Kimliğimiz aslında bir tanınma mücadelesine dayanıyor. Başkaları tarafından görülmeyi, bilinmeyi, tanınmayı arzuluyoruz. Yazar Charles Taylor Çokkültürcülük: Tanıma Politikası kitabında tanınma talebini modern insanın kimliğini doğrudan belirleyen bir tavır olarak <a fr-original-style="" href="https://www.yapikrediyayinlari.com.tr/cokkulturculuk-tanima-politikasi.aspx" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">değerlendiriyor</a>. Tanınmaya bağlı kimlik mücadalesi çeşitli kırılganlıkları da beraberinde getiriyor.&nbsp;Sosyal medyanın hayatımıza girmesiyle, bu süreç artık kendimizi başkalarına “sunduğumuz” bir sürece evrildi. Örneğin, “persona” kavramı artık bu ihtiyacın bir uzantısı olarak işlev görüyor. Tanınmak için verdiğimiz mücadele, imajların egemenliğini ilan ettiği çağımızda kim olduğumuzun ötesinde kendimizi nasıl sunduğumuzla daha fazla ilişkili hâle geldi.&nbsp;Gerçeklikle sınanmamış profillerin sonsuz akışı Guy Debord’un 1967’de yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://www.ayrintiyayinlari.com.tr/kitap/gosteri-toplumu/270" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gösteri Toplumu</a> eseri günümüze ışık tutmaya devam ediyor. Gösteri kültürü, sosyal medya aracılığıyla öyle radikal bir noktaya evrildi ki varoluşumuz sanal varlığımızla belirleniyor.&nbsp;Debord'a göre toplumsal yaşam bir şeye “sahip” olmaktan “görünmeye” doğru kaydı, “sahip olmak” artık dolaysız prestijini ve nihai amacını görünümlerden elde etmek zorunda kaldı. Bu yapı, kişisel ilişkilerimizi dönüştürmesi bir yana, iletişim biçimlerinde de radikal bir kopuşa neden oldu.&nbsp;Ancak meselenin problemli bir yanı daha var. Sosyal medya çeşitli biçimlerde kişinin kendisini yüceltmesine dair bir "tekrar anlatısı" sunuyor. Bu tekrar, o kadar yaygın biçimde işliyor ki gündelik hayatın ayrılmaz bir parçası hâline geliyor. Etrafımızda olan bitene dair sağlıklı bir eleştirel mesafeyi koruyamayacak hâle geliyoruz. İmgelerin gerçekliğin yerini aldığı bu kültürel iklim, bizi gerçeklikle sınanmamış profillerin sonsuz akışına sürüklüyor.&nbsp;Maskelenmiş depresyon İletişim biçimleri giderek kendimizi “sunduğumuz” profillerin güdümüne giriyor, kimliğimizi oluşturan tanınma mücadelesi de estetiğin sığ yapısına eşitleniyor. Varolmak için sürekli bir şeyler göstermek zorunda kaldığımız bir panayırın ortasında buluyoruz kendimizi. Öyle ki, beğenilme kaygısı ilişkilerimizde merkezî bir rol oynamaya başlıyor.&nbsp;Yazar Engin Geçtan, "anlaşılabilme umudunu tüketen insanlar, dünyayla ilişkilerini beğenilme üzerine kurma eğiliminde oluyorlar, kurtulması güç bir tuzağa düştüklerini fark edemeden” diye <a fr-original-style="" href="https://www.metiskitap.com/catalog/book/4516" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yazıyor</a>. Beğenilmek için sergilenen sürekli bir performans hâlinin bir noktadan sonra yıkıcı bir tükenmişlik duygusuyla sonuçlanabileceğini aktarıyor. “Hayatını beğenilme üzerine kuran insanların derininde çoğu zaman dışarıdan fark edilmeyecek kadar iyi maskelenmiş bir depresyon yaşanır.”İlişkilerimizi ve varlığımızı görünümlere hapsetmek yıkıcı sonuçlara yol açabiliyor. Sosyal medya, bu nedenle akademik çevrelerin de fazlasıyla ilgilendiği bir alan. Sürekli görünümlere maruz kaldığımız, hayatımızdan çeşitli sekansları paylaştığımız bir ortaklık, bir noktadan sonra gündelik gerçekliğimizde önemli bir alanı işgal edebiliyor. Örneğin, Facebook’un mutsuzluk üzerindeki etkisine, selfie çekenlerin aşırı gösteriş meraklısı olduklarına yönelik araştırma bulguları endişeleri doğruluyor. Hatta çok fazla selfie’ye maruz kalmanın getirdiği memnuniyetsizlik ve değersizlik hissine yönelik bir çalışma da <a fr-original-style="" href="https://vesaire.org/sosyal-medya-kendinizi-degersiz-hissetmenize-olabilir/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bulunuyor</a>.Günümüzde etkileşim ve iletişim olanakları ne kadar kuvvetlense de, ironik biçimde, sahici iletişim olanaklarını da o kadar tükettik. Sosyal medyanın aşırı hızıyla beraber yeni trendlere uyum sağlarken sürekli devinen bir performans sergilerken buluyoruz kendimizi. Beğenilme ve tanınma kaygısıyla kendimizi sunma seçeneklerini çoğaltıyor, süreci de etkileşim istatistiklerine göre değerlendiriyoruz. Kısa vadeli risk değerlendirmesi yapamıyoruz, ama bir süre sonra bu performans kişisel bir hırsa dönüşebiliyor. Beğeni, takipçi sayısı gibi parametreler kişiliğimizi sıkı sıkıya sayılara bağlıyor. Hayal kırıklığı, değersizlik ve memnuniyetsizlik gibi hislerin kapanına kısılıyoruz. Bir anlamda, asla olmadığımız kişinin acısını çekiyoruz.Rob Horning bu düzeneği “sosyal fabrika” olarak <a fr-original-style="" href="https://www.e-skop.com/skopbulten/sosyal-medya-sosyal-fabrika/5472" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">adlandırıyor</a>. Hislerimizdeki kırılganlıklar aslında güvensizliğin unsurları olarak sosyal medyada tezahür ediyor. Horning’e göre, bu unsurlar “nereden geleceği belli olmayan toplumsal dışlanma tehdidi ile kaçınılması mümkün olmayan bir yetersizlik hissinin karışımı” olarak işlev görüyor.&nbsp;Sosyal medyayı bir “şer yuvası” olarak görmek elbette pek doğru değil. Ama hayatın her alanında olduğu gibi dengeyi korumak ve sınırları belirlemek sosyal medyayı daha kullanışlı bir yere dönüştürebilir.Kimliğimizi salt beğenilmenin, görülmenin, tanınmanın zehirli sularına göre inşa etmekten kaçınmamız gerekiyor. Görünümler dünyasının şaşaasına kapılıp içeride daha sonra patlamak üzere bekleyen patolojik hisleri beslemek yıkıcı sonuçlara yol açabilir. Günümüzde giderek artan narsisistik eğilimlerin tuzağına düşmemek için hayatımız için daha sahici parametreler belirlemeliyiz.

Angst

“Hayatını beğenilme üzerine kuran insanların derininde çoğu zaman dışarıdan fark edilmeyecek kadar iyi maskelenmiş bir depresyon yaşanır.”

Beğenilme arzusunun sakıncaları

Goffman günlük yaşamı organize eden sistemi tanımlarken bireyin dışında da bir yapı kurarak, ötekilerle sosyal olarak örülen ve çeşitli uzlaşma aşamalarına göre belirlenen bir kurallar dizisi tanımlamıştır ve bu sistemin işleten mekanizmanın temelinde duygular da yer almaktadır. Duygular denilince Lie To Me dizisiyle hayatımızda daha önemli bir yer edinen Paul Ekman’dan bahsetmeden geçmek olmaz tabii.Paul Ekman insan ifadelerini sınıflandırarak evrensel olduklarını savunuyor. Geliştirdiği yüz hareketlerini tanımlama sistemi ile insan yüzünde oluşan kas hareketleri ve mimiklerle insanların duygularını çözümlemekte. Özellikle insanların yalan söyleyip söylemediğini anlamak üzerine yoğunlaşan bu sistemde insanın duygularını yüz kasları ile dışa vurması tanımlanıyor. Bu da aslında bizim başkalarının karşısındayken rol yaptığımız, kendimiz olmaktan uzaklaştığımız zamanlarda bazı şeylerin üstünü örtmek için kullandığımız bir kaçış yolu niteliğinde aslında. Goffman, bu konuyu kişinin başkalarına verdiği izlenimler ile örneklerken verdiğimiz izlenimlerin gerçekte de insanların kendi içlerindeki kişilerden bir şekilde edindikleri türde bir izlenim olduğunu belirtir. Biz her ne kadar davranışlarımızı kontrol etmeye çalışsakta dışarıdan izleyenler olaya daha geniş açıdan da bakabilmekte.Günümüzde ise bu durum bence sosyal medyada oluşturulan profiller üzerinden ilerliyor. İletişim yeni medya ile beraber artık telefon ekranlarına kaymışken sosyal ağlar ve toplum benliğimizi ortaya çıkarmaya çalıştığımız bir alana dönüşüyor. Guy Debord’un da belirttiği gibi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“ Gerçek anlamda altüst edilmiş dünyada doğru, bir yanlışlık anıdır.”</blockquote>Gösterinin görünür kıldığı dünya metaların dünyasına dönüşüyor. Sosyal platformlarda oluşturduğumuz kimliklerle bir de bu metalar arasında yerimizi alıyoruz. Kendimizi baştan inşaa edip sürekli tüketen bir konuma geçiyoruz. Instagram, Facebook ve Twitter gibi sosyal ağlarda kendimizi göstermek istediğimiz tüm arkadaş listelerimiz aynı şekilde birer metaya dönüşüyor. Bu da bizi içinde kaybolduğumuz tüketim toplumuna götürüyor. En büyük karakteristiği göstergeleri tüketmek olan bir toplumda özel gündelikliğin alanı ile kitle iletişimleri arasında bir anlaşma başlıyor.Bireysellikten uzaklaşarak toplumun ürettiği bir “ben” yaratmaya başlıyoruz. Toplumdan dışlanmamak için özgünlükten uzaklaşıp kitleye hitap etme eğilimi içinde yaşıyoruz. Olduğumuzdan daha farklı gözükmek için sosyal ağlarda yeni bir profil yaratıyoruz, yaşantımız, kendimiz olduğundan daha renkli daha mükemmel gözükmesi için çabalıyoruz. Sosyal kimliğimiz başkalarına göre şekillenirken bu kimliğe uygun davranmaya çalışarak hayat tarzımızı da değiştiriyoruz. Yaşama sebebimizi anlamlı kılmak için daha çoğunu arayanlar topluluğu haline dönüşmekteyiz. Koyduğumuz hedefler, hayata ve mutluluğa dair arayışlar aslında gerçekten onları bulmaya yönelik değil onu görünüşte yapma gerekliliği üzerine dayanmış durumda.Bu da aslında “konformizm” kavramını gün yüzüne çıkartıyor. Hal Niedzvecki verdiği örnekle durumu çok güncel bir açıdan açıklıyor.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(211, 187, 171); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“ Konformistler alışveriş merkezlerinde dolaşıp yarı bireysel ürünlere para harcıyor, istedikleri kişi olmalarını sağlayacak kıyafet ve aksesuarlara bakıyorlar. Özel olanı istiyorlar. Ama kendilerine bir görünüş satın almak dışında, kendi kıyafetlerini yapmıyorlar. Bu da bireyselliğin konformizmini açıkça gösteriyor.”</blockquote>Yaşadığımız bu kimlik kaybı yeni medya ile beraber daha da görünür bir hal almakla beraber kişinin tüm sosyal yaşamını da etkilemekte. Görünür olma çabası, farklı olmaya çalışmak ama bir o kadar da toplumsal normların dışına çıkmadan, başkalarına benzeyerek farklılaşma eğilimi bireyleri içinden çıkamayacakları bir ikileme sürüklüyor.

Guy Debord ile ilgili hikayeler