Türkiye, evlatlarını en çok kalbinden vuruyor. Kimi hayal kırıklığıyla kenara çekiliyor kimi üzüntüden hasta oluyor kimi kahrından ölüyor.Cağaloğlu Anadolu Lisesi'ndeki çok sevdiği öğrencilerinin seslenişiyle “tüm hayatını doğduğu andan itibaren güzel günler göreceği inancıyla yaşayan” edebiyat öğretmeni Mustafa Turgut’un kalbi de 6 Şubat 2017 tarihinde durdu.Bugün lise öğrencilerini isyan ettiren “proje okulu” uygulaması, Mustafa öğretmeni 19 yıllık yuvasından sürgün etmişti.Millî Eğitim Bakanlığı’nın 2014 yılının Mart ayında çıkardığı yasayla Türkiye’nin en gözde 170 lisesi "proje okulu" ilan edildi. Söz konusu uygulama ile öğretmenlerin görev süreleri sınırlandırıldı ve bu okullarda çalışanlar tayin sisteminden çıkarıldı. Atamaları bakanlık tarafından yapılmaya başlandı.Belirli kriterlerin olmadığı atama süreçleri şeffaf yürütülmedi. Eğitim-Sen İstanbul 1 No’lu Şube Başkanı Barış Uluocak, asıl amacın “okulların kimyasını değiştirmek”&nbsp;olduğu kanaatinde. Meraklı, yaratıcı, biat etmeyen gençlerin varlığından rahatsız olanların akıl ettiği bir uygulama…Öğretmenler, bu uygulamadan sonra keyfî kararlarla öğrencilerinden ayrı düşmeye başladı. Öğretmenlere "sözde" tercih yapma zorunluluğu getirdiler. İstanbul Cağaloğlu Anadolu Lisesi edebiyat öğretmenlerinden Mustafa Turgut ise uygulamayı protesto etmek amacıyla tercih yapmaktan imtina etti.Mustafa öğretmeni evinden kilometrelerce uzakta bir imam hatip lisesine "sürdüler". Gerçi o, kendisini tanıyan öğrencilerinin hayran olduğu öğretmenlik pratiğinden yeni okulunda da ödün vermedi. Bazı sohbetlerde, “İmam hatipte okuyan öğrenci, öğrenci değil mi?” demişti.Ancak dillendirmese de "yuvam" dediği okulundan koparılmak kalbini kırmıştı bir kere. Gününün çoğu trafikte geçiyordu. Zamanını yollarda tüketmekten mutsuzdu. Ölümünden kısa süre önce eski öğrencilerinden Furkan Karasoy, Sultanahmet’te hafif eğimli bir yolu tırmanırken zorlandığını anlatıyor. Furkan, “Sen de iyice yaşlandın” diye takılmış kendisine ama okul mesaisi haricinde de nefes almadan elinin uzandığı her yere koşturan öğretmeninin ne kadar yorulduğunu da fark etmiş.Nam-ı diğer “Mutu”, sürgün edildikten üç ay sonra okuldan evine dönerken otobüste kalp krizi geçirdi. Gözlerini sonsuza yumduğunda 57 yaşındaydı.Cenazesine sadece yıllarını verdiği Cağaloğlu liseliler değil, üç ayını birlikte geçirdiği imam hatip lisesinden öğrencileri de geldi. Birbirlerini tanımayan çocuklar hep beraber ağladılar. Hepsi candan sevdikleri öğretmenlerini kaybettikleri, bir kısmı da geç bulup erken kaybettikleri için…Akademisyen İsmet Akça’ya göre, Mustafa abisi, “devrimci öğretmen” geleneğinin mükemmel bir temsilcisiydi. ÖDP ve Eğitim-Sen vesilesiyle tanıdığı Turgut’un gençleri çok ciddiye aldığına şahit. Tam da bu nedenle zamanını öğrencilerini anlamak, onlarla birarada olmak ve onların önünü açmak için kullanmış.<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Devrimciliği sadece siyasal alanla sınırlı değildi, hayatın her alanında o duruşu içselleştirdiğini görürdünüz.”</blockquote>Eğitim-Sen üyesi akademisyen Görkem Doğan da Mustafa Turgut’u sendikal mücadeleden tanıyor. “Çırağı olduk” dediği Mustafa öğretmenin, bütün hayatının öğrencileri ve sendika olduğunu, sağlığının listede hep gerilerde yer aldığını, sürgün edilmesini içine attığını anlatıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Öğrencilerinin 'Mutu'su, nasıl bir öğretmendi?</h2>Basmakalıp öğrenci-öğretmen ilişkisi kurmayan, hiyerarşiye inanmayan, her meslektaşının tatlı bir kıskançlıkla seyrettiği, her daim muktedirin karşısında ve mağdurun yanında duran, herkesi eşit ve her fikri aynı ölçüde değerli gören biri.Başkasının derdiyle dertlenen, bu dertlerden hiç yakınmayan, dert denileni mücadele alanına çevirmesini bilen bir devrimci.Öğrencilerinin endişesini de neşesini de paylaşan, cebindeki parayı öğrencileriyle paylaşan, hayatını paylaşarak eşit ilişkiler kuran biri.“Bir şey” olmaya çabalamadığı, gerçekten de “öyle olduğu” için en çok “sahici” kelimesinin yakıştığı bir öğretmen.Onu tanıyanların aktardığına göre, müfredatın yanı sıra hayatın içinden meseleleri konuşmaya da teşvik ediciydi. En önemli dersleri hayatın ta kendisinin verdiğinin ve bu derslere de en az müfredat kadar ihtiyaç olduğunun farkında olarak öğreten biri.Öğretirken öğrenenlerdendi. Öğrencileri, laubalilik ile samimiyet arasındaki ince çizgiyi ona duydukları sonsuz sevgiden kaynaklı saygıdan olsa gerek, hiçbir zaman geçmediler.Öğrencilerinden Eylül Görmüş’ün de tecrübe ettiği gibi, elini omzuna koyduğu çocukların hayatla, iktidarla, otoriteyle ilgili fikirlerini baştan aşağı dönüştüren, “unutulmaz bir insan”. Eylül, “kısacık boylu, yumuşacık sesli, kocaman gülümseyen” edebiyat hocasını kamp ateşinin etrafına dizilmiş gibi oturan öğrencilerinin ortasında ders anlatırken hatırlıyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“O bize ders anlatırdı, biz masal dinler gibi dinlerdik.”</blockquote>Onu tanıyan herkes tarafından masal kahramanı gibi anlatılsa da, masal kahramanı olamayacak kadar gerçekti.“Mutu”yu kaybeden öğrencileri, ardından kaleme aldıkları metinde ona “ağabey, kardeş, sırdaş, yoldaş, devrimci” diye hitap ederken, bir dizeyle çok şey anlattılar:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Öğretmenlerin, olmak istediği öğretmendi.”</blockquote><img src="https://images.aposto.com/2025/3/4/1744868417516.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.02" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Cağaloğlu Anadolu Lisesi’ndeki son gününde her öğretmene nasip olmayacak şekilde öğrencilerinin omuzlarında uğurlandı. Gençler kısa süreliğine de olsa göklere çıkardılar öğretmenlerini. Cenazesini de aynı gençler omuzladı. Furkan'ın öğretmeninin yorgunluğu gibi, fark ettiği bir başka durum daha vardı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Onu gördüğüm çoğu fotoğrafta omuzlarda. Sadece vedasına özel bir şey değildi. İnsanlar onu öyle seviyordu ki, istemsiz omzunda taşımak istiyordu herhalde.”</blockquote>Anlatılanlara göre, Gezi eylemleri sırasında Mustafa öğretmenin bu ülkeye dair umutları canlanmıştı. Bugün her yaştan öğrencinin geleceğine sahip çıkmak için çıkardığı sesleri duysaydı her şeyin mümkün olduğunu bir kere daha hatırlar, mutlu olurdu.“En mutlu günlerim burada, öğrencilerimle geçti. Burası benim hayatım olmuştu. Hayatım boyunca unutmayacağım bir yer olarak kalacak” demişti 19 yıllık yuvasına veda etmeden önce.Belki de en güzel günlerini yaşamıştı ama bu hoyrat düzen daha fazlasına izin vermedi. Fikret Kızılok’un geçirdiği kalp rahatsızlığından sonra yazdığı gibi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Sevdin olmadı Bir dünya istedin kardeşçe Olamadı…”</blockquote>

Her sabah 06.30'da 5 dakikalık gündem özeti e-posta kutunda. Piyasalar, ekonomi, iş dünyası, politika, teknoloji ve hafta sonu ekleri; kısa, yalın, öz bir şekilde.

5 dakikada gündeme hakim ol.

Aposto Gündem

Cağaloğlu Anadolu Lisesi'ndeki çok sevdiği öğrencilerinin seslenişiyle “tüm hayatını doğduğu andan itibaren güzel günler göreceği inancıyla yaşayan” edebiyat öğretmeni Mustafa Turgut’un kalbi, 6 Şubat 2017 tarihinde durdu.
Bugün lise öğrencilerini isyan ettiren “proje okulu” uygulaması, Mustafa öğretmeni 19 yıllık yuvasından sürgün etmişti. Öğrencileri, “Öğretmenlerin, olmak istediği öğretmendi" diye andıkları "Mutu"yu anlatıyor.

Öğrencilerin omuzlarında bir hayat: 'Proje okulu' uygulaması Mustafa öğretmenin kalbini nasıl yordu?

İlkokul terk Gönül, ayda 11.000 TL devlet desteğiyle üç çocuğuna bakmaya çalışıyor.&nbsp;“Oraları yıkılınca buralara geldik” diyen 40 yaşındaki kadın, Balat'ta oturuyor. Gönül'ün ev kirası, 8.500 TL. Geçinebilmek için günlük işlere gitmek zorunda. Ancak çocuk bakımına çare bulamadığı için nadiren gidebiliyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Belediye kreşi bana uzak. Özel kreş aylık 9 bin 500 TL. Bulaşık yıkamaya gittiğimde kabul ederlerse 4.5 yaşındaki çocuğumu da götürüyorum. Her gün aslında iş var ama çocuk da var. Mahalleden tanıdıkları bakıcı olarak ayarlamak zorunda kalıyorum ama verebileceğim para az diye istemiyorlar.”</blockquote>Gönül'ün yevmiyesi 1.000 TL. Çocuğuna bakması için komşularına 250 TL önerebildiğini, bu parayı kimsenin kabul etmediğini ve çocuğunu bırakacak yer olmadığı için çalışamadığını anlatıyor. Gönül, çocukları ve mahalleli, kıramadıkları bir yoksulluk çarkının içinde dönüyor.Gönül, çocuk bakımı nedeniyle iş hayatından uzaklaşmak zorunda kalan milyonlarca kadından biri. Günümüzde geniş aile desteğinin azalması ve kurumsal çocuk bakımının hem yetersiz kalması hem de giderek pahalılaşması sebebiyle çocuklu kadınlar “ev” ile “iş” arasında seçim yapmaya her geçen gün daha çok zorlanıyor.Sosyal Politika Çalışmaları dergisinde Zeynep Burcu Uğur, Emre Yıldız ve Raziye Yüksel Doğan tarafından kaleme alınan&nbsp;“Türkiye’de çalışan kadınların küçük çocuklarına kim bakıyor?” başlıklı makaleye göre, ailelerin ekonomik düzeyi “bakıcı” ve “kurumsal bakım” tercihinde önemli rol oynuyor ve Gönül gibi gelir seviyesi düşük ailelerin çocukları kurumsal bakımdan yeterince yararlanmıyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Araştırma, devletin kamu kaynaklarını daha etkin kullanarak çocuk bakımını özellikle dezavantajlı aileler için maddi olarak desteklemesi gerektiğini vurguluyor ve “0-2 yaş grubu için dadı çalıştıranların, 3 ve üstü yaş çocuğu olanlar için ise kurumsal bakımın desteklenmesi makul görünmektedir” diyor.</li></ul>İstanbul’da yaşayan Başak Öztürk, sigorta uzmanı olarak başladığı beş yıllık işini pandeminin ilk aylarında bırakmış ve kısa bir süre sonra anne olmuş.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Kayınvalidem şehir dışında, annem uzaktaydı. Eşim kendi işini yapıyor. Eve gelen sabit maaş yok. Bu koşullarda bakıcı tutamadık. Yalnız kaldığımı fark ettim. Çocuğu bırakacak kimse olmadığı için ekmek almaya çıkmak bile problemdi. Oğlumu kendim büyütmek istemiştim ama hayatın tokat gibi suratıma çarpabileceğini düşünmüyordum.”</blockquote>Başak, çocuğunu büyüttükten sonra&nbsp;işe dönebileceğini düşünmüş. Ancak anne olduğu için işe ara vermek zorunda kalan çoğu kadın gibi onun da hayalleri suya düşmüş. Geçen sene çocuğunu tam zamanlı kreşe yazdırdığından beri iş arıyor ama şirketlerden “Neden çalışmaya bu kadar ara verdiniz?” sorusundan başka bir şey duyamıyor.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Biri, 'Hazır işin var, ayrılma' deseydi belki de ayrılmaz ve çalışan anne olarak formül yaratmaya çalışırdım. Çocuğuma baktım diye kendimi değersiz mi hissetmem gerekiyor?”</blockquote>Başak’ın oğlunu gönderdiği kreşin aylık ücreti 26 bin 500 TL. Fakat bu rakamın gelecek eğitim-öğretim yılında iki katına çıkacağını öğrenmiş.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“En geç 15.30’da okulda olmam lazım ki çocuğumu alayım. Yani bir de ona göre iş bakıyorum. Hangi işe girersem gireyim, alacağım maaş hiçbir şeye yetmeyecek. Maddiyattan ziyade, akıl sağlığım için iş hayatına dönmek istiyorum. Evde kaldıkça ‘yemek-çamaşır-bulaşık’ oluyor hayatınız.”</blockquote><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 2023 yılında üç yaşın altında çocuğu olan 25-49 yaş grubundaki kadınların istihdam oranı yüzde 27,1 iken erkeklerinki yüzde 90,1.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eğitim Reformu Girişimi ve Anne Çocuk Eğitim Vakfı tarafından 2017’de yapılan araştırma, 0-5 yaş aralığında çocuğu olan kadınların yüzde 77’sinin çalışmadığını, çalışamayan kadınların yüzde 42.5’inin küçük çocuğu olması nedeniyle çalışamadığını gösteriyor.</li></ul>Bir e-ticaret şirketinin yedi senelik çalışanı Selin, doğum iznine beş ay kala yöneticisinden “Terfi alacaktın ama durumundan dolayı alamıyorsun’’ cümlesini işitmiş. Şirkete döndükten sonra yapılan maaş düzeltmelerine rağmen ekip ortalamasını bir türlü yakalayamamış ve üstüne terfi de alamamış.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Maaşım o kadar düşmüştü ki 1 yaşındaki bebeğimi ne bir bakıcıya ne de kreşe bırakmak mümkündü. Beş ay direndim. Sonunda tazminatımı vermeyi kabul ettiler ve yollarımızı ayırdık.”</blockquote>Birkaç aydır çalışmayan Selin, evde bebeğine bakıyor. İş aramaya koyulduğunda ise Başak gibi neden çalışmaya ara verildiğinin sorgulanacağından neredeyse emin.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Aynı rol için başka adayları tercih edecekler çünkü küçük bir çocuk annesiyim.”</blockquote>Sosyal politikalar alanında çalışmalarıyla bilinen Prof. Çağla Ünlütürk, “Türkiye’de bakım, Nancy Fraser’ın ifade ettiği gibi bedelini ödeyebilenler için piyasalaşmış, ödeyemeyenler içinse ailevileşmiştir” diyor.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Son yıllarda bir yandan reel ücretler düşerken bir yandan piyasadan kaliteli bakım hizmeti almanın bedeli yükseldi. Bir işçinin aylık ücretiyle karşılayamayacağı bedeller söz konusu. Ulaşım ve konut fiyatlarındaki artışlar geleneksel çocuk bakımında rol alan büyükannelerin desteğini de güçleştiriyor.”</blockquote>Bu güçlüğü yaşayanlardan biri de Hilal Balcıoğlu. Üç senedir eşinden ayrı yaşayan, reklam ve halkla ilişkiler mezunu Hilal (42), uzun yıllar beyaz yaka olarak çalıştıktan sonra oğluna bakmak için serbest çalışmaya başlamış. Oğlu üç yaşına bastığında bir reklam ajansına girerek kurumsal hayata geri dönmüş ama hem az maaş hem de çalışma koşullarının insani olmaması nedeniyle bir sene sonra işi bırakmış. Hobi olarak başladığı seramik kursunu işe çevirmek zorunda kalmış.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Anneanne, babaanne ve bakıcı desteği olmadığı için mesleğimi dönüştürmek zorunda kaldım. Sabah 8 akşam 6 iş bakamaz oldum çünkü iş saatleri okul saatleriyle uyuşmuyordu. Esnetmiyorlar o iş saatlerini hiçbir şekilde. Aileden birinin işini esnetmesi gerekiyordu, o ben oldum.”</blockquote>Hilal, kurumsaldan seramik atölyesine geçişin maddi olarak kendisini oldukça etkilediğini, kira ödemediği için geçinebildiğini söylüyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Özel Anaokulları Derneği Başkanı Murat Kuş’un Aposto’ya verdiği bilgiye göre, İstanbul’da anaokul ücretleri ilçelere göre farklılık gösterse de aylık 20-30 bin TL bandında seyrediyor. Birçok butik anaokulunun kapatmak zorunda kaldığını söyleyen dernek başkanı, “Yüzde 100 dolu olan anaokulları bu sene yüzde 50 kontenjan doldurabildi” diyor.</li></ul>Okul öncesi eğitim, Türkiye’de hâlâ zorunlu ve ücretsiz eğitim kapsamında değil ve zorunlu olmasına ilişkin konulmuş bir hedef de yok. Ancak 100 binin üzerinde nüfusu olan belediyelere kreş açma zorunluluğu var. Daha az nüfuslu belediyelerin ise mali durumlarına uygun kreş açmaları teşvik ediliyor.Belediyelerin okul öncesi eğitim kurumu açmasını yasaklayan Anayasa Mahkemesi kararı nedeniyle&nbsp;yasal boşluk olduğunu hatırlatan Prof. Ünlütürk, bu karar nedeniyle çocuk bakım hizmetlerinin belediyeler tarafından parçalı sürdüğünü dile getiriyor. Yakın zamanda siyasi krize yol açan İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı 111 çocuk etkinlik merkezi var. Çocuk bakımı sağlayan merkezler, dezavantajlı aileler için ücretsiz. Ücretli olanları ise aylık 2.500 TL.Prof. Ünlütürk, son yıllarda kadın istihdamını artırmak amacıyla çocuk bakım merkezlerinin artırılması hedeflense de kamusal, yaygın, kaliteli, ücretsiz ve erişilebilir bakım&nbsp;hizmetlerinin eksikliğinin sürdüğünü ve bu durumun kadınları çalışmaktan alıkoymaya devam ettiğini vurguluyor.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Türkiye’de doğurganlık oranlarındaki düşüşe karşılık yeniden gündeme oturan ‘aile ve nüfus politikaları’ ile kadınları aileye bağımlı kılmak yerine kamusal bakım hizmetlerine yaygın yatırım yapılması tercih edilse hem kadınları özgürleştiren hem çocukları güçlendiren hem de istihdama katkı sunan bir sonuç elde edilebilir.”</blockquote>Henüz böyle bir tablonun oluşacağına dair ufukta ışık görülmüyor. Bu da, en büyük çocuğu askere gitmek üzere olan, 11 ve 4,5 yaşında iki çocuğuna eşi cezaevinde olduğu için tek başına bakan&nbsp;Gönül'ün hayatını daha da karartıyor.Evde doğalgaz olmadığı için elektrikli soba yakan Gönül'ün fahiş elektrik faturalarını ödeyebilmek için günlük işlerde çalışmaya ihtiyacı var. Kirası yazın iki katına çıkacak ama onu şimdiden düşünmek bile istemiyor.<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Banyo buz gibi olduğundan çocukları evin ortasına leğen koyup yıkıyorum. Banyoda yıkasam ertesi gün hastanelik oluyorlar. Küçük oğlumla beraber daha sık gidebilsem keşke işe. Yanımda oturur, yaramazlık da yapmaz…”</blockquote>

Günümüzde geniş aile desteğinin azalması ve kurumsal çocuk bakımının hem yetersiz kalması hem de giderek pahalılaşması sebebiyle çocuklu kadınlar “ev” ile “iş” arasında seçim yapmaya her geçen gün daha çok zorlanıyor. Çocukla işi aynı anda götürmeye çalışan kadınlar anlatıyor.

İş ile çocuk arasında: Türkiye’de çalışan kadınların çocuklarına kim bakıyor?

Fotoğraflar:&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/keremuzel/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kerem Uzel</a>Hatay Samandağ’da bir konteynerde on kadın diz dize oturmuş, örgü örüyor. Raflarda el yapımı renk renk, çeşit çeşit çantalar. Gülüşerek bir ağızdan, “Psikoloğa gideceğimize buraya geliyoruz. Terapi niyetine!” diyen bir grup kadın var karşımda. Kahkahaların ansızın hıçkırıklara dönmesi işten bile değil.&nbsp;Halk Eğitim Merkezi’nde usta öğretici olan Aylin Yılmaz’ın kurs verdiği bina yıkılınca kendi imkanlarıyla bulduğu ve kadınları ip işleri için biraraya getirdiği konteynerdeyiz. Depremzede kadınlar, yaşadıkları çaresizliği, yitirdikleri canları, kurtulduklarına sevinemediklerini, yaşarken her gün öldüklerini anlatıyorlar. Bu sohbet esnasında bir yanda ilmek atılırken diğer yanda karış ölçülüyor. Paylaşmanın da örmenin de sağaltıcı bir etkisi var.&nbsp;Afet sonrası kurulan yerleşkelerde hayatın olağan akışına dönmek için günlük rutinler gerekiyor. Samandağlı kadınlar, hayatın olağan akışını dayanışmayla, ilmek ilmek örerek kuruyor. Sabahtan buluşup örgü örerek akşamı beraber eden kadınlar, travma sonrası stres bozukluğunu birbirlerine iyi gelerek atlatmaya çalışıyor.<img src="https://images.aposto.com/2025/1/2/1738633616186.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">“Çaresizlik” ve “kabullenememe” en çok telaffuz edilen kelimeler. Kimi deprem sonrası yitirdiği insan sevgisini kimi “işe yarama duygusunu” kimi ise özgüvenini bu konteynerde yeniden kazanmış. Üstelik bu manevi birlikteliği maddiyata dönüştürmeyi de bilmişler. Her biri el örgüsü çantalarını satışa çıkarmak için Instagram sayfası açmış. Yaptıklarını sattıklarında yalnızca gelir elde etmiyor, aynı zamanda mutlu da oluyorlar. Sırada e-ticaret eğitimi alarak daha yetkin olmak var.İnsanlar gibi şehir de toparlanmaya çalışıyor. Maraş merkezli 6 Şubat depremlerinde binlerce kişinin can verdiği Hatay’da ne künefenin ne de tepsi kebabının eski tadı var. Yaz-kış gece-gündüz cıvıl cıvıl olan Tarihî Uzun Çarşı&nbsp;artık karanlık bile çökmeden sessizliğe bürünüyor. Şantiyeye dönen şehir merkezi, üzerine ağır bir sis gibi çöken kalın toz bulutunun ardından göz kırpıyor. Ancak hayat, yıkıntılara ve kayıplara rağmen devam ediyor. Özellikle de çocuklar için.Antakya’nın Dikmece mahallesinde bir başka konteynerde merakları yüzlerinden okunan depremzede çocuklar, bir soruya yanıt arıyor: "Geri dönüşüm nedir?"<img src="https://images.aposto.com/2025/1/2/1738633667326.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Tozun toprağın birbirine girdiği, asbestin kol gezdiği Hatay’da geri dönüşüm eğitimi "abesle iştigal" gibi görünse de, ilkokul çağındaki çocukların öğrendiklerinden heyecan duyduğu her hallerinden belli. Kapıda bekleyen anneler de evlatlarının okul saatleri dışında akranlarıyla biraraya gelebilmelerinden memnun.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Mekanın ismi, “çok amaçlı etkinlik salonu”. Depremde yaşanan yıkım, kamusal mekanları ya yok etmiş ya da sağ kalanlar için biraraya gelinen alanları kısıtlamış. Fiziksel koşulların imkansızlığı bir ihtiyacı, yani bu etkinlik salonunu doğurmuş. Fikir, depremde evlerini kaybettikleri için halen konteynerde yaşayan kadınlara ait.&nbsp;</li></ul>Samandağlı kadınları biraraya getiren el sanatları kursu gibi, burası da Hayata Destek Derneği’nin topluluk temelli girişimleri destekleyen “Yerelin Liderliğinde Güçlenme Programı” kapsamında sağladığı mikro hibelerden&nbsp;faydalanmış.<img src="https://images.aposto.com/2025/1/2/1738633801294.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Dikmece Kuyucak İlkokulu’nun bahçesine kurulan büyükçe konteynerde, ücretsiz İngilizce kurslarından mahalle toplantılarına kadar çeşitli etkinlikler düzenleniyor. Bu fikrin hayata geçirilmesine önayak olanlardan Ceylan Doğru, deprem sonrası kadınların her türlü biraradalıktan ve eğitimden mahrum kaldığını anlatıyor. Güneşli bir günde okul bahçesinde sohbet ettiğim kadınlar, en çok hangi alanda seminer düzenlenmesine ihtiyaç duyduklarını sorduğumda hiç duraksamadan yanıt veriyor:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">"Kadın sağlığı ve kadın istihdamı."</blockquote>Dikmeceli çocuk sahibi kadınlardan çalışmadıklarını, çalışmak isteseler dahi şartların buna uygun olmadığını dinliyorum. Kahve eşliğinde bir sohbet için buluşabilecek evleri dahi yokken, mevcut koşullarda çalışma hayatına katılmaları şu an için pek gerçekçi görünmüyor. Sağlık hizmetleri ise ayrı bir sorun. Yaklaşık 3 bin nüfuslu Dikmece’de aile sağlık merkezi yıkıldığı için en yakını beş kilometre ötede bulunan komşu mahallelere gitmek zorunda kaldıklarını anlatıyorlar.<img src="https://images.aposto.com/2025/1/2/1738633885568.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Çok amaçlı salonun bilgisayar, projeksiyon ve yazıcı gibi eksikleri olsa da, yaşadıkları konteyner evlerin haricinde hem kendilerine hem de çocuklarına alan yaratabilmiş olmanın mutluluğu gözlerinden okunuyor. Dikmeceli kadınların hayatın olağan akışına dönmelerini sağlayan eylem de aynı: Dayanışma.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir türlü çözülemeyen sorunlar</h2>Deprem sonrası oluşan koşulların ve bir türlü çözülemeyen sorunların Hataylıları kendi çarelerini yaratmaya ittiğini şehrin her yerinde görmek mümkün. Defne Engelliler Derneği’nin ofislerinin bulunduğu binanın yıkılması nedeniyle faaliyetlerini taşıdığı konteyner, bu çabalardan bir başkasını temsil ediyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/1/1/1738609480233.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Hâlâ yıkımı yapılmamış ağır hasarlı bir binanın karşısına kurulan konteyner, bir süre önce kaçak elektrik kullanıldığı iddiasıyla para cezası kesilince karanlığa gömülmüş. Ne yapılabileceğine kafa yoran dernek başkanı Fırat Yılmaz, elektrik üretiminin güneş panelleri ile sağlanabileceğini düşünerek panel tedariki için Hayata Destek Derneği’ne hibe başvurusunda bulunmuş.&nbsp;Engellilere sadece dernek çalışmaları için alan sağlamakla kalmayıp sosyalleşmelerine de olanak veren konteyner ofiste, güneş enerjisiyle elektrik ihtiyacı karşılanıyor. Yılmaz'ın güneş paneli projesi, Hayata Destek Derneği'nin Hatay'da depremden bu yana mikro hibe desteği sağladığı 98 projeden biri. Deprem sonrası artan engelli sayısı nedeniyle tekerlekli sandalyeye duyulan ihtiyaç ise ne yazık ki sürüyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kendine yeten konteyner kent</h2>İsmail Gün, deprem sonrası yaşanan çaresizliğe kendi çaresini yaratan bir başka Hataylı. Serinyol Mesleki Teknik ve Anadolu Lisesi’nde çalışan Gün, okul binasının depremde ağır hasar aldığının söylenmesiyle öğrencilerinin eğitime okul bahçesine kurduğu konteynerlerde devam etmelerini sağlayan bir rehber öğretmen. Ancak bir süre sonra okul binasının “ağır hasarlı” olmadığı söylenmiş ve Gün’ün temin ettiği konteynerler boşa çıkmış. Büyükdalyan mahallesinde boş bir arazi kiralayan İsmail hoca, bu konteynerlerde depremde öksüz ve yetim kalmış çocuklara etkinlikler düzenleyebileceklerini düşünmüş ve burayı okul saatleri dışında “alternatif eğitim” alanına dönüştürmeye karar vermiş.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2025/1/2/1738633912092.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Rehber öğretmen, gönüllü bir grup ile birlikte Büyükdalyan’da sayıları 100’ü bulan ana-babasız kalmış depremzede çocukların eğitimlerini, beslenmelerini ve kişisel gelişimlerini takip etmeyi amaçlıyor.İsmail hoca, “alternatif eğitim” gibi “alternatif tarım” da yapılabileceğini düşünerek kiraladığı arazide organik tarım yapmaya da kafa yoruyor. Bu fikrin nereden çıktığını anlatırken gözleri bulutlanıyor. Çoğu Hataylı gibi o da deprem sonrasında yaşadıkları çaresizlikten dem vuruyor.&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“‘Neden sürekli el açalım’ diye düşündüm. Kendi kendimize yetebilmeliyiz. Onurlu bir hayat sürebiliriz.”</blockquote>Bu gayeden hareketle projenin ismini, “Kendine Yeten Konteyner Kent” koymuşlar.<img src="https://images.aposto.com/2025/1/1/1738609965146.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Büyükdalyanlı kadınlar, arazinin girişinde kurulan tandır alanında “katıklı” olarak bilinen Hatay usülü biberli ekmekleri pişirirken, havadan sudan ve hayattan konuşuyor. Tandırda pişenlerle ve toprağın verecekleriyle kendi kendilerine yetebilecekleri bir yaşam kurma hayalleri var.Deprem sonrası omuz omuza vererek, birbirlerinin yaralarına merhem olarak, ezcümle dayanışma sağlayarak ayağa kalkmaya çalışan Hataylılar, bir daha çaresizlik ve muhtaçlık duygusuna kapılmamak için kenetlenmiş gibiler. Bütün çaba, İsmail hocanın da dediği gibi onurlu bir yaşam&nbsp;sürmek için…

Samandağlı kadınlar, hayatın olağan akışını dayanışmayla, ilmek ilmek örerek kuruyor. Defne Engelliler Derneği, güneş panelleriyle elektrik üretirken bir rehber öğretmen ise çocukların hayata tutunması için alternatif eğitim metotlarına başvuruyor. Ezcümle deprem sonrası omuz omuza veren Hataylılar, bir daha çaresiz ve muhtaç hissetmemek için kenetlenmiş gibiler.

Burcu Karakaş