<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/denizyilmazakman/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Deniz Yılmaz Akman</a>İstanbul’da kıyıya paralel her semt, içinde biraz ahestelik barındırır. Fakat Sarayburnu, bunların en iddialısıdır. Zamana aldırış etmeyen ve yaşamak için hiçbir acelesi olmayanlar, özellikle de yaz aylarında kıyı şeridinin yolunu tutar. Sarayburnu’nun denize inen geniş kayalıkları düşsel bir yaz vadeder. Bir tarafına Krippel’ın İstanbul’da yapmış olduğu ilk Atatürk heykelini, arkasına Tarihî Yarımada'yı almış, Bizans surları boyunca uzanan bu yol her açıdan seyir zevki yaşatır insana.&nbsp;Gün doğumunda, hâlâ gece serinliğinin şehri terk etmediği saatlerde Sarayburnu’na doğru yol alırım. Bir müzeye, çok sevdiğim bir resmi yeniden görmek için gidecekmişim gibi mutlu bir telaş büyür içimde. Sarayburnu sahilinin kendiliğinden şiirleştiği sabah saatlerinde, geniş ağlarla başa çıkmaya çalışan balıkçıların gemilerini, daha uzaklarda; kâğıt gemileri andıran narin gövdeli kayıkları ve oltalarını sırtlarına takıp kayalıklarda yer tutmaya gelen heyecanlı insanları izlemeyi severim. Bir de zarif Ahırkapı Feneri’ni. Denize yaklaştıkça yüzüme çarpan iyot, yosun ve motor yağı kokusuyla başka alemlere giderim. Hemingway’in Santiago’sunun, Sait Faik’in Barba Vasilis’inin suretleri, denizin insan elinden çıkma dev kayalarla buluştuğu o çizgide canlanır. Hava durumuna göre, bulutlara kafa tutmuş karşı yakanın gökdelenleri, ya Abdülmecid’in&nbsp;Sis&nbsp;tablosundaki gibi; Sarayburnu’na belli belirsiz bir fon oluşturur ya da cam gibi berrak görünümleriyle manzaranın güzelliğine biraz gölge düşürür. Ufukta göze çarpan karlı zirvenin Uludağ olup olmadığı kafamı kurcalar. Kennedy Caddesi’nde henüz araba yoğunluğu artmadığından, duyulan sadece İstanbul’un sesidir. Martı ve pata pata ilerleyen balıkçı teknelerinin motor sesleri. &nbsp;Öğleden sonra güneşin etkisi iyice artınca balıkçılar buradan yavaşça ayrılır. Çaylarının yeni demlendiğini yüksek sesle duyuran ve başlarına koydukları tepside soğuk sandviç satan satıcılar, civardaki semtlerden gelip boş buldukları balıkçı barınaklarına yerleşen aileler, âdeta kavruk tenlerini yarıştıran huysuz ama tatlı ihtiyarlar Sarayburnu kayalıklarına gelmeye başlar. Bazısı, güneşin en iyi şekilde bronzlaştıracağı bir noktayı eliyle koymuş gibi bulur; yüzünü sakınmadan güneşe döner. Kimi kuytu ve gölgeleri tercih eder şekerleme yapmak için. Bazıları da taşımaya üşenmeden getirdikleri şemsiye, tüp, tava, çaydanlık; içi tıka basa dolu bir çanta, hasır gibi malzemeleriyle en geniş köşeyi birkaç dakika içinde yuvaya çevirir. Hatta bazı ehlikeyifler yanlarında radyo getirerek, akşamüstü saatlerinde biraz efkâr dağıtacak şarkıların çaldığı radyo kanallarını açıp, anason kokulu sahnelerin bir kahramanı olur. Uzun saatler hiç kımıldamadan güneşlenip, artık yeterince yandıklarına emin olan yaşlı delikanlılar, suya profesyonel bir yüzücü edasıyla atlayıp, gövdelerini akıntıya bırakarak denizin sefasını sürer.&nbsp;Bütün bu mutlulukla akan görüntüler bir yana, bir yandan da bir gerçek acıtır içimi. Buradaki yol yapılmadan önce Suriçi semtlerinin denizle olan bağlantısının çok daha kuvvetli olduğu gerçeği. İstanbul’un Kuytu Köşeleri kitabında, çocukluğu Narlıkapı ve Samatya’da geçmiş olan Aydın Boysan bu konudan şöyle söz eder:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(179, 61, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(179, 61, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“İstanbul’un Sarayburnu’ndan Yedikule’ye kadar olan tüm kıyıları tam denizin üzerinde ağaç direk ve kalaslarla düzenlenen leylaklı sarmaşıklı kahvelerle biçimlenirdi. Bütün Bizans surları denize inerdi. Bu görünüş, tarihteki İstanbul güzelliğinin en vurucu öğelerinden biriydi.” En çok da o güzelliği kaçırdığım için hayıflanırım sahili bir uçtan bir uca yürürken.&nbsp;</blockquote>Havalar ısındığı gibi kendimi yine Sarayburnu sahilinde buldum ve uzaktan bakıldığında keyfi yerinde gözüken Hikmet Bey’le tanıştım. Kendisi, doğma büyüme Fatihli. Burayla olan ilişkisini şu sözleriyle anlattı bana:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(179, 61, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(179, 61, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“İstanbul’un en ferah manzarasını buradan bedavaya izliyorum, hem de kafa dinliyorum. Bazen oltamı alır gelirim, şu öteden balık tutarım. Bazen kavun, peynir, rakıyla o günü geçiririm. Bazen de arkadaşlar gelir tavla keyfi yaparız. Sarayburnu’nu pek bilmeyen biri akıntıya karşı yüzmeye çalışır, boşa yorar kendini. Hâlbuki kendini bırakmayı bileceksin o akıntıya. 70 küsur yaşındayım, değişmeyen zevklerimden biri buradan denize girmektir.”</blockquote>Hep düşünmüşümdür; en çok kimler İstanbul’un tadını çıkarabiliyor diye. İşte, bu sorumun cevabını bir nebze olsun alabildiğim yerlerden Sarayburnu. Hızla değişen şehirde, değişmeyen bir zevki tattırıyor gediklilerine. Umarsız varoluş hâllerini bile bir yaz rüyasıyla yatıştırıyor.

Aposto İstanbul

En çok kimler İstanbul’un tadını çıkarabiliyor diyenlere...

Sarayburnu Sahili'nde bir yaz rüyası

Deniz Yılmaz AkmanKaraköy İskelesi’ndeyim. Köşeye ilişip, saksafonunu üfleyen müzisyenin, vapur düdüklerinin aksine sakince titreşen tınısı duyuluyor. Simitçiden burnuma gelen susam kokuları, arkadaki balık-ekmek tezgâhından gelen kokularla yarışır hâlde. Balıkçılar oltalarını ani bir hamleyle geri topluyor. Karşıdan gelen Kadıköy vapuruyla bir şiirin içine yol alıyorum. Nazım’ın “usulcacık okşadığı” Boğaz vapurlarını düşlüyorum. Karaköy Limanı’ndan kalkıp, Sait Faik’i Grenoble’a, Marsilya’ya ve Pire Limanı’na kadar taşıyan eski İstanbul vapurlarını anıyorum. Bu sırada sarı şeritli, nostaljik görünümlü bir vapur daha yanaşıyor iskeleye. Onu incelerken, ben de şairin Vapur şiirindeki gibi okşamak istiyorum eski İstanbul vapurlarını ve arkalarında bıraktıkları, köpürerek çoğalan o dalgaları.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Willis'ten Karadeniz'e</h2>Söz ettiğim o eski vapurlardan; Karadeniz Vapuru, belki de içlerinde hikâyesi en ilginç olanı. Hollanda yapımı Willis, sonradan Haliç Tersanesi’ne getirilip yenilenerek Karadeniz ismini alıyor. Atatürk, yüzünü artık Batı’ya çevirmiş Cumhuriyet dönemi Türkiye’sini Avrupa’ya tanıtmanın yollarını ararken; 1925’in Mart ayında fikir mimarı Ali Cenani Bey, düşlediği seyyar sergi vapurunu kafasında şöyle şekillendiriyor: Bu vapurda, Türkiye'de üretilen mallarının öne çıkarıldığı; tütün, Kütahya çinileri, Hacıbekir lokumları, kumaşlar, kehribarlar, Beykoz fabrikasından çıkan ürünlerin sergilenip satıldığı bölümler, Batı müziğiyle konukları şenlendirecek Riyaset-i Cumhur Orkestrası, Türk damak tadını ortaya koyan yemekler, Sanâyi-i Nefîse Mektebi’nin öğrencilerinin resim ve heykelleri yer almalı. Katılmak isteyen tüccarlar sadece kamaraları için ödeme yapmak koşuluyla mallarını buradaki sergide tanıtıp, satmalı. Baş köşesine İbrahim Çallı’nın yaptığı Atatürk’ün yağlı boya resmi yerleştirilen ve yeni baştan tasarlanarak âdeta bir sergi alanı olarak kurgulanan bu vapur, Avrupa’yı liman liman dolaşmalı. Atlantik’i ilk geçen Türk gemisi olarak bilinen Gülcemal’in süvarisi olan Lütfi Kaptan da dümene geçti mi her şey tamamlanıyor.&nbsp;Bütün bu planların adım adım hayata geçirildiği sergi vapuru, 1926’da bir heyet oluşturuyor. Tüccarlar, protokol ekibi, tercümanlar, tarihçiler, gazeteci ve yazarların katılımıyla 285 kişi, 12 Haziran 1926’da üç ay sürecek bir yolculuk için Karaköy İskelesi’nden hareket ediyor. Vapurun seyir esnasındaki ayrıntıları siyah beyaz karelerde, gazetecilerin kaleme aldığı seyir günlüklerinde ve dönemin ünlü karikatür dergisi Akbaba’nın nükteli çizimlerinde karşımıza çıkıyor. Son olarak da geçtiğimiz yıllarda çekilen Karadeniz: Seyr-i Türkiye belgeselinde.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Barcelona'dan Helsinki'ye</h2>Barselona’dan başlayıp Le Havre, Marsilya, Cenova, Napoli, Londra, Kopenhag, Amsterdam, Hamburg, Helsinki ve Leningrad gibi şehirleri kapsayan üç aylık rotanın bazı limanlarında büyük bir coşkuyla karşılanıyor Karadeniz. Avrupalılar, gemiyle fotoğraflar çektiriyor. Robert Koleji öğrencilerinin tercümeleriyle ürünler hakkında bilgi alıyor, gümrük işlemleri eğer sorunsuz ilerlerse iki ülke arasında ticari el sıkışmalar gerçekleşiyor. Ancak bu sergi fikrine herkesin sıcak baktığını söylemek zor. Bazı kişiler açıkça, böyle bir tanıtım için neden onca para harcandığını sorguluyor. Hatta Hıfzı Topuz, Hava Kurşun Gibi Ağır kitabında, dönemin gazetecilerinden Vâlâ Nureddin’in bu yolculukta izlenimlerini aktaran gazeteci olarak görev almasının, yakın arkadaşı olan Nazım Hikmet’le aralarının açılmasına sebep olduğunu anlatıyor. Vapur Leningrad’a demirlediğinde iki arkadaş arasında, şu konuşma geçiyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(179, 61, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(179, 61, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">- “Anlat Vâlâ, seni hangi rüzgâr buraya attı? - Gazetelerde doğru dürüst bir iş bulamadım. Bu gezici sergiye çağırdılar. Geminin Leningrad’a uğrayacağını duyunca hemen bu işi kabul ettim. Fena mı ettim? Yoksa kim bilir bir daha ne zaman, nerede buluşacaktık?”&nbsp;</blockquote>Barselona’da bir süre önce buraya göç etmiş Türk Museviler, Londra’da&nbsp;Stamboul Bazaar in the Thames belgeselini izleyip limana koşan coşkulu insanlar, Helsinki’deki Rusya’dan sürgüne gönderilmiş Kazan Türkleri, Amsterdam’da kendi ülkelerinde yapılan bu vapurun yeni hâlini görmek isteyenler Karadeniz’i büyük bir merakla karşılıyor. Vapur, kimi zaman acımasız fırtınaları kimi zaman durgun suları ardında bırakarak ilerliyor. Bazen hiç umulmadık aşkların filizlendiği dans gecelerine bazen ülkeler arası anlaşmalar imzalanan ciddi protokol yemeklerine sahne oluyor.&nbsp;Kısacık yaşamına başka denizleri, dalgaları, limanları sığdırmış olan Karadeniz, aylarca süren gezinin sonunda kendi sularına geri dönüyor. Arkasından beyaz mendiller sallanan, binlerce insanın şaşkın bakışları karşısında mavinin üzerinde, kendinden emin bir şekilde salınan hatıralarla yüklü bu vapur, sonunda diğer birçokları gibi unutulup gidiyor. Türkiye’nin ilk seyyar sergisine ev sahipliği yapan ve Türkiye’nin yeni yüzünü, sınırların ötesine geçerek insanların karşısına çıkaran o bembeyaz vapur, şimdi yeniden hatırlanmayı bekleyen bir İstanbul hatırası.&nbsp;

Yılmaz Akman ile ilgili hikayeler