“Jazz” kelimesinin kaynağı müzikologlar tarafından hâlâ devam eden bir tartışma konusu. Bir görüş New Orleans’da çok kullanılan, Fransızca&nbsp;"jaser"&nbsp;(bağırmak, cıvıldamak, konuşur gibi sözler çıkarmak) fiilinden türediğini söylerken bir başka kaynak 1915’te Şikago’da müziğiyle büyük ilgi uyandıran Jospo Brown‘un adından geldiğini söylüyor. İhtimaller bununla da sınırlı değil: “Jazz” kelimesinin ilk olarak 1912’de, bir beyzbol müsabakası için kullanıldığı ve kelimenin “enerji” anlamına gelen “jasm”&nbsp;kelimesinden geldiği de düşünülüyor.Gelin, cazın kelime anlamı içinde kaybolmadan, caz kültürünün son günlerde nasıl karşıma çıktığından ve tüm bunların (bence) bana neler anlatmak istediği üzerine birlikte bir yola çıkalım. Yolun üzerinde cazla bağ kuran şehirlere ve İstanbul’un cazla ilişkisine de uğrayacağız, söz.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Cazla bağ kuran şehirler</h2>Müzikal bir form olan ve çoğunlukla doğaçlama icra edilen caz, Avrupa armonik yapısı ve Afrika ritimlerinden ilhamla Afrika kökenli Amerikalılar tarafında geliştirilmiş. New Orleans’ta doğduğu kabul edilen ve 20. yüzyıl başlarında en canlı dönemini yaşayan caz, özellikle canlı performanslar ve doğaçlamalarla dikkat çekerken bazı şehirler var ki onlar gerçekten de cazla bir bağ kurmuş hâlde.New Orleans, ABD: Cazın doğum yeri olarak kabul edilen New Orleans elbette cazla bağ kuran şehirlerin başında geliyor. Jazz &amp; Heritage Festival gibi bu kültürü korumaya ve cazı tüm şehrin sokaklarından dünyaya duyurmaya devam eden ABD’nin Louisiana eyaletinde yer alan New Orleans, Sidney Bechet ve Louis Armstrong gibi caz efsanelerinin de tanındığı şehir olarak dikkat çekiyor.New York, ABD: Elbette New York, yalnızca caz değil pek çok müzik türü için önemli bir yere sahip. Harlem’de Billie Holiday’in ilk performanslarını gerçekleştirdiği Bill’s Place; John Coltrane ve Bill Evans gibi cazın önemli isimlerinin sahne aldığı Village Vanguard gibi mekânlarıyla New York, cazın güncel sahnesiyle olduğu kadar tarihiyle de doğrudan cazla ilişkilendirilebilen bir şehir.Paris, Fransa: 20. yüzyıl başında cazın yükselişiyle beraber bu soluğu sokaklarında hızla taşımaya ve yaymaya başlayan şehirlerden biri de hiç şüphesiz Paris. Duc des Lombards, Autour de Midi, Le Baiser Salé, Chez Papa dünyaca ünlü caz sanatçılarının sahne aldığı meşhur mekânlar arasında yer alıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sabırsız İstanbul ve caz</h2><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(179, 61, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(179, 61, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Caz müziği fay hattı enerjisinin depremle boşalması gibidir; içinde hem sevgi ve sevgi hayalleri hem hüzün hem gerginlik hem sevinç kısaca her şey vardır… Bütün bu duyguları caz ritimlerinde bulabilmek için sabır gerekir, dinledikçe kulak-beyin-kalp üçgeninde yer bulmaya başlar… İstanbul ortam olarak caz için efsane olabilecek bir şehirken çoğunlukla halkın tercihi olmamıştır maalesef…"&nbsp;</blockquote>Bu sözler sevgili Tunç (Uğurdağ) Abi’ye ait. Elbette ki İstanbul ve cazla ilgili düşündüğüm bu yolda Tunç Abi’ye uğramamak olmazdı. O aslında cazın şehirle bir bağı olduğuna inanmayanlardan. Cazın sadece kişilere özgü olduğunu ve her ülkede azınlığın zevki olduğuna inanıyor. “İnanabiliyor musun Irmak, dünyada 200 kadar ülke var, hiçbirinde caz dinleme oranı %10-15’e ulaşamamış. Aynı şekilde caz müzisyenleri de tüm ülkelerin müzisyenleri arasında hep azınlıkta.” Şaşkınlığını gizleyemeyerek bilgilerini paylaşıyor benimle Tunç Abi. En son yaptığımız <a fr-original-style="" href="https://read.apos.to/s/603a794f6a93800007ee12c7" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söyleşiden</a> sonra onu yeniden dinlemek bana çok iyi geliyor. “Peki neden İstanbul’da caz tam anlamıyla benimsenemiyor?” diye sorduğumda da derin bir iç çektikten sonra acı gerçekleri ustalıkla önüme seriyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(179, 61, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(179, 61, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“İstanbul bu kadar hırpalanmasına, itilip kakılmasına rağmen hâlâ dünyanın en güzel şehirlerinden biri. Fakat içinde yaşayanların %90’ı, yüzyıldan fazla ekonomik olarak var olma savaşı veriyor; ne şehrin güzelliği ne caz ne klasik müzik için ayıracak vakitleri yok. Caz ve klasik müzik türleri üretene yakın miktarda dinleyicinin ısrarına muhtaç müzik türleri. Miles Davis ve/veya Paganini’yi takip edebilmek için zaman ve sabır gerekiyor.” &nbsp;</blockquote><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Borderline” İstanbul ve caz</h2>Ben, “Caz insanın hayattaki davranış biçimini, görgüsünü geliştirir. Caz daha iyi fotoğraf çekmemi sağlayamaz ama hangi fotoğraflarımın daha iyi olduğunu caz dinlerken daha iyi anlayabilirim ve seçebilirim.”&nbsp;diyen Tunç Abi’nin sözlerini düşünmeye devam ederken bu sefer de birkaç gün sonra nöropsikolog Alkım Seven ile İstanbul üzerine yaptığımız keyifli sohbetlerden birinde konu yeniden caza geliyor. “Neden tek gözümüz varmış gibi bakıyor, tek ayağımızla yürümeye çalışıyor, tek elimizle tutunmaya çalışıyoruz?”&nbsp;diyor Alkım. Bana her zaman ilham veren bir nöropsikolog ve davranış bilimci olarak konuya daha profesyonel yaklaşıyor ve “Aslında İstanbul tam bir “borderline” örneği biliyor musun Irmak? Evet, İstanbul’u sınırda kişilik olarak değerlendirmeyi tercih ediyorum çünkü İstanbul’un bağlanmayla ilgili bir sorunu var genel olarak. Kuvvetli bir anlaşmaya varmak üzereyken kötülenen ve terk edilen bir şehir o.”&nbsp;Bu sözleri engel olamadığım bir hüzünle dinlediğimi fark eden Alkım, “Böyle bir şehirde elbette stresi azaltmaya ihtiyacımız var.”&nbsp;diyor ve hemen Nina Simone’un bir plağını yerleştiriyor. “İstanbul zor bir şehir; ancak stresi azaltmak için belki de daha çok sokmalıyız hayatımıza cazı, ne dersin?”&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yolculuğun sonunda&nbsp;</h2>Yolculuğun sonunda bana artakalan birçok düşünce oldu aslında. Tunç Abi’nin söyledikleri, Alkım’ın bakış açısı ve cazın tarihsel süreci sonrası İstanbul’un cazı daha çok nasıl benimseyebileceğini düşünmeye sanırım ben önümüzdeki günlerde de devam edeceğim.Eğer bana eşlik etmek isterseniz belki Nardis’te karşılaşırız bir gün. Ne dersiniz?

Jospo Brown ile ilgili hikayeler