<h3>Servet-i Fünûn dergisinin 1891’de başlayan yayın hayatı, iki matbaa ve bin küsür sayıya sığmayacak kadar büyük bir hikâye. Eski dergileri karıştırırken <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNGE1MDIyYjJkNjM3MDAwOGIxMmJhNyZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5hcnJlZGFtZW50b21pbWFybGlrLmNvbSUyNTJG"">Arredamento</a>’nun 293. sayısında karşıma çıkan dosyası da bugün derginin ve yarattığı dönüşümün mekânsal yansıması üzerine birkaç kelam ediyor. Ben de bugün ona değinmek istiyorum; çünkü destanlara konu olmayacak ama yabana tanıklıkları bulunan binaların öyküsü bu.&nbsp; &nbsp;</h3>Servet-i Fünûn: 17 Mart 1891 yılında başlayan yayın hayatına 26 Mayıs 1944 yılında son vermiş olan dergi, imparatorluktan Cumhuriyet yönetimine geçen bir toplumun, ilk popüler kültür organı. Batı ülkelerine dönük yüzü ve “Sanat sanat içindir”i benimseyen yazar ekibiyle de 19. yüzyılda yayın hayatına başlayan Harper’s Weekly, Illustrated London News gibi yayınlarla birlikte anılabilirken bunun tam olarak altını çizememişiz gibi geliyor. Üstüne okuma yapınca görebilirsiniz ki yazı işleri müdürlüğünü bir dönem Tevfik Fikret’in yaptığı dergide Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Cahit Yalçın, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Ahmet Rasim ve Mehmet Rauf gibi isimlere rastlamak da mümkün.&nbsp;Bunun dışındaki bilinen yazarların da mutlaka ekipten birileriyle dirsek teması var.&nbsp; Matbaa: Derginin sahibi Ahmet İhsan Tokgöz’ün Bâbıâli Caddesi’nde açtığı matbaası bir süre sonra teknik açıdan yetersiz kaldığı için Türbedar Sokak’a taşınıyor. Çünkü Ahmet İhsan Tokgöz, Fransa merkezli Hachette Yayınları’na özeniyor ve burasının kitap yayıncılığı yapmasını da arzuluyor. Taşınmış olan yapının mimari ve tarihi tam olarak bilinemiyor ama 1905 ila 1910 yılları arasında Fransa doğumlu inşaat mühendisi Eugène Freyssinet’in firmasının beton yapılarından biri olduğu <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNGE1MDIyYjJkNjM3MDAwOGIxMmJhNyZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGbmVrLmlzdGFuYnVsLmVkdS50ciUyNTNBNDQ0NCUyNTJGZWtvcyUyNTJGVEVaJTI1MkZFVDAwMDE3MS5wZGY="">tahmin ediliyor</a>.&nbsp;Neden önemli? Bu mekânın "dolu dolu yaşadığını" söyleyebiliriz. Çünkü Bâbıâli Caddesi 15 numarada yer alan ilk matbaaya ev sahipliği yapan mekân sonrasında imparatorluk dönemindeki ilk Müslüman <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNGE1MDIyYjJkNjM3MDAwOGIxMmJhNyZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3LmtvbGVrdG9tYW5pLmNvbSUyNTJGZ2lyaXR0ZW4taXN0YW5idWxhLXJlc25lLWZvdG9ncmFmaGFuZXNpLXZlLWJhaGF0dGluLWJlZGl6JTI1MkY="">fotoğraf stüdyosu</a> olan Resne Fotoğrafhanesi olmuş ve Ahmet Mithat, Ahmet Rasim gibi isimlerin fotoğraflarını çekerek dikkat çekmiş. Bir süre sonra kapatılan yapı, Bâbıâli'deki olayları kontrol altına alabilmek için Dahiliye Nezâreti kararıyla karakola dönüşmüş ve en sonunda yıktırılıp kıraathane olarak açılmış. Hikâye böyle sonlanmıyor... Ayrıca binanın bir katında bir direniş cemiyetinin yer aldığı ve 1918'deki Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra yurt dışına kaçan Enver Paşa ve Talat Paşa'nın emri ile kurulan Karakol Cemiyeti’nin idare merkezinin, bu binadaki bir büro olduğu not ediliyor.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-08-29T12:07:23.453Z.jpeg" alt="ahmetrasim"><figcaption>Ahmet Rasim'in çekilmiş fotoğrafı Kaynak: edebifikir.com&nbsp;</figcaption></figure>İkinci matbaa: Günümüze dek ulaşan ve Servet-i Fünûn matbaasını tanıtan broşür ise Sultan Mahmud Türbesi'nin yanındaki ikinci matbaada basılmış. Burası konumu ve kapasitesi itibarıyla işlek bir noktayı tutuyor. Ama sadece o da değil, İkinci Meşrutiyet'in ilanı gibi büyük olayların toplumsal yansımalarının görülebileceği aksiyon alanları, bu binanın manzarasında kaldığı için binanın döneme tanıklık ettiğini söyleyebiliriz. Fakat dergi ekibi, sessiz kaldıkları için eleştirilse de toplumsal duruşlarına uymadığı için bunları yazıya dökmüyor.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-08-29T12:30:11.766Z.jpeg" alt="Ahmet İhsan"><figcaption>Broşürden bir sayfa "Ahmet İhsan ve Şürekası matbaasının cepheden cadde üzerinden manzarası."</figcaption></figure>1950'li yıllara kadar bu matbaanın çıkardığı yayınlar açısından üstüne çıkan bir yayınevinin olmaması, bugün bile Avrupa'nın Türkiye gibi coğrafyaları nasıl etkilediklerini layıkıyla anlatan bir derginin önemini de gösteriyor. Mekânların dönüşümü ise bunun kültürel ve toplumsal hayata bir hediyesi.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-08-29T12:50:07.282Z.jpeg" alt="matbaa"><figcaption>Broşürden bir sayfa &nbsp;"Matbaanın birinci katında eşya-i matbua asansörü karşısında."</figcaption></figure>Dergiyle ilgili inceleme yapmak isterseniz bir TÜBİTAK projesi sebebiyle dijitale aktarılan <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNGE1MDIyYjJkNjM3MDAwOGIxMmJhNyZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3LnNlcnZldGlmdW51bmRlcmdpc2kuY29tJTI1MkY="">derginin</a> sayılarına göz atabilirsiniz.&nbsp;

Aposto İstanbul

Servet-i Fünûn dergisinin 1891’de başlayan yayın hayatı, iki matbaa ve 1.000 küsür sayıya sığmayacak kadar büyük bir fotoğraf. Biz de bu hafta derginin mekânsal yansımasının neleri söylediğine kulak vermek istedik.

Servet-i Fünûn ile ilgili hikayeler