'ndan kesilmek üzere sığır getiren işlek bir araba yolu; Hackney ve Shoreditch arasında bir tüccar rotası.Tarihî yol Broadway Market; sadece hızla büyüyen yerleşim için hayati değil, aynı zamanda antik Londra Havuzu'nda demirleyen Fenikeli ticaret gemilerinin tedarik sistemi için de oldukça önemli. Bugün hâlâ Porter's Way olarak bilinen bu yol, o zamanlar Lea Vadisi boyunca uzanan zengin mera ve buğday tarlalarından malzeme taşımak için kullanılıyor, Isle of Dogs (Galce: Ynys Dociau) ve Billingsgate'den (Kral Belin Kapısı) şimdiki Londra Köprüsü'ne (London Bridge) uzanıyor. 1980'lere kadar Hackney'den geçen yolların tamamı, özel gemilerin geçişini engellemek için cuma öğleden sonra ile pazartesi sabahı arasında zincirlenip asma kilitle kapatılıyor. Ancak o dönemde bir grup insanın hafta sonları burada yüzmek istemesiyle nehir halka açılıyor, bugün gezdiğimiz sokaklar planlanıyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/2/3/1679476343437.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Buluşma mekânı: Broadway Market<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">1979 yılındaki mali çöküş Broadway Market'i de etkiliyor. Rivayete göre pazarı ayakta tutmak da iki lokal esnafa kalıyor. Broadway Market’i hareketlendirmek için bölgenin tarihinden yararlanarak mahalledeki herkesin davet edildiği Viktorya dönemi temalı bir karnaval düzenliyorlar. 1900’ların sonunda Broadway Market; mahalleli için iş ile sosyalleşmeyi birleştiren ideal bir buluşma mekânına dönüşüyor. Karnavaldan 25 yıl sonra, 2004 yılında yollar trafiğe kapatılıyor ve pazar, Broadway Pazarı Sakinleri ve Tüccarları Derneği (BMRTA) tarafından komşu pazarların ekonomisini etkilemeyecek şekilde tasarlanıyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.iamnutok.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">I Am Nut Ok</a>: Markete davet edilen bir vegan tezgâh</h2>Nivi ve Angela I Am Nut OK’i ilk kez, Broadway Market’in yanında, hafta içi okulun avlusu olarak kullanılan, hafta sonları tematik pazarlara ev sahipliği yapan, bu iş tutar mı pazar araştırması alanında tezgâh olarak açıyorlar. O dönem Broadway Market’ta pek fazla vegan satıcı yok. Naveganların bile alıştıkları peynir lezzetinden ayıramadıkları; şarabın yanında, sandviçin içinde iyi giden, hammaddesi kaju olan bu peynirler kısa sürede Broadway Pazarı Sakinleri ve Tüccarları Derneği (BMRTA)’nin dikkatini çekiyor. Normalde başvuruyla yürütülen süreç es geçilerek I Am Nut Ok bugün iki sıra hâlinde koridor oluşturan ana market alanına davet ediliyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/2/3/1679492576034.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Tadılması gereken vegan cheesecake'ler<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">“Eşi olmayan bir şey üretiyorduk. Artizan; sütsüz, yoğurtsuz, peynirsiz yaşayaman diyenlerin bile ilgisini çeken bir vegan peynir. Şimdi, bizim de öncülerinden olmamızla birlikte Londra’da, özellikle doğuda vegan lezzetler, deneyler, deneyimler arttı. Doğu Nepal, Vietnam, Çin mutfağını, Bangladeş, Türk, Orta Doğu kültürünü yaşayan etnik açıdan geniş bir alan. Batı bu anlamda biraz daha klasik, lüks. Şimdi güneyden doğuya ilerleyen Karayip kültürünün etkilerini, baharatlarda, yemeği pişirme tekniklerinde görebiliyoruz. Bu her anlamda, bizi besleyecek ve geliştirecek. I Am Nut Ok markette bir tezgâhken Hafta Sonu Cumhuriyeti'ndeki komşularımız hem ürünlerimizi geliştirmek hem de gelen giden insanlarla kurduğumuz ilişkiler açısından önemliydi. Bugün I Am Nut OK, Third Culture Deli içinde, sabit bir yerde ama pazar günleri Victoria Park içine açılan markette iletişime, öğrenmeye devam ediyor."<img src="https://images.aposto.com/2023/2/3/1679492623184.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.80" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Broadway Market müdavimleriFotoğraf: Hazal Yılmaz<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://thirdculturedeli.com/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Third Culture Deli</a>, bitki temelli şarküteri</h2>Nivi’ye bir okulun avlusunda başlayan macerasının, dükkâna evrilme, bu süreçte Londra vegan mutfağında katedilen yolu soruyorum. “Çok.” diyerek başlıyor cümleye. 2016’da birtakım insanların diyeti olarak görülen vaganlık, bugün bir yaşam biçimi, hatta politik duruş. “Bununla birlikte gelen talep, bu talebe karşılık da hemen her restoranda veganlara özel seçenekler var. Mevcut tatları eksilterek değil, I Am Nut Ok’de yapmaya çalıştığımız gibi tatları yeniden inşa ederek, şekillendirerek, vegan mutfağı geliştiriyoruz. Third Culture Deli’de deniz tarağıyla yapılan, American diner kültürüne özgü çorbayı mısırla üretiyor, yulaf sütünden kremayla pişiriyoruz mesela. Bir diğer klasik Reuben’in içindeki ince sığır etini kaldırıp buğday gluteninden üretilen, baharatlarla lezzetlenmiş seitan ile servis ediyoruz. Bir tezgâh açtığımızdan beri hayalimizde olan İtalyan duygusunda, Amerikan stilinde, bitkisel 'şarküteri' şimdi Broadway Market’in daimi sakini.”&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/2/3/1679476546889.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Third Culture ve Nivi<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bluffalo Notzarella ile yapılan Caprese sandviçimi bitiriyor, dükkândan, sokağa açılıyorum. Onigiri standının önünde beklemekteyim şimdi. Barbekü kokusu kaplıyor bulunduğum bölgeyi. Bir zamanlar aç çiftlik hayvanlarının gece boyunca otlayabileceği son yer olan Broadway Market, bugün Sheep Lane (Koyun Şeridi), Lamb Lane (Kuzu Şeridi), Cat &amp; Mutton (Kedi ve Koyun) Pub isimleri üzerinden yaşatıyor eskiyi. Bir dönem mezbahaya giden sığırların geçiş noktası, bugün değişen kültürünün öncüsü. 3, 5, 10 yıl içinde tamamen vegan bir Broadway Market Hafta Sonu Cumhuriyeti, muhtemel. Bence. &nbsp;

fauna ile ilgili hikayeler