Dijital platformlarda dizi izlemek artık gündelik hayatımızdan bir süreliğine uzaklaştığımız ve “içerik” diyebileceğimiz bir kültürel ürünü tükettiğimiz bir çeşit alışveriş süreci olarak işliyor. Çoğu zaman birbirine benzer, sınırları belli ve bizi sadece izlediğimiz anda ilgilendiren, arkasında herhangi bir soru işareti bırakmayan dizi ve filmlere rastlıyoruz. Bunlar artık yetişemeyeceğimiz bir hızla üretiliyor ve önemli bir kısmı da yarıda bırakılmış şekilde platformun bir köşesinde duruyor.&nbsp;Netflix’in yeni dizisi Baby Reindeer da platformdaki katalogların arasına eklendi. Ancak dizi ne hızlı tüketilmeye ne de hızlı unutulmaya oynuyor.Donny adlı başarısız bir komedyenin hikayesini merkeze alan mini-dizi, "kara mizah" kategorisi altında listelenmiş. Ancak yorucu bir günün akşamında koltuğa yerleşip biraz gülerek vakit geçirmek isteyenler için "kara" kısımlarının, "mizah" kısmına göre çok ağır bastığını söylemek gerek.Bir polis merkezinde altı aydır bir kadın tarafından ısrarlı şekilde taciz edildiğini söyleyen bir karakterin sahnesiyle açılıyor dizi. Polis daha sonra film boyunca izleyenlerin de sürekli tekrarladığı o soruyu soruyor: “Neden bu zamana kadar şikayet etmedin ki?”&nbsp;Cevaba ulaşmak için her bölümde Donny'nin hikayesinde biraz daha derine iniyoruz. Donny, Londra’ya ünlü bir komedyen olma hayaliyle taşınan ancak hayatın kendisini getirdiği noktada pis bir bar çevresine uyum sağlamak zorunda kalan, eski sevgilisinin annesiyle birlikte yaşayan neredeyse görünmez bir karakter.&nbsp;Bir gün bara giren tuhaf bir kadının ağladığını görünce ona acıyıp bir bardak çay ikram etmesiyle her şey değişiyor. Ünlü bir avukat olduğuyla ilgili kulağa pek de gerçekçi gelmeyen hikayeler anlatan Martha her gün bara gelmeye başlıyor, kendisine ikram edilen diyet kolayla günü geçiriyor ve dahası Donny’i her gün e-posta yağmuruna tutmaya başlıyor.<img src="https://images.aposto.com/2024/3/5/1714134670806.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: NetflixMartha her anlamıyla aykırı bir karakter, tuhaflığı da buradan geliyor. Bu tuhaflığı yüzünden daha ilk sahneden açıkça yalan olduğunu anladığımız hikayelerle bu aykırılığını örtmeye çalıştığı alternatif bir gerçeklik yaratıyor kendine. Her türlü davranışından, iki uç arasında salındığını ve nihayetinde tuhaflığına yenildiğini görüyoruz. Taciz maillerinin sonundaki “Iphon ile gönderildi” yalanında bile dışlanmışlığın telafisi olan acınası bir çaba var. Bu küçük detayın bile karakter derinliği konusunda oldukça etkili olduğunu düşünüyorum.&nbsp;Martha’nın ısrarlı tacizinden itibaren hikaye giderek derinleşiyor. Martha'nın bar ziyaretleri ve maillerle başlayan ısrarlı takibi Facebook mesajları ve Donny’nin korumak zorunda olduğu son alanı evine kadar sürüyor ve şiddete varan bir noktaya evriliyor. Donny daha sonra Martha’nın tacizden hüküm giymiş bir tacizci olduğunu keşfediyor ve hayatında geri dönülmesi oldukça zor bir karmaşanın ortasında buluyor kendini. Tam da burada Donny’nin ünlü bir komedyen olmaya giderken düştüğü bu çukurun arkasındaki hikayeye inmeye başlıyoruz.&nbsp;Dizi aslında ikiye ayrılıyor. İlk bölümde karakterlerin eylemlerindeki boşlukları anlamlandırmakta zorlanıyor, boşlukları farklı spekülasyonlarla doldurmaya çalışıyoruz. Martha’nın gelgitleri, karakterin pek de anlamlandıramadığımız zaafları ve çıkışları bize bazı çatlakların olduğunu gösterse de, hikayedeki boşlukların rahatsız ediciliği bizi bir sonraki parçayı görmek için sabırsızlandırıyor. Daha sonra aynı çelişkiyi karakterin kendisinin de yaşadığını ve izleyicinin tanıklık ettiği bu boşlukların aslında hikayenin kendisi olduğunu anlıyoruz.Donny, ilk üç bölümde bir kurban ancak kendisi de pek parlak bir durumda değil. Gösterileri rahatsız edici derecede kötü, sahte kimlik oluşturarak trans bir kadınla bir ilişkiye başlıyor, ama aynı zamanda onunla görünmekten de çekiniyor. Martha’nın tacizine verdiği karşılıklar ya belli belirsiz ya da beceriksizce. Dizinin dönüm noktası&nbsp;da burası.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Parçalara ayrılan bir karakter</h2>İlk üç bölümde karakterlerin motivasyonları konusunda boşluklar bırakılan hikayede, dördüncü bölümden sonra retrospektif bir anlatıyla oldukça güçlü biçimde boşluklar dolmaya başlıyor. Donny’nin Martha gibi toplumdan dışlanmış ve çabukça uzaklaştırılabilecek bir tacizcinin değil, Londra’da kültür-sanat dünyasının önde gelen isimlerinden bir senaristin kurbanı olduğunu anlıyoruz. Aslında bizim ilk üç bölümde gördüğümüz Donny, yaşadığı istismarın ardından kendinden nefret eden, özgüvenini tamamen kaybeden, neredeyse hayata karşı savunmasız kalan ve geçmişin ağır yüküyle yüzleşememiş bir karakter.<img src="https://images.aposto.com/2024/3/1/1714378219239.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.52" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: NetflixHikayenin devamında Donny’nin farkedilme arzusunun nasıl bir zaafa ve felakete dönüştüğünü anlıyoruz. Aslında Donny yaşadığı istismarın ardından kişiliği parçalara ayrılan bir karakter. Bir yandan barın maskülen ortamına ayak uydurmak istediği için heteronormatif şakalar yapıyor, diğer yandan sahte kimlikle trans bir kadınla birlikte olmak istiyor, ailesi karşısında güçsüz ve Martha karşısında da tüm bu farklı kimliklerinin karışımı olarak muğlak bir tavır sergiliyor. Uğradığı istismarın ardından içine düştüğü bütün bu farklı kimliklerde her şeyi eline yüzüne bulaştırıyor. Hepsi bir türlü yüzleşemediği korkunç bir istismarın çıktısı olarak beliriyor.&nbsp;Donny’nin kendi çelişkileri ve kişiliğindeki bölünmelerle yüzleşmesine sebep olan soru ise neden üzerinde çok daha yıkıcı bir etkisi olan ünlü televizyon yazarını değil de, kendi hayatını da mahvetmiş, içten içe acıdığı ve bir anlamda ihtiyaç duyduğu Martha’yı polise ihbar ettiği sorusu. Burada Martha, Donny’nin yüzleşmekten kaçtığı esas nedeni kaşıyan bir figür olarak beliriyor.&nbsp;Donny’nin fark edilme, tanınma yolunda uğradığı hasarla darmadağın olan ve parçalara ayrılan kimliği, Martha’nın ısrarlı tacizlerinin ardından rahatsız edici biçimde de olsa yeniden biraraya geliyor. Richard Gadd’ın anlatıyı geriye doğru kurma ve nedensellik zincirini sunma biçimi de bu çıkarımı destekliyor. Dizinin çeşitli bölümlerinde de Martha’ya suçlulukla karışık bir ilgi duyduğunu, bazen Martha kaybolunca bu ilgi yokluğunun da rahatsız edici bir boşluğa sebebiyet verdiğini görebiliyoruz. Nitekim Donny de bütün hikayenin düğüm noktasında şunları söylüyor: “Martha görünmek istediğim gibi beni gördü.”<img src="https://images.aposto.com/2024/3/1/1714378534321.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: NetflixDonny’nin Martha’ya dair ikircikli tutumunda, henüz dile getirilemeyen bir yaranın ara sıra göründüğü boşluklar olduğunu fark ediyoruz. Nurdan Gürbilek, Mağdurun Dili’nde şöyle der:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“İnsanın bakışa aynı anda hem muhtaç hem de maruz kalıyor olması, hepimizin kendini şu ya da bu ölçüde içinde bulduğu bu çatışma, mağdurun yazgısında tam anlamıyla bir yaraya dönüşmüştür.”</blockquote>Martha karakteri de Donny’nin yaraları üzerine bir "cevap" olarak beliriyor. Fark edilmek yolunda çıktığı yolculuğu sırasında cinsel istismara uğrayıp yüzleşemediği geçmişini saklamak için görünmezleşen Donny, Martha’nın hayatına girmesiyle yeniden görünür olduğunu hissediyor. Martha da onu gerçekten görüyor, daha ikinci bölümde “Birisi seni yaraladı” diyor. Hatta bunun bir erkek olduğunu bile fark ediyor.&nbsp;Dizinin en güçlü yanı karakterin zaaflarını açıkça görüp onun körlüğüne kızmak üzere olduğumuz her defasında, hikayeyi derinleştirip nedenlerini göstererek izleyiciyi yanıltması. Donny’ye kızıyoruz ancak hikayenin her yeni durağında onu anlıyoruz da. Burada sadece empati duygusu hâkim değil, insanın savrulmaları ve iradesiyle sürüklenebileceği koşullara dair ikna edici bir resim de sunuluyor. Failin açık bir şekilde işaret edilmesi de bu sunumda etkili bana kalırsa.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İnsanlık hâllerinin çeşitlemeleri</h2>Tüm bunların yanında dizi edilgen bir kurban portresi sunmuyor. Donny kendisini istismara götüren koşulların yanı sıra kendisiyle de sarsıcı bir hesaplaşmaya giriyor. Her ne kadar hikayenin bir bölümünde bu yüzleşmeden kaçmak için daha da fazla savrulduğunu görsek de Martha’nın hayatına girişi bir anlamda ertelediği mücadelenin yeniden başlamasını sağlıyor. Donny başkasına yönelttiği acıma duygusuna kendini kaptırıyor.&nbsp;Dizinin en etkileyici bölümlerinden biri ise onu istismar eden senaristle yeniden karşılaştığı sahne. Orada bir yüzleşme beklerken, Donny’nin Martha’ya olduğu gibi cüretkarca davranamadığına, hikayenin en başındaki fark edilme ve başarılı olma arzusunun tekrar sahneye girdiğine ve kurbanın fail karşısındaki çaresizliğine şahit oluyoruz. Bu açıdan beklediğimiz, yaşanması gerektiğini düşündüğümüz bir son yerine, istismar ve iktidar karşısında zayıf düşmüş insanın, ürkütücü derecede tanıdık çaresizliğini görüyoruz.&nbsp;Ayrıca tuhaf ve rahatsız edici bir karakter olarak sahneye giren Martha’yı bu hâle getiren hikayeyi merak ederek bitiriyoruz diziyi. Baby Reindeer’ın karakterleri kendilerine verilen sınırların ötesinde yaşayıp çekilmiyor, aksine bambaşka insanlık hâllerinin çeşitlemelerini sunan modern bir trajedinin kahramanları olarak karşımıza çıkıyorlar.Son olarak bu mini-dizinin gerçek bir hikayeye dayanması sarsıcılığını artırmak için fazlaca dile getiriliyor ancak, bir dış faktör olarak buna pek de gerek olduğunu düşünmüyorum. Richard Gadd da son röportajlarından birinde gerçek kahramanların peşine düşülmemesi gerektiğini söylüyor. Hâlihazırda dizi, dayandığı gerçek hikayenin ötesinde, katmanlı bir evreni kendi başına sunuyor.

Duende

Baby Reindeer’ın karakterleri kendilerine verilen sınırların ötesinde yaşayıp çekilmiyor, aksine bambaşka insanlık hâllerinin çeşitlemelerini sunan modern bir trajedinin kahramanları olarak karşımıza çıkıyorlar

Görünmezliğin dipsiz çukurunda: Baby Reindeer

Kara mizah gecesi: Deniz Göktaş&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedir? Stand-up. TuzBiber Ankara Stand-Up Komedi Festivali kapsamında, eğlenceli olmaktan hayli uzak konularla dolu, yoğun politik ve kara mizah içeren gösterisiyle Deniz Göktaş sahnede.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nerede? Haymatlos Mekân, Ankara&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ne zaman? 3 Aralık&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden gitmeli: Gülmek için sebep arandığını kim görmüş?&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Not almalı: Gösterinin biletlerine <a fr-original-style="" href="https://www.tuzbiberstandup.com/etkinlik/tuzbiber-ankara-stand-up-komedi-festivali-deniz-goktas/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">şuradan</a> ulaşabilir, festival kapsamında kimler var kimler yok yakından inceleyebilirsin.</li></ul>

Aposto İstanbul

Görsel: <a fr-original-style="" href="http://humbert-basset.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Stéphane Humbert-Basset</a>1 Nisan (ya da ‘April Fools’)’ın birkaç farklı başlangıç hikayesi var ama en yaygın olanlarından biri Fransa’nın 1582 yılında Jülyen takvimden, Miladi takvime geçişine dayanıyor. Jülyen takviminde yeni yıl, bahar ekinoksu, yani 1 Nisan gibi kutlanıyordu. İletişim ve haber alışverişinin güvercin, mektup ve konuşma ile kısıtlı olduğu bu dönemde birçok insan Fransa’nın yeni yılı 1 Ocak’a alışından bihaberdi ve bu özel günü 1 Nisanda ( ya da Mart ayının son haftası) kutlamaya devam ettiler. Bu habersiz insanların kutlamaları da ‘April fools’ yani Nisan aptalları ( mütercim tercümanlık mı okusaydım?) denen ve sayısız şakaya ev sahipliği yapan güne dönüştü.&nbsp;Bir başka inanışa göre, 1 Nisan, Antik Roma’da mart ayının sonunda kutlanan Hilaria ( latince neşeli) festivalinden geliyor. Bu festivalde, ana tanrıça Kibele’nin takipçilerinin kılık değiştirerek yurttaşlar ve yargıç gibi devlet büyükleri ile dalga geçtiği düşünülüyor.&nbsp;Yani 1 Nisan gününün özünde, hatalarına ve kendinle beraber başkalarına gülebilmek var. Sanırım günümüzde de beni ayakta tutan şeylerden biri insanların kendi haline gülebilmesi. Gündemimiz kasvetli ve endişe verici. Kara mizah, derin kesiklerimize dikiş atamasa da çocukken pahalı olduğu için yılda bir kere aldığımız renkli yara bantları gibi fani bir gülme hissi yaratıyor. Buradan kara mizah, ya da humour noir&nbsp;terimini 1935’te kullanan Fransız yazar André Breton’a teşekkürlerimi iletiyorum.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2021/2/2021-03-31T10:46:20.991Z_sm.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">İnternet ile ilgili en sevdiğim şeylerden biri de bu — haber ne olursa olsun, Twitter gibi birçok sosyal medya platformunda olanlar ile ilgili ağlanacak halimize güldüğümüz paylaşımlar oluyor. Bizim jenerasyonumuz bence negatif gelişmeleri şakaya vurma konusunda gerçekten çok başarılı. Farkındayız, durumlar fena. Ciddiye alınması gerekiyor. İnanın alıyoruz ama dalga geçebilmek de önemli. Olanları beraber yaşamaktan gelen bir birlik hissi var. Örnekler, bakınız Haftanın Gündemi'nde.

Kara mizah ile ilgili hikayeler