<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/berkfilcan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Berk Filcan</a>Anadolu toprakları, Akdeniz havzasında 6 bin yıl önce Doğu Akdeniz kıyılardan başlayan zeytin tarımından nasibini ilk olarak 3 bin 200 yıl önce alıyor. Bu topraklardaki geçmişi birçok komşusundan eski olan zeytine dair ilk kanun, 1939 yılında yürürlüğe giriyor. Türkiye'de yetişen zeytinlerin bakımı ve yabani zeytin ağaçlarının aşılanıp ıslah edilmesi hakkındaki Zeytinciliğin Islahı ve Aşılattırılması Hakkında Kanun, uzun yıllar değişmeden kalsa da 1995 yılında eklenen maddelerle zeytin ve zeytinyağı üretimi için teşvikler getiriliyor ve sıklıkla tartışmaya açılıyor.3573 sayılı kanuna göre zeytin yetiştirilen alanların daraltılması, "kesin zaruret görülmeyen" ağaçların kesilmesi ya da taşınması ve 3 kilometre mesafede atık bırakan fabrikaların kurulması yasak. Bugün özellikle termik santrallere karşı yapılan zeytin eylemleri ve bahsi geçen alanların korunması için büyük bir önem taşıyan kanun, Ak Parti iktidarında çoğu kamuoyu ve sivil toplum örgütlerinin baskısıyla geri çekilen sekiz farklı yasa teklifinin de konusu oluyor. Bu nedenle, özünde oldukça kısıtlayıcı maddelere sahip yasanın esnetilme alanı da iktidarın karar verme gücünün olduğu kısımlarına yoğunlaşıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">3573 sayılı kanunun esnetilme alanları</h2>Zeytinlerin taşınmasına dair maddenin Tarım Bakanlığı'nın iznine bağlı olmasını fırsat bilen şirketler, hızlı bir şekilde, çoğunlukla da yanlış metotlarla zeytinlikleri talan etmeye başlıyorlar. Bu konuda en ses getiren olaylardan biri, 2014 yılında zeytin sökümü için verilen iznin Danıştay tarafından iptal edileceğini haber alan Kolin şirketinin kalabalık bir grupla sabaha karşı acele bir şekilde altı binden fazla zeytin ağacını sökmesi. Kolin'e karşı yapılan <a fr-original-style="" href="https://www.cnnturk.com/turkiye/danistay-yirca-koyu-ile-ilgili-son-karari-verdi-santral-iptal" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">eylemler sonuç verse de</a> yeni bir hasat için 4 yıl geçmesi gerekiyor. Bahsi geçen termik santral de yeri ve projesi değiştirilerek 2015 yılında inşa edilmeye başlanıyor.İktidar tarafında denemeler:&nbsp;2009 ve 2014 yıllarında büyük tepkiyle karşılanan ve meclisten dönen zeytin kanunu hakkında değişikliklerle dair iktidar tarafındaki son girişim 2017 yılında gerçekleşti. Sanayi Komisyonu'ndan geçen Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Hakkında Kanun Tasarısı, 117 milyon zeytin ağacını tehdit altında bırakacak hükümler <a fr-original-style="" href="https://www.dunya.com/kose-yazisi/tek-bir-zeytin-agaci-sanayiden-ve-madenden-daha-degerlidir/364069" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">içeriyor</a>.&nbsp;Bu hükümlerin en önemlisi, zeytinlik saha tanımını, "Orman sınırları dışında kalan ve bir dekar alanda en az 15 kültür çeşidi veya yabani zeytin bitkisinin bulunduğu alan" olarak değiştiren 2. madde. Türkiye'deki zeytinliklerin geleneksel olarak dekar başına 10 ila 12 ağaçtan oluştuğu gerçeği göz önüne alındığında birçok zeytinlik alanı bu kapsam dışına çıkaracak bu yasanın başka bir maddesi, “alternatif alan bulunmaması ve kurulun uygun görmesi şartıyla bakanlıklarca kamu yararı kararı alınmış yatırımlar için zeytinlik sahalarında yatırım yapılmasına Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından izin verilebilir” şartıyla zeytinlik alanlarını imara açık hâle getirmesine bir kapı açıyor.<img src="https://images.aposto.com/2021/10/3/1637133069923.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fotoğraf:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/m.cevahir_/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">M. Cevahir Akbaş</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bunun üzerine dönemin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Faruk Özlü'nün "Türkiye'de zeytinlik sahası tanımı ve zeytinlik sahalarıyla ilgili karar alacak bir yapılanmaya adına ne derseniz deyin ihtiyaç var. Bu ihtiyaç giderilmediği sürece 17-20 defa bu yasa yine gelebilir. Dönmüyor desek de dünya dönüyor," sözleriyle savunduğu bu yasanın bahsi geçen maddeleri, kamuoyunun tepkisi sayesinde tüm partilerin oy birliğiyle geri <a fr-original-style="" href="https://www.dw.com/tr/tbmmdeki-zeytinlik-tasar%C4%B1s%C4%B1-komisyona-%C3%A7ekildi/a-39168830" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çekiliyor</a>.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Zeytin ağaçları güvende mi?</h2>İktidar şimdiye kadar yasal yollardan her seferinde eli boş dönse de zeytin ağaçları hâlâ kadim topraklarında güvende değil. Tire'de planlanan mermer ocağı, Amasra'da yapılmak istenen termik santral ve Bodrum'da jeotermal elektrik santrali için kesilen 20'den fazla anıt ağaç, 2017 yılından sonra zeytinliklere karşı işlenen suçlardan bazıları.&nbsp;Tarih boyunca barışın simgesi olan ve bu nedenle Türkiye’nin 2018’de Suriye’de düzenlediği askerî operasyona ismini verdiği “zeytin dalı,” bize yine barış için uzanıyor. Geçmiş tek başımıza, bireyler olarak gücümüzün zayıflığını gösterse de bir araya geldiğimizde değişikliğe katkı sağlayabildiğimizi gösteriyor. Bundan sonra bize düşen bu beraberliğe ve dayanışmaya devam etmek olabilir — devamını zaman gösterecek.

apéro

Zeytin ağaçları Zeytinciliğin Islahı ve Aşılattırılması Hakkında Kanun'uyla güvende mi? Mevcut iktidar neleri değiştirmeye çalışıyor?

3573 sayılı kanun

<div data-qa="message_content" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><div data-qa="block-kit-renderer" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/berkfilcan/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Berk Filcan</a>Su.&nbsp;Bu sıvıyı "en temel yaşam kaynağı" diye betimlemek ve insanın en temel haklarından biri diye varsaymak oldukça doğal geliyor. Konu, "Kaç canlı, suya ihtiyaç duymadan yaşayabiliyor?" gibi sorulara gelince insan bu denli hayati bir maddeye bedava ulaşamamayı da enteresan buluyor. Üzücü bir haber: aynı şekilde düşünmeyen birileri var.Suyun şişelenmesinin tarihi, 19. yüzyılın sonlarında "kaynak sularının şifalı etkisi"nin artan popülerliğiyle başlıyor. Evian, Perrier gibi adına aşina olduğumuz su markaları, isimlerini bu kaynaklardan alıyor. Önemli bir dönüm noktası, 1973 yılında DuPont firmasının plastik şişeleri icat etmesi oluyor. 2020 yılında 218 milyar dolar hacmine ulaşmış "su piyasası," Danone, Nestlé, PepsiCo ve Coca-Cola&nbsp;tarafından domine edilen bir sektör hâline geliyor.<h2 dir="auto" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Olağan şüpheli: Nestlé</h2></div></div>Su piyasasına Perrier ve San Pellegrino gibi "elit" markalarla giren Nestlé, 1990'larda kendi su markasını üretmeye başlayıp dünyanın çeşitli yerlerindeki su kaynaklarını işletmeye başlıyor. İşletiyor işletmesine — bu esnada yerel halkı yani suyun asıl sahiplerini mağdur etmiş ve dolayısıyla da sularına el koymuş oluyor. Bunun en güncel örneklerinden biri Toronto'ya 90 kilometre uzaklıktaki Six Nations Kızılderili Rezervi'nde yaşanan su sıkıntısıydı.Nestlé, bu bölgeden günde 3,6 milyon litre temiz su çıkarıyor ve Kanada hükümetine milyon litre başına yalnızca 390 dolar <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/global/2018/oct/04/ontario-six-nations-nestle-running-water" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ödüyordu</a>. Yerel halk, ödemeden yararlanamadıkları gibi, temiz suya ulaşmakta yaşadıkları sıkıntılar yüzünden çeşitli hastalıklarla boğuşuyor. Bölge sakinlerinin çağrısı, Kanada kamuoyunda yankı buluyor ve "Boycott Nestlé" kampanyasının sonucunda şirket, Kanada'daki su faaliyetlerini yerel şirketlere devretme kararı alıyor.&nbsp;Şaşılmayacak üzere, Nestlé'nin vukuatları, Six Nations'la sınırlı değil. 2013–2015 yılları arasında Pakistan'ın Bhati Diwan köyünde şirketin su çıkarma faaliyetlerinden ötürü yaşanan kıtlık ve temiz suya ulaşamamaktan kaynaklı hastalıklardan dolayı gerçekleşen çocuk ölümleri tepki çekse de Pakistan hükümeti bu konuda bir adım atmamıştı.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir insan hakkı olarak su</h2>2000 yılında Hollanda'da düzenlenen Dünya Su Forumu, suyun bir insan hakkı olarak kabul edilmesi konusunda önemli bir kırılma noktasıydı. Nestlé'nin öncülük ettiği su şirketleri, "Bir ihtiyaç mı? Yoksa istek mi?" sorusuna karşılık "bir istek" olduğu argümanını destekleyerek su kaynaklarının özelleştirebilmesine giden yolu açtılar.Nestlé'nin eski CEO'su Peter Brabeck-Letmathe, 2012 yılında verdiği bir röportajda suyun "pazarlanabilir bir ürün" olduğu için "kamusal bir hak" olarak nitelendiremeyeceğini dile getirmişti. Sonradan bu ifadeyi "25 litreye kadar evrensel bir hak olarak nitelendirilmesi gerektiği" ancak "sulama için kullanım gibi durumların bu kapsama girmeyeceği" yönünde düzeltmesine rağmen açıklaması, direkt olarak uluslararası su şirketlerinin zihniyetini bir yansımasıydı.Hükümetler bazında, suyun özelleştirilmesine karşı gözle görülür önlemler alınmasa da su ve arıtma hizmetlerinin yerel yönetimlerin kontrolüne dönmesini savunan yeniden-belediyeleştirme (remunicipalization) politikaları git gide popülerlik kazanıyor.&nbsp;2000–2015 yılları arasında 234 vakada belediye ve yerel yönetimler su faaliyetlerini yeniden kamu tekeline almayı başardılar. İnsanlığın ve devletlerin bundan sonraki hedefi, "Bırakınız şişelenmiş su içsinler!" diyen Golyat'lara karşı Davud gibi cesur olup suyu yeniden temel bir hakka dönüştürmek olmalı.

Berk Filcan ile ilgili hikayeler