<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp; Artan demans riski: Nature Medicine dergisinde yayımlanan çalışmaya göre, 2060 yılına kadar yılda yaklaşık bir milyon Amerikalının demans (bunama) hastalığına yakalanması beklenirken bu durum güncel rakamın yaklaşık iki katına karşılık geliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bununla birlikte: Demansa karşı mücadele etmek için yüksek tansiyonun ve beyin için zararlı diğer sağlık sorunlarının kontrol altına alınmasını tavsiye eden uzmanlar, bu önlemleri almak için orta yaşın bile geç olmadığını vurguluyor.</li></ul>

Aposto Gündem

• Beyin travması (msTBI) geçiren kişilerin tedavisinde "derin beyin uyarımı" (DBS) tekniği ile sonuç elde edildi. Sonuçları Nature Medicine dergisinde yayımlanan bir klinik çalışma, beyin implantı yerleştirilen 5 katılımcının bilişsel testlerde 3 ay içerisinde %15 ila 52 arası daha iyi performans sergilediğini ortaya koydu. Çalışmada "yaralanmadan yıllar sonra bile" kayda değer sonuçlar elde edildiği vurgulandı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden önemli? ABD'de 5 milyondan fazla kişinin etkilendiği bu yaralanma, çoğu durumda kişilerin önceki yaşamlarını ve işlerini sürdürmelerine engel oluyor.</li></ul>

Quando

Son haftalarda sıcaklıklar dünyanın dört bir yanında yükseldi ve sıcak hava dalgaları ABD'den Çin'e birçok şehri kavurdu. Roma'da sıcaklar 40 dereceye, Marakeş'te 47 dereceye ulaştı. Pekin 35 derecenin üzerinde ki 28. günüyle korkunç bir dönüm noktasına erişti. Amerika Birleşik Devletleri'nin güneyinin büyük bir kısmının üzerinde oluşan ısı kubbesinin etkisiyle Phoenix yaklaşık 50 yıllık bir sıcaklık rekorunu kırdı.İklim krizi dünya çapında yoğunlaştıkça, rekor kıran sıcak hava dalgalarının daha yaygın hale gelmesi ve buna bağlı olarak ölümlerin artması bekleniyor. Ancak <a fr-original-style="" href="https://www.unep.org/news-and-stories/story/how-nature-can-help-cities-fend-record-smashing-heat" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">uzmanlar</a>, özellikle ısınmaya eğilimli olan şehirlerin, ağaç dikerek, su kaynaklarını restore ederek ve diğer doğal çözümlerden yararlanarak sıcak hava dalgalarının en kötü etkilerinden bazılarını hafifletebileceğini söylüyor. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Sanayi ve Ekonomi Bölümü Müdür Yardımcısı Steven Stone, doğanın sıcaklıkları düşürmek için pek çok sürdürülebilir ve uygun maliyetli yol sunduğunu, birçok belediye bunun farkına varmaya başladığını ve &nbsp;bunun da iklim krizine uyum sağlamada çok önemli bir adım olduğunu ifade etti. Doğal çözümler özellikle önemli çünkü iklim krizine olumsuz katkıda bulunmadan sıcaklıkların düşürülmesine yardımcı oluyorlar. UNEP verileri, sadece şehir sokaklarına ağaç dikmenin 77 milyon insana sıcak günlerde 1 derecelik bir rahatlama sağlayacağını ortaya koyuyor. Normal güneşli bir günde, tek bir ağaç birkaç yüz litre su geçirebilir, bu da 24 saat boyunca çalışan iki ev tipi klimaya eşdeğer bir soğutma etkisi anlamına gelmekte.&nbsp;İklim uzmanları uzun zamandır artan sıcaklıklar ve insan sağlığına yönelik artan riskler konusunda da uyarılarda bulunuyor.&nbsp;2022 Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli raporu, kontrolsüz küresel ısınmanın artan sıcak hava dalgaları, daha uzun sıcak mevsimler ve daha kısa soğuk mevsimler gibi göründüğüne dair korkunç bir tablo çizdi. <a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s41591-023-02419-z" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Nature Medicine dergisinde yayımlanan yeni bir çalışma</a>, geçtiğimiz yaz sadece Avrupa'da, çoğu şehirlerde olmak üzere 70.000'den fazla sıcaklığa bağlı ölüm yaşandığını ortaya koydu. BM-Habitat Küresel Isı Sorumlusu Eleni Myrivili, "Sıcaklarla ilgili hastalıklar ve ölümler uygun farkındalık, kaynaklar ve müdahalelerle önlenebilir." dedi. Myrivili,&nbsp;şehirlerin aşırı sıcaklar konusunda erken uyarılarda bulunarak ve soğutma merkezleri açarak, yeşil alanları artırarak sıcaklıklarla ilgili risklerin azaltabileceğini de sözlerine ekledi.İnsanlığın yüzde 55'ine ev sahipliği yapan şehirler özellikle ısınıyor. Beton binalar ve kaldırımlar güneşten gelen ısıyı emdiği ve yaydığı için normalde kırsal alanlardan 5 ila 9 derece daha sıcaklar. İnsanların, arabaların ve makinelerin yoğunlaşması da sıcaklıkları artırıyor. İnsanlık iklimi değiştiren sera gazı salımlarını önemli ölçüde azaltmadığı takdirde, 2050 yılına gelindiğinde 1000'e yakın kentte ortalama yaz sıcaklıkları 35 dereceye ulaşacak ve bu rakam şu anki rakamın neredeyse üç katı. Bu yüksek sıcaklıklara maruz kalan kent nüfusu yüzde 800 artarak yüzyılın ortalarında 1,6 milyara ulaşabilir.&nbsp;Öneriler ne olabilir?Kent ormanları ve büyük parklar, sıcak havayı yer seviyesinin üzerine çıkararak ve serin havayı dağıtarak sınırlarının neredeyse 1 km ötesinde de serinletici faydalar sağlıyor. Yeşil alanların birbirine bağlanması, yerel sıcaklıkları düşüren rüzgar koridorları oluşturuyor. Bunun yanısıra, kentsel alanlardaki göller, kanallar, göletler ve sulak alanlar gibi su kaynaklarının korunması ise önemli bir serinletici etkiye sahip.

Dünyahali

Doğa sıcaklıkları düşürmek için pek çok sürdürülebilir ve uygun maliyetli yol sunuyor.

Şehirlerin rekor kıran sıcaklarına doğadan çözümler

Bilim insanı He Jiankui, Kasım 2018'de ikiz kızların genlerini düzenlemek için insan embriyosunda CRISPR adlı güçlü bir teknik kullandığını duyurdu. İkiz kızların bir geninini AIDS'e neden olmasıyla bilinen HIV'e karşı korumak amacıyla değiştirdiğini söyledi.&nbsp;<ul><li>Birçok bilim insanı konuyla ilgili olarak endişelerini dile getirirken, genetik değişikliklerin gelecek nesillere aktarılmasıyla ortaya çıkabilecek istenmeyen yan etkileri örnek veriyordu. İnsan embriyolarında yapılan herhangi bir değişiklik nesiller boyunca aktarılabilir, bu sebeple genetik manipülasyonun kontrol edilemez boyuttaki etkilerinin etik eleştirisi seneler boyu olumsuz yönde oldu. Bu tarihe kadar, bilim insanları daha önce insan embriyolarını genetik olarak değiştirmişlerdi, ancak hiçbir deneyde bir kadının rahmine embriyo yerleştirildiği kamuya açık bir şekilde paylaşılmamıştı.&nbsp; &nbsp;</li><li>He Jiankui, ikiz kızları AIDS virüsünden korumak için CCR5 olarak bilinen bir geni değiştirmişti. Nature Medicine'da <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNDY2M2JjMDgyNWU1MDAwOGYyNWE4MCZ1c2VyPTVmMTJmNWM0MTM5MzllMDAwODlkZGMxOCZhdXRob3I9NWY0NmNiNWEwODI1ZTUwMDA4ZjJmOGRmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5uYXR1cmUuY29tJTI1MkZhcnRpY2xlcyUyNTJGczQxNTkxLTAxOS0wNDU5LTY="">yayımlanmış</a> bir araştırmaya göre; Jiankui'nin ikiz kızların DNA'sını düzenlerken yaratmaya çalıştığı genetik varyasyon, genel olarak sağlığa yararlı olmaktan ziyade daha zararlı olabilir. CCR5 varyasyonlarının, insanları Batı Nil ve grip virüslerine karşı daha savunmasız hâle getirmek gibi başka etkileri olduğuna dair kanıtlar mevcut ve bilim insanının bu olumsuz tarafları yeterince irdelemediği düşünülüyor. Bunlara ek olarak; Jiankui’nin 2018’de sunduğu veriler ışığında, aslında geni planlandığı gibi düzenlemeyi başaramadığı gözükmekte. Bu nedenle, yaptığı değişikliğin ikiz kızları nasıl etkileyeceği tam bir muamma.&nbsp; &nbsp;</li><li>Çin polisi He'yi, yaptığı deneyler sebebiyle Ocak 2019’da gözaltına aldı. South China Morning Post'un <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNDY2M2JjMDgyNWU1MDAwOGYyNWE4MCZ1c2VyPTVmMTJmNWM0MTM5MzllMDAwODlkZGMxOCZhdXRob3I9NWY0NmNiNWEwODI1ZTUwMDA4ZjJmOGRmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5zY21wLmNvbSUyNTJGbmV3cyUyNTJGY2hpbmElMjUyRnNjaWVuY2UlMjUyRmFydGljbGUlMjUyRjIxODI5NjQlMjUyRmNoaW5hLWNvbmZpcm1zLWdlbmUtZWRpdGVkLWJhYmllcy1ibGFtZXMtc2NpZW50aXN0LWhlLWppYW5rdWk="">bildirdiğine</a> göre ilk soruşturmada bilim insanı için, "İnsan embriyosu üzerinde gen düzenleme faaliyetini gerçekleştirmek için kasıtlı olarak yabancı personel içeren bir proje ekibi organize etme ve ülke yönetimince yasaklanmış bir uygulamada CRISPR teknolojisini kullanmak’’ suçlamalarında bulunuldu. Yine Çin merkezli haber kanallarına göre mahkeme, "Üç sanığın hiçbiri doktor niteliği kazanmadı. [Onlar] ün ve servet arzuladı ve ülkenin bilimsel araştırma ve tıbbi yönetimle ilgili düzenlemelerine kasten karşı çıktılar. [Onlar] bilimsel araştırma ve tıbbi etiğin alt sınırlarının ötesine geçti." <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNDY2M2JjMDgyNWU1MDAwOGYyNWE4MCZ1c2VyPTVmMTJmNWM0MTM5MzllMDAwODlkZGMxOCZhdXRob3I9NWY0NmNiNWEwODI1ZTUwMDA4ZjJmOGRmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5zY21wLmNvbSUyNTJGbmV3cyUyNTJGY2hpbmElMjUyRnNjaWVuY2UlMjUyRmFydGljbGUlMjUyRjMwNDM4OTQlMjUyRmNoaW5hcy1nZW5lLWVkaXRpbmctZnJhbmtlbnN0ZWluLWphaWxlZC0zLXllYXJzLW1vZGlmaWVkLWJhYnk="">dedi</a>. Xinhua Haber Ajansı’nın bildirdiğine göre, Shenzhen'deki kapalı mahkeme, Jiankui ve iki meslektaşını deneyleriyle ülkenin yönetmeliklerini ve etik ilkelerini bilerek ihlal etme ve yasadışı tıbbi uygulamalar gerçekleştirme sebebiyle suçlu bulurken, 430.000 dolar para cezası ödemesini emretti.</li></ul><figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-08-26T18:58:48.725Z.jpeg" alt="He Jiankui - Sam Tsang"><figcaption>He Jiankui - Sam Tsang</figcaption></figure><ul><li>MIT Technology Review'e göre, deneyleri açıklayan ve hiç yayımlanmamış bir makalede 10 adet yazar listelenmiş olmasına rağmen; Jiankui, Zhang ve Qin şu ana kadar cezaya çarptırılan <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNDY2M2JjMDgyNWU1MDAwOGYyNWE4MCZ1c2VyPTVmMTJmNWM0MTM5MzllMDAwODlkZGMxOCZhdXRob3I9NWY0NmNiNWEwODI1ZTUwMDA4ZjJmOGRmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50ZWNobm9sb2d5cmV2aWV3LmNvbSUyNTJGMjAxOSUyNTJGMTIlMjUyRjAzJTI1MkYxMzE3NTIlMjUyRmNoaW5hcy1jcmlzcHItYmFiaWVzLXJlYWQtZXhjbHVzaXZlLWV4Y2VycHRzLWhlLWppYW5rdWktcGFwZXIlMjUyRg=="">bilim insanları</a>. Bahis konusu makale, Zhang'ın "insan embriyosu mikro enjeksiyonlarını gerçekleştirdiğini" söylüyor. Deneyler sırasında Guangdong Tıp Bilimleri Akademisi ve Guangzhou'daki Guangdong Genel Hastanesine bağlı olan Zhang de iki yıl hapis ve bir milyon yuan para cezasına çarptırıldı. Benzeri şekilde üçüncü suçlu, Güney Bilim ve Teknoloji Üniversitesi'nde bir embriyolog olan ve Çin'in klinik araştırma web sitesinde listelenen deneye başvurduğu söylenen Qin ise 18 ay ertelenmiş hapis ve 500 bin yuan para cezası aldı.&nbsp; &nbsp;</li><li>Çin, Jiankui’nin "genetik olarak düzenlenmiş üç bebeğin doğduğu" deneylerinden dolayı mahkum edildiğini bildirmesiyle, üçüncü bebeğin doğumunu da sessizce onaylamış oldu. Rapor, bebek hakkında herhangi bir ek bilgi içermemekle birlikte doğumun herhangi bir komplikasyon içerip içermediğini veya bebeğin hâlâ hayatta olup olmadığını bilmiyoruz. Ama bu bebeğin doğduğunu biliyoruz, yani geçen yıl bir noktada, Dünya'da yürüyen genetik olarak tasarlanmış iki değil, üç insan vardı. &nbsp;</li></ul><hr>Ahmet Can Solak, Koç Üniversitesi Elektrik ve Elektronik Mühendisliği’ni bitirdikten sonra katıldığı Kaliforniya merkezli Chan-Zuckerberg Biohub’da Yazılım Geliştiricisi olarak çalışmaktadır.

Nature Medicine ile ilgili hikayeler