Bir yılı aşkın bir süredir hayatımızda olan salgın gündelik yaşantımızı derinden etkiledi. En son 1917 yılında İspanyol Gribi olarak bilinen salgında küresel çapta bu denli büyük bir sorunla karşılaşan dünya, 103 yıl aradan sonra yeniden böylesi bir problemin üstesinden gelmeye çalışıyor. Rutinimizden ve sosyal yaşantımızdan büyük oranda feragat ettiğimiz bu dönem elbette yalnızca bize mahsus değil. Akdeniz coğrafyası, Antik Çağ'dan günümüze çok defa büyük çaplı can kayıplarının yaşandığı salgınlara tanıklık etti. Bu trajik can kayıpları dönemin nüfus dengesini değiştirdi ve zaman zaman da toplumsal dönüşüme neden oldu. Özellikle "uzun" Orta Çağ yüzyılları, buna en iyi örnek olarak karşımıza çıkıyor. Annales Okulu'nun önemli tarihçilerinden Philippe Aries'nin kaleme aldığı Batı'da&nbsp;Ölümün Tarihi&nbsp;bu zorlu çağların trajik yönüne dair en önemli başvuru kaynaklarından biri.Batı'da&nbsp;Ölümün Tarihi:&nbsp;Tarihin yazılış biçimini derinden etkileyen ve dönüştüren Annales Okulu'nun "bir şeylerin tarihleri" üzerine eğildiği yapıtlar, geçmişi sadece savaş meydanları ve saray yazışmalarına hapsolmaktan çıkarıp ona toplumsal bir perspektifle bakabilmeyi sağladı. Marc Bloch, Fernand Braudel, Lucien Febvre, Jacques Le Goff ve Roger Chartier isimler bu yeni bakışın kendi dönemlerinde önemli tarihçileri oldu. Annales Okulu'nun üçüncü kuşak temsilcileri arasında yer alan Philippe Aries'nin Özel Hayatın Tarihi, Çocukluğun Tarihi&nbsp;gibi tarihçilik açısından başyapıt olarak kabul edilebilecek çalışmalarının yanı sıra bu yazıda değineceğimiz Batı'da&nbsp;Ölümün Tarihi, bu alanda mutlaka okunması gereken çalışmalardan biri olma özelliği taşıyor.Bir "uyku hâli" olarak ölüm:&nbsp;Türkçeye Işın Gürbüz'ün çevirisiyle kazandırılan Batı'da&nbsp;Ölümün Tarihi, Everest Yayınları tarafından 2015 yılında yayımlandı. Üzücüdür ki Türkçede şu anda Philippe Aries'nin kaleme aldığı kitaplar arasındaki tek çeviri bu çalışması. Bir dönem Yapı Kredi Yayınları tarafından yayımlanan Özel Hayatın Tarihi&nbsp;isimli beş ciltlik kapsamlı çalışmayı Georges Duby ile birlikte hazırlayan Philippe Aries'in, Batı'da&nbsp;Ölümün Tarihi&nbsp;adlı çalışması iki bölümden oluşuyor. Kitabın ilk bölümü Orta Çağ'da ağırlıklı olarak salgın kaynaklı hastalıklarla meydana gelen ölümler ve savaş meydanlarındaki ölümlerin toplum nezdindeki algılanışını irdeliyor. Orta Çağ boyunca, sonraki devirlerin aksine hayatın içinden bir olgu olan ölümün, "ben" ve karşı taraftakilerin gözünden algılanışının yanı sıra Katolik inancının ağırlığı çerçevesinde kabullenilişi ve bu dönemde bir "uyku hâli" olarak değerlendirildiğini görüyoruz. Bir yazgının kabulü olarak değerlendirilen ölüm, bu dönemde halk hikâyeleri anlatısında en az hayatta olanlar kadar yer buluyor.Orta Çağ'dan bu yana:&nbsp;Hayatın içinde bir kavram olan ölümün Rönesans'ın hazırlayıcısı olan 14. yüzyıldan itibaren özellikle de üst sınıflarda yavaş yavaş gündelik yaşamın dışına çıkarılmaya başlandığını da görüyoruz. Cenaze konvoyları, matem giyisileri Orta Çağ sonrasında da ölümün törensel yönünün parçası olmaya devam ederken; ölüm kavramı bu süreçte yavaş yavaş bir yazgı olmasının yanı sıra romantize edilmiş bir olgu olarak da karşımıza çıkmaya başlıyor.Bu kıyaslamaların ardından Batı’da Ölümün Tarihi&nbsp;kitabının ikinci bölümünde Philippe Aries, konuya daha spesifik açılardan bakmaya başlıyor. Orta Çağ inanışında ölülerin gösterdiği mucizeler, bu dönemde kaleme alınan vasiyetnameler, aile anlayışı ve belki de en dikkat çekici biçimde ölüm karşısında zaman içinde değişen tavırlar, Aries’nin kaleme aldığı makaleler olarak karşımıza çıkıyor. 1984 yılında 70 yaşındayken hayatını kaybeden Philippe Aries’nin farklı tarihlerde ölümle ilintili yazılarından oluşan bu ikinci bölüm, kitabın ilgi çekici bir diğer yönü.&nbsp;

Duende

Cenaze konvoyları, matem giysileri, törenler...  Bir "uyku hâli" olarak ölüme tarihsel bir bakış.

Batı'da Ölümün Tarihi

Bu ay, Francis Russell'ın gezi rehberiyle başladığımız Anadolu yolcuğu Ekrem Akurgal ve Likya üzerine kapsamlı bir referans kitapla devam etmişti. Bu yolculuğu Likya ile komşu bir coğrafya olan Karia ile noktalıyoruz. Aydın, Muğla ve Denizli'nin bir bölümünü kapsayan bu tarihî coğrafya, Anadolu'da gelişen uygarlıklar içinde önemli bir yere sahip. Milas, Aphrodisias, Knidos, Kaunos ve Halikarnassos gibi Antik Çağ’ın önemli yerleşimlerini kuran Karialılar üzerine geçtiğimiz aylarda çok kapsamlı bir çalışma yayımlandı. Karialılar: Denizcilerden Kent Kuruculara adını taşıyan ve Yapı Kredi Yayınları tarafından okurla buluşturulan bu değerli çalışmayı bu hafta Raftan indiriyoruz.Kim şu Karialılar?&nbsp;Geçtiğimiz hafta bahsettiğimiz Likyalılar ile komşu bir Anadolu halkı olan Karialılar, denizcilikteki maharetleriyle ön plana çıkmış bir topluluktu. Hâl böyle olunca gelişmiş bir ticaret ağı da kurmayı başaran Karialılar, bu sayede zaman içinde zenginleşip bugün de hayranlık uyandıran şehirler kurdu. Öyle ki Karialıların hâkimiyet kurduğu şehirlerden biri olan bugünkü Bodrum, tarihteki Halikarnassos, dünyadaki ilk planlı kentleşme örneklerinden biri kabul edilir. Bugün özellikle Anglosakson dünyada sıklıkla karşılaştığımız ızgara modelli şehir planlamasının öncü örneğini Halikarnassos’ta uygulanmıştır. Bununla beraber bu kent, eski “Dünyanın Yedi Harikası”ndan biri olan ve Kral Mausolos adına yaptırılan Halikarnassos Mozolesi’ne de ev sahipliği yapmıştır. Yaşanan depremler nedeniyle mozole ne yazık ki nihai bir biçimde 15. yüzyılda yıkılmış ve günümüze ulaşamamıştır.Homeros’un İlyada’da bahsettiği halk:&nbsp;Tıpkı komşuları Likyalılar ve Frigyalılar gibi Anadolu’nun yerli bir halkı olan Karialılar, dil ve kültür bakımından Hititlerin devamı olarak görülmektedir. Dilleri Karca, Likçe ve Frigcenin de olduğu gibi Hititçenin akrabasıdır. Ozan Homeros’un da bahsettiği Karialılar zaman içinde Ege’den gelen Dor akınlarına karşı koyamaz ve onların hâkimiyetine girer. Yıllarca Persler ve Grekler arasındaki mücadeleye neden olan Karia toprakları, Büyük İskender sonrasında Helenistik Çağ’ın bir parçası hâline gelir. &nbsp; &nbsp;Raftan:&nbsp;Geçtiğimiz aylarda Yapı Kredi Yayınları’nın bir süredir devam ettirdiği uygarlıklar serisinin bir parçası olarak okurla buluşan Karialılar: Denizcilerden Kent Kuruculara, bu önemli Anadolu halkı hakkında son dönemin en kapsamlı çalışmalarından biri olma özelliği taşıyor. Türkçe ve İngilizce olarak iki dilde yayımlanan Karialılar: Denizcilerden Kent Kuruculara, büyük boyutu ve ağırlığı nedeniyle çantada taşımak için pek elverişli olmasa da içindeki bilgiler itibarıyla Muğla, Aydın ve Denizli’nin batısına doğru bir yolculuğa çıkacak olanlar için eksiksiz bir rehber.Karialılar: Denizcilerden Kent Kuruculara, bu denizci kavmin tarihsel süreçte yaşadığı bu değişimi arkeolojik buluntular ve yazıtlarla elde edilen veriler doğrultusunda pek çok farklı yönüyle okura ulaştırıyor. Kitapta Karialıların hem bağımsız oldukları dönem hem de Pers, Grek ve sonrasında Roma dönemlerindeki gelişmeleri ekonomik, toplumsal, mimari ve sanatsal açıdan ele alınıyor. Bununla birlikte kitabın önemli bir bölümü de günümüzde kalıntıları dahi hayranlık uyandıran Karialıların kurduğu kentlere ayrılmış durumda. Halikarnassos, Milas, Kaunos, Knidos, İassos gibi antik kentlere dair ayrıntılı bilgilere yer veren kitap bu alanda özellikle Türkçe kaynak bakımından önemli bir işlev görüyor.Geçen hafta bahsettiğimiz Lukka’dan Likya’ya kitabında olduğu gibi Karialılar hakkındaki bu çalışmanın da gezginlerin daha rahat bir şekilde sırt çantalarında taşıyabileceği ebatta da basılmasının iyi olacağı kanaatindeyim. Seriden çıkan diğer kitaplar olan Sagalassos, Hellenistik ve Roma Döneminde Anadolu, Persler&nbsp;gibi çalışmaların da bilindik ebatlarda yayımlanması bu kitapları maddi açıdan da daha ulaşılabilir kılacaktır.

Antik Çağ ile ilgili hikayeler