Edebiyat ve sanat bir kaçış mı, kurtuluş mu, bilinçaltının en derininde yazar, toplumun koşullarının onu sıkıştırdığı yerden kaçar ve geri döndürülemeyecek bir küskünlükle toplumla arasına mesafe koyarak gitgide yalnızlaşır mı? Ya da kimsenin erişemeyeceği bir mertebede özgürleşir mi? Mikhail Şişkin bir halk masalından bahseder:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Hapishanedeki bir tutukluya sadece günde bir öğün yemek verilir yanında da tahta bir kaşık. Tutsak her gün o tahta kaşığın sapıyla duvara bir resim çizer; önce bir kayık sonra kürek ve bir deniz. Bir gün lapasını vermek içeri giren gardiyan ne duvardaki resmi görür ne de tutukluyu. Tutuklu o kayığa binip gitmiştir.&nbsp;</blockquote>Sanatçı da bunu yapar, onu hapseden koşullar ne olursa olsun elindeki malzemeyle inadına sanatına sarılır ve bilinmeyen o denizlerde yolculuk yapar.&nbsp;Rothko da Beckett de, savaşlar görmüş ve savaş sonrası refah devleti anlayışıyla kapitalizmin yarattığı değerler içinde kendilerine yer bulamamış inatçı ve huzursuz ruhlardı. Kapitalizmin alıp satmak ve kâr etmek üzerine kurulu dünyasına çomak sokmak istemiş ve durum ne kadar umutsuz görünürse görünsün başka türlü bir değer yaratmanın yollarını sanatlarıyla aramışlardı. Bunun bir bedeli de vardı: İkisi de ömürleri boyunca bir tür sürgün hayatı yaşamıştı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Beckett kendi ana dilinden uzaklarda, dilde sürgün yaşamış ve eserlerini Fransızca yazmıştı. Rothko ise 2. Dünya Savaşı sonrası yükselen Yahudi karşıtlığı nedeniyle asıl adı olan Markus Yakovlevich Rothkowitz'i Mark Rothko olarak değiştirmişti.</li></ul>Ailesinin Beckett’ten beklentisi yüksekti ama o, yazarlığa başladığı ilk dönemi ekonomik buhranlarla geçirmişti. Hiç İçin Metinler&nbsp;kitabında hikayelerini hep aynı imgelerle kurmuştu: Bir bankın üzerinde olmaz olanların olduğu, geçici/nereden geldiği belli olmayan nereye gideceği de belli olmayan bir yaşamın izdüşümünü anlatıyordu. Evden kovulan, cebine biraz parana konulan ana karakter, ara yerlerde ve mekanlarda sözlerini geveler: Geçmiş ile gelecek ve şimdi arasında atlamalarla sonsuz bir fısıltının içinde anlam arar ya da anlamsızlığı kabul ettikten sonra rahatlar ve her şeyi istediği gibi söyleyebilir. Şöyle yazıyor “Son” öyküsünde:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Zayıf ve kusurlu da olsa kendi dışımda bir varlığımın olduğunu bilmek eskiden heyecanlandırırdı beni. Toplumdışı kalıyorsunuz zamanla kaçınılmaz bir şey bu. Bazen insan kendine soruyor şaşkınlıkla, acaba doğru gezegende miyim diye. Sözcükler bile bırakıp gidiyor sizi, bu kadar kötü işte.”</blockquote>Sözcüklerin bırakıp gittiği yerde Mark Rothko&nbsp;ise renklerin arasına koyduğu çizgileri bile fazla bulur. Yaşanılan onca acıdan sonra anıların daha fazla anlatılamadığı ve gövdede biriktiği yerde renkleri vardır Rothko’nun. Hayatının son döneminde yüksek bir meblağ karşılığında resim yapması için çok lüks bir otelden bir teklif alır Rothko. Oteli ziyaret ettiğinde restorandaki insanların iştahlı bir şekilde yiyip içerken kendi küçük dünyalarında kaybolmaları onu hayal kırıklığına uğratır. “Buradaki insanlar benim resmimi anlamayacaklar” der ve resmi yapmaktan vazgeçer.&nbsp;Beckett, Watt romanını 2. Dünya Savaşı'nda Fransa’nın güneyinde savaştan kaçarken yazar. Romanda savaş hakkında tek kelime etmez. Rothko ise Amerika’da sürgünde bir Yahudiyken resimlerinde sürgünü tasvir etmez. Aksine sonsuzluk hissi veren soyut resimler yapar. Savaşın acılarını görerek büyüyen insanların artık anlam arayışında olmadığı bir zamanda acıyı tasvir etmeyerek, belki de savaşı daha iyi anlatıyorlardı.Sanatçının çocukluğuyla eserleri arasında bir neden-sonuç ilişkisi kurulmasına karşıdır Beckett. Kalabalıklara karışmayı sevmeyen bu adam, bir gün hasbelkader gittiği bir partide bir eleştirmenin karanlık hikayelerini açıklamak için "Çocukluğunuzda..."&nbsp;diye başlayan cümleler kurmasından rahatsız olur ve şöyle der:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Karanlık, pesimist hikayeler yazmak için ille de zor bir çocukluk geçirmeye gerek yok. Bir taksiye bindiğinizde sizi üç yardım kutusu bekler: Biri körler, biri yetimler, biri de savaş gazileri için. Karanlık hikayeler yazmak için bununla karşılaşmak bile yeterlidir.”</blockquote>Nobel’i aldığında eline geçen parayla o zamana kadar oyunlarını yönetmiş yönetmene bir çek gönderir ve mektubunda şöyle yazar “Ne teşekkür et ne reddet!” çünkü ekonomik buhranlar içinde yaratmanın ne demek olduğunu çok iyi bilir Beckett.&nbsp;Babasını kaybettikten sonra Londra’da geçirdiği yılları "kötü yıllar" olarak tanımlar. Bir gün yolda giderken aniden devam edemeyeceğini hisseder, yürüyemez. Aslında yaşadığı, panik ataktır. Annesinin maddi desteğiyle Bion ile terapiye başlar. Süreç bittikten yıllar sonra şöyle yazar:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Tedavinin bana pek iyi gelmediğine karar vermiştim. Sonuçta annemin parasını harcıyordum ve o artık ödemeleri yapamıyordu. Gerçi tedavi büyük ihtimalle iyi gelmişti. Paniğimi kontrol altına almama yardımcı oldu sanırım. O panik midir, baş dönmesi midir nedir, onu bir daha yaşamadım…”</blockquote>Beckett, Rockaby (Beşik) oyununda sandalyede sallanan yaşlı bir kadının son zamanlardaki bir tür derin iç sesini anlatır. Hayalimde genç denebilecek bir yaşta hayattan vazgeçmiş Rothko’nun kimsesizliği ile konuşur:“Sonunda biten bir günün sonunda Kendi kendine konuştuğunda Kimse var mı başka Durduğunda”“Sözcüklerin bile bazen bırakıp gittiği yerde, doğru gezegende miyiz?” sorusu, ikisinin de ölümünün üzerinden yıllar geçmişken hâlâ geçerli bir soru. Resimle, edebiyatla, sanatla ötekine gitmek hiçbir zaman azalmayacak yine de. Rothko ve Beckett bunun en güzel örnekleri. Beckett’in şu cümleleri ile bitirmek istiyorum yazıyı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 0, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Hep denedin, hep yenildin. Olsun. Yine dene, yine yenil. Daha iyi yenil.”</blockquote>

Aposto Sanat

Rothko da Beckett de, savaşlar görmüş ve savaş sonrası dünyada kendilerine yer bulamamış inatçı ve huzursuz ruhlardı. Kapitalizmin alıp satmak ve kâr etmek üzerine kurulu dünyasına çomak sokmak istemiş ve durum ne kadar umutsuz görünürse görünsün başka türlü değer yaratmanın yollarını sanatlarıyla aramışlardı.

Markus Yakovlevich ile ilgili hikayeler